��û���ͧ�ͧ�����¡�ا������ ������ա�û�Ѻ��ا����¹�ŧ仨ҡ�ٻẺ��� ����������������ظ�� ���ͧ�ҡ��й�������з���¡��ѧ�Ǻ����ҳҨѡâ������ �����ҡ�ا������ (�ҡ�Թ) �ç�վ���Ҫ����㹡�û�Һ������ôҪ���������е�ҧ � ����Դ�����ѧ��ا�����ظ��ᵡ �ѡɳзҧ��ɰ�Ԩ ����Ǥ�� ���Դ��˹��кҴ�͡�ҡԹ�������駩ҧ �����Ҵ�Ź����й�����դ����ع�ç �֧�Ѻ�ռ�餹�������繨ӹǹ�ҡ��������ͤ��駷�������ҵա�ا�����ظ�������ա ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ��ç����ԡĵ��ó� ���¡���ź���ѹ�º��·���������� ���������� �ѧ���仹�� 1. �ç��о���Ҫ��Ѿ����͢�������Ҥ�ᾧ����ҧ�ҵԹ��Ң�� ���ǹ�仢�������ɮ���ҤҶ١ ��зçᨡ����ͼ�� ����������ҡ��� ������ѭ����˹�� �����Ŵ����ҧ���㹡�����ҧ��ѭ��С��ѧ�������ЪҪ� ������ШԵ㨡��ѧ������ش�մ�ҡ����к�ҹᵡ����á�Ҵ 2. �ç����Ѵ��÷ӹ� ��������բ��Ǻ�������§�� �¡��ࡳ�����Ҫ��÷ӹһ�ѧ (��÷ӹҹ͡Ĵ١��) ��������ǡѹ����ǻ�С�������ɮôѡ˹�㹹����ͺ���ҧ�Ҫ��� ���͡ӨѴ����кҴ�ͧ˹ٹ�����������Ǵ���� 3. �ç�ҧἹ������� �������ͷ���١�������й�� �·ç����Ѻ��ا��鹷��͡��ᾧ���ͧ��� 2 �ҡ ��������ǹ�繻�� ����繷��ŵ� �������֡������ǡ�ҧ�� �.�. 2319 ��ç�ѭ�����ͧ�Ѿŧ��ͷӹ�㹷���觵������������ ���¾�л�ժ�����ö��С�õѴ�Թ��з�����ҧ��º�Ҵ 㹡����ѭ�Ңͧ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ ��Сͺ�Ѻ�����ش�����ó�ͧ�Թ ��� ���ͧ�¨֧����ö��鹵�Ƿҧ���ɰ�Ԩ�����������ѹ�Ǵ���� �ҤҢ��ǫ�����٧�֧���¹�� 75 - 125 ���֧ ����ͻ� �.�. 2310 �֧���ҤҶ١ŧ �����¹�� 10 ���֧ 㹻� �.�. 2317 ���ɰ�Ԩ����¸����������ɰ�ԨẺ�ѧ�վ�����ǡѺ��ظ�� (��ͷӾ��վ͡Թ����Ф�ͺ����) ��÷ӹ����Ҫվ��ѡ �͡�ҡ��鹡��ա�û�١���� ���ٺ ���� �ѡ ��м����ѹ����� ����ͺ�ҹ���ͧ�鹨ҡ����ʧ��������բ���֡��ú�ǹ ��ɮá������ҵ��˹�һ�Сͺ����Ҫվ �����ҹФ���������ͧ��ͺ���Ǵբ�� ��ҹ���ͧ�֧����ö��Ѻ��鹤�����Ҿ�������������������� �觼�����Դ��áԨ��ü�Ե ��С�õԴ��ͤ�Ң�¢��¡��ҧ�͡� �Դ����dz�����������觼�Ե��ҧ� ������� ��Ф���� �Ժ��繺�ҹ���ͧ��Ҵ�˭� 㹡�����ҧ��鹰ҹ�ҧ���ɰ�Ԩ��� ���ͧ����ç���Թ���㹴�ҹ��ҧ� �ѧ��� 2) ������ҧ��������秷ҧ���ɰ�Ԩ�������ͧ 3) ����Դ�Ѻ��������������ըҡ��ҧ����� 4) ������������ä�Ң�¡Ѻ��ҧ����� �ѡɳзҧ�ѧ�� 㹻����Ѫ���¢ͧ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ ����Ҫ����Ǵ�é�Ѻ��ҧ� �ѹ�֡������ ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ�ç�վ��ʵԿ����� ��Ҿ�з����ҷç������ʴҺѹ ��Ш������ʧ���Һ������ͧ�����繤���ʶ� ��ҹ���ͧ�Դ�������������� �͡�ҡ�����ɮ÷�����ѧ���Ѻ������ʹ�� �ҡ����Ҫ��÷��ب�Ե��������˧�һ���ª����ǹ��� ���˵�����з�駺�ҹ���˹���һ����繨ӹǹ�ҡ �����¡����˹�觷���ا��� (��ا�����ظ��) �֧����͡�ʤ��Դ�ѹ��ء�����§��ɮ�����д�ҧ������ͧ��;����ҡ�ا������ ��С�͡�á����һ�鹨ǹ����ѡ�ҡ�ا��� ��Ҽ���ѡ�ҡ�ا�����Ф�С��������ͧ ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ�ç���Ѻ������������ä�����ͺ�ǹ ��������ä��Ѻ���ҡѺ�ǡ��� ���¡�ǡ�һ�鹾���Ҫ�ѧ����ا������ ����չҤ� �.�. 2324 �ѧ�Ѻ������稾����ҵҡ�Թ����Ҫ�͡��Ǫ ��Ф�����ͧ������������ʶ�Ѵ��س�Ҫ������ ���Ǿ������ä���駵��繼��������Ҫ����蹴Թ᷹ �ҧ����������Ҿ������ҡ�ѵ�����֡ �����Ҫ��÷Ѿ���ͧ�����С��ѧ��¡��ҵ����ͧ������Ұ ����ͷ�Һ�����Դ��Ҩ�㹡�ا������ �֧�պ¡�Ѿ��Ѻ ��й����������¹ �.�. 2325 ������Ҷ֧�����ͺ�ǹ����ͧ��Ǥ�������ҡ����Դ��� �������Ъ������Ҫ��� ����Ъ��ŧ�����������������������稾����ҵҡ�Թ����Ҫ���� ��ʹ�Ѫ���¢ͧ���ͧ�� ���稾����ҵҡ�Թ����Ҫ��ͧ�ç��ҡ���㹡�����ú ���ʹ�ç�������͡�Ҫ��Т��¢ͺࢵ�蹴Թ�� ������ö�������ҳҨѡ��˭�������ͧ��� �Ѻ����Ҿ��ͧ��ç�繹ѡú���ҧ���ԧ ����ç���͡�������������آʧ����㹺�鹻��¾�Ъ���վ 㹵�����Ѫ��� �������ä����͡�� ��ҹ���ͧ�Դ���������� �����˵����ç�١������� เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าแล้ว บ้านเมืองก็เกิดจลาจลวุ่นวายอยุ่ทั่วไป แต่ในชั่วเวลาเพียงประมาณ 7 เดือน ไทยก็กลับเป็นอิสระได้อีกครั้งหนึ่ง เพราะความสามารถของพระยาตาก หรือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในเวลาต่อมา โดยได้รวบรวมคนไทยต่อสู้เอาชนะพม่า และสถาปนากรุงธนบุรีขึ้นเป็นราชธานีของไทยต่อจากรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงพระราชสมภพเมื่อ พ.ศ. 2277 ชาติกำเนิดเป็นคนสามัญ บิดาชื่อ นายไหฮอง (เป็นนายอากรบ่อนเบี้ย มีบรรดาศักดิ์เป็น ขุนพัฒน์ มีมารดาชื่อ นางนกเอี้ยง ) ทรงเป็นบุตรบุญธรรมของเจ้าพระยาจักรี (ขุนนางผู้ใหญ่ในแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ) ต่อมาได้รับราชการเป็นมหาดเล็ก และได้เลื่อนตำแหน่งสูงขึ้นตามลำดับ จนได้เป็น พระยาตาก ครองเมืองตากในสมัยสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ ในขณะที่สงครามเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 กำลังดำเนินอยู่นั้น พระยาตากได้รับคำสั่งให้มาช่วยรักษาพระนคร ปรากฏว่าได้แสดงฝีมือในการรบอย่างเข้มแข็ง ได้รับพระราชทานบำเหน็จความชอบเป็นพระยาวชิรปราการ แต่ขณะปฏิบัติการรบอยู่นั้น ได้เกิดความท้อใจในความอ่อนแอของพระเจ้าเอกทัศ และเห็นว่ากรุงศรีอยุธยาจะต้องเสียแก่พม่าอย่างแน่นอน จึงได้นำกำลังทหารประมาณ 500 คนตีฝ่าวงล้อมพม่าออกมา เมื่อเดือนยี่ พ.ศ. 2309 มุ่งไปทางชายฝั่งทะเลด้านตะวันออก เพื่อหาที่มั่นรวบรวมผู้คนย้อนกลับมาสู้รบกับพม่าในภายหลัง เส้นทางที่ใช้ในครั้งนี้ผ่านนครนายก ปราจีนบุรี วงลงมาฉะเชิงเทราไปทางใต้ เลียบฝั่งทะเลจนเข้าเขตเมืองระยอง และที่เมืองระยองนี้เองที่พระยาตากได้ประกาศตั้งตนเป็นเจ้าด้วยความเห็นชอบของบรรดาทหารและผู้คนทั้งปวง กิตติศัพท์การมีชัยชนะเหนือผู้ต่อต้านระหว่างการเดินทาง ทำให้เจ้าตากมีสมัครพรรคพวกมากขึ้น จนในที่สุดก้สามารถตีได้หั้วเมืองชายทะเลตะวันออกทั้งหมด คือ ชลบุรี ระยอง จันทบุรี และตราด ที่จันทบุรี เจ้าตากได้ทรงแสดงความสามารถในการใช้กำลังทหารเข้าตีป้อมค่าย ซึ่งทางเจ้าเมืองต่อต้านอย่างแข็งขัน หลังจากได้ชัยชนะแล้วเจ้าตากก็ได้ใช้เป็นฐฐานรวรวมกำลัง ถึงปลายปี พ.ศ. 2310 เมื่อทรงเตรียมการได้เรือ 100 ลำเศษ ไพร่พลอีกประมาณ 5,000 คน จึงได้เคลื่อนทัพทางน้ำมุ่งเข้าโจมตีกรุงธนบุรีเป็นด่านแรก เกิดการปะทะกับกองกำลังของ นายทองอิน ซึ่งพม่าแต่งตั้งให้เป็นผู้รักษากรุง นายทองอินถูกจับประหารชีวิต จากนั้นทรงยกทัพต่อไปยังกรุงศรีอยุธยา ได้สู้รบกับสุกี้พระนายกอง ซึ่งควบคุมกองทัพพม่าอยู่ที่ค่ายโพธิ์สามต้น สุกี้ตายในที่ราบ ทหารที่เหลือก็แตกพ่าย เจ้าตากจึงได้อำนาจการปกครองประเทศกลับคืนจากพม่านับแต่วาระนั้น บรรดาเจ้านายและข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยตลอดจนผู้คนทั้งปวงจึงได้พร้อมใจอัญเชิญขึ้นครองราชย์เป็น สมเด็จพระบรมราชาที่ 4 แต่คนทั่วไปนิยมเรียกพระองค์ตามความเคยชินว่า พระเจ้าตากสิน ภายหลังการสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีและกระทำพิธีอภิเษกตามขัตติยราชประเพณีแล้ว สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ทรงปูนบำเหน็จแก่แม่ทัพนายกองและไพร่พลโดยถ้วยหน้า สำหรับผู้ที่เป้นกำลังสำคัญของพระองค์ 2 ท่าน คือ นายบุญมาได้รับการแต่งตั้งเป็น พระมหามนตรี ตำแหน่งเจ้ากรมพระตำรวจในชวา ส่วนหลวงยกกระบัตรราชบุรี (ทองด้วง) พี่ของนายบุญมา ได้รับแต่งตั้งเป็น พระราชวรินทร์ (บุญมา) ในส่าวนอาณาประชาราษฎร์ทั่วไปนั้นพระองค์ได้ทรงดำเนินการปลุกปลอบ ชักชวนผู้ที่ยังหลบซ่อนอยู่ตามที่ต่างๆ ให้ออกมาสู่ภูมิลำเนาเดิม และได้ทรงพระเกรุณาแจกจ่ายอาหาร เสื้อผ้า และเงินตรา บรรเทาความเดือดร้อนที่กำลังประสบกันอยู่อย่างทั่วถึง การปราบชุมนุมต่างๆ ในระยะที่กรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าใน พ.ศ. 2310 นั้น มีคนไทยพยายามตั้งตัวเป็นใหญ่ โดยการรวบรวมคนตั้งเป็นชุมนุมหรือก๊กต่างๆ ชุมนุมทีสำคัญๆ นอกเหนือจากชุมนุมที่สำคัญๆ นอกเหนือจากชุมนุมของพระยาตาก (สิน) เองแล้ว ได้แก่ ชุมนุมเจ้าพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจ้าพิมาย ชุมนุมเจ้าพิมาย ชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช และชุมนุมเจ้าพระฝาง เมื่อทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีแล้ว สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงใช้เวลาประมาณ 3 ปี ปราบปรามชุมนุมต่างๆ ให้อยู่ในอำนาจของกรุงธนบุรี ทำให้คนไทยทีเคยแตกแยกกันกลับเข้ามารวมตัวเป็นปีกแผ่นได้ใหม่ การฟื้นฟูวัฒนธรรม แม้สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจะทรงใช้เวลาส่วนใหญ่ไปในการสร้างบ้านเมืองและป้องกันประเทศ แต่ก็มิได้ทรงทอดทิ้งงานด้านวัฒนธรรม การฟื้นฟูวัฒนธรรมที่สำคัญในสมัยนี้ ได้แก่ ด้านศาสนา สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงมีความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา ได้ทรงฟื้นฟูพระวินัยและชำระความบริสุทธิ์ของพระสงฆ์ ทรงสสร้างและบูรณะวัดหลายแห่ง โปรดเกล้าฯ ให้คัดลอกพระไตรปิฎกไว้เป็นฉบับหลวง และมีการอัญเชิญพระแก้วมรกตจากเมืองเวียงจันทร์มาประดิษฐฐานที่วัดอรุณราชวราราม ด้านศิลปะและวรรณกรรม ศิลปะส่วนใหญ่เป็นงานสถาปัตยกรรม ปรากฏในงานก่อสร้างพระราชวังเดิม งานบูรณะซ่อมแซมวัดต่างๆ ทางด้านนาฎศิลป์และดุริยางคศิลป์ก็ยังคงรักษาของเดิมเอาไว้ส่วนทางด้านวรรณกรรมมีผลงานน้อย ที่สำคัญได้แก่ พระราชนิพนธ์เรื่องรามเกียรติ์บางตอน และผลงานของหลวงสรวิชิต คือ ลิลิตเพชรมงกุฎ และอิเหนาคำฉันท์ การปกครอง ลักษณะการปกครองของกรุงธนบุรีดำเนินตามแบบแผนสมัยอยุธยา คือ พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข มีอาญาสิทธิ์เด็ดขาดในการรักษาบ้านเมือง แบ่งราชการบริหารดังนี้ การปกครองส่วนกลาง มีกรุงธนบุรีเป็นราชธานี มีอัครมหาเสนาบดี 2 ตำแหน่ง คือ สมุหนายก เป็นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายพลเรือน กับ สมุหพระกลาโหม เป็นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหาร ร่วมเป็นที่ปรึกษาข้อราชกิจของพระมหากษัตริย์ การบริหารราชการได้แบ่งออกเป็น 4 กรม ที่เรียกว่า จตุสดมภ์ การปกครองส่วนภูมิภาค แบ่งออกเป็น ๏ การปกครองหัวเมืองชั้นใน คือ เมืองที่อยู่รายรอบราชธานี เป็นเมืองชั้นจัตวา มีผู้ปกครองเรียกว่า “ผู้รั้ง” การบังคับบัญชาขึ้นต่อเสนาบดีจตุสดมภ์ในราชธานี ๏ การปกครองหัวเมืองภายในราชอาณาจักร เรียกว่า หัวเมืองชั้นนอก หรือเมืองพระยามหานครเป็นเมืองที่อยู่นอกเขตราชธานีออกไป แบ่งออกเป็นเมืองชั้นเอก โท ตรี พระมหากษัตริย์จะทรงแต่งตั้งข้าราชการผู้ใหญ่ออกไปเป็นเจ้าเมือง ๏ การปกครองหัวเมืองประเทศราช ได้แก่ หัวเมืองที่อยู่ห่างไกลออกไป หรือหัวเมืองที่มีอาณาเขตติดต่อกับประเทศอื่น ได้แก่ กัมพูชา ลาว เชียงใหม่ และนครศรีธรรมราช เมืองเหล่านี้ต้องส่งเครื่องราชบรรณาการมาถวายตามเวลากำหนด ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
หลังจากนั้นก็มีการรบครั้งอื่นๆ เกิดขึ้นอีกถึง 9 ครั้ง ในช่วง พ.ศ. 2311 ถึง พ.ศ. 2319 ทุกครั้งไทยเป็นฝ่ายชนะ ครั้งสำคัญได้แก่ ๏ การรบกับพม่าที่บางกุ้ง สมุทรสงคราม พ.ศ. 2311 พม่าเสียอาวุธ เสบียงอาหาร และเรือ เป็นจำนวนมาก ๏ พม่าตีเมืองพิชัย พ.ศ. 2316 การรบตั้งนี้ทำให้เกิดวีรกรรม พระยาพิชัยดาบหัก ขึ้น ๏ อะเซหวุ่นกี้ตีหัวเมืองเหนือ พ.ศ. 2318 – 2319 เป็นสงครามครั้งสำคัญที่สุดสมัยกรุงธนบุรี การรบครั้งนี้พม่าเสียอาวุธเป็นจำนวนมาก ไพร่พลถูกจับเป็นเชลยหลายพันคน และต้องยกทัพกลับไป เพราะทางพม่ามีการผลัดเปลี่ยนกษัตริย์
ไทยมาก่อนแล้วแข็งเมืองไป ให้กลับมาสวามิภักดิ์ต่อไทยดังเดิม เขมรไม่ยอม จึงโปรดเกล้าฯ ให้ส่งกองทัพไปตีเขมรเมื่อ พ.ศ. 2312 แต่ยังไม่สำเร็จอีก 2 ปีต่อมาจึงเสด็จยกทัพไปตีเขมรอีกครั้ง และตีได้สำเร็จ ครั้นถึง พ.ศ. 2323 เกิดกบฏในเขมร สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกไปปราบ พอดีเกิดจลาจลวุ่นวายทางกรุง ธนบุรี สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์คึกจึงต้องยกทัพกลับ
มรกตมายังกรุงธนบุรี
ประเทศเข้ามามีอิทธิพลในดินแดนแถบนี้ ได้แก่ ฮอลันดา อังกฤษ และโปรตตุเกส เหตุการณ์ตอนปลายสมัยธนบุรี ในปลายรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระราชพงศาวดารฉบับต่างๆ ได้บันทึกไว้ว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงมีพระสติฟั่นเฟื่อนไป เข้าพระทัยว่าทรงบรรลุโสดาบัน และจะให้พระสงฆ์กราบไหว้พระองค์ซึ่งเป็นคฤหัสถ์ บ้านเมืองจึงเกิดความระส่ำระสาย นอกจากนี้ราษฎรทั่วไปยังได้รับความเดือดร้อนจากข้าราชการที่ทุจริตกดขี่เหงหาประโยชน์ส่วนตัว เป็นเหตุให้ราษฎรละทิ้งบ้านเรือนหนีเข้าป่าไปเป็นจำนวนมาก ขณะเดียวกันก็ได้เกิดกบฏขึ้นที่อยุธยา สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงมีรับสั่งให้ระยาสรรค์ขึ้นไปสอบสวน แต่พระยาสรรค์กลับไปเข้ากับพวกกบฏ และยกพวกมาปล้นพระราชวังที่กรุงธนบุรี ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2324 บังคับให้สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชออกผนวช และคุมพระองค์ไว้ที่พระอุโบสถวัดอรุณราชวราราม แล้วพระยาสรรค์ก้ตั้งตนเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินแทน เมื่อสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้ทราบข่าวการก่อจลาจลในกรุงธนบุรี ก็ยกทัพกลับจากการตีเขมร แต่ยังคงกองทัพบางส่วนตั้งมั่นคุมเชิงอยู่ และไม่ให้แจ้งข่าววแก่กรมขุนอินทรพิทักษ์ พระราชโอรสของพระเจ้าตากสินมหาราชซึ่งคุมกองทัพอยู่ด้วย สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกเดินทัพมาทางเมืองปราจีนบุรี ซึ่งบรรดาขุนนางผู้ใหญ่มาคอยต้อนรับอยู่แล้ว เสด็จลงเรือข้ามแม่น้ำไปยังพระราชวังกรุงธนบุรีขึ้นประทับบนศาลาลูกขุนมหาดไทย เพื่อพิจารณาวินิจฉัยเหตุการณ์บ้านเมือง ไม่ทรงอยู่ในทศพิธราชธรรม ขุนนางและประชาราษฎร์เดือดร้อนไปทั่ว จึงรับสั่งให้เอาตัวไปประหารชีวิตสำเร็จโทษา บรรดาขุนนางข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย พ่อค้าและอาณาประชาราษฎร์ทั้งปวงจึงพร้อมกันทูลอัญเชิญขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ ในวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 นั้นเอง |