การสื่อสารในชีวิตประจําวัน ภาษาไทย

การพูดในชีวิตประจำวัน
การพูด เป็นทักษะหลักในการติดต่อสื่อสารกันในชีวิตประจำวันของคนเรา เราพูดเพื่อถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิด ความเข้าใจ ความต้องการ ฯลฯ ซึ่งการพูดที่ดี และรู้จักใช้ทักษะในการพูดให้ถูกต้อง จะทำให้เกิดไมตรีระหว่างกัน และบรรลุวัตถุประสงค์ในการสื่อสาร

การพูด แบ่งออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้

๑. การพูดเเบบไม่เป็นทางการ เป็นการพูดที่ผู้พูดอาจตั้งใจหรือไม่ตั้งใจเตรียมหัวข้อมาล่วงหน้าก็ได้ และเป็นการพูดที่ไม่จำกัดเวลาหรือสถานที่ ซึ่งการพูดแบบไม่เป็นทางการนี้เป็นการพูดที่ใช้ในชีวิตประจำวันมากที่สุด
     การพูดแบบไม่เป็นทางการ แบ่งเป็นประเภทต่างๆ ได้ ดังนี้
๑.๑ การพูดทักทาย ควรใช้ภาษาที่สุภาพ และไม่ควรพูดละเมิดสิทธิส่วนบุคคล แม้ว่าผู้ที่ทักทายจะสนิทสนมกันก็ตาม
๑.๒ การพูดสนทนา ควรปฏิบัติ ดังนี้ 
        -  ไม่ควรพูดเพียงคนเดียว แต่ควรเปิดโอกาสให้คู่สนทนาได้พูดบ้าง
        -  ใช้ภาษาที่สุภาพ และเหมาะสมกับสถานการณ์ที่พูด
        -  หลีกเลี่ยงการพูดสนทนาแต่เรื่องส่วนตัวของตัวเอง
        -  ไม่พูดทับถมอีกฝ่ายหนึ่ง หรือพูดโอ้อวดตนเอง
๑.๓ การพูดเเนะนำตัว จะพุดเมื่อเราต้องเข้ากลุ่มเพื่อนใหม่ จึงควรเริ่มต้นพูดด้วยการกล่าวคำทักทายผู้อื่นด้วยภาษาที่สุภาพ เเล้วจึงกล่าวคำแนะนำตัวว่าชื่ออะไร เรียนอยู่ชั้นอะไร โดยอาจบอกชื่อเล่นด้วยก็ได้

๒. การพูดเเบบเป็นทางการ เป็นการพูดต่อหน้าที่ชุมนุมชน ผู้พูดมักมีการเตรียมตัวมาก่อนว่าจะพูดเรื่องอะไร เช่น การพูดอภิปราย การโต้วาที
     การพูดแบบเป็นทางการต้องใช้ภาษาที่สุภาพและมีมารยาทในการพูด ซึ่งในการพูดคุยกับผู้อื่น เราควรปฏิบัติตนให้เป็นผู้มีมารยาทในการพูด ดังนี้
        -  กล่าวคำทักทายก่อนพูด และกล่าวคำอำลาเมื่อพูดจบ
        -  รู้จักควบคุมอารมณ์ หรือน้ำเสียงใหสุภาพอยู่เสมอ
        -  ไม่พูดจาดูถูกหรือข่มขู่ผู้ฟัง
        -  พูดโดยใช้ถ้อยคำที่สุภาพ

การพูด มีความสำคัญกับมนุษย์หลายประการ ดังนี้
      ๑)  ช่วยในการติดต่อสื่อสารในชีวิตประจำวัน
      ๒)  ช่วยให้ประสบความสำเร็จในการเรียน และในอาชีพการงาน ไม่ว่าจะเรียนอะไร หรือประกอบอาชีพอะไรก็ตาม การพูดที่ดีและเหมาะสมจะช่วยให้ผู้ฟังมีความพอใจ เกิดความรู้สึกที่ดีและคล้อยตามได้
      ๓)  ช่วยในการผูกมิตร หรือผูกสัมพันธ์ระหว่างบุคคลให้เป็นไปด้วยดี

"ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร"

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการสื่อสาร

      1. ความหมายของการสื่อสาร 
      2. ความสำคัญของการสื่อสาร 
      3.  องค์ประกอบของการ สื่อสาร 
      4.  หลักในการสื่อสาร
      5.  วัตถุประสงค์ในการสื่อสาร
      6.  ประเภทของการสื่อสาร
      7.  ปัจจัยที่ช่วยให้การสื่อสารประสบผลสำเร็จ
      8.  อุปสรรคในการสื่อสาร

จุดประสงค์การเรียนรู้

1. บอกความหมายของการสื่อสารได้ถูกต้อง

2. บรรยายความสำคัญของการสื่อสารได้

3. จำแนกองค์ประกอบและประเภทของการสื่อสารได้

4. ชี้แจงหลักการและวัตถุประสงค์ของการสื่อสารได้

5. วิเคราะห์อุปสรรคและแก้ปัญหาในการสื่อสารได้ 

ความหมายของการสื่อสาร
ความรู้พื้นฐานเรื่องการสื่อสาร

การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิต  มนุษย์จำเป็นต้องติดต่อสื่อสารกันอยู่ตลอดเวลา  การสื่อสารจึงเป็นปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งนอกเหนือจากปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิตของมนุษย์ การสื่อสารมีบทบาทสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์มาก   การสื่อสารมีความสำคัญอย่างยิ่งในปัจจุบัน ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นยุคโลกาภิวัตน์ เป็นยุคของข้อมูลข่าวสาร  การสื่อสารมีประโยชน์ทั้งในแง่บุคคลและสังคม การสื่อสารทำให้คนมีความรู้และโลกทัศน์ที่กว้างขวางขึ้น การสื่อสารเป็นกระบวนการที่ทำให้สังคม เจริญก้าวหน้าอย่างไม่หยุดยั้ง ทำให้มนุษย์สามารถสืบทอดพัฒนา เรียนรู้ และรับรู้วัฒนธรรมของตนเองและสังคมได้  การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาประเทศ  สร้างสรรค์ความเจริญก้าวหน้าแก่ชุมชน และสังคมในทุกด้าน                

ความหมายของการสื่อสาร
คำว่า  การสื่อสาร (communications)  มีที่มาจากรากศัพท์ภาษาลาตินว่า  communis หมายถึง ความเหมือนกันหรือร่วมกัน   การสื่อสาร (communication)หมายถึง กระบวนการถ่ายทอดข่าวสาร  ข้อมูล ความรู้ ประสบการณ์  ความรู้สึก ความคิดเห็น ความต้องการจากผู้ส่งสารโดยผ่านสื่อต่าง ๆ ที่อาจเป็นการพูด การเขียน สัญลักษณ์อื่นใด การแสดงหรือการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ไปยังผู้รับสาร ซึ่งอาจจะใช้กระบวนการสื่อสารที่แตกต่างกันไปตามความเหมาะสม หรือความจำเป็นของตนเองและคู่สื่อสาร  โดยมีวัตถุประสงค์ให้เกิดการรับรู้ร่วมกันและมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อกัน  บริบททางการสื่อสารที่เหมาะสมเป็น ปัจจัยสำคัญที่จะช่วยให้การสื่อสารสัมฤทธิ์ผล 

บริบททางการสื่อสาร          
ความสำคัญของการสื่อสาร
การสื่อสารมีความสำคัญดังนี้

1.  การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์ทุกเพศ  ทุกวัย ไม่มีใครที่จะดำรงชีวิตได้ โดยปราศจากการสื่อสาร   ทุกสาขาอาชีพก็ต้องใช้การสื่อสารในการปฏิบัติงาน  การทำธุรกิจต่าง ๆ โดยเฉพาะสังคมมนุษย์ที่มีการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาตลอดเวลา   พัฒนาการทางสังคม จึงดำเนินไปพร้อม ๆ กับพัฒนาการทางการสื่อสาร

2.  การสื่อสารก่อให้เกิดการประสานสัมพันธ์กันระหว่างบุคคลและสังคม    ช่วยเสริมสร้างความเข้าใจอันดีระหว่างคนในสังคม   ช่วยสืบทอดวัฒนธรรมประเพณี  สะท้อนให้เห็นภาพความเจริญรุ่งเรือง  วิถีชีวิตของผู้คน  ช่วยธำรงสังคมให้อยู่ร่วมกันเป็นปกติสุขและอยู่ร่วมกันอย่างสันติ

3. การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาความเจริญก้าวหน้าทั้งตัวบุคคลและสังคม การพัฒนาทางสังคมในด้านคุณธรรม จริยธรรม วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฯลฯ รวมทั้งศาสตร์ในการสื่อสาร จำเป็นต้องพัฒนาอย่างไม่หยุดยั้ง การสื่อสารเป็นเครื่องมือในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของมนุษย์และพัฒนาความเจริญก้าวหน้าในด้านต่างๆ

องค์ประกอบของการสื่อสาร
องค์ประกอบที่สำคัญของการสื่อสาร มี 4 ประการ ดังนี้ 
1.  ผู้ส่งสาร (sender) หรือ แหล่งสาร (source) หมายถึง บุคคล กลุ่มบุคคล หรือ หน่วยงานที่ทำหน้าที่ในการส่งสาร หรือเป็นแหล่งกำเนิดสาร ที่เป็นผู้เริ่มต้นส่งสารด้วยการแปลสารนั้นให้อยู่ในรูปของสัญลักษณ์ที่มนุษย์สร้างขึ้นแทนความคิด ได้แก่ ภาษาและอากัปกิริยาต่าง ๆ เพื่อสื่อสารความคิด  ความรู้สึก ข่าวสาร ความต้องการและวัตถุประสงค์ของตนไปยังผู้รับสารด้วยวิธีการใด ๆ หรือส่งผ่านช่องทางใดก็ตาม   จะโดยตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม    เช่น  ผู้พูด  ผู้เขียน  กวี  ศิลปิน นักจัดรายการวิทยุ  โฆษกรัฐบาล  องค์การ  สถาบัน  สถานีวิทยุกระจายเสียง  สถานีวิทยุโทรทัศน์   กองบรรณาธิการหนังสือพิมพ์  หน่วยงานของรัฐ  บริษัท  สถาบันสื่อมวลชน  เป็นต้น

คุณสมบัติของผู้ส่งสาร

1.  เป็นผู้ที่มีเจตนาแน่ชัดที่จะให้ผู้อื่นรับรู้จุดประสงค์ของตนในการส่งสาร แสดงความคิดเห็น หรือวิจารณ์ ฯลฯ

2.  เป็นผู้ที่มีความรู้ ความเข้าใจในเนื้อหาของสารที่ต้องการจะสื่อออกไปเป็นอย่างดี

3.  เป็นผู้ที่มีบุคลิกลักษณะที่ดี มีความน่าเชื่อถือ แคล่วคล่องเปิดเผยจริงใจ และมีความรับผิดชอบ  ในฐานะเป็นผู้ส่งสาร

4.  เป็นผู้ที่สามารถเข้าใจความพร้อมและความสามารถในการรับสารของผู้รับสาร

5.  เป็นผู้รู้จักเลือกใช้กลวิธีที่เหมาะสมในการส่งสารหรือนำเสนอสาร

2.  สาร (message) หมายถึง  เรื่องราวที่มีความหมาย หรือสิ่งต่าง ๆ ที่อาจอยู่ในรูปของข้อมูล ความรู้ ความคิด ความต้องการ อารมณ์ ฯลฯ   ซึ่งถ่ายทอดจากผู้ส่งสารไปยังผู้รับสารให้ได้รับรู้ และแสดงออกมาโดยอาศัยภาษาหรือสัญลักษณ์ใด ๆ  ที่สามารถทำให้เกิดการรับรู้ร่วมกันได้  เช่น  ข้อความที่พูด   ข้อความที่เขียน   บทเพลงที่ร้อง  รูปที่วาด  เรื่องราวที่อ่าน  ท่าทางที่สื่อความหมาย  เป็นต้น

2.1  รหัสสาร (message code)ได้แก่ ภาษา สัญลักษณ์ หรือสัญญาณที่มนุษย์ใช้เพื่อแสดงออกแทนความรู้ ความคิด อารมณ์ หรือความรู้สึกต่าง ๆ  

2.2  เนื้อหาของสาร  (message content) หมายถึง บรรดาความรู้ ความคิดและประสบการณ์ที่ผู้ส่งสารต้องการจะถ่ายทอดเพื่อการรับรู้ร่วมกัน แลกเปลี่ยนเพื่อความเข้าใจร่วมกันหรือโต้ตอบกัน 
 
2.3  การจัดสาร (message treatment) หมายถึง การรวบรวมเนื้อหาของสาร แล้วนำมาเรียบเรียงให้เป็นไปอย่างมีระบบ   เพื่อให้ได้ใจความตามเนื้อหา ที่ต้องการด้วยการเลือก ใช้รหัสสารที่เหมาะสม

3.  สื่อ หรือช่องทาง (media or channel) เป็นองค์ประกอบที่สำคัญอีกประการหนึ่งในการสื่อสาร  หมายถึง  สิ่งที่เป็นพาหนะของสาร  ทำหน้าที่นำสารจากผู้ส่งสารไปยังผู้รับสาร   ผู้ส่งสารต้องอาศัยสื่อหรือช่องทางทำหน้าที่นำสารไปสู่ผู้รับสาร    
การแบ่งประเภทของสื่อมีหลากหลายต่างกันออกไป  ดังนี้ 
(สถาบันราชภัฏสวนดุสิต, 2542: 6 )

ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารธุรกิจ
ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการสื่อสารธุรกิจ

              คำกล่าวที่ว่า “มนุษย์เป็นสัตว์สังคม” นั่นหมายความว่า มนุษย์ไม่อาจดำรงชีวิตโดยลำพังได้จำเป็นต้องพึ่งพาอาศัยกัน ด้วยเหตุนี้ มนุษย์จึงต้องมีการสื่อสารเพื่อส่งความนึกคิดและความรู้สึกให้ผู้อื่นที่ต้องเกี่ยวข้องพึ่งพาได้รับรู้ เข้าถึง และเกิดอาการตอบสนอง ซึ่งความนึกคิดและความรู้สึกนั้นเราเรียกกันว่า “สาร” หรือบางบริบทเรียกกันว่า ความหมาย สาระ ใจความ เป็นต้น

              การสื่อสาร จึงหมายถึง กระบวนการที่มนุษย์เชื่อมโยงความนึกคิดและความรู้สึกให้ถึงกัน เพื่อให้เกิดการตอบสนองในเชิงพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน

              ในการประกอบธุรกิจ นอกจากจะมีความพร้อมทางปัจจัยธุรกิจที่เรียกกันว่า 4M คือ คน (Man) ทุน (Money) การจัดการ (Management) และวัตถุดิบ (Material) แล้วยังต้องมีองค์ประกอบอื่นๆ อีกหลายด้านที่เป็นองค์ประกอบย่อยและมีความสำคัญในทางสนับสนุนและส่งเสริมให้ธุรกิจประสบความสำเร็จ การติดต่อสื่อสารก็เป็นองค์ประกอบหนึ่งที่มีความสำคัญ เพราะทุกกระบวนการของการจัดการกับปัจจัยทางธุรกิจย่อมต้องอาศัยการสื่อสารเพื่อให้ได้มา ให้เปลี่ยนแปลง ให้เกิดขึ้น เป็นต้น และนำมาซึ่งความสำเร็จในทางธุรกิจ จึงถือได้ว่าหากไม่มีการสื่อสารก็คงยังไม่มีการดำเนินธุรกิจเกิดขึ้น ดังเช่น การจัดการด้านการตลาด ก็จะเริ่มต้นที่การจัดให้มีองค์กรทางการตลาด การจัดหาบุคลากร การปฏิบัติการทางการตลาด ซึ่งเราจะเห็นว่าต้องอาศัยการสื่อสารเพื่อสั่งการ ประสานใจ จูงใจ ติดต่อ ประชาสัมพันธ์ ในทุกขั้นตอน เป็นต้น

จุดประสงค์ของการสื่อสารในองค์กรธุรกิจ

              องค์กรธุรกิจมีความแตกต่างกันในด้านจุดประสงค์ขององค์กร ซึ่งแต่ละองค์กรก็จะมีวัตถุประสงค์ของการสื่อสารแตกต่างกันไปด้วย แต่อย่างไรก็ตาม เราสามารถแยกแยะถึงจุดประสงค์ของการสื่อสารในองค์กรธุรกิจได้ดังต่อไปนี้

1. สื่อสารเพื่อประชาสัมพันธ์ เป็นการสื่อสารให้ผู้รับสารได้รับรู้ข่าวสารเพื่อให้เกิดทัศนคติที่ดีต่อองค์กร ซึ่งอาจจะออกมาในรูปของความศรัทธา เกิดค่านิยม ความชอบ เป็นต้น ได้แก่ การแนะนำองค์กร การโฆษณาสินค้า การประกาศ การต้อนรับ และการรับรอง เป็นต้น

2. สื่อสารเพื่อการติดต่อ เป็นการสื่อสารเพื่อเชื่อมโยงความสัมพันธ์ทางธุรกิจการงาน ได้แก่ การสอบถาม ขอความช่วยเหลือ ขออนุญาต ขออนุมัติ และการสั่งซื้อ เป็นต้น

3. สื่อสารเพื่อสั่งการ เป็นการสื่อสารที่มักเกิดจากการสื่อสารแนวลง เพื่อให้เกิดการปฏิบัติและการเปลี่ยนแปลง ได้แก่ คำสั่งผู้บังคับบัญชา การแถลงนโยบาย การเสนอแนะ รวมถึงการสื่อสารตอบรับจากผู้ใต้บังคับบัญชา เป็นการเสนอแนะ การแสดงความคิดเห็น เป็นต้น

4. สื่อสารไมตรีจิต เป็นการสื่อสารเพื่อสร้างมิตรภาพระหว่างบุคคลทั้งภายในองค์กรและระหว่างองค์กร เพื่อความราบรื่นในธุรการงาน ได้แก่ การแสดงความรู้สึกในโอกาสต่างๆ การเชิญร่วมเป็นเกียรติ การแนะนำบุคคล เป็นต้น

5. สื่อสารเพื่อให้ความรู้และแรงจูงใจ เป็นการสื่อสารเพื่อให้บุคคลทั้งภายในและภายนอกองค์กรได้มีความรู้ด้านต่างๆ เพิ่มขึ้น หรือเกิดกำลังใจในการทำงาน ได้แก่ การบรรยายให้ความรู้ การสัมมนา การอบรม และการปฐมนิเทศ เป็นต้น

6. สื่อสารเพื่อวิจัยหรือการสืบสวนสอบสวน เป็นการสื่อสารเพื่อหาคำตอบ หรือให้ได้มาซึ่งข้อมูลต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อองค์กร ได้แก่ การทำรายงานทางวิชาการ การสัมภาษณ์ การทำแบบสอบถาม เป็นต้น

7. สื่อสารเพื่อรายงานและปรับความเข้าใจ เป็นการสื่อสารเพื่อนำเสนอข้อเท็จจริงที่เป็นปัญหาต่อองค์กร ต่อบุคคลในองค์กร หรือระหว่างองค์กร ได้แก่ การปรับความเข้าใจ การชี้แจง และการเสนอรายงาน เป็นต้น

8. สื่อสารเพื่อประสานงาน เป็นการสื่อสารเพื่อให้เกิดความร่วมมือในการทำงานอย่างมีประสิทธิผล ได้แก่ การประชุมวางแผน การเสนอนโยบาย และการเปลี่ยนความคิดเห็น เป็นต้น

9. สื่อสารเพื่อนิติกรรม เป็นการสื่อสารเพื่อให้เกิดข้อตกลงและเกี่ยวข้องกับกฎหมาย กฎระเบียบต่างๆ ได้แก่ การเจรจาเพื่อตกลงทำสัญญา การทำสัญญา การทวงหนี้ และการฟ้องร้อง เป็นต้น

10. สื่อสารเพื่อบันเทิง เป็นการสื่อสารเพื่อให้เกิดความรื่นเริงผ่อนคลาย ได้แก่ การแสดงบนเวที การขับร้อง กิจกรรมนันทนาการ การเสนอข่าวสารทางหนังสือพิมพ์ นิตยสาร วารสาร จุลสาร และการแสดงทอล์คโชว์ เป็นต้น

หลักการเบื้องต้นในการสื่อสารธุรกิจ

การสื่อสารในองค์กรธุรกิจมีความละเอียดอ่อนและลึกซึ้ง แตกต่างจากการสื่อสารทั่วไป ฉะนั้นจึงควรคำนึงถึงหลักการเบื้องต้น ดังนี้

1. มีความรับผิดชอบ การสื่อสารโต้ตอบในวงการธุรกิจย่อมมีผลที่ได้รับกลับมาเสมอ ไม่ว่าผลจะออกมาในทางบวกหรือลบ ผู้สื่อสารต้องรับผิดชอบและถือว่าเป็นคุณธรรมของการสื่อสารที่สำคัญ ฉะนั้น ก่อนสื่อสารผู้สื่อสารจะต้องศึกษาค้นคว้าไตรตรองถึงความถูกต้องผลได้ผลเสีย โดยคำนึงถึงเหตุผล ความถูกต้องทางกฎหมาย ความถูกต้องทางศีลธรรม ถูกต้องตามขนบธรรมเนียมประเพณี และถูกต้องตามสถานการณ์

2. มีความประณีต การสื่อสารที่ประณีตหมายถึงการเลือกสรรถ้อยคำสำนวนภาษาและการเลือกเนื้อหาสาระต้องมีความรอบคอบ ละเอียดอ่อน แม้ส่วนใหญ่จะใช้สำนวนภาษาสั้นง่าย และเป็นทางการก็ตาม แต่เมื่อผลลัพธ์ที่ได้มีค่ามากมาย จึงจำเป็นต้องประณีตทั้งถ้อยคำและสำนวน ความกระชับ ความไพเราะ สุภาพ และการเลือกวัสดุอุปกรณ์จะต้องได้รับผลทางบวก

3. เหมาะสม การสื่อสารในทางธุรกิจจะต้องคำนึงถึงกาลเทศะ บุคคล จุดประสงค์ กฎระเบียบ และสถานการณ์ เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นตัวกำหนดการใช้ถ้อยคำสำนวนภาษาและกำหนดเรื่องราวที่จะนำมาสื่อสาร โดยอาจจะถามตนเองเสมอว่าสื่อถึงใคร โอกาสใด สถานการณ์เป็นอย่างไร เพื่ออะไร หรือคำนึงถึงวิธีการสื่อสาร ตลอดจนคำนึงถึงวัฒนธรรมไปพร้อมๆ กัน

แหล่งที่มาของข้อมูล :
ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารธุรกิจ โอภส์ แก้วจำปา พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์, 2553.
ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร /คณะกรรมการวิชาภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร ศูนย์วิชาบูรณาการ
           หมวดวิชาศึกษาทั่วไป. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2554.
ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร จิรวัฒน์ เพชรรัตน์, อัมพร ทองใบ  กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์,2555.