วิชาเคมี คือวิชาที่เพิ่มเข้ามาในหลักสูตรม.4 ซึ่งน้อย ๆ ที่เรียนม.ต้นมาก่อนก็อาจะยังไม่เคยเรียนวิชานี้ คงจะกลัวว่ามันจะยากไหม หรือกลัวว่าจะเรียนไม่ได้ แต่ความจริงแล้ววิชาเคมีเป็นวิชาที่ง่ายมาก ๆ เพราะไม่ต้องคำนวณอะไรมากมาย แค่ท่องจำทฤษฎีและสูตรบางอย่างได้ก็สามารถเรียนได้แล้ว Show
วันนี้เราจะมาแนะนำบทแรกของวิชาเคมีอย่าง ปฏิกิริยาเคมี ว่ามันคืออะไร มีเนื้อหาอย่างไรบ้าง ปฏิกิริยาเคมี คืออะไร ?ปฏิกิริยาเคมี คือ กระบวนการทางเคมีประเภทนึง ที่ สารเคมี หรือ สารตั้งต้น เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านใดด้านหนึ่ง แล้วทำให้เกิดสารใหม่ หรือเรียกอีกอย่างว่า ผลิตภัณฑ์ ซึ่งสารใหม่อาจจะมีคุณสมบัติต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น รูปร่าง ปริมาตร น้ำหนัก ขนาด ที่แตกต่างไปจากเดิม อาจจะแตกต่างจากเดิมเพียงเล็กน้อย หรือแตกต่างจากเดิมโดยสิ้นเชิง โดยปฏิกิริยาเคมี จะเกิดขึ้นได้จะต้องพึ่งสิ่งที่เรียกว่า ตัวทำปฏิกิริยา ตัวทำปฏิกิริยานี้จะเข้าไปทำหน้าที่กระตุ้นให้สารเกิดปฏิกิริยาเคมี ตัวทำปฏิกิริยาจะมี 1 ตัว หรือมากกว่านั้นก็ได้ ประเภทของปฏิกิริยาเคมีปฏิกิริยาเคมี จะถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
ทฤษฎีของปฏิกิริยาเคมีในการเกิดปฏิกิริยาเคมีแต่ละครั้ง จะต้องอาศัยกระบวนการและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องอยู่ 2 ทฤษฎี คือ
สถานะการเกิดปฏิกิริยาเคมีในการเกิดปฏิกิริยาเคมีนั้น มีหลายอย่างที่เกิดขึ้นระหว่างการเกิดปฏิกิริยา สิ่งเหล่านั้นเราเรียกว่า สถานะการเกิดปฏิกิริยาเคมี โดยปฏิกิริยาเคมีจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อเกิดสถานะใดสถานะหนึ่ง หรือเกิดพร้อมกันทั้งหมด ดังนี้ 1. จำนวนโมเลกุลที่มากพอ จะทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมีได้ 2. การชนกันระหว่างโมเลกุล จะทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมีได้ 3. พลังงานที่สูงมากพอ จะทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมีได้ 4. ทิศทางการชนกันของโมเลกุลที่เหมาะสมและพอดี จะทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมีได้ ปฏิกิริยาเคมีในชีวิตประจำวันหลาย ๆ คนอาจจะคิดว่า วิชาเคมีเป็นอะไรที่ยุ่งยาก ซับซ้อน ไม่จำเป็น ไม่รู้จะเรียนไปทำไม แต่ความจริงแล้วรอบตัวเรามีปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันนับไม่ถ้วน เรียกได้ว่าเกิดขึ้นแทบจะทุกนาทีเลยก็ว่าได้ โดยตัวอย่างปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันของเรา และเกิดขึ้นใกล้ตัวเรา มีดังนี้ การอาบน้ำในระหว่างที่เราอาบน้ำ ก็มีปฏิกิริยาเคมีเกิดขึ้นหลาย ๆ ตัว ไม่ว่าจะเป็นการแปรงฟัน ที่น้ำซึ่งเป็นตัวทำปฏิกิริยา จะเข้าไปทำปฏิกิริยากับยาสีฟัน เกิดเป็นผลิตภัณฑ์นั่นก็คือ ฟอง และตัวฟองนี้ก็จะเข้าไปทำปฏิกิริยาเคมีกับเชื้อโรค แบคทีเรีย ในปากของเราอีกที หรือจะเป็นการสระผม ถูสบู่ ที่น้ำจะทำปฏิกิริยากับสบู่หรือแชมพู ก่อให้เกิดผลิตภัณฑ์ ซึ่งก็คือฟองนั่นเอง การทำอาหารการทำอาหารถือเป็นกิจวัตรประจำวันที่มีปฏิกิริยาเคมีเกิดขึ้นเยอะมาก ๆ เพราะการทำอาหารจะต้องใช้ความร้อน และความร้อนเป็นตัวทำปฏิกิริยาชั้นดีเลย ไม่ว่าจะเป็นการทอดไข่ ความร้อนซึ่งเป็นตัวทำปฏิกิริยา จะทำให้สารตั้งตนอย่างไข่ดิบ เกิดการเปลี่ยนแปลงจากสถานะของเหลวเป็นของแข็ง หรือการปรุงเนื้อให้สุกด้วยความร้อน กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง การสังเคราะห์ด้วยแสงคือปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นในพืช โดยพืชสร้างอาหารโดยการดูดกลืนพลังงานจากแสงดวงอาทิตย์ แล้วนำมาเปลี่ยนคาร์บอนไดออกไซด์และน้ำ ให้กลายเป็นอาหาร หรือที่เราเรียกกันว่ากลูโคส จากนั้นก็จะปล่อยออกซิเจนออกมาเป็นอากาศให้เราหายใจ โดยกระบวนการทั้งหมดนี้คือปฏิกิริยาเคมีชนิดหนึ่งซึ่งเกิดในพืช และมีสมการดังนี้ ( ใส่รูป 1 ) การเผาไหม้มนุษย์รู้จักการจุดไฟตั้งแต่ยุคดึกดำบรรพ์ และนั่นคือปฏิกิริยาเคมีที่เปลี่ยนแปลงมนุษยชาติ การเผาไหม้ หรือการสันดาป คือปฏิกิริยาเคมีชนิดหนึ่ง ซึ่งจะต้องมีออกซิเจน ถึงจะเกิดเป็นไฟหรือความร้อนขึ้นมา โดยมีสมการดังนี้ ( ใส่รูป 2 ) การเกิดสนิมรอบตัวเรามีโลหะหรือเหล็กมากมาย ซึ่งหลาย ๆ ครั้งเราก็เห็นว่าสิ่งของเหล่านั้นมักจะมีรอยสีแดง ๆ หรือที่เรียกว่า สนิม จับอยู่บ่อย ๆ มันคือปฏิกิริยาเคมีชนิดนึง หรือที่เรียกว่า ปฏิกิริยาออกซิเดชัน เกิดจากการสูญเสียอิเล็กตรอนภายในอะตอมให้กับโมเลกุลอื่น โดยมีสมการดังนี้ ( ใส่รูป 3 ) เบกกิ้งโซดาน้อง ๆ ที่เรียนเรื่อง ปฏิกิริยาเคมี อยู่ น่าจะเคยได้ยินชื่อสารตัวนี้กันบ่อย ๆ เพราะเบกกิ้งโซดาเป็นสารที่สามารถทดลองเรื่องปฏิกิริยาเคมีได้ง่ายที่สุด โดยเบกกิ้งโซดาซึ่งเป็นตัวทำปฏิกิริยา จะเข้าไปทำปฏิกิริยากับแป้ง ทำให้ขนมปังหรือผลิตภัณฑ์ที่ออกมานั้นมีความฟู นุ่ม โดยมีสมการดังนี้ ( ใส่รูป 4 ) การหายใจแบบแอโรบิกในการหายใจของเรา ร่างกายจะนำออกซิเจนไปสลายสารอาหารต่าง ๆ และก่อเกิดเป็นพลังงาน จากนั้นเซลล์ก็จะนำไปใช้เป็นพลังงาน โดยสารตั้งตนคือสารอาหาร และผลิตภัณฑ์คือพลังงานที่เซลล์นำไปใช้ มีออกซิเจนเป็นตัวทำปฏิกิริยา และมีสมการดังนี้ ( ใส่รูป 5 ) การเกิดฝนกรดฝนกรด เป็นฝนที่เกิดจากก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ที่มาจากการเผาไหม้ของถ่านหินและไนตริกออกไซด์ที่เกิดจากการเผาไหม้ของเครื่องยนต์ โดยควันจากการเผาไหม้เหล่านี้จะขึ้นไปเกาะบนเมฆฝน และเกิดเป็นฝนกรด โดยมีสมการดังนี้ ฝนกรดที่เกิดจากก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ( ใส่รูป 6 ) ฝนกรดที่เกิดจากก๊าซออกไซด์ของไนโตรเจน ( ใส่รูป 7 ) ตัวอย่างที่เราได้ยกมานี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของปฏิกิริยาเคมีในชีวิตประจำวันเท่านั้น ในชีวิตของเรายังมีปฏิกิริยาเคมีหลายอย่างที่อยู่รอบตัว หรือแม้กระทั่งในตัวเราเองก็มีเช่นกัน คำถามที่พบบ่อย (FAQ)ปฏิกิริยาเคมี มีอะไรบ้าง· การสังเคราะห์ด้วยแสง ปฏิกิริยาเคมีมี กี่ ประเภท 1.
ปฏิกิริยาเคมีแบบสมบูรณ์ คือเมื่อเกิดสารใหม่หรือผลิตภัณฑ์แล้วสารตั้งต้นตัวใดตัวหนึ่งงหรือทั้งหมดหายไป การเกิดปฏิกิริยาเคมี คืออะไร มีการเปลี่ยนแปลง ของสาร อย่างไรการเกิดปฏิกิริยาเคมี คือ การที่สารใดสารหนึ่ง หรือที่เรียกว่าสารตั้งต้น ถูกทำให้เกิดปฏิกิริยาแล้วเปลี่ยนแปลงในด้านต่าง ๆ โดยอาจจะมี ตัวทำปฏิกิริยา มาทำให้เกิดปฏิกิริยาเร็วขึ้น และเกิดเป็น สารใหม่ หรือ ผลิตภัณฑ์ โดยการเปลี่ยนแปลงของสารอาจจะเป็นอะไรก็ได้ เช่น ปริมาตร รูปร่าง สมบัติของสาร ความยืดหยุ่น สี กลิ่น ฯลฯ สมการการเปลี่ยนแปลงทางเคมี เขียนยังไงการเขียนปฏิกิริยาทางเคมีสามารถเขียนแทนได้ด้วยสมการข้อความ โดยจะแสดงชื่อของสารตั้งต้น และผลิตภัณฑ์ เช่น สรุปเกี่ยวกับเรื่อง ปฏิกิริยาเคมีปฏิกิริยาเคมีคือปรากฏการณ์ที่สารตั้งต้นกลายเป็นสารใหม่ แม้ว่าอาจจะเป็นเรื่องที่มีรายละเอียดค่อนข้างเยอะ และอาจจะทำให้น้อง ๆ หลายคนท้อกับการเรียน แต่ผมบอกเลยว่า เคมีถือเป็นวิชาที่ใช้เพียงแค่ความจำเท่านั้น หากน้อง ๆ จำแม่น จำเก่ง และมีเทคนิคการจำที่ทำให้จำง่ายขึ้น ผมเชื่อว่าน้อง ๆ สามารถผ่านวิชานี้ไปได้แบบฉลุยอย่างแน่นอน |