พระบาทสมเด จพระปรม นทรมหาภ ม พล อ านว า

คำนำ

หนังสือเรียนอิเล็คทรอนิกส เรื่อง บุคคลสำคัญที่มีสวนรวมในการ สรางสรรควัฒนธรรมไทย จัดทำขึ้นเพื่อใชประกอบการเรียนการสอน ในรายวชิ าประวตั ศิ าสตร 1 (ส30101) สำหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปท ี่ 5 เพ่ือพัฒนาสมรรถนะทางเทคโลโนโลยีใหกับผูเรียนและสอดคลองกับ การจัดการเรียนการสอน ในชวงสถานการณการแพรระบาดของ เชื้อไวรัสโคโรนา (Covid 19)

สารบัญ

เร่ือง หนา

บคุ คลสำคญั ท่ีมีสวนสรางสรรคว ัฒนธรรมไทยและประวตั ศิ าสตรไทย 1

พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลานภาลัย 1 พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลา เจาอยูหวั 2

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจา อยหู ัว 4 พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลาเจาอยหู วั 6

สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส 7 หมอมราโชทัย (ม.ร.ว. กระตา ย อิศรางกูร) 9

สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท 10 สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ 11

สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ เจา ฟา กรมพระยานริศรานุวดั ติวงศ 12 สมเดจ็ เจา พระยาบรมมหาศรีสุรยิ วงศ (ชวง บนุ นาค) 14

พระยารัษฎานุประดิษฐม หิศรภกั ดี (คอซมิ บ๊ี ณ ระนอง) 15 บาทหลวงปาลเลอกัวซ 16 พระยากลั ยาณไมตรี (ฟรานซสิ บี. แซร) 17 ศาสตราจารยศ ลิ ป พรี ะศรี 18 บคุ คลสำคัญทีส่ ง เสริมการสรา งสรรคภูมปิ ญญาไทยและวฒั นธรรมไทย 20 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช 20 สมเดจ็ พระนางเจา สริ ิกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหลวง 24

พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา นภาลยั

พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัยทรงทำนุบำรงุ บา นเมืองให เจรญิ ในทกุ ดา น โดยเฉพาะดา นศลิ ปะและวัฒนธรรม เชน สถาปตยกรรม นาฏศลิ ป ดนตรี และวรรณคดี เนื่องจากทรงสนพระราชหฤทยั ทรงปฏิบตั ดิ วยพระองคเ อง และทรงนำใหผ อู ่ืนปฏบิ ตั ิ

พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลา เจาอยูห วั

หลังจากพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยเสด็จสวรรคต ท่ีประชุมเสนาบดีพรอมใจกันเชิญพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว เสดจ็ ข้ึนครองราชยเ มื่อวนั ท่ี 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 พระราชภารกิจ ทสี่ ำคัญของพระองค เชน ดา นความมนั่ คง

พระองคไดทรงปองกันราชอาณาจักรดวยการสงกองทัพไปสกัด ทพั ของเจา อนวุ งศแ หงเวยี งจนั ทน ไมใ หยกทพั เขา มาถงึ ชานพระนครและ ขดั ขวางไมใ หเ วยี งจนั ทนเ ขา ครอบครองหวั เมอื งอสี านของสยาม นอกจากน้ี พระองคท รงประสบความสำเร็จในการทำใหส ยามกับญวนยุตกิ ารสรู บ ระหวางกนั เก่ียวกบั เรือ่ งเขมรโดยทสี่ ยามไมไดเ สยี เปรยี บญวนแตอ ยางใด ดา นการคมนาคม

ในรชั สมยั ของพระองคใ ชทางนํา้ เปน สำคัญ ทัง้ ในการสงครามและการ คาขาย คลองจึงมีความสำคัญ มากในการยนระยะทางจากเมืองหน่ึงไป อีกเมืองหนึ่ง จึงโปรดฯใหมีการขุดคลองข้ึน เชน คลองบางขุนเทียน คลองบางขนาก และ คลองหมาหอน

ดานการทำนบุ ำรุงพระพุทธศาสนา วดั ยานนาวาไดร บั การอุปถัมภโดย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูห วั

ซ่ึงทรงสั่งใหขยายวัดและสรางโครงสรางใหมมากมายภายใน วัดมีรูปราง เหมือนเรือสำเภาจีนเพื่อรำลึกถึงความสำคัญของการคาขายและอิทธิพล แนวคิดของจีน ในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว พระองคท รงเลอื่ มใสในพระพทุ ธศาสนามากและไดท รงสรา งพระพทุ ธรปู มากมาย เชน พระประธานในอโุ บสถวดั สุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวหิ าร วดั เฉลมิ พระเกยี รติ วัดปรนิ ายก และวดั นางนอง ดา นการคากบั ตา งประเทศ

พระองคทรงสนบั สนนุ สง เสรมิ การคา ขายกบั ตา งประเทศทง้ั กับชาวเอเชยี และชาวยุโรป โดยเฉพาะอยางย่งิ การคา กบั จนี มาตงั้ แตเ ม่อื คร้ังพระองคท รง ดำรงพระอิสสริยศเปนกรมหม่ืนเจษฎาบดินทร สงผลใหพระคลังสินคา มีรายไดเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ มีการแตงสำเภาท้ังของราชการ เจานาย ขุนนางชนั้ ผใู หญ และพอคา ชาวจีนไปคาขายยงั เมืองจีนและประเทศใกลเ คียง รวมถึงการเปดคาขายกบั มหาอำนาจตะวนั ตกจนมีการลงนามในสนธิสญั ญา ระหวางกันคือ สนธิสัญญาเบอรนี พ.ศ. 2369 และ 6 ปตอมาก็ไดเปด สั มพัน ธไมตรีกับสหรัฐอเมริกาและมีการทำสนธิสัญญาตอกันใน พ.ศ. 2375 นับเปนสนธสิ ัญญาฉบบั แรกที่สหรฐั อเมรกิ าทำกับประเทศทาง ตะวันออก สงผลใหไ ทยไดผ ลประโยชนท างเศรษฐกิจอยางมาก

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูหวั

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยูห ัวเปน พระราชโอรสใน รชั กาลที่ 4 และสมเดจ็ พระเทพศิรินทราบรมราชินี เสด็จพระราชสมภพเม่อื วันท่ี 20 กันยายน พ.ศ. 2396 มพี ระนามเดิมวา สมเด็จพระเจา ลูกยา เธอ เจาฟา จุฬาลงกรณ ทรงเปนกรมขนุ พินิตประชานาถขณะพระชนมายุ 13 พรรษา เสวยราชยเ มอื่ วนั ที่ 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2411 ขณะ พระชนมพรรษาเพียง 15 พรรษา โดยมเี จาพระยาศรสี ุรยิ วงศ (ชวง บุนนาค) เปน ผูสำเร็จราชการแผนดิน เมอื่ ทรงบรรลุนติ ิภาวะ พระชนมพรรษาครบ 20 พรรษา จึงมพี ระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกครั้งที่ 2 ทรงครองราชย 42 ป เสด็จสวรรคตเม่อื วนั ท่ี 23 ตลุ าคม พ.ศ. 2453 ดวยพระมหากรุณาธิคณุ ของพระองค จึงทรงไดร บั พระราชสมญั ญาวา พระปยมหาราช หมายความวา ทรงเปน ทร่ี กั ยิ่งของปวงชนชาวไทย

พระราชกรณยี กิจท่สี ำคญั ของรัชกาลที่ 5 ไดแก ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหม ีการเลิกทาสและไพรในประเทศไทย

การปองกันการเปนอาณานิคมของจกั รวรรดิฝร่งั เศสและจกั รวรรดอิ ังกฤษ ไดม กี ารประกาศออกมาใหม ีการนับถือศาสนาโดยอิสระในประเทศ โดยบุคคล ศาสนาครสิ ตและศาสนาอสิ ลามสามารถปฏบิ ัติศาสนกจิ ไดอยา งอิสระนอกจาก นไี้ ดม ีการนำระบบจากทางยโุ รปมาใชในประเทศไทย ไดแ กระบบการใชธ นบัตร และเหรยี ญบาท ใชระบบเขตการปกครองใหม เชน มณฑลเทศาภิบาล จงั หวดั และอำเภอ และไดมีการสรางรถไฟ สายแรก คือ กรุงเทพฯ ถึง อยุธยา ลงวันที่ 1 มนี าคม ร.ศ.109 ซง่ึ ตรงกับ พุทธศักราช 2433 นอกจากน้ไี ดม ี งานพระราชนิพนธ ท่ีสำคัญ การกอต้ังการประปา การไฟฟา ไปรษณีย โทรเลข โทรศัพท การส่ือสาร การรถไฟ สว นการคมนาคม ใหม ีการขุดคลอง หลายแหง เชน คลองประเวศบรุ ีรมย คลองสำโรง คลองแสนแสบ คลองนคร เนอ่ื งเขต คลองรงั สติ ประยูรศกั ด์ิ คลองเปรมประชากร และ คลองทววี ฒั นา ยงั ทรงโปรดเกลา ฯ ใหข ดุ คลองสง นาํ้ ประปา จากเชยี งราก สสู ามเสน อำเภอดสุ ติ จงั หวดั พระนคร ซง่ึ คลองนสี้ ง นาํ้ จากแหลง นาํ้ ดบิ เชยี งราก ผา นอำเภอสามโคก อำเภอเมอื งปทมุ ธานี อำเภอคลองหลวง อำเภอธญั บุรแี ละอำเภอลำลกู กา จังหวัดปทมุ ธาน,ี อำเภอปากเกร็ด และ อำเภอเมืองนนทบุรี จงั หวดั นนทบุรี และ เขตสายไหม เขตบางเขน เขตดอนเมือง เขตหลักส่ี เขตจตุจักร เขตบางซื่อ เขตดุสิต เขตพญาไท และ เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร

พระราชกรณียกจิ ดานสังคม ทรงยกเลิกระบบไพร โดยใหไ พรเสียเงนิ แทน การถูกเกณฑ นับเปนการเกิดระบบทหารอาชีพในประเทศไทย นอกจากนี้ พระองคย ังทรงเลกิ ทาสแบบคอ ยเปนคอ ยไป เริม่ จากออกกฎหมายใหล ูกทาส อายคุ รบ 20 ปเ ปนอสิ ระ จนกระท่งั ออกพระราชบัญญัตเิ ลกิ ทาส ร.ศ. 124 (พ.ศ. 2448) ซงึ่ ปลอยทาสทกุ คนใหเ ปนอิสระและหา มมกี ารซือ้ ขายทาส

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยหู ัว

พระองคเสด็จเถลิงถวลั ยราชสมบัตเิ ปน พระมหากษตั ริยล ำดับที่ 6 แหงกรุงรัตนโกสินทร หลังจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัวเสด็จสวรรคตในวันท่ี 23 ตุลาคม 2453 มีพระนามวา พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา เจา อยหู วั พระองคท รงมงุ มัน่ พฒั นาประเทศ ใหก าวไปสคู วามเจรญิ ทดั เทยี มบรรดาอารยประเทศ ทัง้ ดานการศึกษา วรรณกรรม นาฏศลิ ป ทรงกอ ตงั้ กจิ การลกู เสอื ขน้ึ เปน ครง้ั แรก ทง้ั ยงั ทรง รเิ รม่ิ สงิ่ ตา ง ๆ เชน โปรดเกลาฯ ใหสรางธงไตรรงค ใหใชคำนำหนานาม สตรีและเด็ก การสรา งเมอื ง ดสุ ติ ธานี เพื่อเปน การปพู น้ื ฐานระบบ ประชาธปิ ไตยใหม นั่ คง พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั มพี ระอจั ฉ รยิ ภาพและทรงบำเพญ็ พระราชกรณยี กจิ ในหลายสาขา ทง้ั ดา นการเมอื ง การปกครอง การทหาร การศึกษา การสาธารณสุข การตางประเทศ และที่สำคัญท่ีสุดคือดาน วรรณกรรมและอักษรศาสตร ไดทรงพระราช นิพนธบทรอยแกวและ รอ ยกรองไวน บั พนั เรอื่ ง กระทง่ั ทรงไดร บั การ ถวายพระราชสมญั ญาเมอื่ เสด็จสวรรคตแลววา "สมเด็จพระมหาธีรราชเจา" พระองคเปนพระมหากษตั รยิ พ ระองค แรกในราชวงศจ กั รที ไ่ี มม วี ดั ประจำรชั กาล แตไ ดท รงมีการสถาปนา โรงเรียนมหาดเล็กหลวง หรือวชิราวุธวิทยาลัยใน ปจจุบันขึ้นแทน ดวยทรงพระราชดำริวาพระอารามน้ันมีมากแลว และการสราง อารามในสมัยกอนนั้นก็เพื่อบำรุงการศึกษาของเยาวชน ของชาติ จงึ ทรงพระราชดำรใิ หส รา งโรงเรยี นขน้ึ แทน

สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส

สมเด็จพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เปนพระราชโอรสใน พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยูหัวและเจาจอมมารดาแพ ประสตู เิ ม่ือวันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2403 ในวนั ท่พี ระองคประสูตินน้ั ฝนตกหนักมากราวกับฟารัว่ เหมอื นนาคใหน ํ้าบรเิ วณนน้ั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา อยหู วั จงึ พระราชทานนาม วา พระเจาลูกยาเธอ พระองคเ จา มนษุ ยนาคมานพ ตอ มา เจา จอมมารดาแพ ถงึ แกกรรมลงในขณะทพ่ี ระองคม ีพระชนั ษาเพยี ง 1 ป พระเจา ราชวรวงศเ ธอ พระองคเจาบตุ รี ซึง่ มีศักดิ์เปนพระมาตุจฉา จึงทรงรับไปเล้ียงดู เม่ือทรงเจริญวยั ทรงพระดำเนินได รบั ส่ังไดคลองแคลว จึงเสด็จพำนักอยูกบั ทา วทรงกันดาล (ส)ี ซงึ่ เปน ยายแท ๆ

เม่ือพระชันษาได 5 ป ทรงเรม่ิ ศึกษาภาษาบาลี จนสามารถแปลธรรมบทไดก อนผนวชเปน สามเณร นอกจากนย้ี ังทรงศึกษาภาษาอังกฤษและโหราศาสตร อกี ดว ย ถงึ ป พ.ศ. 2416 เมื่อพระชันษาได 14 ป ไดทรงผนวชเปนสามเณร โดย มสี มเด็จพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยิ าลงกรณ เปนพระอุปช ฌาย และ หมอ มเจาพระธรรมมุณหศิ ธาดา (สีขเรศ วฑุ ฒฺ ิสสฺ โร) ทรงเปนผูป ระทานศีล 10 หลงั จากทรงบรรพชาแลว ไดป ระทับอยทู ่วี ดั บวรนเิ วศวหิ าร ประมาณ 2 เดอื น จึงทรงลาผนวช

คร้ันครบปบวช (พระชนั ษา 20 ป) ไดท รงอุปสมบทเปนพระภกิ ษุ เม่ือวันที่ 27 มิถนุ ายน พ.ศ. 2422 ณ วัดพระศรีรตั นศาสดาราม โดยมีสมเดจ็ พระมหา สมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยิ าลงกรณ เปน พระอปุ ช ฌายาจารย และพระจนั ทร โคจรคณุ (ยมิ้ จนทฺ รสํ )ี วดั มกฏุ กษตั รยิ ารามราชวรวหิ าร เปน พระกรรมวาจาจารย ประทบั จำพรรษา ณ วัดบวรนเิ วศวหิ าร อยู 1 พรรษา จึงยายไปประทบั ท่ี วดั มกฏุ กษตั ริยารามเพอื่ ศกึ ษาขอ วัตรปฏิบัติของพระจันทรโคจรคณุ ผูเปน พระอาจารย ในระหวา งนั้นไดท รงทำทฬั หีกรรมหรอื การบวชซาํ้ ท่ีวดั ราชาธิวาส ราชวรวิหาร โดยมพี ระจันทรโคจรคุณ (ย้ิม จนฺทรสํ )ี เปน พระอุปชฌาย พระมหาเดช ฐานจาโร วัดโสมนสั วิหาร เปนพระกรรมวาจาจารย

พระกรณียกจิ ทรงเร่มิ พัฒนาการพระศาสนา โดยเรม่ิ ตน ทว่ี ัดบวรนเิ วศวหิ าร ไดแ กร เิ รม่ิ

ใหภ ิกษุสามเณรท่ีบวชใหม เรยี นพระธรรมวนิ ัยในภาษาไทย มีการสอบความรู ดว ยวิธเี ขียน ตอ มาจงึ กำหนดใหเ ปนหลักสูตรการศกึ ษาสำหรบั คณะสงฆ เรยี ก วา นักธรรม ทรงจัดต้งั มหามกฎุ ราชวิทยาลัย เปน การรเิ ร่มิ จดั การศึกษาของ พระภกิ ษุ สามเณรแบบใหม คอื เรยี นพระปรยิ ัตธิ รรม ประกอบกบั วชิ าการ อน่ื ท่เี อือ้ อำนวยตอการสอนพระพทุ ธศาสนา ผทู ส่ี อบไดจะไดเ ปนเปรยี ญเชน เดยี วกับทส่ี อบไดในสนามหลวง เรยี กวา เปรียญมหามงกฎุ แตไดเลิกไปในอีก 8 ปตอ มา ทรงออกนิตยสาร ธรรมจกั ษุ ซึ่งเปนนิตยสารทางพระพทุ ธศาสนา ฉบบั แรกของไทย ทรงอำนวยการจดั การศึกษาหวั เมอื งทว่ั ราชอาณาจักรเมอ่ื ป พ.ศ. 2441 ตามพระราชดำริของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยูห วั ทจ่ี ะขยายการ ศึกษาขั้นพืน้ ฐานไปยงั ประชาชนท่ัวราชอาณาจักร ทรงเหน็ วา วดั เปน แหลง ใหก ารศึกษาแกค นไทยมาแตโ บราณกาล เปน การขยายการศึกษาไดเ รว็ และ ทวั่ ถงึ เพราะมวี ัดอยูท ว่ั ไปในพระราชอาณาจกั ร ไมต อ งส้ินเปลืองงบประมาณ แผนดนิ งานน้ีมีกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยสนบั สนนุ พระองคดำเนินการ อยู 5 ป ก็สามารถขยายการศกึ ษาขั้นพืน้ ฐานคือ ช้ันประถมศกึ ษา ออกไปได ทว่ั ประเทศ จากนั้นจงึ ใหกระทรวงธรรมการ ดำเนินการตอ ไป

หมอ มราโชทยั (ม.ร.ว. กระตา ย อิศรางกรู )

หมอ มราโชทยั นามเดมิ หมอ มราชวงศก ระตา ย อศิ รางกรู (ชอื่ เลน ;คณุ ชายกระตา ย) (12 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2363 - 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2410) เปน บตุ รของพระวงศเ ธอ กรมหมืน่ เทวานุรกั ษ เปน พระนดั ดาของสมเดจ็ พระสัมพันธวงศเธอ เจาฟากรม ขนุ อศิ รานรุ ักษ (พระอนุชาของสมเดจ็ พระศรีสรุ เิ ยนทราบรมราชนิ ใี นรัชกาลท่ี 2) และเปน พระปนัดดาของสมเด็จพระเจาพี่นางเธอเจาฟากรมพระศรีสุดารกั ษซึง่ เปน พระเชษฐนิ ีในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช

หมอมราชวงศกระตาย อศิ รางกรู เกิดตอนปลายสมยั พระบาทสมเด็จ พระพทุ ธเลิศหลา นภาลยั เมอ่ื เจริญวัย บดิ าไดนำไปถวายตัวอยูกบั พระบาทสมเด็จ พระจอมเกลาเจาอยูหัว ซ่ึงขณะนั้นยังดำรงพระอิสริยยศเปนเจาฟามงกุฎ สมมุตเิ ทวาวงศ พงศาอิศวรกระษตั รยิ  ขตั ติยราชกมุ าร เม่ือเจา ฟา มงกฎุ ผนวช หมอ มราชวงศก ระตายก็ไดต ามเสด็จไปรบั ใชตอ มาเมอื่ เจา ฟา มงกฎุ ทรงสนพระราช หฤทัยในภาษาอังกฤษ หมอมราชวงศกระตายก็ไดศึกษาตามพระราชนิยม โดยมมี ชิ ชนั นารที เ่ี ขา มาสอนศาสนาเปน ผสู อน จนไดช อ่ื วา เปน ผมู คี วามรภู าษาองั กฤษดี จนเจา ฟา มงกฎุ ทรงใชใ หเ ปนตวั แทนเชญิ กระแสรับส่งั ไปพดู จากบั ชาวตางชาตไิ ด เปน อยา งดี

คร้ันเม่ือเจาฟามงกุฎเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติข้ึนเปนพระบาทสมเด็จ พระจอมเกลาเจาอยูหัว หมอมราชวงศกระตายก็ติดตามสมัครเขารับราชการ ความสามารถของหมอ มราชวงศกระตา ยทชี่ ว ยราชกิจไดดี จึงไดร ับพระราชทาน เลอื่ นอสิ รยิ ยศเปน "หมอ มราโชทยั " และดว ยความรใู นภาษาองั กฤษดี พ.ศ. 2400 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยูหวั จึงโปรดเกลา ฯ ใหห มอมราโชทยั เปนลา ม หลวงไปกบั คณะราชทูตไทยที่เชญิ พระราชสาสนและเครือ่ งมงคลราชบรรณาการ เดนิ ทางไปถวายสมเด็จพระราชินนี าถวิกตอเรยี การเดนิ ทางไปในคร้ังนนั้ เปน ท่มี า ของหนังสอื นิราศเมืองลอนดอน ซง่ึ แตง หลงั จากเดินทางกลบั ได 2 ป ตอ มา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯใหหมอ มราโชทยั ขึ้นเปนอธิบดีพิพากษาศาลตา งประเทศเปน คนแรกของไทย

สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงษาธริ าชสนิท

พระเจาบรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท (9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351 - 14 สงิ หาคม พ.ศ. 2414) เปนพระราชโอรสลำดบั ท่ี 49 ในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หลา นภาลัย ทรงเปนตน ราชสกลุ สนทิ วงศ

พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงศาธริ าชสนทิ มนี ามเดมิ วา พระองคเ จา ชายนวม ประสตู แิ ตเ จา จอมมารดาปรางใหญ พระสนมเอก ธดิ าทา นขรวั ยายทองอนิ เมอื่ วนั เสาร เดอื น 8 แรม 2 คํ่า ปมะโรง สมั ฤทธศิ ก จ.ศ. 1170 ตรงกบั วนั ที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ.2351ทรงไดร บั การศกึ ษาเบื้องตนตามแบบฉบับของราชสำนักและผนวชเปน สามเณร ไดร บั การศกึ ษาในสำนกั สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชุ ติ ชโิ นรส ณ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลารามราชวรมหาวิหาร ทรงไดร ับการถา ยทอดวิชา ความรูดานอักษรศาสตร ทั้งอักขรวิธีภาษาไทย อักษรเขมร และภาษาบาลี รวมทั้งวรรณคดี วชิ าโบราณคดแี ละราชประเพณี

ตอมาทรงเขารับราชการในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงกำกับกรมหมอหลวง และทรงศึกษาวิชาการแพทยสมัยใหมจากมิชชันนารี ชาวอเมรกิ นั โปรดเกลา ฯ สถาปนาขนึ้ เปน กรมหมนื่ วงศาสนทิ เมอื่ ครน้ั ป พ.ศ. 2392 พระบาทสมเด็จพระนัง่ เกลาเจาอยหู ัวมีพระราชปรารภ ถงึ ความเสื่อมโทรมของ ภาษาไทย จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหพ ระองคเ จา นวม ทรงแตง ตำราภาษา ไทยข้ึนใหม เพ่ืออนุรักษภาษาไทย พระนิพนธเรื่อง “จินดามณี เลม 2 ” ซึง่ ทรงดดั แปลงจากตำราเดิมสมัยอยุธยา อธบิ ายหลกั เกณฑภ าษาไทยใหเ ขา ใจ งา ยกวา เดมิ ตอ มาในรัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั โปรดเกลาฯ เลื่อนข้ึนเปนกรมหลวงวงศาธิราชสนิท ทรงกำกับราชการมหาดไทย วา พระคลงั สนิ คา และเปน ทป่ี รกึ ษาราชการแผน ดนิ ทรงเปน เจา นายหนง่ึ ในสพ่ี ระองค ทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั ทรงหมายจะใหส บื ราชบลั ลงั กต อ จากพระองค

สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ

พลเอก สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ (21 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2405 – 1 ธนั วาคม พ.ศ. 2486) เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั ประสตู แิ ตเ จา จอมมารดาชมุ ท.จ.ว. และเปน องคต น ราชสกลุ ดศิ กลุ ทรงดำรงตำแหน งทส่ี ำคญั ทางการทหารและพลเรอื น เชน เจาพนกั งานใหญ ผบู ญั ชาการทหารบก อธบิ ดกี รมศกึ ษาธกิ าร (ตำแหนง เทยี บเทา เสนาบด)ี องคป ฐมเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย เ ส นา บ ดี ก ร ะ ท ร ว ง มุ ร ธา ธ ร น า ยก ร า ช บั ณ ฑิ ต ย ส ภ า อ ง ค ม น ต รี ใ น พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั และพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั และอภริ ฐั มนตรใีนพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั

นอกจากนี้ ยงั ทรงพระปรชี าสามารถในดา นการศกึ ษา การปกครอง การตา งประเทศ การสาธารณสขุ หลกั รฐั ประศาสนศาสตรเ ปรยี บเทยี บ ประวตั ศิ าสตร โบราณคดี และ ศลิ ปวฒั นธรรม ทรงไดร บั พระสมญั ญานามเปน "พระบดิ าแหง ประวตั ศิ าสตรแ ละโบราณคดไี ทย" และ "พระบดิ าแหง มคั คเุทศกไ ทย" ทรงเปน องคผ อู ำนวยการกอ ตงั้ จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั โรงเรียนนายรอยตำรวจ โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย โรงเรียนเทพศิรินทร โรงเรยี นยพุ ราชวทิ ยาลยั เมอ่ื วนั ท่ี 21 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2505 ทป่ี ระชมุ ใหญข อง องคการการศึกษาวทิ ยาศาสตรแ ละวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (UNESCO) ไดประกาศถวายสดดุ ใี หพ ระองคท รงเปน บคุ คลสำคญั ของโลกคนแรกของประเทศไทย และวนั ท่ี 27 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2544 คณะรฐั มนตรไี ดม มี ตใิ หว นั ท่ี 1 ธนั วาคม ของทกุ ป ซงึ่ ตรงกบั วนั คลา ยวนั สนิ้ พระชนมข องพระองค เปน วนั ดำรงราชานภุ าพ กำหนดขนึ้ เพอื่ เปน การถวายความรำลกึ ถงึ พระกรณุ าธคิ ณุ เปน อเนกอนนั ตข องสมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ องคป ฐมเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย และบคุ คลสำคญั ของโลกคนแรกของประเทศไทย

สมเด็จพระเจาบรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมพระยานริศรานวุ ัดติวงศ

เม่ือวนั องั คารเดือน 6 ขึ้น 11 คํา่ ปก นุ เบญจศก จ.ศ. 1225 ตรงกับวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2406 และไดรบั พระราชทานพระนามจากสมเด็จพระชนกนาถโดยมี พระราชหตั ถเลขา ดงั น้ี

"สมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกลา เจา กรงุ สยามผพู ระบดิ า ขอตง้ั นามบตุ รชายที่ประสตู จิ ากหญงิ แฉพ รรณรายผมู ารดา ในวันองั คาร เดอื น 6 ขน้ึ 11 คํ่า ปก นุ เบญศกนั้นวา พระเจาลูกยาเธอ พระองคเ จา จิตรเจรญิ สิงหนาม ขอจงมี ความเจรญิ ชนมายุ พรรณ สขุ พล ปฏิภาณ ศภุ สารสมบตั ิ สวุ รรณหริ ญั รตั นยศ บรวิ ารศฤงคารศกั ดานภุ าพ ตระบะเดชพิเศษคณุ สนุ ทรศรสี วัสดิ พิพฒั นมงคลพิบลุ ย ผลทกุ ประการ เทอญ"

ในป พ.ศ. 2428 ไดร บั การสถาปนาจากพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยู หัวขนึ้ เปนพระองคเ จา ตา งกรม มพี ระนามตามจารึกในพระสุพรรณบฏั วา พระเจานอ ง ยาเธอ กรมขนุ นรศิ รานวุ ตั วิ งษ นอกจากนี้ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา อยหู วั ยงั มีพระราชดำรวิ า หมอมเจา พรรณราย พระมารดาในพระเจา นอ งยาเธอ กรมขนุ นริศ รานุวัติวงษน้ันนับเปนพระเจาหลานเธอในพระบาทสมเด็จพระนัง่ เกลา เจา อยหู วั และเปน พระขนิษฐารว มพระชนกในสมเดจ็ พระเทพศริ นิ ทราบรมราชนิ ี (สมเด็จพระบรมราชชนนใี นพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา อยูหัว) ดงั นั้น พระเจา นองยาเธอ กรมขุนนริศรานุวตั ิวงษจึงมพี ระอยั การวมกับพระองค พระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั จึงมีพระบรมราชโองการสถาปนา พระเจา นอ งยาเธอ กรม ขนุ นรศิ รานวุ ตั วิ งษ ขน้ึ เปน พระเจา นอ งยาเธอ เจา ฟา กรมขนุ นรศิ รานวุ ตั วิ งษ พรอ มกนั นที้ รงสถาปนาพระเชษฐภคนิ ใี นพระเจา นองยาเธอ กรมขนุ นริศรานวุ ตั วิ งษ ขึน้ เปน พระเจานองนางเธอ เจา ฟากรมขุนขตั ตยิ กัลยา ดวย

พระกรณยี กจิ ดานราชการ

ในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจา อยูห วั พระองคท รงตำแหนงอภิรัฐมนตรที ่ี ปรกึ ษาราชการแผนดิน อุปนายกราชบัณฑิตยสภา แผนกศลิ ปากร และพระองคยังไดรั บการแตงใหใ หดำรงตำแหนงผกู ำกบั การพระราชวงศ มหี นา ทีส่ นองพระเดชพระคุณในพระ ราชกรณยี กิจสวนพระองคพ ระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยหู วั โดยพระราชวงศ พระองคใดที่มีกิจท่ีไมต องกราบบงั คมทูลพระกรณุ าก็ใหต ดิ ตอ กราบบงั คมทลู ตอพระองค แทน นอกจากนี้ ในขณะทีพ่ ระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู ัวเสด็จยังตา งประเทศ พระองคไดร ับการแตง ตั้งใหด ำรงตำแหนง ผูสำเรจ็ ราชการแทนพระองค ตัง้ แตว นั ท่ี 12 มกราคม พ.ศ. 2476 จนกระทง่ั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยหู วั ทรงสละราชสมบตั ิ พระองคจึงพน จากตำแหนง ผสู ำเรจ็ ราชการแทนพระองค

ดา นศลิ ปกรรม

งานสถาปตยกรรมทโ่ี ปรดทำมากคือ แบบพระเมรุ โดยตรสั วา "เปนงานทท่ี ำข้นึ ใชช ัว่ คราวแลว รอ้ื ท้งิ ไป เปนโอกาสไดทดลองใชป ญญาความคดิ แผลงได เตม็ ท่ี จะผิดพลาดไปบา งก็ไมส ูกระไร ระวงั เพยี งอยางเดียวคือเรอื่ งทุนเทา นน้ั "

ดานสถาปต ยกรรม

งานดานสถาปต ยกรรมเปน งานที่พระองคท รงพถิ พี ถิ ันอยางมาก เพราะตรสั วา "ตอ งระวงั เพราะสรางข้นึ กเ็ พอ่ื ความพอใจ ความเพลิดเพลนิ ตา ไมใชส รางข้ึนเพ่ืออยากจะ รื้อท้งิ ทุนรอนที่เสียไปกใ็ ชจะเอาคืนมาได ผลทีส่ ดุ ก็ตอ งทงิ้ ไวเ ปน อนสุ าวรยี ส ำหรบั ขาย ความอาย"

ดา นภาพจติ รกรรม

ภาพเขียน ภาพเขียนสนี ํา้ มนั ประกอบพระราชพงศาวดาร แผน ดินพระเจาทายสระคร้งั กรงุ ศรอี ยธุ ยา เปนภาพชา งทรงพระมหาอุปราชแทงชางพระทีน่ ่งั ภาพเขยี นรถพระอาทติ ยท่ี เพดานพระที่นง่ั ภานุมาศจำรญู (พระท่นี ่งั บรมพมิ าน) ภาพประกอบเร่ืองธรรมาธรรมะสงคราม ภาพแบบพัดตา ง ๆ ฯลฯ

สมเด็จเจา พระยาบรมมหาศรีสุรยิ วงศ (ชว ง บนุ นาค)

สมเดจ็ เจา พระยาบรมมหาศรสี รุ ยิ วงศ นามเดมิ ชว ง (23 ธนั วาคม พ.ศ. 2351 – 19 มกราคม พ.ศ. 2426) เปน ขนุ นางชน้ั ผใู หญใ นสกลุ บนุ นาคของสยามใน สมยั รตั นโกสนิ ทร ผมู บี ทบาทสำคญั ในการเมอื งการปกครองของสยาม โดยเรมิ่ เขา รบั ราชการเปน มหาดเลก็ ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั และไดร บั การสถาปนาขนึ้ เปน สมเดจ็ เจา พระยาบรมมหาศรสี รุ ยิ วงศใ นรชั สมยั พระบาท สมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ซงึ่ นบั เปน ผทู ด่ี ำรงตำแหนง "สมเดจ็ เจา พระยา" เปน คนสดุ ทา ย นอกจากน้ี ทา นยงั มบี ทบาทในการอญั เชญิ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอม เกลา เจา อยหู วั ขนึ้ ครองสริ ริ าชสมบตั แิ ละไดร บั การแตง ตง้ั เปน ผสู ำเรจ็ ราชการแทน พระองคต งั้ แตป  พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2416 ดว ย

นอกจากดา นการปกครองแลว ทา นยงั มบี ทบาทสำคญั ในดา นวรรณกรรม การ ละคร และดนตรี รวมถงึ เปน แมก องในการกอ สรา ง บรู ณะ ซอ มแซม สถานทต่ี า ง ๆ มากมาย เชน พระนครครี ี พระอภเิ นาวน เิ วศน คลองผดงุ กรงุ เกษม เปน ตน

รบั ราชการ บดิ าไดน ำทา นเขา ถวายตวั เปน มหาดเลก็ ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั ชอ่ื วา มหาดเลก็ ชว ง โดยชว ยบดิ าทำงานดา นการคลงั และกรมทา รวมทง้ั ตดิ ตอ กบั ตา งประเทศดว ย ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกลา เจา อยหู วั มหาดเลก็ ชว งไดเ ลอื่ นเปน นาย ไชยขรรค มหาดเลก็ หมุ แพร ซงึ่ ทา นเปน ทโ่ี ปรดปรานของพระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกลา เจา อยหู วั ตง้ั แตว ยั เยาว และไดเ ลอื่ นเปน หลวงสทิ ธ์ิ นายเวรมหาดเลก็ เรยี กกนั ทว่ั ไปวา หลวงนายสทิ ธ์ิ ตามลำดบั หลวงนายสทิ ธไ์ิ ดช อ่ื วา เปน พวก “หวั ใหม” ในสมยั นน้ั เปน ผู สนใจศกึ ษาวชิ าการของชาวตะวนั ตก เนอ่ื งจากองั กฤษและฝรง่ั เศสเรม่ิ แผอ ทิ ธพิ ลเขา สโู ลกตะวนั ออกและประชดิ เขตแดนสยามมากขนึ้ หากไมป รบั ตวั ใหร เู ทา ทนั ฝรงั่ สยาม อาจถกู ยดึ ครองเปน อาณานคิ มได

พระยารษั ฎานปุ ระดิษฐมหิศรภักดี (คอซมิ บ๊ี ณ ระนอง)

มหาอำมาตยโท พระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐม หศิ รภกั ดี (คอซิมบี๊ ณ ระนอง) (8 เมษายน พ.ศ. 2400 – 10 เมษายน พ.ศ. 2456) เปนขาราชการชาวไทย ระหวา งเปน เจา เมอื งตรงั ไดพ ฒั นาเมอื งใหเ จรญิ กา วหนา จนกลายเปน เมอื งเกษตรกรรม จงึ ไดเ ลอ่ื นตำแหนง เปน สมหุ เทศาภบิ าลสำเรจ็ ราชการมณฑลภเู กต็ และเปน ผไูดร บั พระราชทาน นามสกลุ ณ ระนอง

คอซิมบ๊ี ณ ระนอง เกิดท่ีจังหวัดระนองเมื่อวนั พุธ เดือนหา ปมะเส็ง ตรงกับ เดือนเมษายน พ.ศ. 2400 เปนบุตรคนสุดทองของพระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซเู จยี ง ณ ระนอง) ซงึ่ เปนชาวจนี ฮกเกย้ี นทอ่ี พยพมาอยเู มอื งไทยตงั้ แตร ชั กาลท่ี 3 และนางกมิ ณ ระนอง ชอื่ "ซมิ บ"๊ี เปน ภาษาฮกเกย้ี น แปลวา "ผมู จี ติ ใจดงี าม" เมอ่ื อายไุ ด 9 ป ไดต ดิ ตามบิดาเดินทางกลับไปประเทศจีนและอาศัยอยูทนี่ ่นั เปน เวลา 2 ป ทำใหไดเรียน รูสิ่งตา ง ๆ และไดด แู ลกิจการแทนบิดา ท้งั ๆ ทมี่ ิไดเ รยี นหนังสือ มีความรูห นงั สอื เพยี ง แคลงลายมือชือ่ ตนไดเทา น้นั แตมคี วามสามารถพดู ไดถงึ 9 ภาษา บดิ าจงึ หวงั จะใหส ืบ ทอดกจิ การการคา แทนตน มไิ ดประสงคจะใหร บั ราชการเลย

พระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐ เมือ่ รบั ตำแหนงเจา เมอื งตรงั ไดพ ัฒนาปรับปรงุ สภาพ หลายอยา งในเมอื งตรังใหเจรญิ รงุ เรืองหลายอยา ง ดวยกุศโลบาลสวนตัวทแ่ี ยบยล เชน การตัดถนนทไ่ี มม ีผใู ดเหมอื น รวมทงั้ สง เสรมิ ชาวบา นใหกระทำการเกษตร เชน ใหเลีย้ งไกโ ดยบอกวา เจา เมืองตองการไขไก ใหเ อากาฝากออกจากตน ไม โดยบอกวา เจาเมอื งตอ งการเอาไปทำยา สง เสริมใหช าวบา นปลูกกาแฟ และยางพารา ซ่ึงเปนจุดเรม่ิ ตน ของการนำยางพารามาปลกู ทภ่ี าคใต จนกลายเปน พชื เศรษฐกจิ ทส่ี ำคญั เชน ในปจ จบุ นั

บาทหลวงปาลเลอกวั ซ

พระสงั ฆราชปล เลอกวั ซเ กดิ เมอื่ วนั ท่ี 24 ตลุ าคม พ.ศ. 2348 ท่ี เมอื งโกต-ดอร ประเทศฝร่งั เศส เมอ่ื ทา นอายุได 23 ป ทานก็ไดต ัดสินใจบวชเปนบาทหลวง เมอื่ วนั ท่ี 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2371 ท่เี ซมินารขี องคณะมสิ ซังตางประเทศแหงกรงุ ปารสี จากนนั้ ทานกไ็ ดร บั มอบหมายใหไปเผยแผศ าสนาครสิ ตที่อาณาจกั รสยาม ไดอ อกเดิน ทางเม่อื วนั ที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2371 ถึงสยามเมือ่ วันท่ี 27 กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. 2372 ในป พ.ศ. 2381 ทานไดรบั ตำแหนง อธิการวดั คอนเซ็ปชญั ทา นไดป รบั ปรงุ โบสถแ หงนี้ ซง่ึ สรางข้ึนต้ังแต พ.ศ. 2217 ในสมัยสมเด็จพระนารายณม หาราช แลว จากถกู ท้งิ รางมานานแลวยายไปอยทู โี่ บสถอัสสัมชัญในป พ.ศ. 2381

จนป พ.ศ. 2378 พระคณุ เจาฌ็อง-ปอล-อีแลร- มีแชล กูรเ วอซี (Jean-Paul-Hilaire-Michel Courvezy) ประมขุ มสิ ซังสยามในขณะนน้ั ไดแ ตง ตง้ั ทานเปน อปุ มขุ นายก (vicar general) แลว ใหดแู ลดนิ แดนสยามในชว งทท่ี า นไปดแู ล มิสซังท่สี งิ คโปร เม่อื กลับมากไ็ ดรบั อนญุ าตจากสนั ตะสำนกั ใหอ ภเิ ษกทา นปาเลอกัวเปน มุขนายกรองประจำมิสซงั สยาม (Coadjutor Vicar Apostolic of Siam) ในป พ.ศ. 2381 พรอ มทง้ั ดำรงตำแหนง มุขนายกเกียรตินามแหงมาลลอส เม่อื มกี ารแบง มสิ ซงั สยามออกเปน สองมสิ ซงั ทา นจงึ ไดรบั แตง ตั้งใหเ ปนประมขุ มสิ ซังสยามตะวันออก เปน ทา นแรก ในวนั ที่ 10 กนั ยายน พ.ศ. 2384

จากนนั้ หลยุ ส ลารน อดี เดนิ ทางเขา มาสยาม เมอ่ื วนั ท่ี 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2388 พรอ มกับนำกลองถา ยรปู ท่ี พระสงั ฆราชปาลเลอกวั ซ สง่ั ซือ้ มาจากปารสี มาดวย

ทานไดเรียนภาษาไทยและภาษาบาลี มคี วามรใู นภาษาท้งั สองเปนอยา งดีจน สามารถแตง หนังสือไดหลายเลม นอกจากนน้ั ทา นมีความรทู างดา นดาราศาสตร ภูมิศาสตร วทิ ยาศาสตร โดยเฉพาะฟสิกส เคมี และดาราศาสตร มีความรคู วามชำนาญ ทางดานวชิ าการถายรูปและชุบโลหะ บุตรหลานขาราชการบางคนไดเรียนรูวชิ าเหลาน้ี กับทาน ทา นไดสรา งตกึ ทำเปน โรงพิมพภ ายในโบสถค อนเซป็ ชัญ จัดพมิ พหนังสือสวด

พระยากลั ยาณไมตรี (ฟรานซิส บี. แซร)

พระยากลั ยาณไมตรี (ฟรานซสิ บ.ี แซร) (องั กฤษ: Francis Bowes Sayre; 30 เมษายน พ.ศ. 2428 - 29 มนี าคม พ.ศ. 2515) เปน อาจารยค ณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ฮารว ารด และเปน บตุ รเขยของวดู โรว วลิ สนั อดตี ประธานาธบิ ดี สหรฐั อเมรกิ า

ฟรานซสิ เปน นติ ศิ าสตรบณั ฑติ มหาวทิ ยาลยั ฮารว ารด ตอ มา เดนิ ทางมายงั ประเทศสยาม (ตอ มาคอื ประเทศไทย) ในฐานะเอกอคั รราชทตู สหรฐั ประจำสยาม เมอ่ื พ.ศ. 2468 แลว กลบั สหรฐั อเมรกิ าใน พ.ศ. 2475 ทบ่ี า นเกดิ เมอื งนอน ไดร บั แตง ตงั้ จาก แฟรงกลนิ ด.ี โรสเวลต ประธานาธบิ ดี ใหเ ปน ผชู ว ยรฐั มนตรตี า งประเทศ ตอ มาจงึ ไดเ ปน ขา หลวงใหญส หรฐั อเมรกิ าประจำประเทศฟล ปิ ปน สใ น พ.ศ. 2482 แลว ดำรงตำแหนง ผแู ทนของสหรฐั ประจำสหประชาชาติ และเปน ประธานคณะมนตรี ภาวะทรสั ตแี หง สหประชาชาติ พรอ ม ๆ กนั ในป พ.ศ. 2490

ขณะดำรงตำแหนง ในประเทศไทยไดช ว ยงานดา นการตา งประเทศของไทยโดยเปน ทป่ี รกึ ษาดา นการตา งประเทศตง้ั แต พ.ศ. 2466 ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั มาจนถงึ รชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั โดยเฉพาะในดา นสนธสิ ญั ญา และรว มรา งเคา โครงรฐั ธรรมนญู ฉบบั ของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั ดว ย ในชอื่ "Outline of Preliminary Draft" ในป พ.ศ. 2469 แตท วา เกดิ การ ปฏวิ ตั สิ ยาม พ.ศ. 2475 ขนึ้ เสยี กอ น จงึ ไมไ ดอ อกใช เปน ผแู ทนรฐั บาลสยามเจรจา สนธสิ ญั ญาไทย-สหรฐั อเมรกิ า พ.ศ. 2468 จงึ ไดร บั พระราชทานบรรดาศกั ดเ์ิ ปน พระยากลั ยาณไมตรี มตี ำแหนง ราชการในกระทรวงการตา งประเทศ ถอื ศกั ดนิ า 1,000 นบั เปน คนทส่ี องตอ จากพระยากลั ยาณไมตรี (เจนส ไอเวอรส นั เวสเตนการด )

ศาสตราจารยศ ลิ ป พีระศรี

ศาสตราจารย ศลิ ป พรี ะศรี (15 กนั ยายน พ.ศ. 2435 — 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2505) เดิมชือ่ คอรร าโด เฟโรชี (Corrado Feroci) เปน ชาวอิตาลสี ัญชาตไิ ทย เปน ประติมา กรจากเมอื งฟลอเรนซท ่เี ขา มารบั ราชการในประเทศไทยต้ังแตสมัย พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลาเจา อยหู วั โดยถอื เปน ปชู นยี บุคคลคนหน่ึงของไทยทไ่ี ด สรางคุณูปการในทางศิลปะและมีผลงานท่ีเปนท่ีกลาวขานจนเปนท่ีรูจักกวางขวาง ทงั้ ยงั เปนผกู อตัง้ และอาจารยส อนวิชาศลิ ปะทโ่ี รงเรยี นประณตี ศลิ ปกรรม ซง่ึ ภายหลงั ไดรับการยกฐานะใหเ ปน มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร โดยดำรงตำแหนงคณบดคี ณะจติ รกร รมประตมิ ากรรมและภาพพมิ พค นแรก มีความรกั ใคร หวงใยและปรารถนาดีตอ ลูกศษิ ยอ ยูต ลอดจนเปน ทร่ี กั และนบั ถอื ท้ังในหมูศษิ ยแ ละอาจารยด ว ยกัน

เขายังเปน ผวู างรากฐานท่เี ขมแข็งใหแกว งการศลิ ปะไทยสมยั ใหมจากการท่ไี ดพร่าํ สอนและผลักดนั ลูกศิษยใหไดม คี วามรูความสามารถในวชิ าศิลปะท้งั งานจิตรกรรมและ งานชา งมจี ุดประสงคใ หคนไทยมคี วามรคู วามเขาใจในศลิ ปะและสามารถสรางสรรคง าน ศิลปะไดด ว ยความสามารถของบคุ ลากรของตนเอง การกอ ตั้งมหาวทิ ยาลยั ศิลปากร จงึ เปรยี บเสมอื นการหวา นเมล็ดพันธุใหแ กค นไทยเพอื่ ท่ีจะออกไปสรางศิลปะเพ่ือแผน ดนิ ของตนและถงึ แมจะรเิ ร่มิ รากฐานของความรดู านศิลปะตะวนั ตกในประเทศไทยแตใน ขณะเดียวกันเขาไดศ กึ ษาศลิ ปะไทยอยา งลึกซงึ้ เนื่องจากตองการใหค นไทยรกั ษาความ งามของศิลปะไทยเอาไว จงึ ไดเกิดการสรา งลูกศษิ ยท ่ีมคี วามรูทง้ั งานศลิ ปะตะวันตกและ ศิลปะไทยออกไปเปน กำลังสำคญั ใหแ กวงการศลิ ปะไทยเปนจำนวนมาก และเกิดรปู แบบ งานศลิ ปะไทยสมยั ใหมใ นทส่ี ุด

คณุ ปู การตอ ศิลปะไทย ผลงานประติมากรรมของ ศิลป พีระศรี

สมเดจ็ เจา ฟา กรมพระยานริศรานวุ ัดตวิ งศ (เฉพาะพระเศยี ร) - ทำจากสำรดิ ถือเปน ผลงาน ชิ้นแรกทท่ี ำใหศาสตราจายศ ิลปเ ปนทีร่ จู ัก

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูห วั (เฉพาะพระเศยี ร) - พระบาทสมเด็จ พระมงกฎุ เกลา เจาอยหู วั ทรงพอพระราชหฤทยั เปน อยา งมากหลังไดเหน็ พระบรมรปู ของพระองค

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยหู วั (ครง่ึ พระองค) - ทำปนู ปลาสเตอร ปจ จบุ นั อยูทก่ี อง หัตถศิลป กรมศิลปากร

พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั อานนั ทมหดิ ล 2 องค - ทำปนู ปลาสเตอร ปจ จบุ นั อยทู ก่ี องหตั ถศลิ ป พระพนั วสั สาอยั ยกิ าเจา - เปน ประตมิ ากรรมนนู ตาํ่ ดว ยปนู ปลาสเตอร ปจ จบุ นั อยทู ห่ี อศลิ ปแหง ชาติ สมเดจ็ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ (คร่งึ พระองค) - ทำจากปูนปลาสเตอร ปจจุบนั อยูที่ กองหตั ถศิลป กรมศลิ ปากร สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย (เจรญิ ญาณวโร) วดั เทพศริ ินทราวาส (ครงึ่ องค) - ปจจุบนั อยูใ นกรมศิลปากร พระญาณนายก (ปล้มื จนั โทภาโส มณนี าค) วัดอุดมธานี จงั หวดั นครนายก - เปนประตมิ ากรรมนูนสงู ทำจากปูนพลาสเตอร หลวงวิจติ รวาทการ (คร่ึงตัว) - ทำจากปนู ปลาสเตอร ปจ จุบันอยทู ี่กรมศิลปากร ม.ร.ว.สาทศิ กฤดากร (เฉพาะศรี ษะ) - ทำจากบรอนซ นางมาลินี พีระศรี (เฉพาะศรี ษะ) - ปจจบุ นั ตัง้ อยทู พี่ ิพิธภัณฑสถานแหง ชาติ ศิลป พีระศรี อนสุ รณ กรงุ เทพมหานคร โรมาโน (ลูกชาย ภาพรา งไมเสร็จ) - ปจจุบนั อยูท่ีกรมศิลปากร นางมเี ซยี ม ยบิ อนิ ซอย (รปู เหมอื นครง่ึ ตวั ) - ทำจากบรอนซ ปจ จบุ นั อยทู ห่ี อศลิ ปแหง ชาติ พระบรมรปู พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั อานนั ทมหดิ ล (เฉพาะพระเศียร) พระบรมรปู พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ภูมิพลอดุลยเดช - ครึง่ พระองค ปนไมเสรจ็ เพราะเสยี ชีวิตกอน

พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช

พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร (5 ธนั วาคม พ.ศ. 2470 – 13 ตลุ าคม พ.ศ. 2559) เปน พระมหากษตั รยิ ไ ทย รชั กาลท่ี 9 แหง ราชวงศจ กั รี ครองราชยต ้งั แตวนั ท่ี 9 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2489 ดวยพระปรมาภไิ ธย พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช จนสวรรคต เปนพระมหากษตั รยิ ท่ี ครองราชยน านทส่ี ดุ ในประเทศไทยและเอเชียตะวันออกเฉยี งใต พระองคย ังเปนประมขุ แหงรฐั ท่ดี ำรงตำแหนง นานทสี่ ดุ ในโลกตงั้ แตก ารสวรรคตของจักรพรรดิฮิโรฮิโตะแหง ญ่ปี ุนใน พ.ศ. 2532 กระท่ังสวรรคตใน พ.ศ. 2559 อกี ท้ังเปนพระมหากษัตรยิ ท ี่ ดำรงตำแหนงนานทีส่ ุดตลอดกาลอันดับท่ี 3 ดวยระยะเวลาในราชสมบัตทิ ง้ั ส้ิน 70 ป 126 วนั

พระองคเ สดจ็ พระราชสมภพเมอ่ื วนั ท่ี 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2470 ทโ่ี รงพยาบาลเมาตอ อเบริ น เมอื งเคมบริดจ รัฐแมสซาชเู ซตส สหรฐั เปนพระราชโอรสในสมเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวิกรม พระบรมราชชนก กบั สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี แ ล ะ เ ป  น พ ร ะ ร า ช นั ด ด า ใ น พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ จุ ล จ อ ม เ ก ล  า เ จ  า อ ยู  หั ว กบั สมเด็จพระศรสี วรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพันวสั สาอัยยกิ าเจา

พระองคเ ปน พระมหากษตั ริยภ ายใตรฐั ธรรมนญู และไดทรงหยุดย้งั การกบฏ เชน กบฏเมษาฮาวายใน พ.ศ. 2524 และกบฏทหารนอกราชการใน พ.ศ. 2528 กระน้ัน ในสมยั ของพระองคไ ดมกี ารทำรฐั ประหารโดยทหารหลายคณะ เชน จอมพล สฤษดิ์ ธนะรชั ต ใน พ.ศ. 2500 กบั พลเอก สนธิ บญุ ยรตั กลนิ ใน พ.ศ. 2549 ตลอดระยะเวลา 70 ปท ี่ทรงครองราชย มนี ายกรฐั มนตรีดำรงตำแหนง 30 คน โดย เริ่มตนท่ปี รดี ี พนมยงค และส้นิ สุดลงท่ปี ระยทุ ธ จนั ทรโ อชา

พระราชกรณยี กิจ ดา นศลิ ปวฒั นธรรมและวรรณคดี

พ.ศ. 2503 ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหฟ น ฟูพระราชพธิ ีพืชมงคลจรด พระนงั คลั แรกนาขวญั ขึน้ มาใหมห ลงั จากทีไ่ ดเ ลิกรางไปตง้ั แต พ.ศ. 2479 และประเพณกี ารเสด็จพระราชดำเนนิ โดยกระบวนพยุหยาตราชลมารคก็ไดรั บการฟน ฟูเปนครง้ั แรกเพือ่ ถวายผา พระกฐนิ

ทรงสงเสรมิ ศิลปวฒั นธรรมไทยแขนงอ่ืน ๆ ไมว า จะเปน ภาษาไทย ประวตั ศิ าสตรไทย สถาปตยกรรม จิตรกรรม นาฏศลิ ป การดนตรแี ละศิลปะ อ่นื ๆ เชน โปรดเกลาฯ ใหก รมศลิ ปากรจดั ทำโนตเพลงไทยตามระบบสากลและ จดั พมิ พข ้ึนดว ยพระราชทรพั ยส วนพระองค โปรดเกลา ฯ ใหอ าจารยและ นสิ ิตคณะวิศวกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลัย วจิ ัยหาระดบั เฉล่ีย มาตรฐานของเคร่ืองดนตรไี ทย ทรงสนบั สนุนใหม ีการจดั ตั้งสมาคมดนตรีแหง ประเทศไทย

ดา นวรรณศิลป พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรง พระราชนพิ นธบทความ แปลหนังสือ เชน นายอนิ ทรผ ูปดทองหลังพระ พระมหาชนก และพระมหาชนก ฉบบั การต นู เรอื่ ง ทองแดง เปน พระราชนพิ นธ เกย่ี วกบั คุณทองแดง สุนขั ทรงเล้ียง เปน ตน

212

ดานการพฒั นาชนบท พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงใชเวลาสวนใหญ

ตลอดรชั สมยั ไปกบั การเสด็จฯ เย่ียมราษฎรในทองถ่นิ ตาง ๆ ทกุ ภมู ิภาคของ ประเทศ นับตงั้ แต พ.ศ. 2497 โดยเฉพาะในแทบทช่ี นบททรุ กนั ดาร เพอ่ื ทรง เยยี่ มเยยี น ซักถามเร่อื งความเปนอยูแ ละสารทกุ ขสกุ ดิบของประชาชน นอกจากนพี้ ระองคจะทรงศึกษาคนควา ขอ มลู ตาง ๆ ดว ยพระองคเองดว ย แผนท่หี รอื เอกสารตาง ๆ ทำใหท รงรบั ทราบปญหาความเดือดรอ นของ ประชาชน หลงั จากนั้นพระองคก จ็ ะทรงคดิ คน แนวทางพระราชดำรเิ พ่ือพฒั นา และแกไขปญหาตาง ๆในแตละพืน้ ท่ี

พระองคจ ะทรงพัฒนาชนบทในรูปโครงการอนั เน่ืองมาจากพระราชดำริ มีจดุ ประสงค คอื การพฒั นาบทเพื่อใหร าษฎรในชนบทไดม ีความเปน อยตู ลอด จนสามารถประกอบอาชีพ เลย้ี งครอบครวั ใหดีขน้ึ แนวพระราชดำรทิ ส่ี ำคัญใน เร่อื งการพฒั นาชนบท คอื มพี ระราชประสงคช วยใหช าวชนบทสามารถชวย เหลอื พง่ึ ตนเองได โดยการสรางพ้นื ฐานหลกั ท่ีจำเปนตอ การผลิตใหแกราษฎร เหลา นน้ั ทรงสง เสรมิ ใหช าวชนบทมคี วามรใู นการประกอบอาชพี ตามแตล ะทอ งถน่ิ นอกจากนย้ี งั ทรงหาทางนำเอาวทิ ยาการสมยั ใหมม าประยกุ ตก บั ภมู ปิ ญ ญาชาวบา น

ดานการแพทย

โครงการของพระบาทสมเดจ็ พระมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราชบรมนาถบพิตรใน ระยะแรกลวนแตเปนโครงการดา นสาธารณสขุ ในการเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยีย่ ม ราษฏรตามทอ งท่ตี า ง ๆ จะทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหมคี ณะแพทยท ปี่ ระกอบดวย ผูเชย่ี วชาญในแตละสาขาจากโรงพยาบาลตา ง ๆ และลวนเปน อาสาสมคั ร โดยเสด็จ พระราชดำเนิน พรอ มดว ยเวชภณั ฑและเคร่ืองมือแพทยพรอมใหการรกั ษาพยาบาล ราษฎรผปู วยไข

นอกจากนัน้ ยงั มโี ครงการทันตกรรมพระราชทานซ่งึ เปนพระราชดำริใหทันต แพทยอ าสาสมคั รเดนิ ทางออกไปชวยเหลือบำบัดโรคเก่ยี วกับฟน ตลอดจนสอนการ รักษาอนามยั ของปากและฟนโดยไมคิดมลู คา นอกจากนนั้ หนวยแพทยห ลวงยงั จดั เจา หนาท่อี อกเดนิ ทางไปรักษาราษฎรผปู ว ยเจ็บ ตามหมบู า นท่ีอยูหางไกลออกไปอกี ดวย

ดานการศึกษา

พระองคทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพระราชทรัพยส ว นพระองค จัดตงั้ มูลนิธิอานันทมหดิ ลขนึ้ เม่ือป พ.ศ. 2502 โดยมวี ัตถปุ ระสงคเ พ่ือพระราชทาน ทนุ แกน สิ ติ นกั ศึกษาทีม่ ีผลการเรียนดีเดนในดา นตาง ๆ ใหน สิ ิตนกั ศกึ ษาเหลา นน้ั ไดม ี โอกาสไปศึกษาหาความรวู ชิ าการชั้นสูงในตา งประเทศและนำความรนู ัน้ กลับมาใชพฒั นา บานเมอื ง

พระองคยังไดจ ัดสรา งโครงการสารานุกรมไทยสำหรบั เยาวชนเพอื่ เปนหนงั สอื ทใ่ี ห ความรใู นวิชาการทกุ สาขา ไดจ ดั ทำหนงั สือสารานุกรมไทยท่ีบรรจคุ วามรใู น 7 สาขาวิชา โดยแตล ะเลม ไดจ ดั แบงเนอื้ หาของแตล ะเร่อื งออกเปน สามระดบั เพ่อื ท่ีจะใหเ ยาวชนสามารถ ศึกษาคนควา หาความรไู ดต ามพื้นฐานของตน

สมเด็จพระนางเจาสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี ันปห ลวง

จอมพลหญงิ จอมพลเรอื หญงิ จอมพลอากาศหญงิ สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปห ลวง พระนามเดมิ หมอ มราชวงศส ริ กิ ติ ิ์ กติ ยิ ากร (พระราชสมภพ 12 สงิ หาคม พ.ศ. 2475) เปน สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถในพระบาท สมเดจ็ พระมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร เปน สมเดจ็ พระบรมราชชนนี พนั ปห ลวงในพระบาทสมเดจ็ พระวชริ เกลา เจา อยหู วั และโดยพระชนมพรรษาจงึ นบั เปน พระกลุ เชษฐพ ระองคป จ จบุ นั ในราชวงศจ กั รี

เนอื่ งจากสมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ฯิ์ เปน ผสู ำเรจ็ ราชการแทนพระองคข ณะท่ี พระราชสวามเี สดจ็ ออกผนวช ระหวา งวนั ท่ี 22 ตลุ าคม พ.ศ. 2499 - 5 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2499 พระองคจึงไดรับการสถาปนาข้ึนเปน สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ เมอื่ วนั ท่ี 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2499 ถอื เปน สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ พระองคท ส่ี องของกรงุ รตั นโกสนิ ทรต อ จากสมเดจ็ พระนางเจา เสาวภาผอ งศรีพระบรม ราชนิ นี าถในรชั กาลท่ี 5

พระราชกรณียกิจ

สมเด็จพระนางเจา สิรกิ ิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ทรงปฏิบตั ิพระราชภารกจิ มากมาย โดยเฉพาะอยางยง่ิ ภารกจิ ในการสง เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ อาชพี และความเปน อยขู อง บุคคลผูยากไร และประชาชนในชนบทหางไกล ไดโดยเสด็จพระราชดำเนิน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไปท่ัวทุกหนแหงในแผนดินไทยน้ี

โครงการทมี่ สี าขาขยายกวางขวางไปทว่ั ประเทศโครงการหน่งึ ก็คอื โครงการสง เสริมศิลปาชพี ซ่งึ ในภายหลังทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯใหกอ ต้ัง เปน รปู มูลนิธิ พระราชทานนามวา "มลู นธิ ิสงเสริมศลิ ปาชีพพิเศษในพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ" เม่ือวนั ที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2519 และเม่ือ พ.ศ. 2528 ไดเปลยี่ นชือ่ เปน มูลนธิ ิสงเสรมิ ศิลปาชพี ในสมเดจ็ พระนางเจาสริ ิกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ อันเปนการสงเสริมอาชพี และ ขณะเดียวกันยังอนรุ กั ษและสง เสรมิ งานศลิ ปะพื้นบานท่ีมีความงดงามหลายสาขา เชน การปน การทอ การจกั สาน เปนตน

นอกจากนี้ สมเด็จพระนางเจา สิริกิต์ฯิ ยงั ทรงเอาพระทัยใสใ นกิจการดาน สาธารณสุข โดยไดท รงดำรงตำแหนง สภานายกิ าสภากาชาดไทย และหากเสด็จฯ เยือนตางประเทศ ก็มักจะทรงถือโอกาสเสด็จฯ ทอดพระเนตรกจิ การกาชาดของ ประเทศน้นั ๆ เพ่ือทรงนำมาปรบั ปรุงกจิ การสภากาชาดไทยอยูเ สมอ

สมเดจ็ พระนางเจาสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ยังทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณียกจิ ดานการอนรุ กั ษท รัพยากรธรรมชาติ และความหลากหลายทางชวี ภาพของประเทศมา อยางตอเนอ่ื งยาวนาน เปน ทปี่ ระจักษแ กสาธารณชนท้งั ในและตา งประเทศ มีผลสำเรจ็ อยา งเปนรูปธรรม เพือ่ เปนการรำลึกถึงพระมหากรุณาธคิ ณุ ในการอนรุ กั ษ คุมครอง และฟนฟคู วามหลากหลายทางชีวภาพ อันเปนฐานการดำรงชีวติ ของพสกนกิ ร คณะรัฐมนตรจี ึงไดมีมติเหน็ ชอบ เมอื่ วนั ท่ี 9 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2553 ถวายพระราชสมัญญา "พระมารดาแหง การคมุ ครองความหลากหลายทางชวี ภาพ" แดพระนามสมเด็จพระนางเจาสิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ เพ่ือเปนการแสดง กตเวทคิ ุณของรัฐบาล และปวงชนชาวไทย ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทมี่ ีตอการคุมครอง ความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศ

สแกนเพ่ือทำแบบทดสอบทายบท