อางอิง: พรพ�มล กองทิพย, นภัค ดวงจ�มพล, หิรัญวุฒิ แพรคุณธรรม, สุธาทิพย บูรณสถิตนนท, ขวัญนภา อุทัยทอง, ชลณิกานต สายแกว. โรคจากการประกอบอาชีพ: โรคหร�ออาการสำคัญของพ�ษจากสารกำจัดศัตรูพ�ช. ใน: สุรศักดิ์ บูรณตร�เวทย,บรรณาธิการ. แนวทางเฝาระวัง และสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ�งแวดลอมภายใต พ.ร.บ. ควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ�งแวดลอม พ.ศ. 2562. พ�มพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: สำนักพ�มพอักษรกราฟฟ�คแอนดดีไซน; 2566. ที่ปร�กษา โรคจากการประกอบอาชีพ: โรคหร�ออาการสำคัญของพ�ษจากสารกำจัดศัตรูพ�ช แนวทางการเฝาระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ�งแวดลอม ภายใตพระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ�งแวดลอม พ.ศ. 2562 บรรณาธิการ ศ.ดร.นายแพทยสุรศักดิ์ บูรณตรีเวทย ประธานคณะทำงานดานการเฝาระวัง การปองกัน และการควบคุมโรค จากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดลอม ผูชวยบรรณาธิการ ดร.นายแพทยหิรัญวุฒิ แพรคุณธรรม ผูชวยผูอำนวยการกองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม นายโกวิทย บุญมีพงศ เลขานุการคณะทำงานดานการเฝาระวัง การปองกัน และการควบคุมโรค จากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดลอม กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข สำนักพิมพอักษรกราฟฟคแอนดดีไซน จัดพ�มพและเผยแพร: ออกแบบโดย : ISBN (E-Book) : 978-616-11-5137-9 ผูเข�ยน ศ.ดร.พรพิมล กองทิพย คณะสาธารณสุขศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล แพทยหญิงนภัค ดวงจุมพล โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ดร.นายแพทยหิรัญวุฒิ แพรคุณธรรม กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค นางสาวสุธาทิพย บูรณสถิตนนท กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค นางสาวขวัญนภา อุทัยทอง กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค นางสาวชลณิกานต สายแกว กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค นายแพทยอภิชาต วชิรพันธ รองอธิบดีกรมควบคุมโรค ดร.นายแพทยสมเกียรติ ศิริรัตนพฤกษ นายแพทยทรงคุณวุฒิ กรมควบคุมโรค แพทยหญิงปานทิพย โชติเบญจมาภรณ นายแพทยทรงคุณวุฒิ กรมควบคุมโรค ดร.วิรัช ประวันเตา นักวิชาการสาธารณสุขทรงคุณวุฒิ กรมควบคุมโรค ดร.นายแพทยยงเจือ เหลาศิริถาวร ผูอำนวยการกองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม แพทยหญิงหรรษา รักษาคม ผูอำนวยการสำนักงานปองกันควบคุมโรคที่ 3 จังหวัดนครสวรรค ดร.อรพันธ อันติมานนท รองผูอำนวยการกองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 ข คำนำ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ จากสารกำจัดศัตรูพืช แนวทางการเฝ้้าระวัังและการสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช ภายใต้้ พ.ร.บ. ควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม พ.ศ. 2562 ฉบัับนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อให้้ผู้้ที่่�มีี ส่่วนเกี่่�ยวข้้อง ทั้้�งภาครััฐเอกชน และหน่่วยงานอื่่�น ๆ นำำ ไปใช้้ประโยชน์์ในการดำำเนิินงานเฝ้้าระวัังและการสอบสวน โรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช ภายใต้้ พ.ร.บ. ควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและ โรคจากสิ่่�งแวดล้้อม พ.ศ.2562ซึ่่�งคณะทำำงานด้้านการเฝ้้าระวัังการป้้องกััน และการควบคุุมโรคจากการประกอบ อาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม ร่่วมกัันจััดทำำและได้้รัับความอนุุเคราะห์์จากผู้้เชี่่�ยวชาญด้้านต่่าง ๆ ในการปรัับปรุุง เนื้้�อหาให้้มีีความเหมาะสมกัับการเฝ้้าระวััง การรายงาน การสอบสวน รวมทั้้�งหลัักเกณฑ์์ ขั้้�นตอน และแบบฟอร์์ม ในการสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรูพืูืชเพื่่�อใช้้เป็็นแนวทางสำำหรัับผู้ปฏิิ ้ บัติัิงานทุุกระดัับ และผู้้เกี่่�ยวข้้องทุุกหน่่วยงาน แนวทางฉบัับนี้้�ประกอบไปด้้วยนิิยามในการเฝ้้าระวััง ขั้้�นตอนและแบบสอบสวนโรค หลัักเกณฑ์์ วิิธีีการแจ้้ง สำำหรัับนายจ้้าง สถานพยาบาลและพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่� ที่่�พบผู้้ซึ่่�งเป็็นหรืือมีีเหตุุอัันควรสงสััยว่่าเป็็นโรคหรืืออาการ สำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชให้้รายงานต่่อพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่�สัังกััดสำำนัักงานสาธารณสุุขจัังหวััด หรืือ สำำนัักอนามััยกรุุงเทพมหานคร เพื่่�อจะนำำ ไปสู่่ขั้้�นตอนการสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััด ศััตรูพืูืชโดยหน่่วยปฏิิบัติัิการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีพีและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร เพื่่�อการป้้องกััน ควบคุุมผ่่านคณะกรรมการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร คณะผู้้จััดทำำหวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่า แนวทางการเฝ้้าระวัังและการสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจาก สารกำำจััดศััตรูพืูืช ภายใต้้ พ.ร.บ. ควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม พ.ศ. 2562 ฉบัับนี้้� จะเป็็นประโยชน์์แก่ท่่ ่านผู้้อ่่าน ให้มี้ีความรู้้ความเข้้าใจแนวทางขั้้�นตอนการเฝ้้าระวัังการรายงาน และการสอบสวน โรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรููพืืชอย่่างถููกต้้อง และหากมีีข้้อเสนอแนะใด ๆ เพิ่่�มเติิม อัันจะเป็็น ประโยชน์์ต่่องานนี้้�คณะทำำงานด้้านการเฝ้้าระวััง การป้้องกััน และการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพ และโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมยิินดีีรัับไว้้พิิจารณา โปรดแจ้้งได้้ที่่�กลุ่่มพััฒนาระบบข้้อมููลและตอบโต้้ภาวะฉุุกเฉิิน กองโรคจากการประกอบอาชีีพและสิ่่�งแวดล้้อม กรมควบคุุมโรค กระทรวงสาธารณสุุข โทร 0 2590 3865 หรืือไปรษณีีย์์อิิเล็็กทรอนิิกส์์[email protected] คณะทำำงานด้้านการเฝ้้าระวััง การป้้องกััน และการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม พฤศจิิกายน 2565 ค คำนำ ค สารบัญ ง นิยามโรค 1 ลักษณะสิ�งคุกคามสุขภาพ 1 ผูประกอบอาชีพที่ลักษณะงานมีการสัมผัสสารกำจัดศัตรูพ�ช หร�อประเภทอุตสาหกรรม 2 ที่มีการใชที่เกี่ยวของกับสารกำจัดศัตรูพ�ช ผลกระทบทางสุขภาพ 3 โรคหร�อภาวะสุขภาพที่มีความเสี่ยงตอการสัมผัสสารกำจัดศัตรูพ�ช 6 แนวทางการเฝาระวังทางสุขภาพ 7 นิยามในกลุมเฝาระวังโรค 11 ประเภทผูปวย 13 หลักเกณฑการแจง และรายงานผูปวยตามพระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพ 14 และโรคจากสิ�งแวดลอม พ.ศ. 2562 เกณฑการสอบสวนโรค 15 แนวทางการสอบสวนโรค 16 มาตรการปองกันควบคุมโรค 24 แบบสอบสวนโรคหร�ออาการสำคัญของพ�ษจากสารกำจัดศัตรูพ�ช 27 เอกสารอางอิง 30 สารบัญ CONTENTS แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 ง โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 1 จากสารกำจัดศัตรูพืช ประเภทของสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช (ไม่่รวมฮอร์์โมนและปุ๋๋�ย) ส่่วนใหญ่่แบ่่งตามเป้้าหมายในการใช้้ได้้แก่่
(1) สารกำจัำ ัดหนููและสััตว์ฟั์ ันแทะ (Rodenticide) (2) สารกำจัำ ัดเชื้้�อรา (Fungicide) โรคหร�ออาการสำคัญของพ�ษจาก สารกำจัดศัตรูพ�ช ICD-10: T60.0 - 60.9 รวมกับ X48 หร�อ Z57.4 นิิยามโรค (Definition) ลัักษณะสิ่่�งคุุกคามสุุขภาพ (Health hazard) โรคพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช หมายถึึง โรคหรืือความเจ็็บป่่วยที่่�เกิิดจากการสััมผััสกัับสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช(สารกำจัำ ัดแมลง สารกำจัำ ัดวััชพืืช และสารอื่่�น ๆ ทางการเกษตร) จากการปฏิิบัติัิงาน รวมทั้้�งจากการรัับสััมผััสในปริิมาณมากจากการรั่่�วไหล ของสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช โดยไม่นั่ ับผู้้ที่่ป่�่วยจากเจตนาทำร้ำ ้ายตััวเอง 1. 2. สารกำจัำ ัดศััตรููพืืชมีีรููปแบบหลากหลาย ได้้แก่่เป็็นผง เป็็นสเปรย์์และละลายในน้ำ ำ� หรืือเป็็นฝุ่่น เป็็นหมอก หรืือเป็็นแก๊๊ส เพื่่�อใช้้รม สารกำำจััดศััตรูพืูืชอาจผสมกัับของแข็็ง (เช่่น อาหารใช้้ เป็็นเหยื่่�อล่่อ) น้ำ ำ� น้ำ ำ� มััน หรืือสารทำำละลายอิินทรีีย์์อื่่�น ๆ ซึ่่�งสารที่่�ผสมด้้วยนี้้�จะมีีความเป็็นพิิษมาก หรืือน้้อยแตกต่่างกััน ไปตามคุุณสมบัติัิของแต่่ละตััวเมื่่�อสารกำำจััดศััตรูพืูืชสองตััวผสม เข้้าด้้วยกัันเป็็นสููตรอื่่�น อาจจะมีีพิิษมากขึ้้�น เนื่่�องจากสารกำำจััด ศััตรููพืืชเหล่่านี้้�เมื่่�อเข้้าสู่่ร่่างกายจะมีีผลกระทบต่่อสุุขภาพ หลายอย่่าง ซึ่่�งการรัับสััมผััสพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชเข้้าสู่่ร่่างกายได้้ทางปาก (การกิิน) ทางปอด (การหายใจ) หรืือทางผิิวหนััง ปกติิและผิิวหนัังที่่�เป็็นแผล อย่่างไรก็็ตามช่่องทางหลัักในการรัับสััมผััสจากการประกอบอาชีีพ คืือ การรัับสััมผััสทางผิิวหนััง แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 2 ตััวอย่่างอาชีีพที่่�มีีลัักษณะงานมีีการสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช ตััวอย่่างอุุตสาหกรรมที่่�มีีการใช้้หรืือเกี่่�ยวข้้องกัับสารกำำจััดศััตรููพืืช ที่่�มา: กระทรวงแรงงาน.การจััดประเภทอาชีพีตามมาตรฐานสากล (International Standard Classification of Occupation: ISCO-08) องค์์การแรงงาน ระหว่่างประเทศ ที่่�มา: กระทรวงแรงงาน. การจััดประเภทมาตรฐานอุุตสาหกรรม (ประเทศไทย) ปี พี.ศ. 2552 ตารางที่่� 1 ตารางที่่� 2 รหััสอาชีีพ ชื่่�ออาชีีพ 2213 นัักเกษตรกรรมและผู้้ประกอบวิิชาชีพอื่่ ี �น ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง 3212 เจ้้าหน้้าที่่�เทคนิิคด้้านการเกษตรกรรมและการป่่าไม้้ 6111 ผู้้เพาะปลููกพืืชไร่่ พืืชผลและพืืชผััก 6112 ผู้้เพาะปลููกไม้้ยืืนต้้นและไม้้พุ่่ม 6113 ผู้้เพาะปลููกพืืชสวนและพืืชในเรืือนเพาะชํํา 6130 ผู้้ผลิิตพืืชผลทางการเกษตรและเลี้้�ยงสััตว์์เชิิงพาณิิชย์์ 6141 ผู้้ทํํางานด้้านการป่่าไม้้และการทํําไม้้ 7421 ผู้้อััดน้ำ ำ�ยาและอบไม้้ 8285 ผู้้ประกอบผลิิตภััณฑ์์ไม้้และผลิิตภััณฑ์์ต่่าง ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง 9211 ผู้้ใช้้แรงงานในฟาร์์มอาชีีพอื่่�น ๆ ที่่�มีีความเสี่่�ยงสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช ประเภทอุุตสาหกรรม การปลููกพืืชล้มลุุก การปลููกพืืชยืืนต้้น การทํําสวนไม้้ประดัับและการขยายพัันธ์์พืืช กิิจกรรมหลัังการเก็็บเกี่่�ยวพืืชผล การควบคุุมแมลงและสััตว์์ศััตรูพืูืช การอบและการอััดน้ำ ำ�ยาไม้้ การผลิิตยาปราบศััตรูพืูืชและเคมีีภััณฑ์์อื่่�น ๆ เพื่่�อการเกษตร การผลิิตสารประกอบไนโตรเจน ร้านขายปลีีกดอกไม ต้นไม และอุุปกรณที่่�เกี่่�ยวข้อง อุุตสาหกรรมอื่่�น ๆ ที่่�มีีความเสี่่�ยงสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช ผู้้�ประกอบอาชีีพที่่�ลัักษณะงานมีีการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชหรืือประเภทอุุตสาหกรรม ที่่�มีีการใช้้ที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับสารกำำจััดศััตรููพืืช ดัังตารางที่่� 1 และตารางที่่� 2 3. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 3 จากสารกำจัดศัตรูพืช ที่่�มา: WHO Recommended classification of pesticides by hazard and Guidelines to Classification 2019 ผลกระทบทางสุุขภาพ (Health effect) โดยทั่่�วไปผลกระทบทางสุุขภาพที่่�เกิิดจากสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชขึ้้�นอยู่่กัับชนิิดของสารเคมีที่่�เป็็นของสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชนั้้�น ๆ อย่่างไรก็็ตามสามารถแบ่่งผลกระทบออกได้ ดั้ ังนี้้�
ผิิวหนัังเป็็นผื่่�นแดงแสบร้้อนผิิวหนััง ทำำ ให้้เกิิดอาการแสบคอแสบจมููกไอแน่่นหน้้าอกคลื่่�นไส้้อาเจีียน ปวดท้้อง ปวดศีีรษะ มึึนงง เดิินเซ เกิิดภาวะไตวายเฉีียบพลััน มีีภาวะตัับอัักเสบ เกิิดการอัักเสบและแผลเป็็นในปอด มีีอาการเหนื่่�อยหอบ ระบบหายใจล้้มเหลวและเสีียชีีวิิตได้้
การสร้้างเม็็ดเลืือด และอาจเกิิดอาการของตัับอัักเสบ และไตวายได้้
ต่่อการเจริิญพัันธุ์์และทารกในครรภ์์ได้้ 4. Class IA Class IB Class II Class III Class U extremely hazardous LD50 oral < 5 dermal < 50 highly hazardous LD50 oral 5 - 50 dermal 50 - 200 moderately hazardous LD50 oral 50 - 2000 dermal 200 - 2000 slightly hazardous LD50 oral & dermal over 2000 Unlikely to present acute hazard LD50 oral & dermal 5000 or higher ระดัับความเป็็นพิิษของสารกำำจััดศััตรููพืืชวััดโดยใช้้ ค่่า Lethal Dose fifty (LD50) ซึ่่�งเป็็นจำำนวนมิิลลิิกรััมของ สารเคมีีต่่อน้ำ ำ� หนัักตััวหนึ่่�งกิิโลกรััม (mg/kg body weight) ที่่� สามารถทำำ ให้้สััตว์์ทดลองเสีียชีีวิิตได้้ร้้อยละ 50 สารเคมีี สามารถเข้้าสู่่ร่่างกายของสััตว์์ทดลองได้้หลายช่่องทาง โดยเฉพาะทางปากและผิิวหนััง สััตว์์ทดลองที่่�นิิยมใช้้ศึึกษา สำำหรัับกำำหนดค่่าเป็็นมาตรฐาน คืือ หนูู(LD50 for the rat) โดย WHO Recommended classification of pesticides by hazard และ Guidelines to classification 2009 ได้้ แบ่่งตามความเสี่่�ยงแบบเฉีียบพลัันต่่อมนุุษย์์ ดัังนี้้� นอกจากนี้้� ยัังมีผีลจากการรัับสััมผััสในระยะสั้้�น (เช่่น พิิษทางระบบประสาทหรืือการก่่อกลายพัันธุ์์) หรืือผลจากการ รัับสััมผััสระยะยาว (เช่่น การเป็็นมะเร็็ง) ด้้วย แต่่สารกำำจััดศััตรููพืืชที่่�มีีฤทธิ์์�เหล่่านี้้�ปััจจุุบัันมีีการจำำกััดไม่่ให้้ใช้้หรืือเลิิกใช้้สาร กำำจััดศััตรูพืูืชที่่�มีีการนำำ มาใช้้เป็็นจำำนวนมากและส่่งผลกระทบต่่อสุุขภาพที่่�สำำคััญ มีีดัังนี้้� LD50ในสารเคมีคืออะไร ? คาความอันตรายของสารเคมีที่ใชในการกำจัดแมลงในหนวยมิลลิกรัมตอกิโลกรัม (mg/kg) ซึ่งยอมา จาก Lethal Dose 50% โดยอางอิงจากปร�มาณสารเคมีบร�สุทธิ์ 100% ที่ใชทถลองกับสัตวทดลอง และสงผลใหสัตวทดลองตายเปนจำนวนรอยละ 50% ของกลุมสัตวตัวอยางทั้งหมด เกลือแกง หนู 3,000 mg/kg ตาย 50 ใน 100 ตัว เกลือแกงที่มีคา LD50 = 3,000 mg/kg แปลวา ตองใชเกลือแกงในปร�มาณ 3,000 mg/kg ของน้ำหนักหนูทดลอง เพ�่อใหหนูทดลองตาย 50 ตัวจาก 100 ตัว เปนตน ดังนั้นยิ�ง LD50 มีคานอย สารเคมีนั้นก็ยิ�งเปนอันตรายมาก แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 4 4.1.2 สารกำำจััดแมลงกลุ่่�มไพรีีทรอยด์์ มีีฤทธิ์์�ขััดขวาง Sodium channel ของเซลล์์ประสาทในสมอง มีีผลให้้เซลล์์ประสาทอยู่่ในภาวะ HyperexcitabilityและไปขััดขวางการทำำงานของSodium channel ที่่� Cardiac tissue เช่่นเดีียวกัับเซลล์์ประสาท ทำำ ให้้เกิิดเป็็น Proarrhythmic effect และเพิ่่�ม Inotropic effect ของหััวใจในสััตว์์ทดลอง นอกจากนี้้�สารกลุ่่มไพรีีทรอยด์์ ทำำ ให้้เกิิดภาวะภููมิิไวเกิิน (hypersensitivity) และยัังสามารถขััดขวางการทำำงานของ Voltage-gated calcium and Chloride channels โดยมีีอาการสำคัำ ัญดัังต่่อไปนี้้�คลื่่�นไส้้อาเจีียน หมดสติ รูิมู่่านตาหดตััว และมีน้ำีำ� ลายมาก ต้้องทำำการวินิิจฉััยแยกโรคกัับภาวะเป็็นพิิษจากสารออร์์กาโนฟอสเฟต หรืือคาร์์บาเมตการก่่อมะเร็็ง IARC Classification ของ Permethrin และ Deltamethrin: Group 3 4.1.3 สารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์ก์ าโนคลอรีีน ดููดซึึมได้้ดีีทางการกิิน และการสููดดม แต่่การดููดซึึมทางผิิวหนััง แตกต่่างกัันตามแต่่ละชนิิด ออร์์กาโนคลอรีีนทุุกตััวละลายได้้ดีีในไขมััน ซึ่่�งส่่วนใหญ่่ถููกเปลี่่�ยนแปลงผ่่านตัับทางระบบ Cytochrome P450 ซึ่่�งออร์์กาโนคลอรีีน มีีผลต่่อระบบประสาท โดยรบกวน Repolarization ทำำ ให้้Depolarization ยาวนานขึ้้�น มีีผลต่่อการคงตััวของสภาวะโพลาไรซ์์ของเซลล์์ประสาท โดยมีีอาการสำำคััญดัังต่่อไปนี้้� ชััก ชัักซ้ำ ำ� หลายครั้้�ง หรืือผู้้ป่่วยที่่�มาด้้วย Status epilepticus การก่่อมะเร็็ง IARC Classification ของ Malathion และ Diazinon: Group 2A การก่่อมะเร็็ง IARC Classification ของ Tetrachlorvinphos และ Parathion: Group 2B การก่่อมะเร็็ง IARC Classification ของ Dieldrin และ Aldrin: Group 2A การก่่อมะเร็็ง IARC Classification ของ DDT: Group 2B 4.1 สารเคมีีกำำจััดแมลง (Insecticide) 4.1.1 กลุ่่�มออร์ก์ าโนฟอสเฟตหรืือสารคาร์์บาเมต สารทั้้�งสองกลุ่่มออกฤทธิ์์�ในการยัับยั้้�งเอ็็นไซม์์Acetylcholinesterase (AChE) ส่่งผลให้้เกิิดการคั่่�งของ Acetylcholine (Ach) ที่่� receptor ต่่าง ๆ ทั้้�ง 3 ชนิิด ได้้แก่่
(Parasympathetic) โดยมีีอาการสำคัำ ัญดัังต่่อไปนี้้ มี�ีอาการคลื่่�นไส้้อาเจีียน เหงื่่�อออกมาก น้ำ ำ�ลายไหลมาก น้ำ ำ�ตาไหลออกมาก ปััสสาวะบ่่อยหรืือปััสสาวะราด รููม่่านตาหดตััว ตามััว ปวดศีีรษะ ปวดท้้อง ถ่่ายเหลว ไอมีีเสมหะมาก หลอดลมหดเกร็็ง หายใจลำำบาก ชีีพจรเต้้นเร็็ว ความดัันโลหิิตต่ำ ำ�
ทั้้�งประสาทอััตโนมััติิซิิมพาเทติิก (Sympathetic) และพาราซิิมพาเทติิก (Parasympathetic) โดยมีีอาการสำำคััญดัังต่่อไปนี้้� มีีการสั่่�นของกล้้ามเนื้้�อ กล้้ามเนื้้�ออ่่อนแรง
ทั้้�ง 2 ชนิิดของ Receptor โดยมีีอาการสำำคััญดัังต่่อไปนี้้� มีีอาการวุ่่นวาย กระสัับกระส่่าย ชััก ซึึม หมดสติิ การยัับยั้้�ง AchE ที่่�เกิิดจากสารกลุ่่มคาร์์บาเมตเป็็นแบบผกผัันได้้(Reversible inhibition) ภาวะเป็็น พิิษจึึงอยู่่ได้้ในเวลา 1 - 2 วััน แต่่สารกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตทำำ ให้้เกิิดการยัับยั้้�ง AchE แบบถาวรไม่่ผกผััน (irreversible inhibition) อาการเป็็นพิิษจึึงคงอยู่่นาน โดยสารออร์์กาโนฟอสเฟต และคาร์์บาเมต ถููกดููดซึึม เข้้าสู่่ร่่างกายได้้ทั้้�งที่่� ระบบทางเดิินอาหาร ผิิวหนััง และระบบทางเดิินหายใจ การได้้รัับพิิษจึึงเป็็นได้้ทั้้�งจากการกิิน ปนเปื้้�อนทางผิิวหนััง หรืือ การหายใจ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 5 จากสารกำจัดศัตรูพืช 4.2 สารกำำจััดวััชพืืช (Herbicide) 4.2.1 สารพาราควอต ดููดซึึมผ่่านผิิวหนัังปกติิได้้น้้อย เพราะไม่่ละลายในไขมััน แต่่เนื่่�องจากพาราควอต มีีฤทธิ์์�กััดกร่่อน ดัังนั้้�นผู้้ป่่วยที่่�ถููกพาราควอตหกรดบริิเวณผิิวหนััง จะทำำ ให้้เกิิดแผลที่่�บริิเวณผิิวหนััง หรืือกรณีีที่่�ผู้้ป่่วยมีีแผล บริิเวณผิิวหนัังจากสาเหตุุอื่่�น ๆ พาราควอตสามารถซึึมผ่่านผิิวหนัังเข้้าสู่่ร่่างกายได้้และทำำ ให้้เกิิดพิิษพาราควอตได้้การรัับ สััมผััสพาราควอตทางการหายใจมีีโอกาสเกิิดพิิษน้้อย เนื่่�องจากเครื่่�องพ่่นยากำำจััดวััชพืืช ทำำ ให้้เกิิดละอองฝอยมีีขนาดใหญ่่ เกิินกว่่าที่่�จะเข้้าสู่่ทางเดิินหายใจส่่วนล่่าง นอกจากนี้้พ�าราควอตถููกดููดซึึมผ่่านทางเดิินอาหารได้้อย่่างรวดเร็็วจากการรัับสััมผััส ทางการกิิน พาราควอตจัับกัับโปรตีีนได้้ต่ำ ำ� หลัังจากเข้้าสู่่กระแสเลืือดจะกระจายไปส่่วนต่่าง ๆ ของร่่างกายอย่่างรวดเร็็ว เนื่่�องจากพาราควอตมีีโครงสร้้างคล้้ายกัับสารกลุ่่ม Polyamine จะกระจายตััวของพาราควอตเข้้าสู่่ปอด โดยพบว่่าระดัับ ของพาราควอตที่่�อยู่่ในถุุงลมปอดนั้้�นสููงกว่่าเลืือดมาก พาราควอตจะถููกขัับออกจากร่่างกายทางไตเป็็นหลัักโดยพบว่่ามากกว่่า ร้้อยละ 90 ของพาราควอตจะถููกขัับออกทางไตภายใน 24 ชั่่�วโมงแรกในผู้้ป่่วยที่่�มีีการทำำ งานของไตปกติิ ค่่าครึ่่�งชีีวิิตของ การขัับออกของพาราควอตในคนนั้้�นประมาณ 80 ชั่่�วโมง ทำำ ให้้อาจตรวจพบพาราควอตในปััสสาวะได้้ในผู้้ป่่วยหลัังสััมผััส พาราควอตไปแล้้วได้้นานถึึง 30 วััน ในขณะที่่�ระดัับพาราควอตในเลืือด ตรวจพบต่ำ ำ� มากหลัังจากการสััมผััสประมาณ 2 วััน โดยมีีอาการสำคัำ ัญดัังต่่อไปนี้้�
ที่่�กระจกตา ผิิวหนัังเป็็นผื่่�นแดง แสบร้้อนผิิวหนััง อาจเป็็นตุ่่มน้ำ ำ� ผิิวหนัังเปลี่่�ยนสีีและเล็็บถููกทำำลายได้้
ศีีรษะไข้ ซึึ ้ม ในรายที่่มี�ีอาการรุุนแรง มีีอาการปััสสาวะออกน้้อยลงจากภาวะไตวายเฉีียบพลััน มีีภาวะตัับอัักเสบ เกิิดการอัักเสบ และแผลเป็็นในปอด มีีอาการเหนื่่�อยหอบ หายใจลำำบาก หายใจเร็็ว มีีภาวะตััวเขีียว ระบบหายใจล้้มเหลวและเสีียชีีวิิตได้้ การก่่อมะเร็็งของสารพาราควอต IARC Classification: ไม่่ได้กำ้ ำ หนดไว้้ 4.2.2 สารไกลโฟเซต การเป็็นพิิษจากการรัับสััมผััสไกลโฟเซต จะไม่่ได้้เกิิดพิิษจากไกลโฟเซตโดยตรง เนื่่�องจากไกลโฟเซตออกฤทธิ์์�ยัับยั้้�งการสร้้าง Chlorophyll-related molecule ในพืืช ซึ่่�งกลไกดัังกล่่าวไม่่พบในมนุุษย์์ แต่่พิิษเกิิดจากกลุ่่ม Surfactant สารกลุ่่ม Preservative หรืือเกลืือที่่�เป็็นส่่วนประกอบของไกลโฟเซต ซึ่่�งสารประกอบ ที่่�อยู่่ในผลิิตภััณฑ์์นั้้�น ส่่งผลให้้มีีความดัันโลหิิตต่ำ ำ� หััวใจเต้้นช้้าลง การทำำงานของ Ventricle ลดลง ส่่งผลให้้การทำำงาน ของ Autophagy และ Apoptotic pathways เปลี่่�ยนแปลง และทำำ ให้้เกิิดการตายของเซลล์์ตามมา โดยไกลโฟเซตมีีความ เป็็นพิิษต่ำ ำ� หากได้รั้ับพิิษโดยการกิิน ค่่าLD50 มากกว่่า5,000 มิิลลิิกรััม/กิิโลกรััม หากได้รั้ับทางผิิวหนัังจะมีค่ี่าLD50 มากกว่่า 2,000 มิิลลิิกรััม/กิิโลกรััม โดยมีีอาการสำำคััญดัังต่่อไปนี้้�
อาจเกิิดผิิวหนัังไหม้้(chemical burn) โดยระยะแรกจะมีีอาการบวม เป็็นตุ่่มน้ำ ำ� และแตกเป็็นแผลได้้
รุุนแรง มีีภาวะเลืือดเป็็นกรด (metabolic acidosis) หายใจเร็็ว หััวใจเต้้นผิิดปกติิความดัันโลหิิตตก มีีภาวะตัับอัักเสบ ปััสสาวะออกน้้อยลงจากภาวะไตวายเฉีียบพลััน เกิิดภาวะน้ำ ำ� ท่่วมปอด ปอดอัักเสบ ระบบหายใจล้้มเหลว ชััก หมดสติิและ เสีียชีีวิิตได้้ การก่่อมะเร็็งของสารไกลโฟเซต IARC Classification: Group 2A แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 6 4.3 สารกำำจััดศััตรููพืืชอื่่�น ๆ 4.3.1 สารกำำจััดหนููและสััตว์ฟั์ ันแทะ (Rodenticide)
ยาต้้านการแข็็งตััวของเลืือด หากได้้รัับโดยการกิิน อาจทำำ ให้้เกิิดรอยช้ำ ำ� หรืือมีีเลืือดออกได้้ง่่าย เลืือดกำำเดา หรืือเลืือดออก ตามไรฟััน เกิิดจุุดสีีแดงหรืือสีม่ี่วงใต้ผิ้ิวหนััง อุุจจาระหรืือปััสสาวะมีีเลืือดปน อาเจีียนเป็็นเลืือดไอเป็็นเลืือด ประจำำเดืือนมาก ผิิดปกติิเกิิดบาดแผลแล้้วเลืือดออกไม่่หยุุดได้้
จะสลายตััวช้้า ๆ ได้้สารฟอสฟีีน (phosphine) การหายใจเอาฟอสฟีีน จะทำำ ให้้เกิิดอาการปวดศีีรษะ อ่่อนเพลีีย คลื่่�นไส้้ อาเจีียน กระหายน้ำ ำ� มาก แสบร้้อนคอ ไอ ระคายเคืืองทางเดิินหายใจรุุนแรง แน่่นหน้้าอก หายใจลำำบาก ปอดอัักเสบ ทำำ ให้้น้ำ ำ�คั่่�งในปอด หััวใจเต้้นผิิดปกติิอาจมีีอาการทางระบบประสาท เดิินตััวสั่่�น (ataxia)ชา มืือสั่่�น เห็็นภาพซ้้อน ชัักโคม่่า ตัับและไตวายเฉีียบพลััน ระบบหายใจล้้มเหลว ระบบหััวใจและหลอดเลืือดล้้มเหลวทำำ ให้้เสีียชีีวิิตได้้
ผิิวหนัังหรืือตา ทำำ ให้้เกิิดการระคายเคืือง อัักเสบ ไหม้้ ผิิวหนัังมีีผื่่�นคััน หากหายใจเอาสารนี้้�เข้้าไป จะมีีอาการระคายเคืือง จมููก ลำำคอ ไอ มีีเสมหะ หากรัับสััมผััสโดยการกิิน มีผีลระคายเคืืองทางเดิินอาหาร ถ้้าปริิมาณมาก จะมีีอาการเบื่่�ออาหาร คลื่่�นไส้้อาเจีียน เป็็นตะคริิว กล้้ามเนื้้�อหััวใจผิิดปกติิพิิษเรื้้�อรัังของสารนี้้� คืือ กระดููกกั้้�น ช่่องจมููกทะลุุเป็็นพิิษต่่อตัับ ไต ปลายประสาท มีีแขนขาอ่่อนแรง ผิิวหนัังหนาด่่างดำำ แผลเรื้้�อรััง หรืือก้้อนที่่�ผิิวหนััง เกิิดมะเร็็งผิิวหนััง เกิิดเป็็นมะเร็็งปอด ซึ่่�งเป็็นอาการแบบเดีียวกัับพิิษของสารหนููซึ่่�งปนเปื้้�อนในสิ่่�งแวดล้้อม 4.3.2 สารกํําจััดเชื้้�อรา (Fungicide) มีีหลายกลุ่่�ม ยกตัวัอย่่าง
ทางผิิวหนััง มีีอาการระคายเคืืองบริิเวณที่่�สััมผััส เกิิดผิิวหนัังอัักเสบ มีีอาการระคายเคืืองตา หากหายใจเอาสารนี้้�เข้้าไป จะทำำ ให้้อาการระคายเคืืองจมููก ระคายเคืืองคอ หากรัับสััมผััสโดยการกิินมีีผลระคายเคืืองทางเดิินอาหาร ทำำ ให้้เกิิดอาการ ปวดศีีรษะ เวีียนศีีรษะ อ่่อนแรง อาจทำำ ให้้เกิิดอาการชััก หมดสติิได้้หากได้้รัับในปริิมาณสููงหรืือได้้รัับซ้ำ ำ� ๆ อาจมีีผลต่่อ การทำำ งานของไทรอยด์์
บริิเวณที่่�สััมผััส เกิิดผิิวหนัังอัักเสบ มีีอาการระคายเคืืองตา หากหายใจเอาสารนี้้�เข้้าไป จะทำำ ให้้อาการระคายเคืืองจมููก ระคายเคืืองคอ หากรัับสััมผััสโดยการกิินมีีผลระคายเคืืองทางเดิินอาหาร สารนี้้�อาจเกิิดความผิิดปกติิต่่อพัันธุุกรรม และ อาจเกิิดอัันตรายต่่อการเจริิญพัันธุ์์และทารกในครรภ์์ได้้ โรคหรืือภาวะสุุขภาพที่่�มีีความเสี่่�ยงต่่อการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช 5.1 อายุุน้้อยกว่่า 18 ปีีหรืือมากกว่่า 45 ปีีผู้้ที่่�ทำำงานสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชที่่�มีีอายุุน้้อยกว่่า 18 ปีีจะมีีโอกาส ได้้รัับพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชสููงกว่่า เนื่่�องจากความสามารถของร่่างกายในการกำำจััดพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชมีีน้้อยกว่่า และสำำหรัับผู้้ที่่�มีีอายุุมากกว่่า 45 ปีีขึ้้�นไป จะเป็็นปััจจััยเสี่่�ยงต่่อการพยากรณ์์โรคที่่�ไม่่ดีีเมื่่�อเกิิดพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช มีีโอกาสเสีียชีีวิิตได้้สููงกว่่าผู้้ที่่�อายุุน้้อยกว่่า 5.2 โรคไตวาย ซึ่่�งมีีผลให้้ความสามารถในการกำำจััดพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชได้้ลดลง ทำำ ให้้ร่่างกายได้้รัับพิิษ จากสารกำำจััดศััตรููพืืชได้้มากขึ้้�น นอกจากนี้้�แล้้วสารกำจัำ ัดวััชพืืช ได้้แก่่สารพาราควอต จะมีีพิิษทำำลายไตโดยตรงทำำ ให้้เกิิด ภาวะไตวายได้้อย่่างรวดเร็็ว โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งผู้้ที่่�มีีโรคไตอยู่่เดิิม จะมีีอััตราการเสีียชีีวิิตที่่�สููงกว่่าผู้้ที่่�มีีสุุขภาพแข็็งแรง 5. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 7 จากสารกำจัดศัตรูพืช แนวทางการเฝ้้าระวัังทางสุุขภาพ 6.1 การซัักประวััติิ เน้้นการซัักประวััติิเกี่่�ยวกัับการใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชและการปฏิิบััติิตััวในขณะประกอบอาชีีพ อาการผิิดปกติิ ที่่�เกิิดขึ้้�นหลัังการใช้้หรืือสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช 6.2 การตรวจร่่างกาย ตรวจร่่างกายทุุกระบบโดยเฉพาะในระบบที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับความเป็็นพิิษของสารแต่่ละชนิิด ร่่วมกัับภาวะอื่่�นที่่พ�บร่่วม 6.3 การตรวจคััดกรองความเสี่่�ยง การใช้้กระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส คััดกรองความเสี่่�ยงเกษตรกรและผู้้บริิโภคที่่�มีีการสััมผััสสารกำำจััดศััตรูู พืืชกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและกลุ่่มคาร์์บาเมตจากการประกอบอาชีีพเกษตรกรรม ซึ่่�งผลจากการคััดกรองความเสี่่�ยงด้้วย กระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส เป็็นการคััดกรองว่่าผู้้ที่่�ใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชมีีความเสี่่�ยงจากการสััมผััสสารเคมีีอยู่่ใน ระดัับใด เป็็นการสร้้างความตระหนัักให้้เห็็นความสำคัำ ัญว่่าสารเคมีีอาจส่่งผลให้้เกิิดปััญหาสุุขภาพ การแปลผลกระดาษทดสอบเทีียบกัับแผ่่นมาตรฐานแบ่่งได้้4 ระดัับ 1. สีีเหลืืองแสดงระดัับปกติิหรืือเทีียบระดัับการทำำ งานของเอนไซม์์โคลีีนเอสเตอเรสมีค่ี่ามากกว่่า หรืือเท่่ากัับ 100 หน่่วยต่่อมิิลลิิลิิตร 2. สีีเหลืืองอมเขีียวแสดงระดัับปลอดภััย หรืือเทีียบระดัับการทำำ งานของเอนไซม์์โคลีีนเอสเตอเรสมีค่ี่ามากกว่่า หรืือเท่่ากัับ 87.5 แต่่ไม่่ถึึง 100 หน่่วยต่่อมิิลลิิลิิตร 3. สีีเขีียว แสดงระดัับมีีความเสี่่�ยง หรืือเทีียบระดัับการทำำ งานของเอนไซม์์โคลีีนเอสเตอเรสมีีค่่ามากกว่่าหรืือ เท่่ากัับ 75 แต่่ไม่่ถึึง 87.5 หน่่วยต่่อมิิลลิิลิิตร 6. 5.3 โรคหัวัใจ สารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชในกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต มีผีลต่่อระดัับ AchE ทำำ ให้้เกิิดการกระตุ้้น ของ Muscarinic receptor และ Nicotinic receptor ที่่�มากผิิดปกติิ มีีผลต่่อการทำำงานของเซลล์์กล้้ามเนื้้�อหััวใจได้้ ทั้้�งแบบกดการทำำงาน หรืือกระตุ้้นการทำำงาน ผู้้ที่่�เป็็นโรคหััวใจได้้แก่่โรคหััวใจขาดเลืือด หััวใจเต้้นผิิดจัังหวะ ภาวะหััวใจล้้มเหลว เป็็นต้้น จะเป็็นกลุ่่มที่่�ไวต่่อการเกิิดพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช โดยเฉพาะสารในกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต 5.4 โรคหืืด โรคถุุงลมโป่่งพอง และโรคปอดอื่่�น ๆ เนื่่�องจากพิิษของสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช โดยเฉพาะใน กลุ่่มออร์์กาโน ฟอสเฟตและคาร์์บาเมต มีีผลทำำ ให้้เกิิดการหดตััวของหลอดลม และกระตุ้้นการเกิิดเสมหะ ทำำ ให้้ผู้้ที่่�เป็็นโรคหืืด และ โรคถุุงลมโป่่งพองมีีอาการกำำเริิบ นอกจากนี้้�แล้้ว พาราควอต มีีพิิษทำำลายเนื้้�อปอดโดยตรงอย่่างรุุนแรง ดัังนั้้�นผู้้ที่่�มีีโรคปอด จึึงมีีความเสี่่�ยงต่่อการเสีียชีีวิิตจากพิิษของสารกำจัำ ัดศััตรููพืืชได้้สููงกว่่าผู้้ที่่�มีี สุุขภาพแข็็งแรง 5.5 โรคทางระบบประสาททุุกชนิิด สารกำำจััดศััตรูพืูืชในกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต มีผีลต่่อระดัับ AchE ในระบบประสาท ซึ่่�งจะมีีผลต่่อการทำำ งานของระบบประสาทผ่่านทาง Muscarinic receptor และ Nicotinic receptor ผู้้ป่่วยโรคทางระบบประสาทจะมีีความไวต่่อการเกิิดพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชในกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต นอกจากนี้้�แล้้วพิิษที่่�สะสมในระยะยาวยัังมีีผลต่่อระบบประสาทส่่วนกลางทำำ ให้้เกิิด Delayed neuropathy 5.6 โรคผื่่�นแพ้สั้ัมผััส (contact dermatitis) หรืือผู้้มีีบาดแผล สารกำำจััดศััตรููพืืชส่่วนใหญ่่ก่่อให้้เกิิด อาการผื่่�น แพ้้สััมผััส ดัังนั้้�นเมื่่�อมีีการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชโดยที่่�ไม่่ได้้สวมอุุปกรณ์์ปกป้้องผิิวหนััง จะทำำ ให้้เกิิดอาการแพ้้ได้้ซึ่่�งผู้้ที่่�มีี โรคผื่่�นแพ้้สััมผััส จะเกิิดอาการแพ้้ได้้รวดเร็็วกว่่า นอกจากนี้้�แล้้วสารออร์์กาโนคลอลีีน สามารถซึึมผ่่านผิิวหนัังได้้โดยเฉพาะ อย่่างยิ่่�งผู้้ที่่�มีีบาดแผลขณะทำำงานสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช จะได้้รัับพิิษของสารกำำจััดศััตรููพืืชผ่่านทางผิิวหนัังที่่�เกิิดบาดแผล ได้้ง่่ายขึ้้�น นอกจากนี้้�แล้้วสารกำำจััดศััตรููพืืชบางชนิิด ได้้แก่ พ่าราควอต ยัังมีีฤทธิ์์�กััดกร่่อนผิิว ทำำ ให้้เกิิดบาดแผล เป็็นเหตุุให้้ พาราควอตซึึมเข้้าสู่่บาดแผล ดัังนั้้�นผู้้ที่่�ใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชจำำเป็็นต้้องมีีการสวมอุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััยส่่วนบุุคคล เพื่่�อปกป้้องผิิวหนัังด้้วย แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 8 4. สีีเขีียวเข้้ม แสดงระดัับไม่่ปลอดภััย หรืือเทีียบระดัับการทำำ งานของเอนไซม์์โคลีีนเอสเตอเรสมีีค่่าน้้อยกว่่า 75 หน่่วยต่่อมิิลลิิลิิตร มีีการทดสอบความไว และความจำำเพาะของเครื่่�องมืือ โดยการเปรีียบเทีียบผลการตรวจปริิมาณเอนไซม์์ โคลีีเอสเตอเรสของกระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรสที่่ผลิ�ิตขึ้้�น กัับผลการตรวจโดยวิิธีีทางห้้องปฏิิบัติัิการ(Bigg’s method) โดยใช้้สถิิติิPaired t-test ซึ่่�งพบว่่าผลการตรวจทั้้�งสองวิิธีีไม่่มีีความแตกต่่างกััน อย่่างมีีนััยสำำคััญทางสถิิติิ(p < 0.01) ที่่�ระดัับความเชื่่�อมั่่�น 99% และเมื่่�อประเมิินผลความถููกต้้องแม่่นยำำ จากปฏิิกิิริิยาของเอนไซม์์โคลีีนเอสเตอเรสด้้วย กระดาษทดสอบในห้้องปฏิิบัติัิการ พบว่่าความไว(Sensitivity) ร้้อยละ89.89ความเฉพาะเจาะจง(Specificity) ร้้อยละ95.65 ค่่าความถููกต้้อง (Positive predicted value) ร้้อยละ 94.59 ซึ่่�งสามารถนำำ ไปใช้้เป็็นวิิธีีการตรวจคััดกรองการสััมผััส สารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมตได้้และเมื่่�อนำำกระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรสไปทดลอง ใช้้ในภาคสนามพบว่่าความไว (Sensitivity) ร้้อยละ 77.04 ความเฉพาะเจาะจง (Specificity) ร้้อยละ 90.01 ความถููกต้้อง (Positive predicted value) ร้้อยละ 90.38 วิิธีีการใช้้กระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส ซึ่่�งใช้้เป็็นการตรวจเชิิงคุุณภาพที่่�มีีความถููกต้้องและเที่่�ยงตรง ในระดัับของการตรวจเพื่่�อคััดกรอง (Screening test) เท่่านั้้�น ดัังนั้้�น ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการใช้้กระดาษทดสอบอย่่างถููกต้้อง และมีีประสิิทธิิภาพ มีีดัังนี้้� 1. บุุคลากร ต้้องผ่่านการฝึึกอบรม ต้้องเข้้าใจ หลัักการและวิิธีีใช้้กระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส จึึงจะแปล ผลได้้ถููกต้้อง 2. เครื่่�องมืือและอุุปกรณ์ ต้์ ้องมีีครบและเพีียงพอ ซึ่่�งอุุปกรณ์์หลัักที่่จำ�ำเป็็นต้้องมีีได้้แก่่กระดาษทดสอบโคลีีนเอส เตอเรสและแผ่่นเทีียบสีีมาตรฐาน แผ่่นกระจก(Slide) เข็็มเจาะเลืือด(Lancet) หลอดฮีีมาโตคริิต(Hematocrit capillary tube) สำำลีีปากคีีบ (Forceps) ดิินน้ำ ำ� มััน และอุุปกรณ์์เสริิมเพื่่�อความสะดวกในการทดสอบ รวมถึึงเอกสารการบัันทึึกประวัติัิ 3. วิิธีีการตรวจคััดกรอง 3.1 การตรวจสอบคุุณภาพของกระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส
ที่่�ไม่่สม่ำ ำ� เสมอ หรืือเปลี่่�ยนจากสีีเหลืืองเป็็นสีีอื่่�น ลัักษณะไม่่ชื้้�น ไม่่บวม
เมื่่�อเปิิดการใช้้งาน ภาพที่่�1 แสดงระดัับสีีกระดาษทดสอบ Reactive paper แผนเทียบสีมาตรฐานสำหรับแปลผลโคลีนเอสเตอเรสของกระดาษทดสอบ \"REACTIVE PAPER\" ไมปลอดภัย มีความเสี่ยง ปลอดภัย ปกติ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 9 จากสารกำจัดศัตรูพืช 3.2 การตรวจสอบประสิิทธิิภาพของกระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส สัังเกตได้้จากการหยดน้ำ ำ� เหลืือง ลงไปบนกระดาษทดสอบ ถ้้ากระดาษทดสอบเปลี่่�ยนสีีจากสีีเหลืืองเป็็นเขีียวทัันทีีแสดงว่่ากระดาษทดสอบยัังมีีประสิิทธิิภาพ ใช้้งานได้้แต่่ถ้้ากระดาษทดสอบไม่่เปลี่่�ยนสีียัังคงเป็็นสีีเหลืืองเหมืือนเดิิมก็็แสดงว่่ากระดาษทดสอบไม่่มีีประสิิทธิิภาพแล้้ว ควรตรวจสอบก่่อนนำำ ไปใช้้ในการทดสอบทุุกครั้้�ง 3.3 เทคนิิควิิธีีการเจาะเลืือด
และนิ้้�วนางแต่่ละนิ้้�วมีีเยื้้�อหุ้้มเอ็็นที่่�ไม่่ต่่อเนื่่�องกััน เวลาอัักเสบติิดเชื้้�อจึึงมัักเป็็นนิ้้�วใดนิ้้�วหนึ่่�งไม่่ค่่อยลามไปยัังนิ้้�วอื่่�น และเป็็นนิ้้�วที่่�ใช้้งานน้้อยกว่่านิ้้�วอื่่�น ๆ จึึงเป็็นตััวเลืือกที่่�ดีีในการเจาะเลืือดจากปลายนิ้้�ว)
เลืือดหยดที่่� 2
หยดเลืือด เอีียงทำำมุุมประมาณ 45 องศา (เพื่่�อให้้เลืือดไหลเข้้าหลอดฮีีมาโตครีีตได้้ง่่าย) ใช้้เลืือดประมาณเกืือบเต็็มหลอด อุุดปลายหลอดด้้านหนึ่่�งด้้วยดิินน้ำ ำ� มััน ติิดชื่่�อ - สกุุล/ลำดัำ ับที่่�ผู้้รัับการตรวจคััดกรองให้้ชััดเจน
ปััจจััยรบกวนเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรส ในการใช้้กระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส คััดกรองความเสี่่�ยง เกษตรกรที่่�สััมผััสสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชประเภทออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต ซึ่่�งสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชทั้้�งสองชนิิดนี้้� มีีผลยัับยั้้�งเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรส ในการคััดกรองความเสี่่�ยงดัังกล่่าว ทั้้�งนี้้� มีีเกณฑ์์ในการคััดกรองความเสี่่�ยงว่่า ถ้้ากระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส เปลี่่�ยนสีีจากสีีเหลืืองเป็็นสีีเขีียวหรืือสีีเขีียวน้ำ ำ� เงิิน แสดงว่่ามีีระดัับเอ็็นไซม์์อะซีติีิลโคลีีน เอสเตอเรสลดลงมาก จนน่่าจะเกิิดความเสี่่�ยงต่่อการเกิิดพิิษสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชสองประเภทดัังกล่่าว นอกเหนืือจาก สารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชทั้้�งสองประเภทที่่�มีีผลต่่อเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรสแล้้ว ยัังพบว่่ามีีสารหลายชนิิดที่่�มีีผลต่่อ เอ็็นไซม์์อะซีติีิลโคลีีนเอสเตอเรส จึึงเป็็นปััจจััยรบกวนต่่อการแปลผลการคััดกรองความเสี่่�ยงด้้วยกระดาษทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส โดยสารบางชนิิดมีีผลยัับยั้้�งการทำำงานของเอ็็นไซม์์สารบางชนิิดลดปริิมาณสารสื่่�อประสาท สารบางชนิิดมีีผลกระตุ้้น การทำำงานของเอ็็นไซม์์และสารบางชนิิดเพิ่่�มปริิมาณสารสื่่�อประสาท ดัังนั้้�น จึึงควรมีข้ี้อกำำหนดกรณีีเฉพาะทั้้�งในการปฏิิบัติัตัิัว ก่่อนรัับการตรวจคััดกรองและในแบบสััมภาษณ์์ผู้้รัับการตรวจคััดกรอง เพื่่�อป้้องกัันการแปลผลการคััดกรองคลาดเคลื่่�อน ควรมีีการประเมิินความเสี่่�ยงในการทำำงานของเกษตรกรจากการสััมผััสสารเคมีกำีำจััดศััตรูพืูืชอยู่่ในระดัับความเสี่่�ยงค่่อนข้้าง สููงไปจนถึึงสููงมาก และมีีการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต จากการผสมและฉีีดพ่่นภายใน ระยะเวลา 7 วััน ไม่่เกิิน 14 วััน ตััวอย่่างสารบางชนิิดที่่�มัักพบและใช้้ในชีีวิิตประจำำวััน ที่่�ควรนำำมากำำ หนดการปฏิิบััติิตััวเป็็นกรณีีเฉพาะ และ ควรนำำมาบรรจุุในแบบสััมภาษณ์์ในส่่วนของโรคประจำำตััวยาที่่�กิิน อาหารที่่�กิิน และข้้อสัังเกตของสภาวะร่่างกาย เพื่่�อ ร่่วมเป็็นข้้อมููลประกอบในการคััดกรองกลุ่่มเสี่่�ยงต่่อสุุขภาพจากสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืช สองประเภทดัังกล่่าว ดัังตารางทื่่� 3 และตารางที่่� 4 แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 10 สารที่่�มีีฤทธิ์์�ยัับยั้้�งเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรส (Acetylcholineesterase inhibitor) สารที่่�มีีฤทธิ์์�กระตุ้้นเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรส (Acetylcholineesterase activator) ตารางที่่� 3 ตารางที่่� 4 ปััจจััยรบกวน ปััจจััยรบกวน ระยะเวลาที่่�ปััจจััยรบกวนมีีผลต่่อเอ็็นไซม์์โคลีีนเอสเตอเรส ระยะเวลาที่่�ปััจจััยรบกวนมีีผลต่่อเอ็็นไซม์์โคลีีนเอสเตอเรส ฟลููออไรด์์(F) ตะกั่่�ว (Pb) ทองแดง (Cu) สัังกะสีี(Zn) แคดเมีียม (Cd) ปรอท (Hg) แคลเซีียม (Ca) แมกนีีเซีียม (Mg) แมงกานีีส (Mn) โซเดีียม (Na) โรคอััลไซเมอร์์ ยาแก้้อัักเสบ ยาแก้้ปวด ยาลดไข้้ ยารัักษาโรคอััลไซเมอร์์(Tacrine, Donepezil, Galantamine, Rivastigmine, Metrifonate) และยารัักษาอาการข้้างเคีียงโรคอััลไซเมอร์์ และยารัักษาการบาดเจ็็บในส่่วนสมอง 1 ชั่่�วโมง ถ้้าไม่่ได้้รัับเพิ่่�มเติิม หรืืออาจลดการรบกวนภายหลััง การรัับยาต้้านพิิษโลหะหนััก 1 ชั่่�วโมง ถ้้าไม่่ได้้รัับเพิ่่�มเติิม หรืืออาจลดการรบกวนภายหลััง การรัับยาต้้านพิิษโลหะหนัักตลอดเวลาที่่�มีีพยาธิิสภาพ และไม่่ได้้รัับยารัักษาเฉพาะโรค มีีการบาดเจ็็บในส่่วนสมอง ตลอดเวลาที่่�มีีพยาธิิสภาพ และไม่่ได้้รัับยารัักษาเฉพาะโรค โรคต้้อหิิน ตลอดเวลาที่่�มีีพยาธิิสภาพ และไม่่ได้้รัับยารัักษาเฉพาะโรค โรคกล้้ามเนื้้�ออ่่อนแรง ตลอดเวลาที่่�มีีพยาธิิสภาพ และไม่่ได้้รัับยารัักษาเฉพาะโรค 3 - 7 วััน Galantamine 7 ชั่่�วโมง ยาชนิิดอื่่�นอาจมีีผลระยะยาวประมาณ 70 ชั่่�วโมง ยารัักษาโรคต้้อหิิน (Physostigmine, Dyflos, Ecothiopate) ยารัักษาโรคกล้้ามเนื้้�ออ่่อนแรง (Edrophonium, Neostigmine, Pyridostigmine) มีีผลระยะยาวการทำำงานของเอ็็นไซม์์อาจไม่่กลัับคืืนสู่่สภาพเดิิม Edrophonium 10 นาทีี Neostigmine 1 - 2 ชั่่�วโมง Pyridostigmine 0.5 - 5 ชั่่�วโมง โรคเบาหวานชนิิดไม่่พึ่่�งอิินซูลิูิน (Non-insulin-dependent diabetes mellitus, type II) กุุยช่่าย คื่่�นช่่าย ตะไคร้้ ขิิง กระชาย ข่่า กระเทีียม หอมแดง พริิกไทยอ่่อน พริิกขี้้�หนููและพริิกชี้้�ฟ้้า 1.4 ชั่่�วโมง - 3.6 ชั่่�วโมง สารเสพติิด เช่่น แอลกอฮอล์์ไวน์์กาแฟ ชา บุุหรี่่� สารไมทราจิินีีน (Mitragynine) ในใบกระท่่อม เป็็นต้้น Galanthamine, Morphine, Codeine, Dilaudid, Desomorphine 4 - 5 ชั่่�วโมง อุุณหภููมิิร่่างกายต่ำ ำ� (Hypothermia) เมื่่�ออุุณหภููมิิร่่างกายอยู่่ในภาวะปกติิ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 11 จากสารกำจัดศัตรูพืช ตารางที่่� 4 สารที่่�มีีฤทธิ์์�กระตุ้้นเอ็็นไซม์์อะซีีติิลโคลีีนเอสเตอเรส (Acetylcholineesterase activator) (ต่่อ) ปััจจััยรบกวน ระยะเวลาที่่�ปััจจััยรบกวนมีีผลต่่อเอ็็นไซม์์โคลีีนเอสเตอเรส โรคเบาหวานชนิิดไม่่พึ่่�งอิินซููลิิน (Non-insulin-dependent diabetes mellitus, type II) รางจืืด(Laurel clockvine) อุุณหภูมิูร่ิ่างกายสููง หรืือเป็็นไข้้(Hyperthermiaor fever) ตลอดเวลาที่่�มีีพยาธิิสภาพ และไม่่ได้้รัับยารัักษาเฉพาะโรค 1 วััน เมื่่�ออุุณหภููมิิร่่างกายอยู่่ในภาวะปกติิ ทั้้�งนี้้�สามารถสืืบค้้นองค์์ความรู้้เกี่่�ยวกัับการตรวจคััดกรองความเสี่่�ยงจากการสััมผััสสารกำำจััดศััตรูพืูืชโดยกระดาษ ทดสอบโคลีีนเอสเตอเรส(Cholinesterasereactive paper) ได้้จากhttp://envocc.ddc.moph.go.th/uploads/media/ manual/Envocc_03.pdf นิิยามในการเฝ้้าระวัังโรค (Case definition for surveillance) เกณฑ์์ทางคลิินิิก (Clinical criteria) 7.1 สารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต
ำ�ลายไหลมาก น้ำ ำ�ตาไหลออกมาก รูมู่่านตาหดตััวตามััว ปวดศีีรษะ ปวดท้้อง ถ่่ายเหลวไอมีีเสมหะมาก หลอดลมหดเกร็็ง หายใจหอบเหนื่่�อยกล้้ามเนื้้�อสั่่�นพลิ้้�วกล้้ามเนื้้�ออ่่อนแรง ปััสสาวะราด หััวใจเต้้นช้้า หััวใจเต้้นผิิดจัังหวะ ความดัันโลหิิตต่ำ ำ� ชััก สัับสน ซึึม หมดสติิกรณีีรุุนแรงอาจมีีภาวะน้ำ ำ� ท่่วมปอด การหายใจ ล้้มเหลวจากกล้้ามเนื้้�อที่่�ใช้้ในการหายใจอ่่อนแรง มีีอาการตััวเขีียวและหยุุดหายใจตามมา บางรายอาจพบอาการทางจิิตเวช ได้้แก่่ ซึึมเศร้้า สููญเสีียความจำำ 7.2 สารกำำจััดแมลงกลุ่่�มไพรีีทรอยด์์
ำ� ลายมาก ต้้องทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคกัับภาวะ เป็็นพิิษจากสารออร์์กาโนฟอสเฟตหรืือคาร์์บาเมต 7.3 สารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนคลอรีีน
ำ� หลายครั้้�ง หรืือผู้้ป่่วยที่่�มาด้้วย Status epilepticus 7. แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 12 7.4 สารกำำจััดวััชพืืชพาราควอต
(1) หากสััมผััสทางผิิวหนัังและดวงตา ทำำ ให้้เกิิดอาการระคายเคืืองตาแสบตาตาอัักเสบ เกิิดแผลที่่�กระจกตา ผิิวหนัังเป็็นผื่่�นแดง แสบร้้อนผิิวหนััง อาจเป็็นตุ่่มน้ำ ำ� ผิิวหนัังเปลี่่�ยนสีีและเล็็บถููกทำำลายได้้ (2) หากสััมผััสทางการหายใจ ทำำ ให้้เกิิดอาการแสบคอแสบจมููกไอแน่่นหน้้าอก มีีอาการวิิงเวีียนปวดศีีรษะ ไข้้ ซึึม ในรายที่่�มีีอาการรุุนแรง มีีอาการปััสสาวะออกน้้อยลงจากภาวะไตวายเฉีียบพลััน มีีภาวะตัับอัักเสบ เกิิดการอัักเสบ และแผลเป็็นในปอด มีีอาการเหนื่่�อยหอบ หายใจลำำบาก หายใจเร็็ว มีีภาวะตััวเขีียว ระบบหายใจล้้มเหลวและเสีียชีีวิิตได้้
ที่่�ปอดทั้้�งสองข้้างมากขึ้้�นเรื่่�อย ๆ 7.5 สารกำำจััดวััชพืืชไกลโฟเซต
(1) หากสััมผััสทางผิิวหนัังและดวงตา ทำำ ให้้เกิิดอาการเคืืองตา แสบตา ผิิวหนัังเป็็นผื่่�นแดง แสบผิิวหนััง อาจเกิิดผิิวหนัังไหม้้(Chemical burn) โดยระยะแรกจะมีีอาการบวม เป็็นตุ่่มน้ำ ำ� และแตกเป็็นแผลได้้ (2) หากสััมผััสทางการหายใจ ทำำ ให้้เกิิดอาการแสบคอ แสบจมููก ไอ แน่่นหน้้าอก ในรายที่่�มีีอาการรุุนแรง มีีภาวะเลืือดเป็็นกรด(Metabolicacidosis) หายใจเร็็ว หััวใจเต้้นผิิดปกติิความดัันโลหิิตตก มีีภาวะตัับอัักเสบ ปััสสาวะออก น้้อยลงจากภาวะไตวายเฉีียบพลััน เกิิดภาวะน้ำท่ ำ� ่วมปอด ปอดอัักเสบ ระบบหายใจล้้มเหลว ชััก หมดสติิและเสีียชีีวิิตได้้ 7.6 สารเคมีีกำำจััดหนูู ซิิงค์์ฟอสไฟด์์
ำ� มากไอแน่่นหน้้าอก หายใจลำำบาก ปอดอัักเสบ ทำำ ให้้น้ำ ำ�คั่่�งในปอด หััวใจเต้้นผิิดปกติิ ตัับและไตวายเฉีียบพลััน อาจมีีอาการทางระบบประสาท เดิินตััวสั่่�น (Ataxia) ชา มืือสั่่�น เห็็นภาพซ้้อน ชััก โคม่่า ระบบหายใจล้้มเหลว ระบบหััวใจและหลอดเลืือดล้้มเหลว 7.7 สารเคมีีกำำจััดหนููอาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์
(1) หากสััมผััสทางผิิวหนััง มีีอาการระคายเคืืองบริิเวณที่่�สััมผััส เกิิดผิิวหนัังอัักเสบ ไหม้้ ผิิวหนัังหนาด่่างดำ ำ สีีผิิวหนัังเข้้มขึ้้�น (Hyper pigmentation) เป็็นหย่่อม ๆ สลัับสีีจาง (Raindrop on the dusty road) เกิิดมะเร็็งผิิวหนััง (2) หากสััมผััสทางการหายใจ มีีอาการระคายเคืืองจมููก ลำำคอ กระดููกกั้้�นช่่องจมููกทะลุุคอหอยอัักเสบ กล่่องเสีียงอัักเสบ หลอมลมอัักเสบ ปอดบวม เกิิดมะเร็็งปอด (Bronchogenic carcinoma) (3) การรัับสารเข้้าไป ทำำ ให้้เกิิดผลกัับร่่างกายได้้ในหลายระบบ มีีผลต่่อระบบหััวใจและหลอดเลืือด กล้้ามเนื้้�อหััวใจผิิดปกติิคลื่่�นไฟฟ้้าหััวใจผิิดปกติิเป็็นพิิษต่่อตัับ ไต มีผีลต่่อระบบประสาท มีีอาการของโรคทางระบบประสาท ส่่วนกลาง และส่่วนปลาย ทั้้�งด้้านความรู้้สึึกและการเคลื่่�อนไหว มีีแขนขาอ่่อนแรง ระบบโลหิิต พบภาวะเลืือดจาง เม็็ดเลืือด ขาวน้้อย เกร็็ดเลืือดต่ำ ำ� ได้้หากรุุนแรง อาจเกิิดภาวะ Disseminated intravascular coagulation (DIC) โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 13 จากสารกำจัดศัตรูพืช 7.8 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อรา(Fungicide) เอทธิิลีีนบิิสไดไธโอคาร์์บาเมท (Ethylene bis-dithiocarbamate)
กัับการประกอบอาชีีพ
(1) หากสััมผััสทางผิิวหนััง มีีอาการระคายเคืืองบริิเวณที่่�สััมผััส เกิิดผิิวหนัังอัักเสบ มีีอาการระคายเคืืองตา ทำำ ให้้เกิิดเยื่่�อบุุตาอัักเสบ (2) หากสััมผััสทางการหายใจเอาสารนี้้�เข้้าไปจะทำำ ให้้เกิิดการระคายเคืืองหรืือการอัักเสบของจมููกคอและ หลอดลม 7.9 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อรา (Fungicide) เบนซิมิิดาโซล (Benzimidazole)
(1) หากสััมผััสทางผิิวหนััง มีีอาการระคายเคืืองบริิเวณที่่�สััมผััส เกิิดผิิวหนัังอัักเสบ มีีอาการระคายเคืืองตา (2) หากสััมผััสทางการหายใจเอาสารนี้้�เข้้าจะทำำ ให้้อาการระคายเคืืองจมููก ระคายเคืืองคอ (3) สารนี้้�อาจเกิิดความผิิดปกติิต่่อพัันธุุกรรม และอาจเกิิดอัันตรายต่่อการเจริิญพัันธุ์์และทารกในครรภ์์ได้้ ประเภทผู้้�ป่่วย (Case classification) 8.1 ผู้้ป่่วยสงสััย (Suspected case) 8.1.1 พิิษสารกำำ จััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงาน สััมผััสสารออร์์กาโนฟอสเฟต หรืือคาร์์บาเมตอย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารกำำจััดแมลง กลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต ภายหลัังการสััมผััส 8.1.2 พิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่�มไพรีีทรอยด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวัติัทำิำงานสััมผััสสารกำจัำ ัดแมลง กลุ่่มไพรีีทรอยด์์ อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารกำจัำ ัดแมลงกลุ่่มไพรีีทรอยด์์ภายหลัังการสััมผััส 8.1.3 พิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนคลอรีีน หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงานสััมผััสสารกำำจััดแมลง กลุ่่มออร์์กาโนคลอรีีนอย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่มออร์์กาโนคลอรีีน ภายหลััง การสััมผััส 8.1.4 พิิษสารกำำจััดวััชพืืชพาราควอต หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงานสััมผััสสารกำำจััดวััชพืืชพาราควอต อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารกำจัำ ัดวััชพืืชพาราควอต ภายหลัังการสััมผััส 8.1.5 พิิษสารกำำจััดวััชรพืืชไกลโฟเซต หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงานสััมผััสสารกำำจััดวััชพืืชไกลโฟเซต อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารกำจัำ ัดวััชพืืชไกลโฟเซต ภายหลัังการสััมผััส 8.1.6 พิิษสารเคมีีกำำจััดหนู ซิูิงค์์ฟอสไฟด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวัติัทำิำงานสััมผััสสารเคมีกำีจัำ ัดหนู ซิูิงค์์ฟอสไฟด์์ อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารเคมีกำีำจััดหนูู ซิิงค์์ฟอสไฟด์์ภายหลัังการสััมผััส 8.1.7 พิิษสารเคมีีกำำจััดหนููอาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงานสััมผััสสารเคมีีกำำจััดหนูู อาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษสารเคมีีกำำจััดหนููอาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์ ภายหลัังการสััมผััส 8. แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 14 8.1.8 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อราเอทธิิลีีนบิิสไดไธโอคาร์์บาเมท (Ethylene bis-dithiocarbamate) หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวัติัทำิำงานสััมผััสสารกำำจััดเชื้้�อราเอทธิลีิีนบิิสไดไธโอคาร์์บาเมท (Ethylene bis-dithiocarbamate)อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษของสารกำจัำ ัดเชื้้�อราเอทธิิลีีนบิิสไดไธโอคาร์์บาเมท ภายหลัังการสััมผััส 8.1.9 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อรา เบนซิิมิิดาโซล (Benzimidazole) หมายถึึง ผู้้ป่่วยมีีประวััติิทำำงานสััมผััส สารกำำจััดเชื้้�อรา เบนซิิมิิดาโซล (Benzimidazole) อย่่างชััดเจน ร่่วมกัับมีีอาการทางคลิินิิกที่่�เข้้าได้้กัับพิิษของสารกำำจััด เชื้้�อราเบนซิิมิิดาโซล ภายหลัังการสััมผััส 8.2 ผู้้ป่่วยยืืนยััน (Confirmed case) 8.2.1 พิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนฟอสเฟตและคาร์์บาเมต หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยได้้ทำำการวิินิิจฉััย แยกโรคจากสาเหตุอืุ่่�น ๆออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีผีลตรวจทางห้้องปฏิิบัติัิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดแมลงกลุ่่มออร์์กาโน ฟอสเฟต หรืือคาร์์บาเมต หรืือมีผีลตรวจด้้วย reactive paper พบผลไม่่ปลอดภััย 8.2.2 พิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่�มไพรีีทรอยด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจากสาเหตุอืุ่่�น ๆ ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำจัำ ัดแมลงกลุ่่มไพรีีทรอยด์์ 8.2.3 พิิษสารกำำจััดแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนคลอรีีน หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจาก สาเหตุุอื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดแมลงกลุ่่มออร์์กาโนคลอรีีน 8.2.4 พิิษสารกำำจััดวััชพืืชพาราควอต หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจากสาเหตุุอื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลการตรวจหาพาราควอตในปััสสาวะ ของห้้องปฏิิบััติิการทั่่�วไปเป็็นบวก หรืือผลการตรวจหา ระดัับความเข้้มข้้นของพาราควอตในเลืือด (Plasma paraquat level) ของห้้องปฏิิบััติิการจำำเพาะ 8.2.5 พิิษสารกำำจััดวััชพืืชไกลโฟเซต หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจากสาเหตุุอื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดวััชพืืชไกลโฟเซต 8.2.6 พิิษสารเคมีีกำำจััดหนูู ซิิงค์์ฟอสไฟด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจากสาเหตุอืุ่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารเคมีีกำำจััดหนูู ซิิงค์์ฟอสไฟด์์ 8.2.7 พิิษสารเคมีีกำำจััดหนููอาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจาก สาเหตุุอื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารเคมีีกำำจััดหนููอาร์์เซนิิคไตรออกไซด์์ 8.2.8 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อรา เอทธิิลีีนบิิสไดไธโอคาร์์บาเมท หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำ การวิินิิจฉััย แยกโรคจากสาเหตุุอื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดเชื้้�อราเอทธิิลีีนบิิส ไดไธโอคาร์์บาเมท 8.2.9 พิิษของสารกำำจััดเชื้้�อรา เบนซิิมิิดาโซล หมายถึึง ผู้้ป่่วยสงสััยที่่�ได้้ทำำการวิินิิจฉััยแยกโรคจากสาเหตุุ อื่่�น ๆ ออกไปแล้้ว ร่่วมกัับมีผีลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการยืืนยัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดเชื้้�อราเบนซิิมิิดาโซล หลัักเกณฑ์์การแจ้้ง และรายงานผู้้�ป่่วยตามพระราชบััญญััติิควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพ และโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม พ.ศ. 2562 (Reporting criteria) 9.1 หลักัเกณฑ์์สำำหรัับนายจ้้าง กรณีีที่่�พบลูกจู้้างซึ่่�งเป็็นหรืือมีีเหตุุอัันควรสงสััยว่่าเป็็นโรคหรืืออาการสำำคััญของ พิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืชในสถานประกอบกิจกิาร
ทางการแพทย์์หรืือ
9. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 15 จากสารกำจัดศัตรูพืช เกณฑ์์การสอบสวนโรค (Epidemiological investigation) ให้้หน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ทำำการสอบสวนโรคกรณีต่ี่อไปนี้้�ภายใน 3 วััน ภายหลัังได้รั้ับแจ้้งเหตุุการณ์ ทั้้ ์ �งนี้้�หากเข้้าเกณฑ์์การสอบสวนโรคของสำำนัักงาน ป้้องกัันควบคุุมโรค (สคร.) หรืือสถาบัันป้้องกัันควบคุุมโรคเขตเมืือง (สปคม.) และส่่วนกลาง ให้้ทีีมสอบสวนของ สคร. หรืือ สปคม. และส่่วนกลาง พิิจารณาร่่วมดำำเนิินการสอบสวนโรคด้้วย 10. 9.2 หลัักเกณฑ์์สำำหรัับผู้้รัับผิิดชอบในสถานพยาบาล และพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่� ในกรณีีที่่�พบลููกจ้้าง แรงงาน นอกระบบ ซึ่่�งเป็็นหรืือมีีเหตุุอัันควรสงสััยว่่าเป็็นโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช
ร่่วมกัับมีีอาการเข้้าได้้กัับโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช หรืือมีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการพบ ตััวบ่่งชี้้� ทางชีีวภาพ (biomarker) ที่่�จำำเพาะกัับสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช โดยแจ้้งจำำแนกตามประเภทของสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช หรืือ
โรคภููมิิแพ้้โรคผื่่�นผิิวหนััง หรืือโรคทางระบบประสาทอื่่�น ๆ หรืือ
ระบบปกติิ(ระบบการรายงาน 43 แฟ้้ม โดยบัันทึึกผลการคััดกรองในแฟ้้ม Special PP) ตารางที่่� 5 เกณฑ์์การสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรูพืูืช(Epidemiological investigation) เหตุุการณ์์ ทีีมสอบสวน สคร./สปคม. ทีีมสอบสวน จัังหวััด ทีีมสอบสวน ส่่วนกลาง ผู้้เสีียชีีวิิต จากการทำำงานสััมผััส สารกำำจััดศััตรููพืืช ไม่่รวมกรณีีที่่�เจตนา ฆ่่าตััวตายหรืือถููกทำำร้้าย ตั้้�งแต่่1 ราย ตั้้�งแต่่1 ราย ตั้้�งแต่่1 ราย ผู้้ที่่�มีีประวััติิการทำำงานสััมผััส สารกำำจััดศััตรููพืืช มีีอาการ หรืือการเจ็็บป่่วยเป็็นกลุ่่มก้้อน เช่่น โรคมะเร็็ง โรคภููมิิแพ้้โรคผื่่�นผิิวหนััง หรืือโรคทางระบบประสาทอื่่�น ๆ ตั้้�งแต่่3 ราย ในสถานที่่�ทำำงาน หรืือในหมู่่บ้้านเดีียวกััน ในระยะเวลา 1 สััปดาห์์ ตั้้�งแต่่2 ราย ในสถานที่่�ทำำงาน หรืือในหมู่่บ้้านเดีียวกัันใน ระยะเวลา 1 สััปดาห์์ ตั้้�งแต่่5 ราย ในสถานที่่�ทำำงาน หรืือในหมู่่บ้้านเดีียวกััน ในระยะเวลา 1 สััปดาห์์ แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 16 แนวทางการสอบสวนโรค การดำำเนิินการสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช โดยหน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรคจากการ ประกอบอาชีพีและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ให้้ดำำเนิินการตามข้้อที่่� 11.1 - 11.3 ดัังนี้้� 11.1 การสอบสวนผู้้ป่่วยเฉพาะราย (Case investigation) กรณีีสถานพยาบาลพบผู้้เสีียชีีวิิต หรืือพบผู้้ป่่วยโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช ให้้แพทย์์ อาชีีวเวชศาสตร์์หรืือพยาบาลอาชีีวอนามััย ร่่วมกัับแพทย์์ผู้้ทำำการรัักษาในสถานพยาบาลและหน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรค จากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ร่่วมกัันสอบสวนโรค ซึ่่�งมีีวััตถุุประสงค์์ การสอบสวนโรคเพื่่�อยืืนยัันการวิินิิจฉััยโรค โดยให้ดำ้ ำเนิินการ ดัังนี้้�
• ประวัติัิการรัักษาของผู้้ป่่วย • ผลการตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการวิิเคราะห์์หาตััวบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (Biomarker) ที่่�มีี ความจำำเพาะของสารแต่่ละชนิิด (ถ้้ามีี) • ผลการตรวจสุุขภาพตามปััจจััยเสี่่�ยง เช่่น ผลการตรวจหาสารที่่บ่�่งชี้้ถึึ�งการสััมผััสทางชีีวภาพ (Biomarker of exposure) หรืือผลกระทบทางชีีวภาพ (Biomarker of effect) หรืือตััวชี้้�วััดความไวรัับหรืือพัันธุุกรรมทางชีีวภาพ (Biomarker of susceptibility) (ถ้้ามีี)
ทั้้�งในอดีีตและปััจจุุบััน โดยเน้้นการซัักประวััติิให้้ทราบถึึงโอกาส ปริิมาณ และระยะเวลาการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช โดยไม่่ได้้ตั้้�งใจ เช่่น ลัักษณะการทำำงาน ปริิมาณส่่วนผสมสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช ระยะเวลาการทำำงาน ที่่�สััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช อุุปกรณ์ที่่์ �ใช้้ในการทำำงานที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชและทำำการซัักประวัติัพิฤติิกรรมขณะทำำงานสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช ตั้้�งแต่่พฤติิกรรมระหว่่างการทำำงานที่่�มีีโอกาสสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชและการใช้้อุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััยส่่วนบุุคคล รวมทั้้�งพฤติิกรรมหลัังจากการทำำงาน เช่่น การอาบน้ำ ำ� เปลี่่�ยนเสื้้�อผ้้า
• กรณีที่่ผ�ลการสอบสวนพบว่่าไม่่ใช่่โรคหรืืออาการสำคัำ ัญของพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชจากการประกอบอาชีพ ี ให้สิ้้้�นสุุดการสอบสวนโรคและรัักษาผู้้ป่่วยตามแนวทางของโรคนั้้�น ๆ ทั้้�งนี้้�ให้จั้ัดทำำรายงานผลการสอบสวนเสนอต่่อสำำนัักงาน สาธารณสุุขจัังหวััด หรืือสำนัำ ักอนามััยกรุุงเทพมหานคร • กรณีที่่ผ�ลการสอบสวนพบว่่าเป็็นผู้้ป่่วยสงสััย หรืือยืืนยัันโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรูู พืืชจากการประกอบอาชีีพ ให้้หน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือ กรุุงเทพมหานคร ดำำเนิินการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือในสถานที่่ทำ�ำงาน หรืือในชุุมชนเพื่่�อค้้นหาสาเหตุุหรืือ ปััจจััยเสี่่�ยงที่่ก่�่อให้้เกิิดโรค พร้้อมทั้้�งเสนอมาตรการป้้องกััน ควบคุุมโรคและดำำเนิินการสอบสวนทางระบาดเพื่่�อค้้นหาผู้้ป่่วย เพิ่่�มเติิม และประเมิินความเสี่่�ยงกลุ่่มเสี่่�ยงรายบุุคคล หมายเหตุุ: กรณีีสถานพยาบาล ไม่่มีีแพทย์์อาชีีวเวชศาสตร์์หรืือพยาบาลอาชีีวอนามััย ให้้ดำำเนิินการประสานหน่่วยปฏิิบััติิการ ควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีพีและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ดำำเนิินการสอบสวนผู้้ป่่วยเฉพาะราย ร่่วมกัับแพทย์์ผู้้ทำำการรัักษาในสถานพยาบาล 11. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 17 จากสารกำจัดศัตรูพืช ขั้้�นที่่� 1 ระยะเตรีียมการ 1.1 รวบรวมข้้อมููลจากการสอบสวนผู้้ป่่วยเฉพาะราย (Case investigation) เพื่่�อตรวจสอบเหตุุการณ์์ (Verify incident) และยืืนยัันการวิินิิจฉััยโรค (Verify the diagnosis) 1.2 วััตถุุประสงค์์การสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือในสถานที่่�ทำำงาน ในชุุมชน (กรณีีแรงงาน นอกระบบ) เพื่่�อค้้นหาสาเหตุุหรืือปััจจััยเสี่่�ยงที่่�ก่่อให้้เกิิดโรค และเสนอแนะมาตรการเพื่่�อการป้้องกััน ควบคุุมโรคที่่�เหมาะสม 1.3 ประสานการเข้้าสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน (กรณีีแรงงาน นอกระบบ) ได้้แก่่ • กรณีีสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือในสถานที่่�ทำำงาน
หรืือสถานที่่ทำ�ำงาน เพื่่�อเป็็นข้้อมููลในการติิดต่่อประสานการเข้้าสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ
การโทรศััพท์์ประสานเบื้้�องต้้น และจััดทำำหนัังสืือขอเข้้าสอบสวนโรค ถึึงผู้้มีีอำำ นาจในสถาน ประกอบกิิจการ เช่่น ผู้้จััดการโรงงาน ผู้้จััดการทั่่�วไป ผู้้จััดการแผนกบุุคคล ผู้้จััดการการแผนก อาชีีวอนามััยและความปลอดภััย เป็็นต้้น ทั้้�งนี้้� ต้้องแจ้้งให้้สถานประกอบกิิจการดำำเนิินการ กระบวนการผลิิตของสถานประกอบกิิจการและกิิจกรรมการทำำงานของพนัักงานได้้ตามปกติิ ขณะที่่�มีีการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน • กรณีีสอบสวนโรคในชุุมชน (กรณีีแรงงานนนอกระบบ) ให้้ดำำเนิินการประสานหน่่วยงานสาธารณสุุข ในพื้้�นที่่�ได้้แก่ สำ่ ำนัักงานสาธารณสุุขอำำเภอโรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำบลเพื่่�อให้ดำ้ ำเนิินการประสาน กัับผู้้นำำชุุมชนในพื้้�นที่่�เช่่น กำำนััน ผู้้ใหญ่่บ้้าน เพื่่�อขออนุุญาตเข้้าสอบสวนโรคภายในชุุมชน โดยการโทรศััพท์์ประสานเบื้้�องต้้น และจััดทำำหนัังสืือขอเข้้าสอบสวนโรคในชุุมชน ทั้้�งนี้้� ต้้องแจ้้งให้้ หน่่วยงานในพื้้�นที่่�ประสานแจ้้งเกษตรกร หรืือแรงงานนอกระบบ ที่่�เป็็นกลุ่่มเป้้าหมายในการสอบสวนโรค ให้ดำ้ ำเนิินกิิจกรรมการทำำงาน หรืือการเกษตรได้้ตามปกติิขณะที่่�มีีการสอบสวนโรคในชุุมชน 1.4 เตรีียมเอกสารที่่�เกี่่�ยวข้้องในการสอบสวนโรค ได้้แก่่ แบบสอบสวนโรค แนวทางการสอบสวนโรค แบบบัันทึึกข้้อมููลการเดิินสำำรวจสถานที่่�ทำำงาน (Walk through survey) แบบสำำรวจความเสี่่�ยงของชุุมชน (กรณีีแรงงานนอกระบบ) แบบบัันทึึกข้้อมููลต่่าง ๆ และแบบฟอร์์มเกี่่�ยวกัับการบริิหารจััดการ เช่่น เอกสาร การเงิิน ยานพาหนะ เป็็นต้้น 1.5 การเตรีียมอุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััยส่่วนบุุคคล (Personal protective equipment: PPE) เพื่่�อ ป้้องกัันตนเองขณะปฏิิบััติิงาน ได้้แก่ อุ่ ุปกรณ์ป้์ ้องกัันระบบทางเดิินหายใจที่่�เหมาะสมกัับชนิิดของสารกำำจััด ศััตรูพืูืชที่่�ดำำเนิินการสอบสวน 11.2 การสอบสวนในสถานประกอบกิจกิาร หรืือในสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน การสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือในสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน (กรณีีแรงงานนนอกระบบ) ให้้หน่่วยปฏิิบัติัิการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีพีและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ดำำเนิินการดัังนี้้� แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 18 ขั้้�นที่่� 2 ระยะดำำ เนิินการสอบสวนโรค 2.1 ดำำเนิินการสอบสวนโรคและรวบรวมข้้อมููล 2.1.1 การรวบรวมข้้อมููลและประเมิินปััจจััยด้้านสิ่่�งแวดล้้อม
survey) เป็็นการสำำรวจข้้อมููลเกี่่�ยวกัับสภาพแวดล้้อมทั่่�วไปของสถานประกอบกิิจการ หรืือ สถานที่่�เกิิดเหตุุการสำำรวจข้้อมููลสิ่่�งแวดล้้อมในขั้้�นต้้นที่่�จำำเป็็น ได้้แก่่ • แผนผัังโรงงาน • กระบวนการทำำงานและขั้้�นตอนการผลิิตในแต่่ละขั้้�นตอนทั้้�งในอดีีต และปััจจุุบััน จำำนวน พนัักงาน และลัักษณะการทำำงานของพนัักงาน • ชนิิดของวััตถุุดิิบที่่�ใช้้ในกระบวนการผลิิตทั้้�งในอดีีต และปััจจุุบััน • มาตรการควบคุุมและป้้องกัันการรัับสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช • สิ่่�งสนัับสนุุนด้้านสุุขอนามััยของพนัักงาน เช่่น ห้้องอาบน้ำ ำ� อ่่างล้้างมืือกระดาษเช็็ดมืือเป็็นต้้น
อยู่่อาศััยของผู้้ป่่วย เป็็นการสำำรวจข้้อมููลเกี่่�ยวกัับสภาพแวดล้้อมทั่่�วไปของสถานที่่�ทำำงาน และสถานที่่�อาศััยการสำำรวจข้้อมููลจำำเป็็นพร้้อมทั้้�งสัังเกตการณ์์ทำำ งานในทุุกขั้้�นตอน เพื่่�อให้้ ทราบถึึงลัักษณะการทำำงาน และความเสี่่�ยงที่่�ผู้้ป่่วยอาจได้รั้ับขณะทำำงานสััมผััสสารกำำจััดศััตรูพืูืช ได้้แก่่ • ลัักษณะพื้้�นที่่�การเพาะปลููกและการจััดเก็็บสารกำำจััดศััตรููพืืช เช่่น พื้้�นที่่�เพาะปลููก เปิิดโล่่ง โรงเรืือน สถานที่่�จััดเก็็บสารกำำจััดศััตรููพืืชอยู่่บริิเวณใด หรืือจััดเก็็บไว้้ที่่�บ้้านพัักอาศััย (ภายใน หรืือภายนอกบ้้านพัักอาศััย) • ขั้้�นตอนการทำำงาน ขั้้�นตอนการฉีีดพ่่น หรืือการทำำงานที่่�มีีโอกาสสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช ในแต่่ละขั้้�นตอนทั้้�งในอดีีตและปััจจุุบััน จำำนวนคนทำำงาน และลัักษณะการทำำงาน • ชนิิดของวััตถุุดิิบที่่�ใช้้ในการเพาะปลููกทั้้�งในอดีีตและปััจจุุบััน เช่่น ชนิิดของสารกำำจััดศััตรููพืืช • การป้้องกัันการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช อาจสัังเกตได้้จากวิิธีีการทำำงาน อุุปกรณ์์ที่่�ใช้้ใน ขณะทำำงาน และชนิิด หรืือลัักษณะ พร้้อมวิิธีีในการใช้้สวมใส่่ของอุุปกรณ์์คุ้้มครอง ความปลอดภััยส่่วนบุุคคล
เพื่่�อเป็็นข้้อมููลโอกาสในการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชขณะปฏิิบััติิงาน และสอบถามข้้อมููล เพิ่่�มเติิมเกี่่�ยวกัับระยะเวลาการทำำ งานในแต่่ละวัันของแต่่ละกิิจกรรมการทำำงานทั้้�งในอดีีตและ ปััจจุบัุัน รวมถึึงการใช้้อุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััยส่่วนบุุคคล
4.1 กรณีที่่�สถานประกอบกิิจการมีีการดำำเนิินกิิจกรรมการผลิิตและการทำำ งานตามปกติิขณะที่่� มีีการดำำเนิินการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการหรืือสถานที่่�ทำำงาน ควรดำำเนิินการ ตรวจสภาพแวดล้้อมการทำำงานเพิ่่�มเติิม เพื่่�อเป็็นข้้อมููลประเมิินการรัับสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช จากการทำำ งานในปััจจุุบััน ร่่วมกัับการสอบถามข้้อมููลผลการตรวจสภาพแวดล้้อมในอดีีต ของสถานประกอบกิิจการ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 19 จากสารกำจัดศัตรูพืช ขั้้�นที่่� 2 ระยะดำำ เนิินการสอบสวนโรค (ต่่อ) 4.2 กรณีที่่�สถานประกอบกิิจการมีีการตรวจสภาพแวดล้้อมในการทำำ งานในอดีีต ควรพิิจารณา ผลการตรวจสถาพแวดล้้อมในการทำำงานของสถานประกอบกิิจการ โดยเฉพาะของแผนก ที่่�มีีกระบวนการทำำงานที่่�พนัักงานมีีโอกาสการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชจากการทำำงาน โดยประเด็็นที่่�ควรพิิจารณา ผลการตรวจวััดสภาพแวดล้้อมการทำำ งานในอดีีตของ สถานประกอบกิิจการ ประกอบด้้วย • วิิธีีและระยะเวลาการเก็็บตััวอย่่าง มีีความเหมาะสมกัับลัักษณะและระยะเวลาการทำำงาน ของผู้้ป่่วย หรืือกลุ่่มเสี่่�ยงหรืือไม่่เช่่น กรณีีผู้้ปฏิิบััติิงานมีีลัักษณะการทำำงานที่่�ต้้อง เคลื่่�อนย้้ายตำำแหน่่งการทำำ งานในหลายพื้้�นที่่�ควรเก็็บตััวอย่่างโดยการติิดเครื่่�องมืือ เก็็บตััวอย่่างที่่�ตััวผู้้ปฏิิบััติิและระยะเวลาการเก็็บตััวอย่่าง ควรครอบคลุุมการทำำงาน ในหนึ่่�งกะ หรืืออย่่างน้้อยร้้อยละ 70 - 80 ของเวลาการทำำงาน • ผลการตรวจวััดสภาพแวดล้้อมในการทำำงาน พิิจารณาผลการตรวจวััดปริิมาณสารกำจัำ ัด ศััตรููพืืชในสภาพแวดล้้อมการทำำงานว่่าเกิินค่่ามาตรฐาน หรืือเกิินค่่า Action level หรืือไม่่ โดยอ้้างอิิงมาตรฐานจากประกาศกรมสวััสดิิการและคุ้้มครองแรงงาน เรื่่�อง ขีีดจำำกััดความเข้้มข้้นของสารเคมีอัีันตราย, สิิงหาคม 2560 4.3 กรณีีไม่่มีีหรืือผลการตรวจสภาพแวดล้้อมในการทำำงานที่่�สถานประกอบกิิจการตรวจวััด มีีวิิธีีการตรวจไม่่ถููกต้้อง พิิจารณาดำำเนิินการตรวจวััดปริิมาณสารกำำจััดศััตรููพืืชใน สภาพแวดล้้อมการทำำงานเพิ่่�มเติิม กรณีีที่่�หน่่วยงานทางวิิชาการทั้้�งในและต่่างประเทศ มีีการกำำหนดวิิธีีการตรวจวััดสภาพแวดล้้อมการทำำงานตามชนิิดของสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช
วิิเคราะห์์การปนเปื้้�อนสารกำำจััดศััตรููพืืชชนิิดที่่�สงสััยจากสิ่่�งแวดล้้อมบริิเวณพื้้�นที่่�เพาะปลููก เช่่น ดิิน หรืือน้ำ ำ� หรืือผลการวิิเคราะห์์การปนเปื้้�อนสารกำำจััดศััตรููพืืชจาก พืืช ผััก หรืือผลิิตผลทาง การเกษตรที่่�มีีการเพาะปลููก ทั้้�งนี้้� ผลการตรวจทางสิ่่�งแวดล้้อมดัังกล่่าว สามารถค้้นคว้้าได้้จาก งานวิิจััยหรืือหน่่วยงานอื่่�น ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้องในชุุมชน โดยผลการตรวจทางสิ่่�งแวดล้้อม เช่่น ดิิน น้ำ ำ� หรืือผลิิตผลทางการเกษตร สามารถเป็็นข้้อมููลให้้ทราบว่่ามีีการใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืช ในพื้้�นที่่� ที่่�ดำำเนิินการสอบสวนโรค แต่่ไม่่สามารถนำำ มาใช้้ในการประเมิินการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช จากการทำำงานของผู้้ป่่วยได้้กรณีีที่่�ต้้องการผลการตรวจสภาพแวดล้้อมการทำำงานที่่�สามารถ ประเมิินการรัับสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชจากการทำำงานของผู้้ป่่วยให้ดำ้ำเนิินการตรวจวััดสภาพแวดล้้อม ในการทำำงานตามแนวทางของสถาบัันความปลอดภััยและอนามััยในการทำำงานแห่่งชาติิประเทศ สหรััฐอเมริิกา (Thenational instituteforoccupational safety and health: NIOSH) หรืือ หน่่วยงานทางวิิชาการอื่่�น ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง หมายเหตุุ: ปััจจุุบัันยัังไม่่มีีวิิธีีการตรวจวััดสภาพแวดล้้อมในการทำำงานและการวิิเคราะห์์สารกำำจััดศััตรููพืืช ได้้ทุุกชนิิดที่่�มีีการใช้้งานในปััจจุุบััน ทั้้�งนี้้�ให้้ทีีมสอบสวนโรคพิิจารณาการตรวจวััดสภาพแวดล้้อม ในการทำำงานตามความเหมาะสม แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 20 ขั้้�นที่่� 2 ระยะดำำ เนิินการสอบสวนโรค (ต่่อ) 2.1.2 รวบรวมข้้อมููลและประเมิินปััจจััยด้้านสุุขภาพ
ทางชีีวภาพ (Biomarker of exposure) หรืือผลกระทบทางชีีวภาพ (Biomarker of effect) หรืือตััวชี้้วั�ัดความไวรัับหรืือพัันธุุกรรมทางชีีวภาพ (Biomarker of susceptibility) ทั้้�งนี้้ขึ้้� �นอยู่่กัับ ชนิิดของสารกำำจััดศััตรููพืืชแต่่ละชนิิด (ถ้้ามีี) ทั้้�งนี้้�สามารถศึึกษาชนิิดของสารกำำจััดศััตรููพืืช และสารบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพแต่่ละชนิิด เพื่่�อเป็็นข้้อมููลในการกำำหนดชนิิดและวิิธีีการเก็็บตััวอย่่าง และวิิเคราะห์์ตััวอย่่างได้้ที่่�ภาคผนวก นอกจากนี้้�ในกรณีีชุุมชน (แรงงานนอกระบบ) จะมีี การตรวจคััดกรองความเสี่่�ยงด้้วย Reactive paper ซึ่่�งเป็็นข้้อมููลให้้ทราบว่่ามีีการรัับสััมผััส สารกำำจััดศััตรูพืูืชกลุ่่มออร์์กาโนฟอสเฟตหรืือคาร์์บาเมตเบื้้�องต้้น
ตำำ บลในพื้้�นที่่� วิิเคราะห์ข้์ ้อมููลการเข้้ารัับบริิการของพนัักงาน หรืือผู้ประกอบอา ้ ชีพีซึ่่�งเป็็นแรงงาน นอกระบบ โดยเฉพาะพนัักงานที่่�ปฏิิบัติัิงานในแผนกที่่สั�ัมผััสสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช หรืือผู้ประกอบอา ้ ชีพี ที่่�ประกอบอาชีีพเกษตรกรในพื้้�นที่่�
สารกำำจััดศััตรูพืูืชอย่่างละเอีียด พฤติิกรรมสุุขอนามััยส่่วนบุุคคลและสััมภาษณ์์ผู้้ที่่�เกี่่�ยวข้้อง เช่่น เพื่่�อนร่่วมงาน หััวหน้้างาน เจ้้าหน้้าที่่�ฝ่่ายบุุคคล เจ้้าหน้้าที่่�ความปลอดภััยในการทำำงาน แพทย์์ หรืือพยาบาลประจำำสถานประกอบกิิจการ บุุคคลในครอบครััวหรืือบุุคคลใกล้ชิ้ิด กรณีีในชุุมชน (แรงงานนอกระบบ) ให้ดำ้ ำเนิินการสอบถาม หรืือสััมภาษณ์กั์ ับเพื่่�อนร่่วมงาน นายจ้้างหรืือเจ้้าของ พื้้�นที่่�เพาะปลููกสมาชิิกในครอบครััวของผู้้ป่่วยผู้ให้ ญ่บ้่ ้าน อาสาสมััครสาธารณสุุขประจำำหมู่่บ้้าน (อสม.) เจ้้าของพื้้�นที่่�เพาะปลููกใกล้้เคีียงที่่�ผู้้ป่่วยทำำงาน 2.2 วิิเคราะห์์ข้้อมููลและสรุุปผลการสอบสวนโรค 2.3 การดำำเนิินการเมื่่�อพบความเสี่่�ยงหรืือความผิิดปกติ ที่่ ิ �อาจก่่อให้้เกิิดการเจ็็บป่่วยด้้วยโรคหรืืออาการสำคัำ ัญ ของพิิษจากสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช ให้้ดำำเนิินการ ดัังนี้้� 2.3.1 แจ้้งสถานประกอบกิิจการ หรืือเจ้้าของสถานที่่�นั้้�น ๆ หรืือผู้้ว่่าจ้้าง ดำำเนิินการปรัับปรุุง 2.3.2 หากจำำเป็็น ให้พนั้ ักงานเจ้้าหน้้าที่่�ออกคำำสั่่�งตามมาตรา33ให้้นายจ้้าง หรืือเจ้้าของสถานที่่ นำ�ำลููกจ้้าง ที่่�ได้้รัับผลกระทบ เข้้ารัับการตรวจวิินิิจฉััยโรค รัักษาพยาบาล หรืือฟื้้�นฟููสมรรถภาพ หากไม่่ปฏิิบััติิ ตามให้้ออกคำำสั่่�งตามมาตรา 34 ต่่อไป ขั้้�นที่่� 3 ระยะหลัังการสอบสวนโรค 3.1 ติิดตามผลการตรวจเพิ่่�มเติิม กรณีที่่มี�ีการส่่งตััวอย่่างทางชีีวภาพเพื่่�อตรวจหาตััวบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (biomarker) หรืือการตรวจอื่่�น ๆ เพิ่่�มเติิมในโรคที่่�เกี่่�ยวข้้อง หรืือการตรวจสภาพแวดล้้อมในการทำำงาน ให้้ทีีมสอบสวน โรคติิดตามผลการตรวจวิิเคราะห์์เพิ่่�มเติิมจากสถานพยาบาล หรืือหน่่วยงานที่่�รัับวิิเคราะห์์ ผลการตรวจ สภาพแวดล้้อมในการทำำงาน เพื่่�อเป็็นข้้อมููลเพิ่่�มเติิมในการสอบสวนโรค 3.2 ติิดตามมาตรการ การป้้องกัันควบคุุมโรคและให้้ข้้อเสนอแนะเพิ่่�มเติิม โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 21 จากสารกำจัดศัตรูพืช ขั้้�นที่่� 3 ระยะหลัังการสอบสวนโรค (ต่่อ) 3.3 จััดทำำรายงานสอบสวนโรค 3.4 กรณีีไม่่สามารถสรุุปผลการสอบสวนโรคว่่าเป็็นโรคจากการประกอบอาชีีพ เนื่่�องจากข้้อมููลไม่่เพีียงพอ หรืือผลจากการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน มีีโอกาสพบ ผู้้ป่่วยเพิ่่�มเติิมในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน ให้้หน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรค จากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร ดำำเนิินการสอบสวนทาง ระบาดวิิทยา (Epidemiological investigation) เพิ่่�มเติิม 11.3 การสอบสวนทางระบาดวิิทยา (Epidemiological investigation) การสอบสวนทางระบาดวิิทยา (Epidemiological investigation) ให้้หน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรคจาก การประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััด หรืือกรุุงเทพมหานคร โดยเน้้นการค้้นหาผู้้ป่่วยเชิิงรุุกเพิ่่�มเติิมและ ดำำเนิินการดัังนี้้� ขั้้�นที่่� 1 ระยะเตรีียมการ 1.1 รวบรวมข้้อมููลจากการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน (กรณีีแรงงานนอกระบบ) 1.2 กำำ หนดวััตถุุประสงค์์และนิิยามผู้้ป่่วยเชิิงรุุก (Active case finding)
ในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน และประเมิินความเสี่่�ยงรายบุุคคล
การค้้นหาผู้้ป่่วยเชิิงรุุกที่่�อาจจะพบในสถานประกอบกิิจการ หรืือในพื้้�นที่่�ชุุมชนเพิ่่�มเติิม เช่่น 1.3 เตรีียมเครื่่�องมืือ วััสดุุอุุปกรณ์์: อุุปกรณ์์เก็็บตััวอย่่างสารกำำจััดศััตรููพืืชในสภาพแวดล้้อมการทำำงาน ด้้วยวิิธีีการเก็็บและวิิเคราะห์ตั์ ัวอย่่างตาม NIOSH methodsซึ่่�งขึ้้�นกัับชนิิดของสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช ที่่�ต้้องการ เก็็บตััวอย่่างในสภาพแวดล้้อมการทำำงาน ยกตััวอย่่างวิิธีีการเก็็บตััวอย่่างที่่�สำำคััญ ได้้แก่่ • Organophosphorus pesticides ใช้้วิิธีีการเก็็บและวิิเคราะห์ตั์ ัวอย่่างตาม NIOSH methods 5600 โดยสามารถสืืบค้้นและดาวน์์โหลดได้ที่่้ �เว็็บไซต์์ของกรมควบคุุมโรคสหรััฐอเมริิกาhttps://www.cdc.gov/ niosh/docs/2003-154/pdfs/5600.pdf • Chlorinated and organonitrogen herbicides (Air sampling) ใช้้วิิธีีการเก็็บและวิิเคราะห์์ตััวอย่่าง ตาม NIOSH methods 5602 โดยสามารถสืืบค้้นและดาวน์์โหลดได้้ที่่�เว็็บไซต์์ของกรมควบคุุมโรค สหรััฐอเมริิกา https://www.cdc.gov/niosh/docs/2003-154/pdfs/5602.pdf ผู้้ประกอบอาชีีพปลููกอ้้อยในหมู่่บ้้าน ก. หมู่่ที่่� 7 ตำำบล ข. อำำเภอ ค. จัังหวััด ง. มีีประวััติิการสััมผััสสาร ไกลโฟเซตโดยไม่่ได้ตั้้้ �งใจ ตั้้�งแต่่วัันที่่� 1 พฤษภาคม 2565 ถึึงวัันที่่� 7 พฤษภาคม 2565 (ย้้อนหลััง 1 สััปดาห์์) และมีีอาการทางคลิินิิกเข้้าได้้กัับการรัับสััมผััสสารไกลโฟเซต แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 22 ขั้้�นที่่� 1 ระยะเตรีียมการ (ต่่อ) • Organonitrogen pesticides ใช้้วิิธีีการเก็็บและวิิเคราะห์์ตััวอย่่างตาม NIOSH methods 5602 โดย สามารถสืืบค้้นและดาวน์์โหลดได้ที่่้ �เว็็บไซต์์ของกรมควบคุุมโรคสหรััฐอเมริิกา https://www.cdc.gov/ niosh/docs/2003-154/pdfs/5601.pdf ทั้้�งนี้้�สามารถสืืบค้้นวิิธีีการในเก็็บและวิิเคราะห์์สารกำำจััดศััตรููพืืชในสภาพแวดล้้อมการทำำงานตามชนิิด ของสารเคมีีที่่�ดำำเนิินการสอบสวนโรคในเว็็บไซต์์ของสถาบัันความปลอดภััยและอนามััยในการทำำงานแห่่งชาติิ ประเทศสหรััฐอเมริิกา (The national institute for occupational safety and health: NIOSH) ซึ่่�งเป็็น หน่่วยงานภายใต้้ศููนย์์ป้้องกัันและควบคุุมโรค สหรััฐอเมริิกา (Centers for disease control and prevention) หััวข้้อเรื่่�อง NIOSH manualofanalytical methods (NMAM)ซึ่่�งสามารถเข้้าถึึงผ่่านระบบอิินเทอร์์เน็็ตโดยไม่่มีี ค่่าใช้้จ่่าย ทั้้�งนี้้�สามารถสืืบค้้นได้้ที่่�https://www.cdc.gov/niosh/nmam/default.html การเก็็บตััวอย่่างสิ่่�งแวดล้้อมบริิเวณใกล้้เคีียงพื้้�นที่่�เพาะปลููก ได้้แก่่การเก็็บตััวอย่่างดิิน น้ำ ำ� และผลิิตผลทาง การเกษตร เพื่่�อวิิเคราะห์์หาการปนเปื้้�อนของสารกำำจััดศััตรููพืืช ให้้ดำำเนิินการเก็็บตััวอย่่างตามคู่่มืือการใช้้บริิการ ตรวจวิิเคราะห์์สารพิิษตกค้้าง คุุณภาพวััตถุุมีีพิิษการเกษตรและสารธรรมชาติิกรมวิิชาการเกษตรกระทรวงเกษตร และสหกรณ์์หรืือตามวิิธีีการอื่่�น ๆ ของหน่่วยงานด้้านวิิชาการที่่�เกี่่�ยวข้้อง 1.4 เตรีียมแบบคััดกรองความเสี่่�ยงเพื่่�อใช้้ในการค้้นหาผู้้ป่่วยเชิิงรุุก(Activecasefinding) ในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน 1.5 รวบรวมข้้อมููลที่่�เกี่่�ยวข้้อง เช่่น ประสานขอข้้อมููลเวชระเบีียน และข้้อมููลสถิติิICD - 10 จากโรงพยาบาล ที่่�พบผู้้ป่่วยรายแรก (รหััส ICD - 10: T60.0, T60.1, T60.2, T60.3, T60.4, T60.8, T60.9 ร่่วมกัับการ ให้้รหััสสาเหตุุภายนอกของการป่่วยและการตายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการรัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรูพืูืชรหััสICD -10: X 48 (accidental poisoning by and exposure to pesticides) ร่่วมกัับการระบุกิุิจกรรม (activity code) ตำำแหน่่งที่่� 5 ด้้วยรหััสกิิจกรรมหมายเลข 2 ซึ่่�งระบุุถึึงกิิจกรรมขณะทำำงานเพื่่�อหารายได้้ได้้แก่่ X 48.?2 หรืือรหััส Z57.4 (occupational exposure to toxic agents in agriculture) เพื่่�อเป็็นข้้อมููล ในการวิิเคราะห์์สถานการณ์์ทางระบาดในพื้้�นที่่�หรืือโรงพยาบาลในพื้้�นที่่�ที่่�ผู้้ป่่วยทำำงานหรืืออาศััยอยู่่ ขั้้�นที่่� 2 ระยะดำำ เนิินการสอบสวนโรค 2.1 ดำำเนิินการสอบสวนโรคและรวบรวมข้้อมููล 2.1.1 รวบรวมข้้อมููลและประเมิินปััจจััยด้้านสิ่่�งแวดล้้อม
หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือพื้้�นที่่�เกษตรในชุุมชน ไม่่มีีผลการตรวจปริิมาณสารกำำจััดศััตรููพืืช ในสภาพแวดล้้อมการทำำงาน หรืือมีผีลการตรวจแต่มี่ ีความจำำเป็็นต้้องทำำการตรวจสภาพแวดล้้อม ในการทำำงานเพิ่่�มเติิม ให้้ดำำเนิินการรวบรวบข้้อมููลจากการเดิินสำำรวจสถานที่่�ทำำงาน (Walk through survey) จากขั้้�นตอนการสอบสวนโรคในสถานประกอบกิิจการ หรืือสถานที่่�ทำำงาน หรืือในชุุมชน เพื่่�อวางแผนการตรวจสภาพแวดล้้อมการทำำงาน โดยสามารถดำำเนิินการเก็็บตััวอย่่าง สารกำำจััดศััตรูพืูืชตามชนิิดของสารเคมีีที่่�ทำำการสอบสวนโรคในสภาพแวดล้้อมการทำำงาน โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 23 จากสารกำจัดศัตรูพืช ขั้้�นที่่� 2 ระยะดำำ เนิินการสอบสวนโรค (ต่่อ) ทั้้�งนี้้�กรณีีในชุุมชน (แรงงานนอกระบบ) อาจใช้้ข้้อมููลผลการตรวจสิ่่�งแวดล้้อมที่่�วิิเคราะห์์การปนเปื้้�อน สารกำำจััดศััตรููพืืชในพื้้�นที่่�เพาะปลููก เช่่น ดิิน น้ำ ำ� ผลิิตผลทางการเกษตร จากงานวิิจััย หรืือหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง ในพื้้�นที่่ ทั้้� �งนี้้�กรณีที่่ต้�้องการเก็็บตััวอย่่างสิ่่�งแวดล้้อมในพื้้�นที่่�เพาะปลููกสามารถศึึกษาวิิธีีการเก็็บตััวอย่่างสิ่่�งแวดล้้อม เพื่่�อวิิเคราะห์์สารพิิษตกค้้าง ตามแนวทางของกรมวิิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์
สารกำำจััดศััตรููพืืชในสภาพแวดล้้อมการทำำงาน จากผลการตรวจวััดสภาพแวดล้้อมการทำำงาน ของสถานประกอบกิิจการ หรืือจากที่่�ดำำเนิินการเก็็บตััวอย่่าง โดยหน่่วยปฏิิบััติิการควบคุุมโรค จากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อมจัังหวััดหรืือกรุุงเทพมหานคร ว่่ามีีปริิมาณ เกิินค่่ามาตรฐาน หรืือเกิินค่่า Action level หรืือไม่่ โดยอ้้างอิิงมาตรฐานจากประกาศ กรมสวััสดิิการและคุ้้มครองแรงงาน เรื่่�อง ขีีดจำกัำ ัดความเข้้มข้้นของสารเคมีอัีันตราย, สิิงหาคม 2560 2.2.2 รวบรวมข้้อมููลและประเมิินปััจจััยด้้านสุุขภาพ
• การค้้นหาในโรงพยาบาล ซึ่่�งการค้้นหาผู้้ป่่วยเพิ่่�มเติิมในโรงพยาบาลสามารถกระทำำ ได้้ โดยค้้นหารหััสICD - 10 ที่่�เกี่่�ยวข้้อง (รหััสICD - 10 :T60.0,T60.1,T60.2,T60.3,T60.4, T60.8, T60.9 และ X48 หรืือ Z57.4) ซึ่่�งไม่่รวมการเสีียชีีวิิต หรืือการเจ็็บป่่วยจาก การรัับสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรูพืูืช โดยตั้้�งใจทำร้ำ ้ายตััวเองหรืือถููกผู้้อื่่�นทำร้ำ ้าย (รหััส ICD - 10: X68) เพื่่�อวิิเคราะห์์สถานการณ์์ ว่่าขนาดของปััญหามีีมากน้้อยเพีียงใด • การค้้นหาภายในสถานประกอบกิิจการ หรืือชุุมชน สามารถกระทำำได้้โดยสำำรวจผู้้ที่่�ประกอบอาชีพี หรืือทำำ งานในสถานที่่�นั้้�น ๆ โดยใช้้นิิยามประเภทผู้้ป่่วย (Case classification)
จากการค้้นหาผู้้ป่่วยเชิิงรุุกเข้้ารัับการตรวจหาตััวบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (Biomarker) ที่่มี�ีความจำำเพาะ ของสารแต่่ละชนิิดในสถานพยาบาลตามสิิทธิ์์�การรัักษาพยาบาล ทั้้�งนี้้�กรณีีกลุ่่มเสี่่�ยง ในสถานประกอบกิิจการ สามารถพิิจารณาใช้้ผลการตรวจหาตััวบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (Biomarker) จากการตรวจสุุขภาพตามปััจจััยเสี่่�ยงแทนได้้กรณีีที่่�ต้้องการส่่งวิิเคราะห์์หาสารบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (Biomarker) สามารถศึึกษาข้้อมููลเพิ่่�มเติิมจากภาคผนวก ซึ่่�งได้้รวบรวมชนิิดของสารบ่่งชี้้� ทางชีีวภาพ (biomarker) ที่่�มีีบริิการตรวจวิิเคราะห์์ในประเทศไทยในปััจจุบัุัน (ตุุลาคม 2565) 2.2 วิิเคราะห์์และสรุุปผล ดำำเนิินการรวบรวมข้้อมููลตามข้้อที่่� 11.1 - 11.3 นำำมาวิิเคราะห์์และจััดทำำรายงาน สรุุปผลการสอบสวน 2.3 การดำำเนิินการเมื่่�อพบความเสี่่�ยงหรืือความผิิดปกติิจากการค้้นหาผู้้ป่่วยเชิิงรุุก ที่่�อาจก่่อให้้เกิิด การเจ็็บป่่วยด้้วยโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช ให้้ดำำเนิินการ ดัังนี้้� 2.3.1 แจ้้งสถานประกอบกิิจการ หรืือเจ้้าของสถานที่่�นั้้�น ๆ ดำำเนิินการปรัับปรุุง 2.3.2 หากจำำเป็็น ให้พนั้ ักงานเจ้้าหน้้าที่่�ออกคำำสั่่�งตามมาตรา33ให้้นายจ้้าง หรืือเจ้้าของสถานที่่ นำ�ำลููกจ้้าง ที่่�ได้รั้ับผลกระทบ เข้้ารัับการตรวจวินิิจฉััยโรค รัักษาพยาบาล หรืือฟื้้�นฟููสมรรถภาพ หากไม่่ปฏิิบัติัิตาม ให้้ออกคำำสั่่�งตามมาตรา 34 ต่่อไป แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 24 ขั้้�นที่่� 3 ระยะหลัังการสอบสวนโรค 3.1 ติิดตามผลการตรวจเพิ่่�มเติิม กรณีีที่่�มีีการส่่งตััวอย่่างทางชีีวภาพเพื่่�อตรวจหาตััวบ่่งชี้้�ทางชีีวภาพ (Biomarker) หรืือการตรวจอื่่�น ๆ เพิ่่�มเติิมในโรคที่่�เกี่่�ยวข้้อง หรืือการตรวจสภาพแวดล้้อมในการทำำงาน ให้้ทีีมสอบสวนโรคติิดตามผลการตรวจวิิเคราะห์์เพิ่่�มเติิมจากสถานพยาบาล หรืือหน่่วยงานที่่�รัับวิิเคราะห์์ ผลการตรวจสภาพแวดล้้อมในการทำำงาน เพื่่�อเป็็นข้้อมููลเพิ่่�มเติิมในการสอบสวนโรค 3.2 ติิดตามมาตรการ การป้้องกัันควบคุุมโรคและให้้ข้้อเสนอแนะเพิ่่�มเติิม 3.3 จััดทำำรายงานสอบสวนโรค มาตรการป้้องกัันควบคุุมโรค คณะกรรมการควบคุุมโรคจากการประกอบอาชีีพและโรคจากสิ่่�งแวดล้้อม ควรกำำหนดมาตรการป้้องกัันควบคุุมโรค หรืืออาการที่่�เกิิดจากการได้้รัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชจากการประกอบอาชีีพ ตามลำำดัับขั้้�นของการควบคุุมอัันตราย (Hierarchy of controls) ซึ่่�งประกอบด้้วย 5 ระดัับ ได้้แก่่ ระดัับที่่� 1 การขจััด (Elimination) อัันตรายที่่�แหล่่งกำำเนิิด เป็็นวิิธีีการที่่�มีีประสิิทธิิภาพสููงสุุด ทั้้�งนี้้�อาจรวมถึึง การเปลี่่�ยนขั้้�นตอนการทำำงานยกเลิิกการใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืช ซึ่่�งเป็็นแนวทางของการป้้องกัันผู้้ประกอบอาชีีพที่่�ต้้องการ เนื่่�องจากผู้้ประกอบอาชีพีจะไม่่มีีโอกาสสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชจากการทำำงาน ระดัับที่่� 2 การทดแทน (Substitution) โดยสิ่่�งสำำคััญที่่�ต้้องพิิจารณา คืือ ต้้องทำำการเปรีียบเทีียบความเสี่่�ยงใหม่่ ที่่�อาจเกิิดขึ้้�นของสิ่่�งทดแทนกัับความเสี่่�ยงเดิิม การทบทวนนี้้�ควรพิิจารณาว่่าสิ่่�งที่่�นำำมาทดแทนจะสามารถนำำ มาใช้้ในการ ทำำ งานได้้อย่่างไร และส่่งผลกระทบต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยของผู้้ประกอบอาชีีพหรืือไม่่ ทั้้�งนี้้�สารทดแทนที่่�มีี ประสิิทธิิภาพช่่วยลดโอกาสการเกิิดผลกระทบและไม่ก่่ ่อให้้เกิิดความเสี่่�ยงใหม่่เช่่น การใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชที่่�มีีความเป็็นพิิษ น้้อยกว่่าทดแทนสารกำจัำ ัดศััตรููพืืชเดิิมที่่�มีีการใช้้งาน เป็็นต้้น ระดัับที่่� 3 การควบคุุมทางวิิศวกรรม (Engineering controls) ช่่วยลดหรืือป้้องกัันอัันตรายจากการสััมผััสสาร กำำจััดศััตรููพืืช หรืือเครื่่�องจัักรกลทางการเกษตรของผู้้ประกอบอาชีีพ การควบคุุมทางวิิศวกรรมอาจรวมถึึง การดััดแปลง อุุปกรณ์์หรืือพื้้�นที่่�ทำำงาน การใช้้อุุปกรณ์์ป้้องกััน การระบายอากาศ โดยวิิธีีการควบคุุมทางวิิศวกรรม ที่่�มีีประสิิทธิิภาพสููงสุุด ได้้แก่่การควบคุุมทางวิิศวกรรมเป็็นส่่วนหนึ่่�งของการออกแบบอุุปกรณ์์เดิิมที่่�ใช้้งาน การกำำจััดหรืือปิิดกั้้�นอัันตรายที่่�แหล่่ง กำำเนิิดก่่อนที่่�จะสััมผััสกัับผู้ประกอบอา ้ ชีีพ ระดัับที่่� 4 การควบคุุมทางการบริิหารจััดการ (Administrative controls) เป็็นกระบวนการในการควบคุุม ดููแล จััดการ กำำ หนดแนวทางปฏิิบััติิในการทำำงานที่่�ลดระยะเวลา ความถี่่�หรืือความรุุนแรงของการสััมผััสกัับสารกำำจััดศััตรููพืืช เช่่น การฝึึกอบรม การวางแผนงาน การสัับเปลี่่�ยนตารางเวลาทำำงาน เปลี่่�ยนแปลงขั้้�นตอน การทำำงาน หรืือดำำเนิินการป้้องกััน อัันตรายในเขตพื้้�นที่่�งาน เป็็นต้้น ระดัับที่่� 5 การใช้้อุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััยส่่วนบุุคคล (Personal protective equipment) ซึ่่�งเป็็นวิิธีีการ ที่่�มีีประสิิทธิิภาพต่ำที่่ ำ� �สุุด เนื่่�องจากเป็็นอุุปกรณ์์ที่่�ผู้้ประกอบอาชีีพสวมใส่่เพื่่�อลดการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช เช่่น หน้้ากาก ป้้องกัันการรัับสััมผััสทางการหายใจ ถุุงมืือ แว่่นตานิิรภััย เป็็นต้้น 12. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 25 จากสารกำจัดศัตรูพืช 1. การจััดการศััตรููพืืชแบบผสมผสาน (Integrated pest management: IPM) เป็็นวิิธีีการที่่�ควรเลืือกใช้้ เป็็นอัันดัับแรก เนื่่�องจากการจััดการศััตรููพืืชแบบผสมผสาน (Integrated pest management: IPM) เป็็นแนวทาง การดำำเนิินงานที่่�จะเลืือกใช้วิ้ิธีีการควบคุุม เพื่่�อมาใช้้ในการกำำจััดหรืือปราบหรืือควบคุุมศััตรูพืูืชโดยใช้้หลัักการด้้านนิิเวศวิิทยา และเศรษฐศาสตร์์ สัังคม และสิ่่�งแวดล้้อม นำำ มาประยุุกต์์วิิธีีการควบคุุมศััตรููพืืชโดยใช้้หลัักการการบริิหารศััตรููพืืชหรืือ การจััดการแบบผสมผสาน ซึ่่�งเป็็นการเลืือกใช้้วิิธีีควบคุุมศััตรููพืืชด้้วยวิิธีีการต่่าง ๆ และนำำ มาใช้้ร่่วมกััน ผสมผสานกััน ให้้ถููกต้้อง ถููกเวลา เหมาะสมกัับสถานการณ์์และสภาพพื้้�นที่่�โดยใช้้กลไกการควบคุุมโดยศััตรููธรรมชาติิใช้้สารป้้องกัันกำจัำ ัด ศััตรููพืืชที่่�เหมาะสมกัับศััตรููพืืช เน้้นความปลอดภััย เพื่่�อลดปริิมาณศััตรููพืืชในพื้้�นที่่�นั้้�น ลดความเสี่่�ยงต่่อคน และรบกวน ระบบนิิเวศเกษตรและสิ่่�งแวดล้้อมให้้น้้อยที่่�สุุดและเลืือกใช้้สารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชเป็็นทางเลืือกสุุดท้้ายการประยุุกต์์หลัักการ จััดการศััตรูพืูืชโดยวิิธีีผสมผสาน เพื่่�อเสนอเป็็นมาตรการขัับเคลื่่�อนให้้เกษตรกร ได้รั้ับการส่่งเสริิม และสนัับสนุุนการเพาะปลููก ดัังนี้้� 1. ปลููกพืืชให้้แข็็งแรงสมบููรณ์์โดยพืืชที่่�มีีความแข็็งแรงสมบููรณ์์จะสามารถทนทานต่่อศััตรูพืูืชได้้ซึ่่�งปััจจััยที่่�ส่่งผล ให้้พืืชมีีความแข็็งแรงและสมบููรณ์์ได้้แก่่การมีีพืืชสายพัันธุ์์ดีีเมล็็ดพัันธุ์์มีีความสมบููรณ์์และต้้นกล้้าแข็็งแรง มีีกระบวนการ เตรีียมพื้้�นที่่�เพาะปลููก เว้้นระยะปลููกให้้ถููกต้้อง การปรัับปรุุงดิิน การจััดการปุ๋๋�ย การจััดการน้ำ ำ� และการปลููกพืืชหมุุนเวีียน 2. พิิทัักษ์รั์ักษาศััตรูธูรรมชาติิให้้สามารถดำำรงอยู่่ได้้อย่่างปลอดภััยและขยายพัันธุ์์เพิ่่�มปริิมาณได้้เองตามธรรมชาติิ เพื่่�อจะช่่วยลดและควบคุุมศััตรูพืูืชให้้อยู่่ในระดัับต่ำ ำ� หรืือเป็็นการกำำจััดศััตรููพืืชด้้วยศััตรููธรรมชาติิ ทั้้�งนี้้�กระบวนการนี้้�ต้้องมีี ความเข้้าใจบทบาทของศััตรููธรรมชาติิซึ่่�งสามารถกำำจััดศััตรููพืืชที่่�ต้้องการในแปลงเพาะปลููกได้้เพื่่�อที่่�จะสามารถอนุุรัักษ์์ สิ่่�งที่่�มีีประโยชน์์ โดยการสำำรวจระบบนิิเวศเกษตรอย่่างสม่ำ ำ� เสมอ และหลีีกเลี่่�ยงการใช้้สารเคมีีที่่�จะทำำลายศััตรููธรรมชาติิที่่� ควบคุุมศััตรูพืูืช 3. สำำ รวจแปลงอย่่างสม่ำ ำ� เสมอเนื่่�องจากระบบการจััดการศััตรูพืูืชโดยวิิธีีผสมผสาน ต้้องใช้ข้้้อมููลสถานการณ์์จริิง ในแปลงเพาะปลููก โดยติิดตามสถานการณ์์แปลงปลููกอย่่างน้้อยสััปดาห์์ละหนึ่่�งครั้้�ง เช่่น สำำรวจดิิน น้ำ ำ� ต้้นพืืช ศััตรููพืืช ศััตรูู ธรรมชาติิเพื่่�อเป็็นข้้อมููลในการตััดสิินใจในการจััดการควบคุุมศััตรูพืูืชด้้วยวิิธีีการที่่�เหมาะสม 4. พััฒนาให้้เกษตรกรเป็็นผู้้เชี่่�ยวชาญในการจััดการพืืช เนื่่�องจากเกษตรกรต้้องเป็็นผู้้ตััดสิินใจจััดการพืืช ในแปลงปลููกของตนเองแบบรายวััน ดัังนั้้�น เกษตรกรต้้องเรีียนรู้้และเข้้าใจสถานการณ์ต่์ ่างๆ ทั้้�งการเก็็บข้้อมููลและวิิเคราะห์์ ข้้อมููลสถานการณ์์แปลงปลููกพืืชของตนเอง เพื่่�อให้้สามารถปรัับเปลี่่�ยน หรืือปรัับปรุุงการจััดการศััตรููพืืชโดยวิิธีีผสมผสาน ได้้อย่่างต่่อเนื่่�องและยั่่�งยืืน การตััดสิินใจดำำเนิินการควบคุุมศััตรููพืืช ด้้วยวิิธีีผสมผสาน จะไม่่มุ่่งเน้้นการกำำจััดศััตรููพืืชแต่่ละชนิิดโดยตรง เช่่น กำำจััดแมลง กำำจััดโรคพืืช หรืือวััชพืืชและอื่่�น ๆ แต่่การควบคุุมโดยวิิธีีผสมผสาน จะต้้องพิิจารณาร่่วมกัันเป็็นระบบเดีียวกััน โดยมีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อลดประชากรของศััตรููพืืชลง ให้้อยู่่ในระดัับที่่�ไม่่ก่่อให้้เกิิดความสีียหาย ตามแผนภาพที่่� 1 ตััวอย่่างมาตรการที่่�ควรเลืือกใช้้ในการป้้องกัันควบคุุมโรคหรืืออาการสำำคััญจากพิิษสารกำำจััดศััตรููพืืช ได้้แก่่ แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 26 ภาพที่่�2 การตััดสิินใจเลืือกใช้้วิิธีีการป้้องกัันและกำจัำ ัดศััตรููพืืชโดยวิิธีีผสมผสาน ที่่�มา: กรมส่่งเสริิมการเกษตร สำนัำ ักพััฒนาการถ่่ายทอดเทคโนโลยีี. การจััดการศััตรูพืูืช โดยวิิธีีผสมผสาน (IPM). กุุมภาพัันธ์์2551 2. มาตรการควบคุุมป้้องกัันการใช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชอื่่�น ๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง 2.1 ตรวจสอบคำำเตืือนและเอกสารกำำกัับสารเคมีกำีำจััดศััตรูพืูืชซึ่่�งแสดงถึึงชนิิดสารเคมีีและส่่วนผสมของสารเคมีี ในผลิิตภััณฑ์์ที่่�ออกฤทธิ์์�จากนั้้�นเลืือกผลิิตภััณฑ์์สารกำจัำ ัดศััตรููพืืชที่่�มีีความเป็็นพิิษต่ำ ำ�ที่่�สุุด 2.2 การอ่่านฉลากผลิิตภััณฑ์์ก่่อนซื้้�อและเลืือกใช้ผลิ้ ิตภััณฑ์์ที่่มี�สูีูตรสารเคมีกำีำจััดศััตรูพืูืชที่่มี�ีโอกาสเสี่่�ยงน้้อยที่่สุ�ุด นอกจากนี้้�ฉลากสารกำำจััดศััตรููพืืชจะระบุุจำำนวนอุุปกรณ์์ป้้องกัันความปลอดภััยส่่วนบุุคคลขั้้�นต่ำ ำ� เช่่น ถุุงมืือหรืือแว่่นตา ที่่�จำำเป็็นในการลดความเสี่่�ยงในการสััมผััส และพิิจารณาใช้้อุุปกรณ์์คุ้้มครองความปลอดภััย ส่่วนบุุคคลเพิ่่�มเติิมเพื่่�อลด ความเสี่่�ยงในการสััมผััสให้้ได้้มากยิ่่�งขึ้้�น 2.3 ใช้้สารกำำจััดศััตรูพืูืชในปริิมาณที่่�เหมาะสมกัับงานหรืือการเพาะปลููกโดยปฏิิบััติิตามคำำแนะนำำ ในฉลากอย่่าง เคร่่งครััด การใช้้สารกำจัำ ัดศััตรูพืูืชมากเกิินไปอาจทำำ ให้้คน สััตว์์เลี้้�ยง และสิ่่�งแวดล้้อมได้้รัับสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืชในระดัับ ที่่�สููงมากยิ่่�งขึ้้�น 2.4 เก็็บสารกำำจััดศััตรููพืืชให้้ห่่างจากเด็็ก สััตว์์เลี้้�ยง หรืือกลุ่่มเปราะบาง เพื่่�อป้้องกัันการสััมผััสโดยไม่่ได้้ตั้้�งใจ ระหว่่างการใช้้หรืือการจััดเก็็บสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช 2.5 อาบน้ำ ำ�เปลี่่�ยนเสื้้�อผ้้าทัันทีีหลัังการทำำงาน หรืือฉีีดพ่่นสารกำำจััดศััตรููพืืช พร้้อมทั้้�งแยกซัักเสื้้�อผ้้าจากสมาชิิก ในครอบครััว ชวยลด การใชสารเคมี ชวยลด ตนทุนการผลิต ไดผลผลิตที่มี คุณภาพ ไมเปนพ�ษตอ สภาพแวดลอม เพ�่อทำใหพ�ชมีความแข็งแรง เชน การตัดแตงกิ�ง ดอก ผล การใหปุย การใหน้ำ ว�ธีเขตรวม ว�ธีกลและฟ�สิกส พนสารเคมีดวยว�ธีที่เหมาะสม ใชตนพันธุปลอดโรคและแมลง ว�ธีชีวว�ธี ว�ธีการสำรวจศัตรูพ�ช เพ�่อลดปร�มาณของศัตรูพ�ช เชน การจับทำลาย การเผาสวนของพ�ช ที่เปนโรค การใชกับดักแสงไฟ เพ�่อใชสารเคมีอยางมีประสิทธิภาพ และประหยัด เชน เลือกใชหัวฉีด ความดันที่เหมาะสม ใชปร�มาณน้ำ ใหเหมาะสมกับเคร�่องพนและพ�้นที่ เพ�่อลดอัตราการตายของตนพันธุ เชน เลือกซื้อตนพันธุที่ปลอดโรคแมลง เลือกซื้อตนพันธุจากแหลงที่เชื่อถือได การเลือกใชสารเคมีอยางถูกตอง เพ�่อรักษาศัตรูธรรมชาติ และชะลอ อาการสรางภูมิตานทานของศัตรูพ�ช เชน เลือกใชสารเคมีที่เฉพาะเจาะจง ใชสารเคมีเฉพาะบร�เวณที่พบศัตรูพ�ช เพ�่อใชศัตรูธรรมชาติแทนการใช สารเคมี เชน การอนุรักษศัตรูธรรมชาติ โดยเก็บรักษาวัชพ�ชไวบางสวน การปลอยศัตรูธรรมชาติ เชน ไรตัวห้ำ มวนตัวห้ำ หร�อศัตรูธรรมชาติ เพ�่อรูวาจะ ดำเนินการอยางไร เชน การเดินสำรวจ ใชกับดักตรวจนับ ใชสารลอ โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 27 จากสารกำจัดศัตรูพืช 1.1 ชื่่�อ-สกุุล 1.2 เพศ ชาย หญิิง 1.3 น้ำ ำ� หนััก ............................ กิิโลกรััม 1.4 ส่่วนสููง .............................. เซนติิเมตร 1.5 อายุุ..................ปีี 1.6 โรคประจำำตััว เบาหวาน ความดัันโลหิิตสููง ภููมิิแพ้้ อื่่�น ๆ ระบุุ...................................... 1.7 ท่่านสููบบุุหรี่่�/ยาเส้้นหรืือไม่่ สููบ ไม่่สููบ 1.8 ท่่านดื่่�มเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์(สุุรา/เบีียร์์) หรืือไม่่ ดื่่�ม ไม่่ดื่่�ม 1.9 ลัักษณะอาชีพที่่�ทำำ เพาะปลููกด้้วยตนเอง รัับจ้้างเพาะปลููก อื่่�น ๆ (ระบุุ) ............................................. 1.10 ประเภทของพืืชที่่�ทำำการเพาะปลููก ............................................................................................................................. 1.11 พื้้�นที่่�เกษตรกรรมของท่่านทั้้�งหมด ............................... ไร่่ 1.12 ท่่านเคยรู้้เรื่่�องอัันตรายจากสารกำำจััดศััตรููพืืชหรืือไม่่ ไม่่เคย เคย จากแหล่่ง (ระบุุ) ............................................ 2.1 ท่่านเป็็นผู้ไ้ด้้รัับผลกระทบหรืือผู้้ป่่วยจากเหตุุการณ์วั์ ันนั้้�นหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.2 ท่่านเคยเป็็นผู้ใ้ช้้สารกำำจััดศััตรููพืืชด้้วยตนเองมาก่่อนหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.3 ในวัันเกิิดเหตุุท่่านเกี่่�ยวข้้องกัับการใช้้สารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชอย่่างไร (ตอบได้้มากกว่่า 1 ข้้อ) เป็็นผู้้ผสมสารเคมีี เป็็นผู้้ฉีีดพ่่นเองหรืือหว่่านเมล็็ดเอง อยู่่ในบริิเวณที่่�มีีการฉีีดพ่่นหรืือสััมผััส ไม่่เกี่่�ยวข้้องเลย อื่่�น ๆ ระบุุ............................................ ส่่วนที่่� 1 ข้้อมููลลัักษณะประชากร ส่่วนที่่� 2 ความเป็็นไปได้้ของการได้้รัับสััมผััสสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืช คำำชี้้�แจง แบบสััมภาษณ์์นี้้�จััดทำำขึ้้�นเพื่่�อใช้้ในการสััมภาษณ์์ผู้้ป่่วยโรคพิิษสารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืช เน้้นค้้นหาสาเหตุุและลัักษณะอาการ จากการได้้รัับสััมผััสสารกำจัำ ัดศััตรููพืืช เพื่่�อวางแผนในการป้้องกัันควบคุุมโรคต่่อไป แบบสอบสวนโรคหรืืออาการสำำคััญของพิิษจากสารกำำจััดศััตรููพืืช แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 28 2.4 ท่่านได้้สารเคมีีกำำจััดศััตรููพืืชมาจากแหล่่งใด (ตอบได้้มากกว่่า 1 ข้้อ) ซื้้�อร้้านค้้า จากเพื่่�อนบ้้าน หน่่วยงานรััฐ อื่่�น ๆ ระบุุ............................................. 2.5 ในวัันดัังกล่่าวก่่อนการใช้้สารเคมีท่ี่านทราบหรืือไม่่ว่่าสารเคมีีนี้้� คืืออะไร ทราบ ระบุุชื่่�อสาร ................................................................................ ไม่่ทราบ 2.6 ท่่านได้้อ่่านฉลากที่่�ภาชนะบรรจุุหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.7 ท่่านได้้ใส่่หน้้ากากหรืือผ้้าปิิดจมููกขณะทำำงานหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.8 ท่่านสวมถุุงมืือยางขณะทำำงานหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.9 ท่่านสวมเสื้้�อแขนยาวหรืือกางเกงขายาวขณะทำำงานหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.10 ท่่านสวมใส่่รองเท้้าบู๊๊ทยางขณะทำำงานหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.11 ท่่านถอดเสื้้�อกางเกงทัันทีีภายหลัังการทำำงานเสร็็จสิ้้�นหรืือไม่่ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.12 ท่่านมีีการแยกซัักเสื้้�อผ้้าที่่�สวมใส่่ทำำงานกัับเสื้้�อผ้้าอื่่�น ๆ ใช่่ ไม่่ใช่่ 2.13 ท่่านทิ้้�งภาชนะที่่�ใส่่เมล็็ดพืืชที่่�ไหนอย่่างไร ทิ้้�งไว้้ทั่่�วไป ฝัังกลบ เผา อื่่�น ๆ ระบุุ......................... 2.14 ในวัันเกิิดเหตุุท่่านมีีการล้้างมืือหรืือชำำระล้้างร่่างกายหลัังทำำงาน หรืือไม่่ มีี ไม่่มีี 2.15 ในวัันเกิิดเหตุุท่่านมีีการล้้างมืือหรืือชำำระล้้างร่่างกายก่่อนกิินอาหาร หรืือไม่่ มีี ไม่่มีี 2.16 หลัังหว่่านเมล็็ดพืืชหรืือใช้้สารเคมีีเสร็็จแล้้วนานเท่่าไหร่่จึึงกิินอาหาร ……………………………………… (นาทีี/ชม.) 2.17 หลัังกิินอาหาร นานเท่่าไหร่จึึ่งเกิิดอาการ ……………………………………………………… (นาทีี/ชม.) ส่่วนที่่� 3 ลัักษณะอาการหรืือผลกระทบจากการสััมผััสสารกำำจััดศััตรููพืืช ลัักษณะอาการ มีี ไม่่มีี ลัักษณะอาการ มีี ไม่่มีี การรัักษาที่่�โรงพยาบาล/ ปฐมพยาบาล การรัักษาที่่�โรงพยาบาล/ ปฐมพยาบาล ไม่่ได้้รัักษา รัักษา/ ไม่่ได้้รัักษา admit รัักษา/ admit 1. เวีียนศีีรษะ/ ปวดศีีรษะ 2. คลื่่�นไส้้ 3. อาเจีียน 4. หายใจติิดขััด 5. เจ็็บหน้้าอก/ แน่่นหน้้าอก 6. คัันที่่�ผิิวหนััง/ มีีตุ่่มที่่�ผิิวหนััง 7. แสบจมููก 8. แสบตา/ ตาแดง/คัันตา โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 29 จากสารกำจัดศัตรูพืช ส่่วนที่่� 4 ข้้อมููลอื่ ่� น ๆ เพิ่่�มเติิม 4.1. ท่่านรู้้จัักคลินิิกเกษตรกรหรืือไม่่ ไม่่รู้้จััก รู้้จััก และเคยไปใช้้บริิการ รู้้จััก แต่่ไม่่เคยไปรัับบริิการ อื่่�น ๆ ระบุุ................................................ 4.2. ข้้อมููลอื่่�น ๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...............…………………………… …………………………………………………………………………………………………...….........................................………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………...............…………………………… …………………………………………………………………………………………………...….........................................………………………………………… ผู้้บัันทึึกข้้อมููล ชื่่�อ - สกุุล ..................................................................................................................................................... หน่่วยงาน ....................................................................... โทรศััพท์์............................................................. แนวทางการเฝ้าระวังและการสอบสวนโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 30 เอกสารอ้้างอิิง (References) โยธิิน เบญจวััง, วิิลาวััณย์์ จึึงประเสริิฐ. มาตรฐานการวิินิิจฉััยโรคจากการทำำงาน ฉบัับเฉลิิมพระเกีียรติิเนื่่�องในโอกาส มหามงคลเฉลิิมพระชนมพรรษา80 พรรษา. นนทบุรีุี. สำนัำ ักงานกองทุุนเงิินทดแทน สำนัำ ักงานประกัันสัังคม กระทรวงแรงงาน; 2550 ศิริลัิักษณ วงษวิจิิตสุุข.Biomarkers กัับบทบาทที่่สำ�ำคััญในงานอาชีีวอนามััยและความปลอดภััย.วารสาร มฉก.วิิชาการ. 2552;12:89-99. ศููนย์์พิิษวิิทยาคณะแพทย์ศ์าสตร์์โรงพยาบาลรามาธิิบดีี. ภาวะจากสารปราบศััตรูพืูืช:กรณีศึึีกษาจากผู้้ป่่วย[อิินเทอร์์เน็็ต]. [เข้้าถึึงเมื่่�อ5ต.ค.2564]. เข้้าถึึงได้้จาก:https://www.rama.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/books/24jun2016-1319 ศููนย์์พิิษวิิทยารามาธิิบดีีคณะแพทย์ศ์าสตร์์รามาธิิบดีีมหาวิิทยาลััยมหิิดล.สารเคมีกำีจัำ ัดวััชพืืช(Herbicides) [อิินเทอร์์เน็็ต]. [เข้้าถึึงเมื่่�อ5ต.ค.2564]. เข้้าถึึงได้้จาก:https://med.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/bulletin/bul99/v7n3/Herb ศริิศัักดิ์์ สุ� ุนทรไชย.สารเคมีกำีจัำ ัดศััตรูพืูืชและสััตว์์: เอกสารการสอนชุุดวิิชา พิิษวิิทยาและอาชีีวเวชศาสตร์์ฉบัับปรัับปรุุง ครั้้�งที่่� 1. นนทบุุรีี. มหาวิิทยาลััยสุุโขทััยธรรมาธิิราช; 2551. หน้้า 3.67-3.82. ศริิศัักดิ์์� สุุนทรไชย. สารประกอบออร์์กาโนฟอสเฟตและค่่าดััชนีีสารพิิษในตััวอย่่างทางชีีวภาพของสารประกอบ ออร์์กาโนฟอสเฟต : เอกสารการสอนชุุดวิิชา พิิษวิิทยาและอาชีีวเวชศาสตร์์ฉบัับปรัับปรุุง ครั้้�งที่่� 1. นนทบุุรีี. มหาวิิทยาลััย สุุโขทััยธรรมาธิิราช; 2551. หน้้า 4.36-4.38. American Conferenceof Governmental Industrial Hygienists (ACGIH). 2021 TLVs and BEIs: Based on the documentationof thethreshold limit values for chemical substances and physical agents & biological exposure indices. Ohio: American Conference of Governmental Industrial Hygienists; 2021. Agency for Toxic Substances and Disease Registry. Toxicological Profile for Glyphosate [Internet]. 2020 [cited 2021Oct 5]. Available from: https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp214.pdf Centers for disease control and prevention. Facts about paraquat [Internet]. [cited 2021 Oct 5]. Available from: https://emergency.cdc.gov/agent/paraquat/basics/facts.asp Eugene Braunwald, Anthony S. Fauci, Dennis L. Kasper, McGraw-Hill, StephenL. Hauser, Richard M. Stone,etal. Organophosphateand carbamateinsecticides. Harrison'sPrinciplesof Internal Medicine.15th ed. New York: McGraw-Hill Professional; 2001. Ian Brown, Annalisa Chiodini, et al. Pesticides and other agrochemicals. Hunter’s Diseases of Occupations. 10th ed. London: CRC Press; 2010. p. 395-417. Nation pesticideinformationcenter. Glyphosate[Internet]. [cited 2021 Oct5]. Availablefrom:http:// npic.orst.edu/factsheets/glyphogen.html Marc B Schenker, Steven R Offerman, Timothy E Albertson. Pesticides. In: William N Rom, editors. Environmental and Occupational Medicine. 4th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2007.
National pesticide information center. Minimizing pesticide risks [Internet]. [cited 2022 Sep 18]. Available from: http://npic.orst.edu/health/minexp.html O’Malley M. Pesticides. In: Ladou, editors. Currentoccupational & environmental medicine. 4th ed. New York: McGraw Hill; 2007. p. 532-78. 13. โรคหรืออาการสำคัญของพิษ 31 จากสารกำจัดศัตรูพืช Page GA. Agricultural Chemical: Pesticides. In: Stellamn JM, editors. ILO Encyclopedia of Occupational Health and Safety 4th ed. Geneva: ILO office; 1998. p. 62.9-.15. Ricky Lee Langley, William J Meggs. Farmers and Farm Personnel. In: Richark J Hamilton, Scott D Phillips, editors. Occupational, Industrial, and Environmental Toxicology. St. Louis, Missouri: Mosby-Year Book; 1997. p. 105-9. Robert J. McCunney, Paul P. Rountree. Hepatic Disorder. In: Ross S Myerson, editors. A Practical Approach to Occupational and Environmental Medicine. 3th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2003. p.462 Eugene Braunwald, Anthony S. Fauci. Anticoagulant, fibrinolytic, and antiplatelet therapy. In: Robert I Handin, editors. Harrison’s principlesof internal medicine. 15th ed. New York: McGraw Hill; 2001. p. 758. Eugene Braunwald, Anthony S. Fauci. Warfarin. Pulmonary thomboembolism. In: Samuel Z Goldhaber, editors. Harrison’s principles of internal medicine. 15th ed. New York: McGraw Hill; 2001. p. 1512. Frances M Dyro. Organophosphates. Medscape [Internet]. 2020 [cited 2021 Oct 5]. Available from: http://www.emedicine.com/neuro/topic286.htm กรมวิิชาการเกษตร. คู่่มืือการใช้้บริิการตรวจวิิเคราะห์์สารพิิษตกค้้าง คุุณภาพวััตถุุมีีพิิษการเกษตรและสารธรรมชาติิ [อิินเทอร์์เน็็ต]. [เข้้าถึึงเมื่่�อ 1 พ.ย. 2565]. เข้้าถึึงได้้จาก: http://lib.med.psu.ac.th/pdf/van01.pdf กรมส่่งเสริิมการเกษตร สำำนัักพััฒนาการถ่่ายทอดเทคโนโลยีี.การจััดการศััตรูพืูืชโดยวิิธีีผสมผสาน (IPM) [อิินเทอร์์เน็็ต]. 2551 [เข้้าถึึงเมื่่�อ 2 พ.ย. 2565]. เข้้าถึึงได้้จาก :https://www.klongsaensaeb.go.th /application/uploads/files/ |
Znเจ ออล ม เน ยม ย บย งเช อราในใบหม อน
กระทู้ที่เกี่ยวข้อง
ลิขสิทธิ์ © 2024 th.frojeostern Inc.
