เพลง ประจำ กัณฑ์เทศน์ ของ มหา เวสสันดร ชาดก กัณฑ์ มั ท รี คือ เพลง ใด

การเทศน์มหาชาติ คือ เทศนาเวสสันดรชาดก เป็นบุญพิธีที่นิยมจัดให้มีกันมาแต่โบราณ มีทั้งหมด ทั้ง 13 กัณฑ์ คือ 

1.กัณฑ์ทศพร 19 

2.กัณฑ์หิมพานต์ 134 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ ตวงพระธาตุ หิมพานต์ เป็นกัณฑ์ที่พระเวสสันดรบริจาคทานช้างปัจจัยนาค ประชา ชนชาวเมืองสีพีโกรธแค้น จึงขับไล่ให้ไปอยู่เขาวงกต

3.กัณฑ์ทานกัณฑ์ 209 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ พญาโศก ทานกัณฑ์ เป็นกัณฑ์ที่พระเวสสันดรทรงแจกสัตสดกมหาทาน คือ การแจกทานครั้งยิ่งใหญ่ ก่อนออกจากพระนคร

4.กัณฑ์วนปเวศน์ 57 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ พญาเดิน วนปเวศน์ เป็นกัณฑ์ที่เสด็จถึงเขาวงกต ได้พบศาลาอาศรม ซึ่งท้าววิษณุกรรมเนรมิตให้ พระเวสสันดร พระนางมัทรี ชาลีและกัณหา จึงทรงผนวชเป็นฤาษีพำนักในอาศรมสืบมา 

5.กัณฑ์ชูชก 79 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ เซ่นเหล้า ชูชก เป็นกัณฑ์ที่ชูชกได้นางอมิตดามาเป็นภรรยา และหมายจะได้โอรสและธิดาพระเวสสันดรมาเป็นทาส 

6.กัณฑ์จุลพน 75 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ คุกพาทย์ จุลพน เป็นกัณฑ์ที่พรานเจตบุตรหลงกลชูชก และชี้ทางอาศรมจุตดาบส ชูชกได้ชูกลักพริกขิงแก่พรานเจตบุตร อ้างว่าเป็นพระราชสาส์นของพระเจ้ากรุงสญชัย จึงได้พาไปยังต้นทางที่จะไปอาศรมฤาษี

7.กัณฑ์มหาพน 80 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ เชิดกล้อง มหาพน เป็นกัณฑ์ป่าใหญ่ ชูชกหลอกล่ออจุตฤาษีให้บอกทางสู่อาศรมพระเวสสันดร

8.กัณฑ์กุมาร 101 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ โอดเชิดฉิ่ง กัณฑ์กุมาร เป็นกัณฑ์ที่พระเวสสันดรทรงให้ทานสองโอรสแก่เฒ่าชูชก

9.กัณฑ์มัทรี 90 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ ทยอยโอด กัณฑ์มัทรี เป็นกัณฑ์ที่พระนางมัทรีทรงได้ตัดความห่วงหาอาลัยในสายเลือด อนุโมทนาทานโอรสทั้งสองแก่ชูชก

10.กัณฑ์สักกบรรพ 43 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ กลม สักก บรรพ เป็นกัณฑ์ที่พระอินทร์จำแลงกายเป็นพราหมณ์มาขอพระนางมัทรี แล้วถวายคืนพร้อมถวายพระพร 8 ประการ

11.กัณฑ์มหาราช 69 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ กราวนอก มหาราช เป็นกัณฑ์ที่เทพเจ้าจำแลงองค์ทำนุบำรุงขวัญสองกุมาร ก่อนเสด็จนิวัตถึงมหานครสีพี

12.กัณฑ์ฉกษัตริย์ 36 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ ตระนอน ฉกษัตริย์ เป็นกัณฑ์ที่ทั้งหกกษัตริย์ถึงวิสัญญีภาพสลบลงเมื่อได้พบหน้ากัน ท้าวสักกะเทวราชได้ทรงบันดาลให้ฝนตกประพรมหกกษัตริย์

13.กัณฑ์นครกัณฑ์ 48 คาถา เพลงประจำกัณฑ์ คือ กลองโยน นครกัณฑ์ เป็นกัณฑ์ที่หกกษัตริย์นำพยุหโยธาเสด็จนิวัตพระนคร พระเวสสันดรขึ้นครองราชย์แทนพระราชบิดา

ที่มา: http://palungjit.org/threads/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4-13-%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B9%8C.257110/

21 ก.ค. 2010

เพลงประกอบการเทศน์มหาชาติ

               การเทศน์มหาชาติ หรือการเทศนามหาเวชสันดรชาดก ซึ่งเป็นวรรณคดีอมตะเรื่องหนึ่งของไทยเรานั้น จำเป็นที่จะต้องใช้วงปี่พาทย์ประกอบการเทศนา อาจใช้เครื่องห้า เครื่องคู่ หรือปี่พาทย์เครื่องใหญ่ ก็จะเหมาะสมอย่างยิ่ง ทั้งนี้เพราะต้องการให้มีเสียงดังจากวงปี่พาทย์ เพื่อจะให้ผู้ที่ผู้ไกลๆ ได้ร่วมอนุโมทนาทั่วกัน

              เมื่อพระขึ้นธรรมาสน์ ปี่พาทย์จะบรรเลงเพลงสาธุการ อันเป็นการอัญเชิญพระรัตนตรัย เทพยดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายให้มาร่วมประชุมร่วมกัน ณ โรงพิธีขณะนั้น ความไพเราะของการเทศน์มหาชาติ ซึ่งรวมทั้งสิ้น 13 กันฑ์นั้น เมื่อพระสงฆ์เทศนาจบกันฑ์หนึ่งๆแล้ว วงปี่พาทย์จะบรรเลงเพลงหน้าพาทย์เฉพาะ โดยอาศัยโครงการดำเนินเรื่องตามเนื้อเรื่องของกันฑ์นั้นตามที่โบราณได้กำหนดไว้ ดังนี้

กันฑ์ที่หนึ่ง

               ทศพร พระอินทร์ประสาทพร 10 ประการแก่พระนางผุสดีให้จุติลงมาเป็นพระราชมารดาพระเวชสันดร กาลครั้งนั้นพระนางผสุดีได้บูชาพระทศพรด้วยจุณจันทร์ แล้วพระนางได้ตั้งปณิธานว่า “ภัณเต ข้าแต่สมเด็จพระผู้ทรงพระภาค เอสา ปูชาอันว่าการสักการบูชาอันข้าพระเจ้ากระทำในพระองค์ด้วยผงจุรณแก่นจันทร์นี้ ขอให้ข้าได้สมความยินดีเป็นพุทธมารดาพระพุทธเจ้าองค์ใดองค์หนึ่งในอนาคตกาล อันทรงพระญาณวิเศษปรากฏเหมือนเป็นอย่างพระองค์ฉะนี้” เมื่อจบกัณฑ์นี้ปี่พาทย์บรรเลงเพลง สาธุการ ซึ่งเป็นที่เข้าใจว่าได้อัญเชิญเทพยดาสิ่งศักดิ์ทั้งปวง

กัณฑ์ที่สอง

               หิมพานต์ ที่กล่าวถึงพระเวสสันดร พระราชทานช้างเผือกแก่พราหมณ์ที่มาขอ ทำให้ชาวเมืองโกรธแค้นให้เนรเทศไปยังเขาวงกต “อันพระเวสสันดรสุริยวงศ์ พระกรซ้ายทรงจับงวงกุญชรไอยรา พระกรขวาทรงอุทกวารีกุณฑีทอง ท้าวเธอก็ร้องประกาศแก่อมรเทวราชทุกห้องฟ้า ให้ช่วยอนุโมทนาคชาทานแล้งตรัสเรียกพฤฒาจารย์มิได้ช้า หลั่งอุทกธาราให้ตกลงเหนือมือพราหมณ์ ตั้งพระทัยไว้ให้งามดั่งดวงแก้ว แล้วออกอุทานวาจาว่า อทํ ทานํ อันว่า ผลทานของข้าพเจ้าจงสำเร็จ แก่พระสร้อยสรรเพชญโพธิญาณ ในอนาคตกาลโน้นเถิด” ปี่พาทย์บรรเลงเพลง ตวงพระธาตุ

กัณฑ์ที่สาม

               ทานกัณฑ์ พระเวสสันดร พระราชทานม้าและราชรถแก่พราหมณ์ที่ตามมาขอนอกเมืองเชตุดรจดหมด ปี่พาทย์บรรเลงเพลง พระยาโศก

กัณฑ์ที่สี่

               วนปเวสน์ พระเวสสันดร พระนางมัทรี กัณหา ชาลี กษัตริย์ต้องเดินดง ตั้งพระทัยมุ่งตรงสู่เขาวงกต เพื่อจะทรงบำเพ็ญพรตเป็นฤาษี ปี่พาทย์บรรเลงเพลง พระยาเดิน ซึ่งเพลงนี้ใช้สำหรับพระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินเป็นหมู่พร้อมด้วยข้าราชบริพาร

กัณฑ์ที่ห้า

               ชูชก ที่กล่าวถึง ชูชกพราหมณ์เฒ่าพานางอมิตตดา ลูกของเพื่อนที่รับฝากทองแล้วยักยอกไปใช้จนหมด ชูชกจึงไปยึดลูกสาวมาเป็นเมีย กัณฑ์นี้ปี่พาทย์บรรเลงเพลง เส้นเหล้า

กัณฑ์ที่หก

               จุลพน กล่าวถึงเมื่อ ชูชกหลอกพรานเจตบุตรโดยเลห์เพทุบายว่า เป็นทูตหลวงนำพระราชสาสน์จากพระเจ้ากรุงสัญชัยมาถวายพระเวสสันดร ปี่พาทย์บรรเลงเพลง รัวสามลา เพลงนี้เป็นเพลงบรรเลงประกอบการแผลงฤทธิเดช หรือแสดงอาการโกรธเคืองอย่างน่าเกรงขาม

กัณฑ์ที่แปด

               กุมาร พระเวสสันดรตรัสเรียก กัณหาและชาลี ออกจากที่ซ่อนในสระ เพื่อนำไปให้ทานแก่เฒ่าชูชก ปี่พาทย์บรรเลงเพลง ฉิ่งโอด 

กัณฑ์ที่เก้า

กัณฑ์ที่สิบ

               สักกบรรพ กล่าวถึงพระอินทร์จำแลงร่างเป็นพราหมณ์ มาขอพระนางมัทรีกับพระเวสสันดรและถวายคืน พร้อมกับประสาทพร 8 ประการให้แก่พระเวสสันดร ปี่พาทย์บรรเลงเพลง เหาะ เพื่อประกอบการเคลื่อนไหวของเทพยดา

กัณฑ์ที่สิบเอ็ด

               มหาราช เทวดาจำแลงร่างเป็นพระเวสสันดรและพระนางมัทรี ตามมาอุ้มสองกุมาร กัณฑ์นี้ปี่พาทย์บรรเลงเพลง กราวนอก  

กัณฑ์ที่สิบสอง

               ฉกษัตริย์ เป็นการกล่าวถึง 6 กษัตริย์ได้พบกัน ณ อาศรมบนเขาวงกต อันมี พระอัยกา พระอัยกี พระเวสสันดร พระนางมัทรี กัณหา ชาลี เมื่อพบกันก็ชวนกันโศกศัลย์ล้มสลบซบเศียรสังเวช ก็บังเกิดอัศจรรย์ทั่วสกลกำเริบสะท้านสะเทือนถึงขอบเขตจักรวาล จึงบันดาลห่าฝนโบกขรวัสสันตวัสสิกธารา ให้ตกลงในที่ชุมนุมขัตติยวงศาทั้งหกกษัตริย์ ก็ค่อยได้สติฟื้นคืนสมปฤดี ปี่พาทย์บรรเลงเพลง ตระนอน ซึ่งเพลงนี้ใช้สำหรับตัวละครที่สูงศักดิ์เข้าบรรทม

กัณฑ์ที่สิบสาม

               นครกัณฑ์ หกกษัตริย์นำพยุหโยธา เสด็จกลับจากเขาวงกต แล้วพระเวสสันดรก็ขึ้นคลองนครเชตุดรแทนพระราชบิดา ปี่พาทย์บรรเลงเพลง กลองโยน แล้ว เชิด เมื่อบรรเลงเพลงเชิดจบแล้ว ก็บรรเลงเพลง กราวรำ ติดต่อกันไปเลย เพื่อแสดงถึงการเสร็จพิธีการเทศนามหาชาติ