อุป ติ ส สะ ได้ ดวงตา เห็นธรรม คือ

ดวงตาเห็นธรรมของพระมหาโมคคัลลานะ

ผ่านวันนิพพานของพระมหาโมคคัลลานะมาได้ ๓ วันแล้วนะครับ
จะขอกล่าวบทไปถึงวันที่ท่านได้ดวงตาเห็นธรรม
(ท่านได้ดวงตาเห็นธรรมหลังพระสารีบุตร และนิพพานหลังพระสารีบุตร)

สารีบุตรปริพาชกเปลื้องคำปฏิญญา
             [๖๗] เวลาต่อมา สารีบุตรปริพาชกเข้าไปหาโมคคัลลานปริพาชก.
โมคคัลลานปริพาชกได้เห็นสารีบุตรปริพาชกเดินมาแต่ไกล ครั้นแล้วได้ถามสารีบุตรปริพาชกว่า
ผู้มีอายุ อินทรีย์ของท่านผ่องใส ผิวพรรณของท่านบริสุทธิ์ผุดผ่อง ท่านได้บรรลุอมตธรรมแล้วกระมังหนอ?

             สา. ถูกละ ผู้มีอายุ เราได้บรรลุอมตธรรมแล้ว.

             โมค. ท่านบรรลุอมตธรรมได้อย่างไร ด้วยวิธีไร?

             สา. ผู้มีอายุ วันนี้เราได้เห็นพระอัสสชิกำลังเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห์ มีมรรยาทก้าวไป ถอยกลับ แลเหลียว
เหยียดแขน คู้แขน น่าเลื่อมใส มีนัยน์ตาทอดลง ถึงพร้อมด้วยอิริยาบถ
ครั้นแล้วเราได้มีความดำริว่า บรรดาพระอรหันต์หรือท่านผู้ได้บรรลุอรหัตมรรคในโลก ภิกษุรูปนี้คงเป็นผู้ใดผู้หนึ่งแน่
ถ้ากระไร เราพึงเข้าไปหาภิกษุรูปนี้ แล้วถามว่า ท่านบวชเฉพาะใคร ใครเป็นศาสดาของท่าน หรือท่านชอบใจธรรมของใคร
เรานั้นได้ยั้งคิดว่า ยังเป็นกาลไม่สมควรจะถามภิกษุรูปนี้ เพราะท่านยังกำลังเข้าละแวกบ้านเที่ยวบิณฑบาต
ผิฉะนั้น เราพึงติดตามภิกษุรูปนี้ไปข้างหลังๆ เพราะเป็นทางอันผู้มุ่งประโยชน์ทั้งหลายจะต้องสนใจ

ลำดับนั้น พระอัสสชิเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห์ ถือบิณฑบาตกลับไปแล้ว ต่อมา เราได้เข้าไปหาพระอัสสชิ
ครั้นถึงแล้ว ได้พูดปราศรัยกับพระอัสสชิ ครั้นผ่านการพูดปราศรัยพอให้เป็นที่บันเทิง เป็นที่ระลึกถึงกันไปแล้ว
ได้ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง เรายืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งแล้ว ได้กล่าวคำนี้ต่อพระอัสสชิว่า
อินทรีย์ของท่านผ่องใส ผิวพรรณของท่านบริสุทธิ์ผุดผ่อง ท่านบวชเฉพาะใคร ใครเป็นศาสดาของท่าน
หรือท่านชอบใจธรรมของใคร ขอรับ?

พระอัสสชิตอบว่า มีอยู่ ท่าน พระมหาสมณะศากยบุตรเสด็จออกทรงผนวชจากศากยตระกูล
เราบวชเฉพาะพระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้นเป็นศาสดาของเรา
และเราชอบใจธรรมของพระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น

เราได้ถามพระอัสสชิต่อไปว่า ก็พระศาสดาของท่านสอนอย่างไร แนะนำอย่างไร?
พระอัสสชิตอบว่า เราเป็นคนใหม่ บวชยังไม่นาน เพิ่งมาสู่พระธรรมวินัยนี้ ไม่อาจแสดงธรรมแก่ท่านได้กว้างขวาง
แต่จักกล่าวใจความแก่ท่านโดยย่อ
เราได้เรียนว่า น้อยหรือมาก นิมนต์กล่าวเถิด ท่านจงกล่าวแต่ใจความแก่ข้าพเจ้า ข้าพเจ้าต้องการใจความอย่างเดียว
ท่านจักทำพยัญชนะให้มากทำไม.

             [๖๘] ผู้มีอายุ ครั้งนั้น พระอัสสชิได้กล่าวธรรมปริยายนี้ ว่าดังนี้:-
                          ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ  พระตถาคตทรงแสดงเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น
และความดับแห่งธรรมเหล่านั้น พระมหาสมณะมีปกติทรงสั่งสอนอย่างนี้.

โมคคัลลานปริพาชกได้ดวงตาเห็นธรรม

             [๖๙] ครั้นได้ฟังธรรมปริยายนี้ ดวงตาเห็นธรรม ปราศจากธุลี ปราศจากมลทินว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา
สิ่งนั้นทั้งมวลมีความดับไปเป็นธรรมดา ได้เกิดขึ้นแก่ โมคคัลลานปริพาชก
                          ธรรมนี้แหละถ้ามีก็เพียงนี้เท่านั้น ท่านทั้งหลายจงแทงตลอดบทอันหาความโศกมิได้ บทอันหาความโศกมิได้นี้
พวกเรายังไม่เห็น ล่วงเลยมาแล้วหลายหมื่นกัลป์.

จาก http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/r.php?B=4&A=1358&w=%E2%C1%A4%A4%D1%C5%C5%D2%B9%D0
ศึกษาอรรถกถาได้ที่ http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=4&i=65

ปล. อริยสัจโดยย่อของท่านพระอัสสชิ เป็นธรรมที่ควรพิจารณายิ่งนัก
และถ้ามีใครถามว่าพระพุทธเจ้าสอนอะไร ก็สามารถตอบโดยเนื้อความย่ออย่างนี้ได้เหมือนกัน
(แต่โดยมากแล้วเขาย่อมไม่เข้าใจ เราจึงต้องขยายความต่อไปนะครับ)

อุป ติ ส สะ ได้ ดวงตา เห็นธรรม คือ

   

��ҹ������պص���� ���������� �ػ����� �ԴҪ�������ѧ�ѹ�о������ ��ôҪ�����ҹҧ���վ������ �Դ��繹�º�ҹ�ӺŹ�š����͹��ѹ�� �����繺صâͧ�ҧ���ը֧������� ���պص� ��ҹ�Դ㹵Ӻź�ҹ��š����͹��ѹ�� �����ҧ�ҡ��ا�Ҫ����

    ����ͷ�ҹ������ػ����㹾�и����Թ������ ���͹ʾ������� (����оĵԸ��������ѹ 㹷������������ԡ��) �ҡѹ���¡��ҹ��� ������պص� ��駹��

    ��С�ž������ͧ�Դ��ػ�����ҳ� �繵�С�ŷ�������� ����ó���������Ѿ�����ѵ���к����� ������ػ�����ҳ���ԭ����������������¹��Ż��ʵ�� �ջѭ����º�����������¹�����ҧ���ͧ�����Ǵ���� ����������͹ ���ͺ���ѡ���ѹ�Ѻ��Ե�ҳ� �������ҹ⤵� ��������������Ǥ������ǡѹ ����繺ص���觵�С�ŷ������������͹�ѹ ������ҵ�С�ŷ���ͧ��������͹�ѹ �ա�õԴ��ͼ١�ѹ�ѹ�ҵ������駺�þ�����

     

�ػ�����ҳ������Ե�ҳ� �������Ǵ���������ʾ㹡�ا�Ҫ������¡ѹ�繻�Ш� ��С��ѧ���������鹡��Դ���������ԧ����Ҷ֧��ʹء �Դ�����Ŵ� ����Ҷ֧������� �֧�͹�ͺ㨡�����ҧ��Źѡ�ʴ����� �ѹ˹���ҳ� � ���¹�鹪ǹ�ѹ仴����ʾ����͹�ѹ��͹ � ���������Դ����ʹءʹҹ�����ԧ������� �������ѧ�ʴ��������ա���֧ ��� �ա�е�ͧ��¡ѹ����

    ������դ����Դ�ç�ѹ���ҧ��� �֧��ҡѹ仺Ǫ���١�������ӹѡ�ͧ�ѭ��»�ԾҪ� ��������¹�������ҡ�Ҩ���쨹������ ���Ҩ����������������͹����줹�����ӹѡ��鹴��� ���ͧ���¹���ѧ����㨡Ѻ���������§��� �֧�鵡ŧ�ӡ�ԡҹѴ���¡ѹ��Ҩ��͡��ǧ���������� ��͸�������ͧ��ش�� �ҡ����ʵ�ҧ � �ѹ�����йԾ�ҹ�ա���� ��ж���þ�����������͹������Ѻ�Һ͡��ѹ

     

���¹�� ��к����ʴ������������� �����ç�ʴ���������͹��Ҫ��ѧʶҹ����ҧ � ������ʴ��Ҷ֧��ا�Ҫ������л�зѺ����������������ѹ��������

    �ѹ˹�觷�ҹ������ʪԼ������˹��㹾�лѭ��Ѥ���� ������к����ʴҷç���͡任�С�Ⱦ����ʹ� ���Ѻ����� 㹵͹��ҷ�ҹ�������仺Գ��ҵ����ͧ�Ҫ���� �ػ���ʻ�ԾҪ��Թ仾���ҹ������ҧ�ҧ���Դ������������㹨�����ѵâͧ��ҹ ��������֧����Ҩ���������Ѻ����ͧ����ʴ��������ѧ����

    ��ҹ������ʪ����ʴ�������㨤������ � ��� "�����������Դ���˵� ��е�Ҥ��ç�ʴ��˵���Ф����Ѻ��觸������ �����ʴҷç����͹���ҧ���" �ػ���ʻ�ԾҪ���ѧ������ǧ����繸�����ͺ�����ʴҺѹ ���ǡ�Ѻ仺͡�������͹��Ե� ����ʴ��������ѧ��������ѧ�Ҩ���Ե���ǧ����繸��� ����͹�ѹ �֧�ǹ�ѹ���Ҿ�к����ʴ�

    ��������Ҩ�����ѭ������Ǩ֧������Ҿ�к����ʴҷ�Ţ��ػ���� ��м���վ���Ҥ��ҡ�ç͹حҵ������ԡ�ش����Ը� �����ԡ���ػ������ ����ͧ�� ���鹺Ǫ�����ԡ�ط�����¾ҡѹ���¡��ҹ��� ���պص� ��� �������ҹ�

     

��ѧ�ҡ ���ػ�������� ��к����ʴҷç�ʴ���и����ȹҷ����������ػ����¢ͧ�ط�����ѷ �ǡ�ԡ�ط�������ѧ������������ؾ�����ѵ��͹ ����������ҹ��ػ�������� � �ѹ �֧������稾�����ѹ�� ���¾�����պص��ػ�������� �� �ѹ �֧��������繾�����ѹ�� ���¡�ÿѧ�ȹҪ������ �Ƿ�һ�Ԥ���ٵ� ������稾�к����ʴҷç���ԾҪ�������� �զ���� � ����ءâҵ� �ҤԪ��ٮ ���ͧ�Ҫ����

    ������ͧ������� ����;�����պص��ػ������ �� �ѹ���� ��к����ʴ��ʴ稻�зѺ����������âҵ� �ҤԪ��ٮ ���ͧ�Ҫ���� ��ԾҪ���˹�觪��� �զ���Ѥ����ʹ⤵� ������Ҿ�к����ʴ����ǡ�Һ��Ť�����繢ͧ����� "�������⤵�� ��Ҿ����դ��������� ��觷�駻ǧ������� ��Ҿ������ͺ����" ��к����ʴҨ֧���ʵͺ��� "�١�͹�Ѥ����ʹ� ������ҧ��鹤���������ҧ��� ���ͧ��������ҹ ��ҹ��ͧ���ͺ㨤���������ҧ���"

    ���鹵��ʴѧ������ǡ�ç�ʴ��ԯ�� � ���ҧ ����ԾҪ�������������� ����Ƿҧ�зԯ�� � ���ҧ��� �ӴѺ��鹷ç�ʴ��غ������ͧ����ִ����ա���� ��й�鹾�����պصù�觶��§ҹ�Ѵ�������ͧ��л�ɮҧ�� (��ѧ) �ͧ��к����ʴ� ��ѧ��и����ȹҷ�������զ����ԾҪ� ������ѭ�ҾԨ�óҵ����и����ȹ� �Ե����ش�鹨ҡ����� ����ִ��� �����蹴����ػ�ҹ ��ǹ�զ����ԾҪ�����§�ǧ����繸��� �����鹤������ͺ�ŧʧ���㹾�оط���ʹ� ���Ƿ���ʴ������غ�ʡ

     

��ҹ������պص� ������������繾�����ѹ������ ��ҡ���ҷ�ҹ�繼���ջѭ������ǩ�Ҵ ���繡��ѧ�Ӥѭ�ͧ��к����ʴ�㹡�û�С�Ⱦ����ʹ� ������Ѻ���Ѻ���˹����Ѥ���ǡ���ͧ��� ��оط�ͧ��ç¡��ͧ��� "�繼�����ȡ����ԡ�ط������㹷ҧ�ջѭ���ҡ" ����ö�ʴ���и����ѡ���������Ѩ � ����ҧ��ҧ��ʴ������͹�Ѻ��оط����

     

��ҹ������պص� �ѧ�դس�������ա���»�С�÷���оط���ҷç¡��ͧ 㹷����Т͡�������੾�з���Ӥѭ �ѧ���

     �. �ç¡��ͧ��Ҿ�����պص��繼���դ���͹����������͹��þ�Ե ���¡ѹ �յ�����ҧ �� ����ͤ��駾�к����ʴһ�зѺ���������ͧ�Ƿ�� �ǡ�ԡ�ؾҡѹ���Ҿ�к����ʴҾ�����Ѻ����Ҩ�仪��� ���ͧ����������Ҿ�����պصá�͹ ������ҷ�ҹ������պصè����й�����͹㹡�����С�û�оĵԻ�ԺѵԵ��㹪������ ��������ѹ���ҧ���ҭ ����դ�����ʹ��͹����������â��

     �. �ç¡��ͧ��Ҿ�����պص��� �繤��Ѻ����������ҹ� ������Ѥ���ǡ���¢����н��«��� ��������ʵ͹˹����� "�١��ԡ�ط������ �ͷ�����¤��Ѻ���պص�����������ҹ��Դ �������繤��ջѭ��͹����������͹��êԵ������� ���պص����º����͹��ôҼ�������Դ �������ҹ����º����͹�ҧ���������§��á����Դ���ǹ�ѹ ���պص������й������������ʴһѵ�Լ� �������ҹ������й����������㹤س���ͧ������٧���ҹ��" �����˵ع���ͧ�֧�դ�¡��ͧ ������պص�������Ѥ���ǡ���¢�� ����������ҹ����Ѥ���ǡ���«���

     �. �դ����¡����¡��ͧ��Ҿ�����պص� �ա���ҧ˹����� "��и����ʹҺ��" ����繤��Ѻ��к����ʴ���� "��и����Ҫ�"

     �. ������պص��ջ���ҳ㹡���ʴ���и����ȹ� ��ͪ��ᨧ�ʴ������ѧ������Ѵਹ �յ�����ҧ ��� ��������դ����Դ�����Ҿ�Тճ�ʾ������ǴѺ�٭ �ǡ�ԡ�ؤѴ��ҹ��� ������ҧ��鹼Դ �������������� ��ǡ�ԡ������Ҩ����ͧ�ͨҡ������繹���� �֧�ԭ������պص�仪��ª��ᨧ�ʴ����ѧ �֧ͨ��¤���ʧ��¹��

     �. ������պص��繼���դ�����ѭ�١��Ƿ� ������ҧ �� ��ҹ��ѧ�ȹҨҡ������ʪԨ������ؾ���ʴҺѹ�������ػ����㹾�оط���ʹ� ��������� ��ҹ�Ѻ��;�����ʪ� ������Ҩ���� �ӡ����þ��Һ������������ �ͷ�Һ��Ҿ�����ʪ�����ҧ���� ��ҹ��зӡ��¡���������й͹�ѹ�����价ҧ��ȹ�� �ա����ͧ˹�觷��繼��������������Ҹ����������ͧ��è��ػ����㹾�и����Թ�� ������վ���ٻ�����Ǫ��� ��㹷���ش������պص����֡�֧�ػ��äس����Ҹ���������¢��� � �Ѿ�� ����·�����仺Գ��ҵ����ͧ�Ҫ���� �֧��������������Ǫ����������ʧ��

     

͹�� ��ҹ������պص� �Ѻ������繡��ѧ�Ӥѭ�ͧ��к����ʴ�㹡�û�С�Ⱦ����ʹ��ʶҹ����ҧ � �������Ե�ͧ��ҹ�֧�ջ�ҡ������ҡ��� �� �ѧ�յ��ٵ� �繵� ¡��鹾�оط����Ե���� ���Ե�ͧ������պص����ҡ���Ңͧ�����ǡ�ٻ��� �

     

������պصù�� �Ծ�ҹ��͹��к����ʴ� ��͹��йԾ�ҹ��ҹ�Ԩ�ó������� ����÷��йԾ�ҹ���ͧ��赹�ͧ��ʹ�ҡ��ͧ��ô� ����ͤԴ�蹹�鹨֧���仡�Һ������稾�к����ʴ� �����Թ�ҧ仡Ѻ��Шع�м���ͧ��¾�������º�����

    �����件֧��ҹ������ǡ��Դ �ѡ�ѹ�ԡҾҸ ��� �ä��ͧ��ǧ ���㹤׹��� ����ҷ���ҹ���ѧ�ҾҸ������ �����ȹ��ô��ôҨ��������ʴһѵ�Լ� �����������觢ͧ�׹����͹ �� ��ҹ��Ѻ�ѹ���ԹԾ�ҹ ����觢�鹾�Шع�м���ͧ��¡��������Ѻ�ҵԷӬһ��Ԩ����Тͧ��ҹ �������ѰԸҵع�件��¾�к����ʴ� ��觾��ͧ���зѺ���� � ���વ�ѹ�������� ����ͧ���ѵ�� ��оط�ͧ���ô�����਴��� ��è��ѰԸҵآͧ��������� � ���વ�ѹ�������ù��

อุปติสสะได้ดวงตาเห็นธรรมคืออะไร

ธรรมจักษุ ดวงตาเห็นธรรม คือ ปัญญา รู้เห็นความจริงว่า สิ่งใดก็ตามมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งปวง ล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา; ธรรมจักษุโดยทั่วไป เช่น ที่เกิดแก่ท่านโกณฑัญญะเมื่อสดับธรรมจักร ได้แก่ โสดาปัตติมรรคหรือโสดาปัตติมรรคญาณ คือญาณที่ทำให้เป็นโสดาบัน แสดงผลการค้น ลำดับที่ 5 / 10.

อุปติสสะได้ดวงตาเห็นธรรมเพราะใคร

พระสารีบุตรพบพระอัสชิ เมื่อพระอัสชิแสดงธรรมแก่พระสารีบุตร พระสารีบุตรได้ดวงตาเห็นธรรม บรรลุโสดาบัน เมื่อพระสารีบุตรกลับมาเล่าเรื่องที่ตนพบพระอัสชิให้พระโมคัลลานะฟัง พระโมคคัลลานะก็เกิดดวงตาเห็นธรรม บรรลุโสดาบัน

อุปติสสะได้เป็นสาวกของพระพุทธเจ้าคือใคร

อุปติสสะมีความเข้าใจได้บรรลุธรรมเป็นโสดาบัน พระสารีบุตรได้รับการยกย่องจากพระพุทธเจ้าว่าเป็นสาวกมีคุณธรรมดีเด่นมีปัญญามากกว่าพระสาวกทุกองค์ ท่านได้รับตำแหน่งเป็นอัครสาวกเบื้องขวาของพระพุทธเจ้า เป็นกำลังสำคัญในการประกาศศาสนา และท่านเป็นพระอุปัชฌาชย์บวชราหุลกุมารเป็นสามเณรองค์แรกของพระพุทธศาสนา

ดวงตาเห็นธรรมนั้นคือเห็นอะไร

“ธรรมจักษุ” หรือ ดวงตาเห็นธรรม เป็นคำสำคัญที่เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา ทำให้พระอัญญาโกณทัญญะ (หนึ่งในภิกษุปัญจวัคคีย์) สามารถบรรลุธรรมจักษุได้เป็นโสดาบัน อันถือเป็น บุคคลแรกที่บรรลุธรรมจักษุจากการสดับธรรมของพระพุทธเจ้า และคำว่า “ธรรมจักษุ” นี้ยังคงมีปรากฏใช้ อยู่จนกระทั่งจวบจนปัจจุบัน