กลุ่มลาตินอเมริกา

ถึงแม้ว่าภูมิภาคเอเชียและลาตินอเมริกาจะมีปฏิสัมพันธ์กันทั้งทางด้านวัฒนธรรม การทูต และเศรษฐกิจมาเป็นเวลานาน แต่ความสัมพันธ์ของทั้งสองภูมิภาคมักถูกมองข้ามหรือไม่ได้รับความสำคัญเท่าใดนัก โดยเฉพาะหากเปรียบเทียบกับความสัมพันธ์ที่สหรัฐอเมริกามีกับประเทศต่างๆ ตลอดบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก ไม่ว่าจะเป็นในเอเชียหรือลาตินอเมริกา  

แม้เป็นที่เข้าใจโดยทั่วไปว่า ภูมิภาคที่ยังอยู่ในสถานะกำลังพัฒนาทั้งทางด้านการเมืองและเศรษฐกิจอย่างลาตินอเมริกา ยังไม่มีประเทศใดสามารถก้าวขึ้นมาเป็นมหาอำนาจของโลกได้เหมือนอย่างสหรัฐฯ แต่ด้วยการเปิดกว้างของระบบการค้าเสรีระหว่างประเทศและการที่เอเชียผงาดขึ้นเป็นตลาดการค้าที่สำคัญของโลก ประเทศต่างๆ ในลาตินอเมริกาจึงต่างต้องการแสวงหาโอกาสนี้ไว้เพื่อพัฒนาระบบเศรษฐกิจของตน

‘กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิก’ (Pacific Alliance) ถือเป็นพัฒนาการทางความร่วมมือระหว่างประเทศในระดับภูมิภาคที่สำคัญล่าสุดในลาตินอเมริกาเพื่อตอบสนองต่อกระแสเศรษฐกิจดังกล่าว และได้กลายเป็นกลุ่มการค้าที่ถูกจับตามองอย่างใกล้ชิดทั้งจากในภูมิภาคเองและระดับนานาชาติ

กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกก่อตั้งขึ้นในเมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2554 โดย 4 ประเทศสมาชิกปัจจุบัน ได้แก่ ชิลี โคลอมเบีย เม็กซิโก และเปรู[1] เป้าหมายของกลุ่มนี้คือ

1. ส่งเสริมการรวมตัวทางเศรษฐกิจโดยผ่านการมีส่วนร่วมและความเห็นชอบจากทุกภาคส่วน รวมถึงผลักดันการเปิดเสรีทางการค้า การบริการ เงินทุนและทรัพยากรมนุษย์อย่างเป็นระบบ
2. สนับสนุนให้เกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ตลอดจนการพัฒนาและการแข่งขันทางเศรษฐกิจในกลุ่มประเทศสมาชิก โดยมุ่งเน้นให้มีระบบสวัสดิการสังคมที่มีคุณภาพมากขึ้น ขจัดปัญหาความเหลื่อมล้ำทางสังคมและเศรษฐกิจ และผลักดันให้เกิดการยอมรับความหลากหลายของสมาชิกในสังคมเพิ่มมากขึ้น
3. เป็นฐานนโยบายให้กับด้านการเมือง เศรษฐกิจและการรวมกลุ่มการค้า และขยายจุดแข็งต่างๆ เหล่านี้ไปสู่ระดับนานาชาติ โดยมุ่งเน้นภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกเป็นพิเศษ[2]

เป้าหมายของกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกมุ่งเน้นกระชับสายสัมพันธ์ทางการค้าและเศรษฐกิจระหว่างประเทศสมาชิกเป็นหลัก โดยมีเงื่อนไขว่าทุกประเทศที่เป็นสมาชิกต้องปกครองภายใต้ระบอบประชาธิปไตยและเคารพสิทธิมนุษยชน นอกจากนี้ประเทศสมาชิก (รวมถึงประเทศที่ประสงค์จะเข้าร่วมกลุ่ม) ต้องจัดทำข้อตกลงทางการค้ากับทุกประเทศในกลุ่มพันธมิตร โดยประเทศทั้งสี่ที่เป็นสมาชิกต่างมีแนวชายฝั่งขนานไปตลอดแนวมหาสมุทรแปซิฟิก มีค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GDP) รวมกันเป็นจำนวนกว่า 1 ใน 3 ของทั้งภูมิภาคลาตินอเมริกา และมีอัตราการส่งออกสินค้าคิดเป็นร้อยละ 47 ของภูมิภาค

กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกมีลักษณะที่สำคัญอยู่ 2 ประการ ประการแรกคือกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกต้องการสร้างสายสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับเอเชียโดยตั้งใจทำหน้าที่เป็นสะพานเชื่อมทางเศรษฐกิจระหว่างสองภูมิภาค ด้วยการอาศัยข้อตกลงทางการค้าเสรีที่มีอยู่แล้วระหว่างประเทศสมาชิกกับประเทศในเอเชียแปซิฟิก อาทิ กับจีน ญี่ปุ่น เกาหลีใต้และสิงคโปร์

ประการต่อมาคือสมาชิกของกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกทุกประเทศมีแนวคิดเสรีนิยมทางเศรษฐกิจ โดยในทางประวัติศาสตร์นั้น ลาตินอเมริกาเป็นภูมิภาคที่มีทั้งประเทศที่ต่อต้านและสนับสนุนแนวคิดเสรีนิยมทางเศรษฐกิจ จนกระทั่งนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจที่มีลักษณะเฉพาะเป็นของตนเอง ตามแนวความคิดทฤษฎีการพึ่งพา (Dependency Theory) ดังที่เกิดขึ้นในบราซิล ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีในชื่อ ‘Brazilian Model’

กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกจัดตั้งขึ้นในขณะที่กลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่าง (MERCOSUR) ซึ่งประกอบด้วยอาร์เจนตินา บราซิล ปารากวัยและอุรุกวัย เผชิญกับปัญหาความขัดแย้งทางการเมืองและนโยบายกีดกันทางการค้าในช่วงหลายๆ ปีที่ผ่านมา โดยกลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่างเคยเป็นกลุ่มเศรษฐกิจที่มีอิทธิพลสูงมากในภูมิภาคลาตินอเมริกาเนื่องด้วยขนาดทางเศรษฐกิจที่ใหญ่ของประเทศสมาชิก แต่เมื่อเกิดวิกฤตการณ์ราคาน้ำมันตกต่ำประกอบกับสภาวะเศรษฐกิจที่ถดถอยรวมทั้งการดำเนินนโยบายทางเศรษฐกิจที่ผิดพลาดของประเทศสมาชิก อิทธิพลทางเศรษฐกิจของกลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่างลดลงเป็นอันมาก รวมทั้งประเทศสมาชิกต่างมีนโยบายทางเศรษฐกิจที่กีดกันการค้าเสรี แตกต่างจากกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกที่มุ่งเน้นการดำเนินนโยบายเสรีทางเศรษฐกิจ เปิดกว้างต่อการค้าและการลงทุนจากต่างประเทศ ซึ่งหากกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกประสบความสำเร็จ อาจกดดันให้บราซิลและประเทศอื่นๆ ในกลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่างเปลี่ยนมาใช้นโยบายที่เปิดกว้างและเสรีทางเศรษฐกิจเพิ่มมากขึ้น

อย่างไรก็ดี แม้กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกจะมีนโยบายเน้นเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก อีกทั้งแต่ละประเทศต่างก็มีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องตลอดช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 21 แต่ทางกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกยังคงประสบปัญหาและอุปสรรคจำนวนไม่น้อย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาในด้านโครงสร้างพื้นฐานของประเทศที่ยังไม่เพียงพอและโอกาสทางการศึกษาที่ยังไม่ทั่วถึง นอกจากนี้ประเทศสมาชิกยังคงพึ่งพารายได้หลักจากการส่งออกสินค้าวัตถุดิบซึ่งมีความอ่อนไหวต่อสภาพเศรษฐกิจโลก รวมถึงส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม อาทิ อุตสาหกรรมเหมืองแร่ในลาตินอเมริกาที่กำลังอยู่ในช่วงขาขึ้น

นักเศรษฐศาสตร์หลายคนประมาณการว่า อัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของลาตินอเมริกาในอนาคตจะเหลือเพียงร้อยละ 2 ต่อปีเท่านั้น โดยลดลงมากกว่าครึ่งหนึ่งเมื่อเทียบกับช่วงเศรษฐกิจขยายตัวของลาตินอเมริกา อันเป็นผลมาจากวิกฤตโควิด-19 และการชะลอตัวของเศรษฐกิจจีน

ในอดีตนั้น การส่งสินค้าวัตถุดิบไม่ว่าจะเป็นแร่ธาตุ ถั่วเหลือง และเชื้อเพลิงจำนวนมากได้ช่วยยกระดับเศรษฐกิจของลาตินอเมริกาไว้ โดยเฉพาะในช่วงคริสต์ทศวรรษก่อนหน้า ซึ่งหากไม่ได้พึ่งพาการส่งสินค้าเหล่านี้ ภูมิภาคลาตินอเมริกาอาจมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจโดยเฉลี่ยอยู่ที่เพียงร้อยละ 2.4 ดังเช่นประเทศเม็กซิโกในปัจจุบันที่มิได้พึ่งพิงรายได้จากการส่งออกสินค้าวัตถุดิบเป็นสำคัญ แต่อีกด้านหนึ่งการพึ่งพาการส่งออกสินค้าวัตถุดิบจำนวนมากนี้ก็ส่งผลให้มูลค่าเงินตราสกุลท้องถิ่นขยับตัวสูงขึ้น จนก่อให้เกิดผลกระทบอย่างร้ายแรงต่อความสามารถในการแข่งขันของธุรกิจที่มิได้เกี่ยวข้องกับสินค้าวัตถุดิบดังกล่าว ดังนั้นภูมิภาคลาตินอเมริกา โดยเฉพาะประเทศกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิก จำเป็นต้องพัฒนาและผลักดันการเจริญเติบโตของประสิทธิภาพการผลิตรวมทั้งส่งเสริมให้ภาคธุรกิจมีความหลากหลาย เพื่อหลีกเลี่ยงวัฏจักรทางเศรษฐกิจ (Boom and Bust Cycle) ที่มักเกิดขึ้นในลาตินอเมริกา

นอกจากนี้ ประสิทธิภาพการผลิตที่ต่ำในลาตินอเมริกานั้นเป็นผลมาจากการขาดการพัฒนาในระบบการคมนาคมขนส่ง การขาดศักยภาพทั้งในด้านการพัฒนาและส่งเสริมนวัตกรรมใหม่ๆ รวมทั้งผลกระทบของการขยายตัวของธุรกิจใต้ดินที่เพิ่มมากขึ้น อีกทั้งการขาดนโยบายด้านการเคหะและการวางผังเมืองที่ไม่เหมาะสมก็ยังส่งผลให้ประชาชนจำนวนมากจำเป็นต้องใช้เวลากับการเดินทางเป็นเวลานาน

ที่ผ่านมา ประเทศในลาตินอเมริกาจึงพยายามแก้ไขปัญหา โดยการพัฒนาคุณภาพชีวิต ตลอดจนการแก้ปัญหาอาชญากรรมซึ่งความพยายามนี้มีส่วนช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของภูมิภาคได้เช่นกัน ขณะเดียวกันการให้ความสำคัญกับการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจของกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกนี้ก็จะช่วยส่งเสริมให้ระบบเศรษฐกิจของประเทศสมาชิกมีความหลากหลายและแข็งแกร่งมากขึ้น ก่อให้เกิดห่วงโซ่อุปทานในการผลิตในระดับภูมิภาค คล้ายคลึงกับแนวทางพัฒนาที่ส่งผลให้ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง[3]

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าประเทศสมาชิกกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกจะสามารถเอาชนะอุปสรรคภายในประเทศได้แล้ว แต่ประเทศเหล่านี้ยังต้องเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในภูมิภาค ลาตินอเมริกาถือเป็นภูมิภาคที่มีการจัดตั้งองค์กรความร่วมมือต่างๆ ในระดับภูมิภาคเป็นจำนวนมาก แต่ส่วนใหญ่ล้มเหลว ไม่ประสบความสำเร็จในการดำเนินงานอย่างเป็นรูปธรรม มีเพียงแต่ความคาดหวังในที่ประชุม

ถึงแม้กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกจะมีจุดเริ่มต้นที่เต็มไปด้วยความมุ่งมั่น ก็ยังมีความเป็นไปได้ที่อาจประสบปัญหาเช่นเดียวกับ กลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่างหรือความตกลงหุ้นส่วนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจเอเชียแปซิฟิก ยามเมื่อมีจำนวนสมาชิกเพิ่มมากขึ้น ในทางกลับกัน ถ้ากลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกประสบความสำเร็จ ก็จะกลายเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับกลุ่มความร่วมมือทางเศรษฐกิจอื่นๆ ทั้งในและนอกภูมิภาคอีกด้วย

รัฐบาลของประเทศต่างๆ ในลาตินอเมริกาพยายามสร้างสายสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับประเทศในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกมาตั้งแต่อดีต เพื่อขยายโอกาสทางการค้าสู่อีกฟากของมหาสมุทรแปซิฟิก และด้วยลักษณะความเป็นพหุภาคีและมีความมุ่งมั่นของกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิก การรวมกลุ่มเศรษฐกิจครั้งนี้จึงอาจเป็นคำตอบให้กับประเทศต่างๆ ในลาตินอเมริกาที่มักเผชิญกับอุปสรรคและปัญหาตามลำพังอยู่เสมอ โดยเฉพาะกับในยามต้องเจรจาการค้ากับจีนในลักษณะทวิภาคี ดังนั้นถ้ากลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกสามารถบรรลุวัตถุประสงค์หลักของการรวมกลุ่มกันได้ ก็จะกลายเป็นสะพานเชื่อมความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจระหว่างเอเชียกับลาตินอเมริกาต่อไปในภายภาคหน้า

[1] จนถึงเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2565 กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกมีประเทศผู้สังเกตการณ์ทั้งสิ้น 61 ประเทศ ครอบคลุมทุกภูมิภาคของโลก รวมถึงสี่ประเทศที่เป็นสมาชิกของอาเซียน คือ อินโดนีเซีย สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ และไทย 

[2] ดูเป้าหมายของกลุ่มพันธมิตรแปซิฟิกได้ที่ http://alianzapacifico.net/en/home-eng/the-pacific-alliance-and-its-objectives (เข้าถึง 2 กันยายน พ.ศ. 2565.)

[3] The Economist. “The Loss of El Dorado: After the Commodity Boom, the Region Needs a New Formula for Growth,” (June 27, 2022).  http://www.economist.com/news/leaders/21656185-after-commodity-boom-region-needs-new-formula-growth-loss-el-dorado/, (เข้าถึง 2 กันยายน พ.ศ. 2565)

Related Posts

• รู้จัก ‘เผด็จการนักปลุกปั่น’ การปรับตัวของท่านผู้นำในยุคอินเทอร์เน็ต

  รพีพัฒน์ อิงคสิทธิ์ ชวนดูเทรนด์ผู้นำเผด็จการในศตวรรษที่ 21 ที่เปลี่ยนวิธีกระชับอำนาจจากการใช้กำลัง สู่การปลุกปั่นด้วยการใช้ข้อมูลข่าวสาร

• "เราอยู่ในโลกที่เรียกร้องการคิดใหม่ทั้งหมด" - Justin Wood แห่ง World Economic Forum

  สมคิด พุทธศรี สนทนากับ Justin Wood แห่ง World Economic Forum ว่าด้วยความเปลี่ยนแปลงของโลกในยุคการปฏิวัติอุตสาหกรรม 4.0 รวมไปถึงเครื่องมือและวิธีคิดใหม่ๆ ในกระบวนการกำหนดนโยบายของประเทศ

• ลองเป็นฉัน แล้วเธอจะรู้สึก : รู้จัก ‘BeAnotherLab’ ห้องทดลองประสบการณ์ของการเป็นคนอื่น

  คอลัมน์ Third – Eye View สัปดาห์นี้ Eyedropper Fill พาไปรู้จัก The Machine To Be Another เทคโนโลยี…

• ชวนผู้อ่านตอบแบบสอบถาม ประเมินผลงาน The101.world

  101 ขอเชิญผู้อ่านร่วมบอกเล่าความคาดหวังและให้คำแนะนำทีมงานเกี่ยวกับผลงานในช่วง 2 ปีแรกของ The101.world และก้าวต่อไปในอนาคต เพื่อพัฒนาสื่อของเราให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ผู้อ่านและสังคม

• รู้จัก ‘ICCS’: มาตรฐานการจำแนกประเภทอาชญากรรม เพื่อการพูดจาภาษา (กฎหมาย) เดียวกัน

  กานต์ธีรา ภูริวิกรัย พาไปทำความรู้จัก ‘ICCS’ เครื่องมือที่เปรียบเสมือนภาษากลางในการจัดเก็บสถิติอาชญากรรม ซึ่งจะทำให้ทุกคนที่อยู่ในกระบวนการยุติธรรม ทั้งในระดับประเทศและระหว่างประเทศ เข้าใจขอบเขตและเจตจำนงของกฎหมายได้ในทิศทางเดียวกัน

• เมื่อญี่ปุ่นนำเศรษฐกิจมาขบคิดคู่ความมั่นคง: Economic Security ในยุทธศาสตร์รัฐบาลคิชิดะ

  ธีวินท์ สุพุทธิกุล เขียนถึง ยุทธศาสตร์ 'ความมั่นคงทางเศรษฐกิจ' ภายใต้รัฐบาลคิชิดะ ที่อาจหันญี่ปุ่นไปสู่เส้นทางที่การทหารกลายเป็นหลักใหญ่ของความมั่นคงมากขึ้นกว่าในอดีต

การค้าระหว่างประเทศ เอเชียแปซิฟิก เชาวฤทธิ์ เชาว์แสงรัตน์ ลาตินอเมริกา เศรษฐกิจระหว่างประเทศ กลุ่มพันธมิตรแปซิฟิก (Pacific Alliance) กลุ่มตลาดร่วมอเมริกาใต้ตอนล่าง (MERCOSUR)

• Facebook iconFacebook
• Twitter iconTwitter
• LINE iconLine

เรื่อง: เชาวฤทธิ์ เชาว์แสงรัตน์

นักวิชาการด้านลาตินอเมริกาศึกษา ผันตัวเองจากนักเศรษฐศาสตร์กลายเป็นลาตินอเมริกันนิสต้า เพราะหลงรักในกาแฟของโคลอมเบีย ปัจจุบันทำงานวิจัยเกี่ยวกับการเมืองสมัยใหม่ของลาตินอเมริกา รวมถึงความรุนแรงและประชานิยมที่เกี่ยวข้องกับภูมิภาคนั้น พร้อมๆ ไปกับการเลี้ยงหมาคอร์กี้และปักกิ่งอีก 6 ตัว

ประเทศใดบ้างที่อยู่ในกลุ่มลาตินอเมริกา

ประชากรส่วนใหญ่ของกลุ่มประเทศลาตินอเมริกาคือพวกใด

กลุ่มประเทศลาตินอเมริกาหมายถึงอะไร

ลักษณะสังคมลาตินอเมริกา เป็นแบบใด