หาประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรีดจากคนอื่น

สำนวน สุภาษิต คำพังเพย

เผยแพร่เมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2562

กรุณาเข้าสู่ระบบเพื่อติดตามรายการ

บ่อยครั้งที่เราได้ยินสำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพย ในบทสนทนา แต่กลับไม่ทราบความหมายแถมเรียกรวมๆ ถ้อยคำหรือประโยคเหล่านั้นว่า สำนวนสุภาษิต แท้ที่จริงแล้ว สำนวน สุภาษิต คำพังเพย นั้นมีลักษณะเฉพาะตัว หากแต่พิจารณาให้ดีก็จะพบความแตกต่าง เรามาดูความแตกต่างการนำไปใช้และตัวอย่างของแต่ละประเภทกันค่ะ

สำนวน เป็นคำพูดหรือถ้อยคำค่อนข้างกะทัดรัดที่ใช้เปรียบเทียบ เปรียบเปรย จะมีความหมายโดยนัยเป็นลักษณะความหมายเชิงอุปมาเปรียบเทียบ จะไม่แปลความหมายตรงตัว

ตัวอย่างสำนวน

• คางเหลือง(อาการหนัก, สาหัส) เช่น รถชนกันเมื่อเช้าน่ากลัวมาก คิดว่าคนขับไม่ตายก็คงคางเหลืองแน่ๆ
• ไกลปืนเที่ยง(ห่างไกลความเจริญ)เช่น เราควรไปบริจาคของให้อำเภอที่อยู่ไกลปืนเที่ยงจริงๆ จะดีกว่า
• คลุมถุงชน(การแต่งงานที่ถูกผู้ใหญ่บังคับ)เช่น สมัยนี้หมดยุคคลุมถุงชนกันแล้ว ทุกคนมีสิทธิ์เลือก
• จนมุม(หมดหนทาง, หมดทางสู้) เช่น โจรขโมยวัวหนีไปไกลสุดท้ายจนมุมถูกจับได้พร้อมของกลาง
• กาฝาก(แฝงอยู่กับคนอื่นโดยไม่ทำประโยชน์ให้) เช่น ทำรายงานเป็นกลุ่มทีไร มักมีกาฝากมาอยู่ด้วยทุกครั้ง
• กระดี่ได้น้ำ (อาการแสดงความดีใจ หรือตื่นเต้นจนตัวสั่น)เช่น ทุกคนพากันแสดงท่าทางดีใจเหมือนปลากระดี่ได้น้ำ
• เปิดโปง (เปิดเผยความจริง)เช่น พนักงานบัญชีถูกเปิดโปงเรื่องที่โกงเงินบริษัท
• มือสะอาด (มีความสุจริต, ซื่อสัตย์) เช่น ข้าราชการคนนี้ดูจากประวัติแล้วเป็นคนมือสะอาด
• ตีนแมว (ขโมย, ย่องเบา)เช่น บ้านหลังนี้เคยโดนตีนแมวขึ้น 2 ครั้งภายใน 1 เดือน
• ชักหน้าไม่ถึงหลัง (มีรายได้ไม่พอกับรายจ่าย)เช่น ขอยืมเงินอีกหน่อยนะ เดือนนี้ชักหน้าไม่ถึงหลังจริง ๆ
• ยกเมฆ (กุเรื่องขึ้น,นึกคาดเอาเอง) เช่น เพิ่งรู้ว่าเป็นเรื่องยกเมฆทั้งนั้น ครั้งหน้าจะไม่เชื่อแล้ว
• หนังหน้าไฟ(ผู้ได้รับความเดือดร้อนก่อนผู้อื่น) เช่น ตั้งแต่ได้เลื่อนเป็นหัวหน้าฉันก็กลายเป็นหนังหน้าไฟทันที
• ลูกผีลูกคน (เอาแน่เอานอนไม่ได้)เช่น เราจะไปหวังอะไรกับคนแบบนี้ เดี๋ยวลูกผีลูกคน
• เงยหน้าอ้าปาก(มีฐานะเท่าเทียมกับผู้อื่น)เช่น พ่อกับแม่ขยันทำงานก็เพราะอยากให้ครอบครัวเราเงยหน้าปากได้บ้าง
• หยิบมือเดียว (จำนวนน้อยมาก)เช่น คนแค่หยิบมือเดียวจะไปสู้คนเป็นร้อยได้ยังไง

สุภาษิต จะเป็นคำกล่าวที่มีคติสอนใจ จุดมุ่งหมายเพื่อการสั่งสอน เตือนสติให้คิด ไม่มีการเสียดสีหรือติชมอย่างคำพังเพย

ตัวอย่างสุภาษิต

• นกน้อยทำรังแต่พอตัว (รู้จักประมาณตน,ไม่ควรทำอะไรเกินตัว) เช่น ถ้าจะซื้อรถใหม่แต่เงินไม่พอ ซื้อมือสองก็ได้นะ นกน้อยทำรังแต่พอตัวดีที่สุด
• พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง(พูดไปแล้วไม่มีประโยชน์ สู้ให้นิ่งไว้จะดีกว่า) เช่น ฉันบอกหลายครั้งแล้วแต่เขาไม่ฟัง พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง
• ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย (อยากสบายต้องทำงาน ถ้าเกียจคร้านจะยากจน)เช่น ถ้าไม่ขยันตั้งแต่ตอนนี้ต่อไปก็จะลำบาก ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย
• อดเปรี้ยวไว้กินหวาน (อดทนเพื่อผลที่ดีกว่าในวันข้างหน้า) เช่น ขอให้นักเรียนตั้งใจเรียน ทำแบบฝึกหัดเยอะๆ จะได้สอบเข้าคณะที่อยากเรียนได้ ให้รู้จักอดเปรี้ยวไว้กินหวาน
• ทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่ว(คนเราทำอย่างไรก็จะได้อย่างนั้น) เช่น ทุกวันนี้จึงตั้งมั่นทำดี ไม่เบียดเบียนผู้อื่น เพราะเชื่อว่า ทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่ว
• คบคนพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตพาไปหาผล (ให้รู้จักเลือกคบคน) เช่น เพื่อนกลุ่มนี้ วันๆ ก็พากันแต่โดดเรียน พากันเกเร สุดท้ายเรียนไม่จบ โบราณเค้าถึงว่า คบคนพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตพาไปหาผล
• คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ(จะพิจารณาคนหรือสิ่งของต้องดูอย่างละเอียดรอบคอบ) เช่น ลูกรู้จักเขาแค่ไม่กี่วันจะพามาค้างบ้านได้ยังไง ไว้ใจได้รึเปล่า ดูให้ดีๆ นะ คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ
• ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม(ทำอะไรต้องทำด้วยความละเอียดรอบคอบ ใจเย็นๆ ค่อยๆคิด ค่อยๆทำ แล้วจะได้ผลงานที่ออกมาดี) เช่น งานนี้ไม่ต้องรีบทำมาส่งนะ ค่อยๆ เก็บรายละเอียดให้หมดก่อน ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม
• น้ำขึ้นให้รีบตัก (เมื่อมีโอกาสดีๆ ผ่านเข้ามา ให้รีบคว้าโอกาสนั้นเอาไว้ ก่อนที่จะผ่านไป) เช่น นักแสดงหลายคนเมื่อมีชื่อเสียงก็จะได้รับโอกาสว่าจ้างจากหลายบริษัท เรียกว่า เป็นช่วงน้ำขึ้นให้รีบตัก
• ขี่ช้างอย่าวางขอ (ผู้ที่มีลูกน้องใต้บังคับบัญชา ต้องหมั่นกวดขันเอาใจใส่ ให้อยู่ในระเบียบวินัย) เช่น เธอเป็นหัวหน้าแล้วก็หัดเตือนลูกน้องเรื่องมาสายบ้าง เขาถึงบอกว่า ขี่ช้างอย่าวางขอ

คำพังเพย คล้ายกับสำนวนคือ ใช้เปรียบเทียบ แต่จะมีการติชมหรือแสดงความเห็นลงไปในตัว โดยไม่เน้นการสั่งสอนโดยตรง แต่ต้องสะท้อนสะกิดใจให้คิด

ตัวอย่างคำพังเพย

• ทำนาบนหลังคน (หาผลประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรีดผู้อื่น) เช่น ในขณะที่น้ำตาลขาดตลาด มีพ่อค้าหลายคนถือโอกาสขึ้นราคาเป็นเท่าตัวโดยไม่สนใจผู้บริโภค นี่มันทำนาบนหลังคนชัดๆ
• กิ่งทองใบหยก (เหมาะสมกันมาก) เช่น บ่าวสาวคู่นี้เหมาะสมกันดั่งกิ่งทองใบหยก
• ดินพอกหางหมู (ที่คั่งค้างพอกพูนขึ้นทุกที) เช่น หลังจากหยุดงานหลายวันต้องรีบกลับไปสะสางงานที่ตอนนี้กลายเป็นดินพอกหางหมูแล้ว
• ยื่นหมูยื่นแมว (แลกเปลี่ยนของของแต่ละฝ่ายในเวลาเดียวกัน) เช่น ผู้เสียหายกำลังนำเงินประกันไปยื่นหมูยื่นแมวเพื่อแลกสิ่งของที่ถูกขโมยไป
• กิ้งก่าได้ทอง (ได้ดีแล้วลืมตัว) เช่น แค่เข้ามาทำงานในกรุงเทพได้ไม่กี่เดือน เธอก็ทำตัวเหมือนกิ้งก่าได้ทอง
• ปลาหมอตายเพราะปาก(พูดไม่ระวังปากจนได้รับอันตราย) เช่น เขาเป็นคนพูดไม่คิดและแซวคนไปทั่วจึงโดนวัยรุ่นรุมทำร้าย สุดท้ายปลาหมอก็ตายเพราะปาก
• ขิงก็รา ข่าก็แรง (ต่างฝ่ายต่างไม่ยอมกัน) เช่น พี่น้องคู่นี้ชอบทะเลาะกัน ไม่มีใครยอมใครเลยจริงๆ ขิงก็ราข่าก็แรง
• ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ (ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับในสิ่งไม่ดีของกันและกัน)เช่น นักการเมืองทั้ง 2 พรรคกำลังจะเปิดเผยความลับของแต่ละฝ่าย งานนี้ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ ยอมกันไม่ได้
• วัวหายล้อมคอก(เกิดเรื่องแล้วจึงคิดป้องกัน) เช่น เราต้องช่วยกันหามาตรการรักษาความปลอดภัยของเด็กๆ ขณะข้ามถนนตั้งแต่ตอนนี้ ไม่อย่างนั้นถ้าเกิดอุบัติเหตุแล้วค่อยมาคิดป้องกันทีหลังจะเข้าทำนองที่ว่า วัวหายล้อมคอก
• ตำข้าวสารกรอกหม้อ (ทำให้พอเสร็จไปชั่วครั้งหนึ่ง ๆ) เช่น เขาเป็นคนทำงานแค่ให้ผ่านไปวันๆ เหมือนตำข้าวสารกรอกหม้อ