สิ่งแวดล้อมก่อให้เกิดโรคมะเร็งได้อย่างไร รองศาสตราจารย์นายแพทย์ประเสริฐ เลิศสงวนสินชัย 16 กันยายน 2541 จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข พบว่าอายุเฉลี่ยของประชาชนชาวไทย มีแนวโน้มที่จะมีอายุ ที่ยืนยาวขึ้น คือ อายุเฉลี่ย ปี 2535 ปี 2539 เพศหญิง 68.7 ปี 71.1 ปี เพศชาย 63.2 ปี 66.6 ปี ทั้งนี้เนื่องจากความเจริญก้าวหน้า และการพัฒนาการในการให้บริการทางด้านสาธารณสุขที่มี ประสิทธิภาพและให้บริการกว้างขวางมากขึ้น ตลอดจนการลดอุบัติการการเสียชีวิตของทารกแรกคลอดและอุบัติการเสียชีวิตจากโรคติดเชื้อ ปัจจุบันนี้ สาเหตุของการเสียชีวิตของประชาชนชาวไทย พบว่า อันดับที่ 1 คือ โรคหัวใจและหลอดเลือด 78.9 รายต่อประชากรแสนคน อันดับที่ 2 คือ อุบัติเหตุ 61.5 รายต่อประชากรแสนคน อันดับที่ 3 คือ โรคมะเร็ง 50.9 รายต่อประชากรแสนคน โรคมะเร็งถือเป็นปัญหาสำคัญทางสาธารณสุขของโลก และของประชาชนชาวไทยด้วยเช่นกัน โดยพบว่าโรคมะเร็งเป็นสาเหตุของการตาย คิดเป็น 13% ของผู้เสียชีวิตทั้งหมดของคนไทย โรคมะเร็งคืออะไร มะเร็งคือ เนื้องอกชนิดร้ายแรง ซึ่งจะมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยไม่มีการหยุดยั้ง มะเร็งจะสามารถมีการลุกลามไปสู่อวัยวะหรือเนื้อเยื่ออื่นที่อยู่ใกล้เคียง และยังสามารถมีการแพร่กระจายของโรคสู่อวัยวะที่ห่างไกลออกไปได้ อุบัติการของโรคมะเร็งในประเทศไทยเป็นอย่างไร จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข โดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ ได้รวบรวมสถิติผู้ป่วยโรคมะเร็งในปี พ.ศ. 2533 พบว่ามีผู้ป่วยโรคมะเร็งใหม่จำนวนประมาณ 60,000 ราย โดยมีอุบัติการใน เพศชาย 153.6 รายต่อประชากรแสนคน ในเพศหญิง 128.5 รายต่อประชากรแสนคน โรคมะเร็งที่พบบ่อย 6 อันดับแรกของคนทั่วโลกคือ ส่วนโรคมะเร็งที่พบบ่อย 6 อันดับแรกของคนไทยคือ (พ.ศ. 2533) นอกจากนี้ ยังพบว่าอุบัติการของการเกิดโรคมะเร็ง ยังแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่นหรือ ชุมชน แต่ละภูมิภาค แต่ละประเทศ เช่น มะเร็งที่พบบ่อยในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ชาย หญิง มะเร็งที่พบบ่อยในจังหวัดทางภาคเหนือ ชาย หญิง มะเร็งที่พบบ่อยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ชาย หญิง มะเร็งที่พบบ่อยทางภาคใต้ ชาย หญิง การเกิดโรคมะเร็งเป็นขบวนการหลายขั้นตอน มีกลไกที่สลับซับซ้อนที่ทำให้เซลล์ปกติกลายเป็นเซลล์มะเร็ง (มะเร็งบางชนิดก็ทราบกลไกที่แน่ชัด แต่มีโรคมะเร็งอีกมากชนิดที่ยังไม่ทราบกลไกที่ แน่นอน) และมีการเปลี่ยนแปลงเจริญเติบโตจากเซลล์มะเร็งเพียงเซลล์เดียวกลายเป็นก้อนมะเร็งขึ้นมา ต่อมาจะมีการลุกลามเฉพาะที่และเกิดการแพร่กระจายไปสู่อวัยวะอื่นในที่สุด ดังนั้นจะเห็นว่า โรคมะเร็งเป็นโรคที่ใช้ระยะเวลานานหลายปี ในการก่อให้เกิดโรคขึ้นมา (รูป) ในปัจจุบันนี้ พอจะสรุปขบวนการของการเกิดมะเร็งเป็น 2 ขั้นตอนใหญ่ ๆ คือ มีปัจจัยหรือสาเหตุหลายอย่างที่มีส่วนร่วมในการที่จะก่อให้เกิดเป็นโรคมะเร็ง โดยสาเหตุ ส่วนใหญ่พบว่าเป็นผลมาจากวิถีการดำเนินชีวิต และปัจจัยต่าง ๆ ทางสิ่งแวดล้อม สามารถแบ่งปัจจัยหรือสาเหตุต่าง ๆ ออกเป็น 2 ส่วนคือ 1. ปัจจัยหรือสาเหตุจากภายนอกร่างกาย 2. ปัจจัยหรือสาเหตุจากภายในร่างกาย จากการคาดประมาณ การตายจากโรคมะเร็งในปัจจุบัน พบว่า สารก่อมะเร็ง (carcinogens) ในสิ่งแวดล้อม สารก่อมะเร็งที่เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็งในคน มีสารเคมีหลายชนิดที่ปะปนอยู่ในสิ่งแวดล้อม และโดยเฉพาะในสถานที่ประกอบอาชีพของบุคคลบางกลุ่มเป็นสารก่อมะเร็ง การกินพอดี จะทำให้ชีวิตมีความสุข และยืนยาว (Eat right, live longer) อาหารเป็นสิ่งจำเป็นต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ แต่การรับประทานอาหารที่ไม่ถูกสุขลักษณะ ตลอดจนทั้งปริมาณและคุณภาพที่ไม่เหมาะสมจะเป็นสาเหตุของการเกิดโรคชนิดต่าง ๆ มากมาย รวมทั้งโรคมะเร็งด้วย ปัจจุบันนี้ พบว่าอาหารเป็นสาเหตุของการก่อให้เกิดโรคมะเร็งประมาณ 1/3 ของ อุบัติการทั้งหมดของผู้ป่วยโรคมะเร็ง 4. การติดเชื้อเรื้อรัง (chronic infections) โรคติดเชื้อเรื้อรังบางชนิด มีผลต่อการเกิดโรคมะเร็งขึ้นได้ ผู้ป่วยเหล่านี้จะเกิดเป็นมะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งผิวหนังชนิด Kaposi’s sarcoma และมะเร็งสมอง สูงกว่าคนปกติทั่วไป รังสี (radiation) เป็นสาเหตุก่อให้เกิดมะเร็งได้ 2% ของผู้ป่วยมะเร็งทั้งหมด
อาจได้รับการแนะนำให้เสริมฮอร์โมนเอสโตรเจน เพื่อป้องกันอาการต่าง ๆ ของการหมดประจำเดือน และลดปัญหาเรื่องกระดูกบอบบาง ฮอร์โมนเหล่านี้อาจมีส่วนในการก่อให้เกิดมะเร็งของเยื่อบุโพรงมดลูก และมะเร็งเต้านมได้ 3. ภาวะมลพิษต่าง ๆ (pollution) ส่วนปัจจัยหรือสาเหตุจากภายในร่างกาย (Genetic and cancer risk) ประมาณกันว่า ภาวะของ พันธุกรรมมีผลต่ออัตราการเกิดโรคมะเร็งได้ 5% โรคมะเร็งที่พบว่าเป็นผลจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้คือ มะเร็งเต้านม, มะเร็งรังไข่, มะเร็งลำไส้ใหญ่ และมะเร็งของไต (Wilms’ Tumor) กับ Retinoblastoma ที่พบในเด็ก เป็นต้น สรุปก็คือ สิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อการก่อให้เกิดโรคมะเร็งได้คือ - บุหรี่ เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง 30-35% - อาหาร เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง 30-35% - สารเคมี เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง 15% - โรคติดเชื้อ เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง 15% - พันธุกรรม เป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง 5% มะเร็งไม่ใช่โรคติดต่อมะเร็งบางชนิดสามารถป้องกันได้ เช่น มะเร็งปอด, มะเร็งตับ, มะเร็งช่องปาก และมีมะเร็งหลายชนิดสามารถตรวจเช็คหรือตรวจพบในระยะเริ่มแรกได้โดยง่าย เช่น มะเร็งปากมดลูก, มะเร็งเต้านม, มะเร็งช่องปาก นอกจากนี้มะเร็งหลายชนิดในปัจจุบันนี้ สามารถรักษาได้ผลดี อย่างไรก็ตาม การหลีกเลี่ยงหรือป้องกันการเกิดโรคมะเร็งจะเป็นวิธีที่ดีที่สุด ทำได้โดย - งด เลิก สูบบุหรี่ ไม่ดื่มสุรา - ลดอาหารไขมันจากสัตว์ - เพิ่มอาหารเส้นใย ผักและผลไม้สด - หลีกเลี่ยงหรือป้องกันการติดเชื้อบางชนิด - ทานอาหารที่ถูกสุขลักษณะ - เสริมสุขภาพอนามัยให้สมบูรณ์ทั้งทางร่างกายและจิตใจ
|