การจ ดส งส นค าแบบควบค มอ ณหภ ม cold chain

1 1คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตวส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นคู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตวส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นค�ำน�ำโรคพิษสุนัขบ้า เป็นโรคท่เกิดจากเช้อไวรัส สามารถติดต่อมาสู่คนได้ ีืผ่านทางการกัด ข่วน เลียจากสัตว์ท่มีเช้อ ผท่ได้รับเช้อแล้วไม่ได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันโรค ีืู้ีืเม่อผู้ป่วยแสดงอาการของโรคแล้วจะต้องเสียชีวิตทุกราย การป้องกันควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า ืจ�าเป็นต้องมีการด�าเนินงานควบคู่กันทั้งการป้องกันโรคในคน การควบคุมและก�าจัดโรคในสัตว์ จากสถานการณ์ท่ผ่านมาพบว่าสัตว์เป็นสาเหตุสาคัญของการเกิดโรคในคน คือี�สุนัขและแมว ดังนั้นมาตรการของการควบคุมป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า คือการป้องกันการเกิดโรคในสัตว์ โดยการฉีดวัคซีนท่มีประสิทธิภาพ ซ่งหัวใจของการเสริมสร้างประสิทธิภาพีึการฉีดวัคซีนนั้นมีหลายประการด้วยกัน หน่งในน้น คือ มีการขนส่งและจัดเก็บรักษาึัวัคซีนอย่างมีคุณภาพ ภายใต้แผนยุทธศาสตร์การดาเนินโครงการสัตว์ปลอดโรค �คนปลอดภยจากโรคพษสนัขบ้า ตามพระปณิธาน ศาสตราจารย์ ดร.สมเดจเจ้าฟ้าฯ ัิุ็กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี กรมควบคุมโรค ร่วมกับ กรมปศุสัตว์ และกรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่น จึงได้ร่วมมือกันจัดทา ิ�“คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์สาหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่น”�ิ เพ่อให้มีการบริหารืจัดการการจัดเก็บรักษาวัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็นท่ถูกต้องตามมาตรฐานสากล ีโดยอ้างอิงจากมาตรฐานการด�าเนินงาน ด้านคลังและการเก็บรักษาวัคซีนในคน เพื่อลดการสูญเสียคุณภาพของวัคซีนและเพิ่มประสิทธิภาพการกระตุ้นภูมิคุ้มกันในสัตว์(นายสุทธิพงษ์ จุลเจริญ)อธิบดีกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น(น.สพ.สรวิศ ธานีโต)อธิบดีกรมปศุสัตว์(นพ.สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย)อธิบดีกรมควบคุมโรค

2 2คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสำรบัญค�าน�าบทสรุปมาตรฐานลูกโซ่ความเย็นและวิธีการจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์1. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้า2.วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 2.1 คุณสมบัติของวัคซีน 2.2 ปัจจัยท่ส่งผลต่อประสิทธิผลของการดาเนินการฉีดวัคซีนี� ในสัตว์3.ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 3.1 การฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 3.2 การจับบังคับสัตว์เพื่อฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า 3.3 ขั้นตอนการจัดบริการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า4.วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า ในสัตว์ 4.1 ระบบลูกโซ่ความเย็น (Cold chain system) และความส�าคัญ 4.2 อุปกรณ์ที่ใช้ในการจัดเก็บขนส่งวัคซีนและ การดูแลรักษา 4.3 อุปกรณ์ควบคุมก�ากับอุณหภูมิ 4.4 การควบคุมก�ากับอุณหภูมิในคลังวัคซีน หรือตู้เย็น 4.5 วิธีการปฏิบัติกรณีคลังวัคซีน/ตู้เย็นมีอุณหภูมินอก ช่วงมาตรฐานที่ก�าหนดหน้า14814161718192027282932363739คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

3 3คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตวส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นคู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตวส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4.6 ข้อควรระวังและจุดผิดพลาดที่พบได้บ่อยในการบริหาร จัดการระบบลูกโซ่ความเย็น 4.7 เหตุการณ์ฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ความเย็น (Cold chain break down) 4.8 แนวทางการจัดการเมื่อเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉิน ในระบบลูกโซ่ความเย็นของคลังวัคซีน/ตู้เย็น 4.9 การบ�ารุงรักษาอุปกรณ์ในระบบลูกโซ่ความเย็น5. การประมาณการวัคซีนและทะเบียนรับจ่าย 5.1 การจัดท�าทะเบียนรับ-จ่ายวัคซีน6. แนวทางการจัดหาวัคซีนสาหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่น�ิ 6.1 อ�านาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในการป้องกันและควบคุมโรค 6.2 แนวทางการดาเนินโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย � จากโรคพิษสุนัขบ้าตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนาร ี ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6.3 การบรรจุโครงการป้องกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า หรือ “โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จาก โรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี” ไว้ในแผนพัฒนาท้องถิ่น 6.4 การจัดทาเทศบัญญัติหรือข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่าย� ประจ�าปี 6.5 การส�ารวจจ�านวนสุนัข/แมว และการบันทึกข้อมูล 6.6 การจัดซื้อวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าภาคผนวก• Work Flow การจัดซื้อจัดจ้าง• (ตวอย่าง) แบบสารวจระบบลกโซ่ความเยนวัคซีนป้องกันโรคั�ู็พิษสุนัขบ้าในสัตว์ ประจ�าปีงบประมาณ• เอกสารอ้างอิงหน้า40414345464950515859617079808186

4คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นบทสรุปมาตรฐานหวงโซความเย็นและวิธีการจัดเก็บวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบาในสัตว

5บทสรุปมาตรฐานลูกโซ่ความเย็นและวิธีการจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้บทสรุปมาตรฐานลูกโซ่ความเย็นและวิธีการจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์1. คุณสมบัติของวัคซีนที่มีมำตรฐำน 1.1 เป็นวัคซีนท่ผลิตจากเช้อไวรัสโรคพิษสุนัขบ้า (Rabies vaccine) ท่ถูกทาให้ ีืี�เชื้อตาย (Inactivated) 1.2 ได้รับการขึ้นทะเบียนต�ารับยาจากกระทรวงสาธารณสุข 1.3 มี Potency ของ Rabies virus ไม่น้อยกว่า 1 IU ต่อมิลลิลิตร 1.4 กระตุ้นภูมิคุ้มกันโรคในสัตว์ ไม่น้อยกว่า 1 ปี 1.5 อุณหภูมิการเก็บรักษา อยู่ในช่วง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส ท้งน้กรมปศุสัตว์มีการกาหนดรายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะวัคซีนป้องกันโรคัี�พิษสุนัขบ้าสาหรับสัตว์ ขนาดบรรจุขวดละ 1 มิลลิลิตร ซ่งจะมีความแตกต่างกันในแต่ละ�ึปีงบประมาณ โดยผู้ปฎิบัติสามารถน�ามาเป็นหลักเกณฑ์ในการจัดซื้อวัคซีนได้ 2. กำรฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์ชนิดสัตว์ชนิดวัคซีนที่ใช้การฉีดวัคซีนในปีแรกการฉีดวัคซีนกระตุ้นซ�้าครั้งแรกครั้งที่ 2สุนัข / แมวBDVอายุ 3 เดือนหลังจากครั้งแรก 2 - 4 สัปดาห์1 ครั้ง ครั้งละ 1 เข็ม ทุกปีBDV= Biotechnology-derived vaccine คือ วัคซีนที่ผลิตมาจากไวรัสพิษสุนัขบ้าที่น�ามาผ่านกระบวนการทางเทคโนโลยีชีวภาพ (อ้างอิงจาก OIE terrestrial Manual 2018)

6คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3. อุปกรณ์กำรจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำตู้เย็น (กรณีที่จัดเก็บเป็นสถานที่)หีบหรือกระติกวัคซีน (กรณีที่มีการเคลื่อนย้าย)ไอซ์แพ๊คปรอทแบบธรรมดา เครื่องวัดและบันทึกอุณหภูมิ(data logger) 4. วิธีกำรจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำ1. วัคซีนท่เบิกมาใหม่ให้เก็บไว้ในส่วนลึกทช่องธรรมดาของตู้เย็น และดแลให้มีการีี ู่ใช้แบบ First Expire First Out2. บันทึกอุณหภูมิอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ทุกวัน 3. ถ้าตู้เย็นมีอุณหภูมิผิดปกติ ต้องย้ายวัคซีนไปเก็บในตู้เย็นอ่นท่ความเย็นได้มาตรฐาน ืีหรือในกระติกวัคซีนที่บรรจุไอซ์แพค และด�าเนินการซ่อมตู้เย็นโดยด่วน

7บทสรุปมาตรฐานลูกโซ่ความเย็นและวิธีการจัดเก็บวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้4. ห้ามเก็บวัคซีนไว้แน่นตู้ ควรมีระยะห่างของกล่องวัคซีนเพ่อให้ความเย็นท่วถึง และืัห้ามเปิดตู้เย็นโดยไม่จ�าเป็น 5. ในช่องท�าน�้าแข็งของตู้เย็น ต้องมีไอซ์แพคบรรจุน�้า 1) ตู้เย็น 5 คิว อย่างน้อย 4 อัน 2) ตู้เย็น 5-10 คิว อย่างน้อย 8 อัน 3) ตู้เย็น 10 คิว อย่างน้อย 16 อัน 6. มีขวดน�้าที่เติมเกลือ เก็บไว้ที่ชั้นล่างเพื่อช่วยให้อุณหภูมิคงที่ อย่างน้อย 4 ขวด 7. ห้ามเก็บอาหาร เครื่องดื่ม ยา หรือวัสดุอื่นๆ ไว้ในตู้เย็น8. ถ้ามีน�้าแข็งเกาะตู้เย็นหนาเกินกว่า 5 มม. ในช่องแช่แข็ง ให้ละลายน�้าแข็งออก 9. แขวนเทอร์โมมิเตอร์ไว้ในตู้เย็น ในตาแหน่งก่งกลางของช่องเย็นธรรมดา และ �ึควรอ่านอุณหภูมิเช้า-เย็น พร้อมทั้งบันทึกอุณหภูมิ 10. การเก็บวัคซีนใน กระติกวัคซีน และการขนส่ง 1) นาไอซ์แพคท่แช่แข็งแล้วออกมาวางนอกตู้เย็น จนด้านนอกของไอซ์แพค �ีเริ่มเปียก จึงเรียงลงในกระติกวัคซีนไว้ด้านข้างทั้งสี่ด้าน 2) วางเทอร์โมมิเตอร์ลงกระติกวัคซีน แล้วปิดฝาประมาณ 10-15 นาท ีตรวจอุณหภูมิให้ได้ +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส 3) นาวัคซีนใส่ถุงพลาสติก/ใช้กระดาษห่อ เพ่อป้องกันฉลากหลุดลอกและ �ืไม่ให้ขวดวัคซีนสัมผัสกบไอซ์แพค หรือน้ำแข็งโดยตรงั� ก่อนนาไปใส่กระตก�ิวัคซีน 4) กรณีไม่มีไอซ์แพค ให้ใช้นาแข็งแทน แต่ต้องมีปริมาณมากพอท่จะทาให้อุณหภูม� ้ี�ิอยู่ระหว่าง +2 ถึง +8 องศาสเซลเซียส โดยใช้เทอร์โมมิเตอร์ตรวจสอบ 5) รถที่ใช้ในการขนส่งต้องเป็นรถที่มีหลังคา 11. การเก็บวัคซีนกรณีไฟฟ้าดับ 1) ถ้าทราบล่วงหน้าว่าจะดับไม่เกิน 3 ชม. ให้นาไอซ์แพคหรือขวดนาท่แช่แข็งมา�� ้ีวางไว้ชั้นล่างของตู้เย็น แล้วปิดประตูตู้เย็นจนกว่าไฟฟ้าจะมา 2) หากดับเกิน 3 ชม. ให้ย้ายไปเก็บไว้ในกระติกวัคซีน พร้อมเทอร์โมมิเตอร์ เพิ่มนาแข็ง หรือเปล่ยนไอซ์แพค ระมัดระวังไม่ให้อุณหภูมิสูงกว่า +8 องศาเซลเซียส� ้ี

8คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นความรูทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบา1

9ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้าควำมรู้ทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้ำ โรคพิษสุนัขบ้า เรียกอีกอย่างว่า “โรคกลวนา”ั� ้ เกิดจากเช้อไวรัส genus Lyssavirus ืในตระกล Rhabdoviridae เปนโรคตดต่อจากสัตวมาสคนทมความรนแรง ผปวยทมอาการู็ิ์ู่ี ่ีุู้่ี ่ีแล้วต้องเสียชีวิตทุกราย การระบาดของโรคน้ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศกาลังพัฒนา คาดว่ามีผู้เสียชีวิตปีละี�กว่า 55,000 คน ในประเทศไทยผ้เสยชวตมแนวโน้มลดลงตามลาดบจาก 370 คนในปี ูีีิี�ัพ.ศ. 2523 เป็น 30 คน ในปี พ.ศ. 2545 และ 14 คน ในปี 2549 ในปี พ.ศ. 2561 มีผู้เสียชีวิต 18 ราย พบมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคใต้และภาคกลาง สัตว์นาโรค เป็นในสัตว์เลือดอุ่นท่เล้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดท้งสัตว์เล้ยง และสัตว์ป่า �ีีัีเช่น สุนัข แมว สุนัขจิ้งจอก สุนัขป่า หมาใน สกั๊งค์ แรคคูน พังพอน เป็นต้น ในแม็กซิโก อเมริกากลาง และอเมริกาใต้ มีค้างคาวดูดเลือด ค้างคาวกินผลไม้ และค้างคาวกินแมลง เป็นสัตว์น�าโรคในประเทศก�าลังพัฒนา กระต่าย กระรอก หนูแร็ท และหนูไมซ์ อาจติดเชื้อได้แต่พบไม่บ่อยนัก ในประเทศไทยพบว่าสุนัขเป็นสัตว์น�าโรคหลัก รองลงมาเป็นแมว ระยะติดต่อของโรค สุนัข และแมวอาจแพร่เชื้อได้ 1-7 วัน ก่อนเริ่มแสดงอาการป่วย (พบน้อยมากที่จะเร็วกว่า 3 วัน) และตลอดเวลาที่สัตว์ป่วย อย่างไรก็ตามตั้งแต่มีเชื้อไวรัสในน�้าลายจนถึงตาย รวมแล้วจะไม่เกิน 10 วัน ในสัตว์ป่า เช่น ค้างคาว และสกั๊งค์ มีรายงานการปล่อยเชื้อในน�้าลายได้เร็วถึง 8-18 วัน ก่อนแสดงอาการ เชื้อไวรัสออกมากับนาลายของสัตว์ท่ติดเช้อเป็นระยะๆ ส่วนใหญ่จะเข้าสู่ร่างกายคนหรือสัตว์ทางบาดแผล � ้ีืที่ถูกสัตว์กัดหรือข่วน

10คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอาการในสุนัข พบทั้งแบบดุร้าย และแบบเซื่อมซึม โดยแบ่งเป็น 3 ระยะ ด้วยกันคือระยะเริ่มแรก ระยะตื่นเต้นมีอาการประมาณ 2-3 วัน โดยสุนัขจะมีอารมณ์และอุปนิสัย เปล่ยนไปจากเดิม เช่น สุนัขท่ชอบคลุกคลีกับเจ้าของจะแยกตัวออกไป ีีหลบซุกตัวเงียบๆ มีอารมณ์หงุดหงิด หรือตัวท่เคยขลาดกลัวคน ีจะกลับมาคลอเคลีย เร่มมีไข้เล็กน้อย ม่านตาขยายกว้างกว่าปกต ิิการตอบสนองต่อแสงของตาลดลง กินข้าว กินน�้าน้อยลงเริ่มมีอาการทางประสาท สุนัขจะกระวนกระวาย ตื่นเต้น ไม่อยู่นิ่ง กัดแทะสิ่งของ สิ่งแปลกปลอม กัดทุกสิ่งไม่เลือกหน้า ถ้ากักขัง หรือล่ามไว้จะกัดกรงหรือโซ่จนเลือดกลบปาก โดยไม่แสดงอาการเจ็บปวด เสียงเห่าหอนจะเปลี่ยนไป ตัวแข็ง บางตัวล้มลงชักกระตุกสุนัขจะมีคางห้อยตก ล้นสีแดงคลาห้อยออกนอกปาก นาลายไหล ิ� ้� ้และไม่สามารถใช้ลิ้นได้เลย สุนัขอาจแสดงอาการขยอก หรือขย้อนคล้ายมีอะไรอยู่ในล�าคอ ขาอ่อนเปลี้ย ทรงตัวไม่ได้ ล้มแล้วลุกไม่ได้ อาการอมพาตจะเร่มจากขาหลงแล้วแผ่ไปทวตวอย่างรวดเร็ว และัิัั ่ัตายในที่สุด ภายใน 10 วันหลัง แสดงอาการ สุนัขท่แสดงอาการแบบดุร้าย จะแสดงอาการในีระยะต่นเต้นให้เห็นเด่นชัดและยาวนาน แต่จะแสดงอาการืในระยะอัมพาตส้นมาก ส่วนสุนัขท่แสดงอาการแบบซึม ัีจะแสดงอาการในระยะต่นเต้นส้นมากจนไม่ทันสังเกตเห็น ืัแต่จะแสดงอาการในระยะอัมพาตเด่นชัด ซึ่งชนิดซึมจะเป็นอันตรายมาก เน่องจากวินิจฉัยตามอาการท่แสดงออกได้ยาก ืีจึงทาให้เจ้าของไปคลุกคลีป้อนยาป้อนอาหารหรือนาจน�� ้สัมผัสกับน�้าลายหรือถูกกัดได้ระยะอัมพาต

11ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้ากำรส่งสัตว์ตรวจชันสูตรสัตว์เล็กอย่างกระรอก กระต่าย แมว ส่งชันสูตรได้ทั้งตัว สัตว์ใหญ่อย่าง สุนัข สุกร วัว แนะน�าให้น�าส่งผ่านทางเจ้าหน้าที่ปศุสัตว์ในแต่ละพื้นที่ซึ่งมีผู้ช�านาญในการตัดหัวสัตว์เก็บตัวอย่างส่งตรวจ หากไม่มีความช�านาญอาจเสี่ยงต่อการติดโรคได้ขั้นตอนของกำรน�ำตัวอย่ำงส่งตรวจ• นาตัวอย่างใส่ลงในถุงพลาสติกหนา รัดปากถุงให้แน่น ห่อด้วยกระดาษหนังสือ�พิมพ์หนาๆ ใส่ถุงพลาสติกหนาอีกช้น รวบปากถุงให้แน่น (ห้ามแช่ตัวอย่างในัฟอร์มาลิน ซึ่งจะท�าให้เนื้อสมองแข็ง ตรวจไม่ได้)• น�าถุงนี้ใส่ลงในถังพลาสติก กล่องโฟม หรือกล่องโลหะ ที่มีน�้าแข็งรองอยู่ก้นถัง แล้วเทน�้าแข็งทับอีกครั้ง เพื่อรักษาตัวอย่างไม่ให้เน่า (ห้ามใส่เกลือ หรือแช่แข็ง จะท�าให้ใช้เวลาในการตรวจนานขึ้นและผลตรวจอาจไม่ดีเท่าที่ควร)• น�าส่งห้องชันสูตรโรคโดยเร็วที่สุดภายใน 24 ชั่วโมง• กรอกข้อมูลในแบบน�าส่งตัวอย่างตรวจอย่างละเอียด เกี่ยวกับชนิดสัตว์ สี อายุ การฉีดวัคซีน การกัดคน หรือสัตว์อ่น รวมท้งช่อ ท่อยู่และหมายเลขโทรศัพท์ของืัืีผู้ต้องการผลชันสูตร หรือเจ้าของติดไว้ด้วย เพ่อป้องกันการสลับตัวอย่าง และืเจ้าหน้าที่สามารถติดต่อได้รวดเร็ว ส่วนซาก ถุงมือยาง หรือถุงพลาสติก ควรเผา หรือฝังให้ลึกอย่างน้อย 50 เซนติเมตร ป้องกันสัตว์อื่นคุ้ยเขี่ย มีด หรืออุปกรณ์อ่นให้ทาความสะอาดด้วยนายาฆ่าเช้อ แล้วผ่งแดดให้แห้งหรือ ต้มในนาเดือดื�� ้ืึ� ้นานอย่างน้อย 5-10 นาที

12คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกำรส่งห้องปฏิบัติกำรตรวจชันสูตรโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์ ส่งตรวจได้ที่ห้องปฏิบัติการกรมปศุสัตว์ ได้แก่ • สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออก (ชลบุรี) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนล่าง (จังหวัดพิษณุโลก) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน (จังหวัดล�าปาง) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง (จังหวัดสุรินทร์) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน (จังหวัดขอนแก่น) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันตก (จังหวัดราชบุรี) • ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคใต้ (จังหวัดนครศรีธรรมราช) กรุงเทพมหานคร ส่งตรวจได้ที่สถานเสาวภา สภากาชาดไทย การติดต่อจากคนถึงคน ตามทฤษฎีแล้วสามารถเกิดได้เน่องจากสามารถพบเช้อไวรัสืืพิษสุนัขบ้าในนาลายและ สารคัดหล่งของผู้ป่วย การติดต่อจากคนสู่คนโดยธรรมชาติยังไม่เคย� ้ัมีรายงานยืนยันท่แน่ชัด นอกจากโดยการปลูกถ่ายอวัยวะจากผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า ีการติดต่อโดยการหายใจโอกาสพบน้อยมาก ต้องมีไวรัสเข้มข้นในบรรยากาศจึงจะติดต่อได้ เช่น ในถาค้างคาว และเคยมีรายงานการติดเช้อในห้องปฏิบัติการของประเทศฝร่งเศส � ้ืัขณะเตรียมการผลิตวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า ซึ่งผู้ท�างานไม่ได้ใช้มาตรการการป้องกันที่ดีพอ ทาให้เช้อไวรัสกระจายจากเคร่องปั่น (centrifuge) �ืืสู่บรรยากาศในห้องปฏิบัติการ สาหรับการติดโรคจาก�ค้างคาวดูดเลือด ส่วนใหญ่พบในลาตินอเมริกา สาหรับ�สหรัฐอเมริกา มีรายงานการติดโรคจากค้างคาวกินแมลงแต่พบได้น้อย

13ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้ากำรดูแลบำดแผลภำยหลังถูกสัตว์กัด-ข่วนสิ่งส�าคัญ คือ การปฐมพยาบาลบาดแผลโดยทันที โดยข้อห้ำมในกำรดูแลบำดแผลล้างบาดแผลทันที ฟอกสบู่หลายๆ ครั้ง “ล้างเบาๆ ล้างนานๆ” ลางสบออกใหหมด ควรลางนาน 10-15 ู้่้้นาที เพ่อลดเช้อไวรัสพิษสุนัขบ้าท่อยู่บริเวณบาดแผล ืืีถ้าแผลลึกให้ล้างถึงก้นแผล ระวังอย่าให้แผลช�้า 112334เช็ดแผลด้วยนายาฆ่าเช้อ ควรใช้เบตาดีน � ้ื(โพวิโดนไอโอดีน : Povidone iodine) ถ้าไม่ม ีใช้แอลกอฮอล์ 70% หรือ ทิงเจอร์ไอโอดีนรีบไปพบแพทย์โดยบุคลากรสาธารณสุขเพื่อประเมินความจ�าเป็นในการรับวัคซีนปองกัน้โรคพิษสุนัขบ้า พร้อมให้ประวัติการฉีดวัคซีนที่ผ่านมาด้วยหากมีนัดฉีดวัคซีนต้องไปให้ตรงตามนัดทุกคร้ง ัเนองจากวคซนชนดน้ต้องรบเป็นชด และตรงตามื ่ัีิีัุก�าหนดนัด จึงจะมีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคห้ามถู หรือ ฟอกบาดแผลด้วยความรุนแรง ห้ามใช้รองเท้าตี เพราะนอกจากบาดแผลจะช�้าท�าให้เชื้อเข้าสู่ระบบประสาทแล้ว เชื้อโรคอื่นๆ ก็ยังเข้าสู่บาดแผลด้วยห้ามทาครีมทุกชนิดบริเวณบาดแผล2

14คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบาในสัตว2

15วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์วคซนัี เป็นชีววัตถุท่ผลิตมาจากเช้อโรคหรือพิษของเช้อโรคท่ถูกทาให้ไม่ ีืืี�สามารถก่อโรคได้ เพ่อนามาใช้กระตุ้นร่างกายให้สร้างภูมิคุ้มกันต่อโรค สาหรับวัคซีนป้องกันื��โรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ จะเป็นวัคซีนชนิดเช้อตาย (inactivated vaccine หรือ killed ืvaccine) วัคซีนเป็นชีววัตถุท่ไวต่อการเปล่ยนแปลงของอุณหภูมิ ท้งความร้อน ความเย็นจัด ีีัและแสง ปัจจัยเหล่าน้มีผลต่อคุณภาพของวัคซีน เพราะทาให้วัคซีนเส่อมสภาพและ ี�ือาจทาให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ภายหลังได้รับวัคซีน จึงต้องจัดเก็บและขนส่งวัคซีนใน�อุปกรณ์ท่ได้มาตรฐานและในอุณหภูมิท่เหมาะสม โดยวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าส�าหรับีีสัตว์และคน จะต้องเก็บในอุณหภูมิระหว่าง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส เท่านั้น (ห้ามแช่แข็งหรือสัมผัสน�้าเเข็งโดยตรงอย่างเด็ดขาด)+8+2วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์ วคซนปองกนโรคพษสนขบา ถกผลตครงแรกในป พ.ศ. 2428 และไดรบการพฒนา ัี้ัิุัู้ิั ้ี้ััมาอย่างต่อเน่อง มีวิธีการผลิตวัคซีนท่ต่างกัน เช่น การผลิตโดยวิธีเพาะเล้ยงท่ต่างกัน ืีีีและใชวธการทาใหเชอหมดฤทธทตางกน สามารถใชในการกระตนภมคมกนในสตวไดนาน ้ิี�้ื ้ิ ์ี ่่ัุู้้ิุ้ัั์้อย่างน้อย 1 ปีVACCINE

16คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2.1 คุณสมบัติของวัคซีน วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าสาหรับสัตว์ในประเทศไทย ส่วนมากจะเป็นการนาเข้ามา��ใช้ในการป้องกันควบคุมโรค มี 2 ลักษณะ 1) เป็นน�้าสีชมพูอมแดง มีตะกอนขุ่นขาว 2) เป็นน�้าสีขาวขุ่น โดยมีคุณลักษณะของวัคซีน ดังนี้ วัคซีนจะมีประสิทธิภาพในการกระตุ้นทางภูมิคุ้มกันได้ ต้องอย่ภายใต้ระบบการบรหารจดการระบบลกโซ่ความเยน ูิัู็ที่มีประสิทธิภาพ (Cold chain system) คือระบบการจัดการ ท่จะทาให้วัคซีนอยู่ในี�อุณหภูมิท่ถูกต้องเหมาะสมตลอดเวลา ีท้งในขณะจัดเก็บและกระบวนการขนส่งวัคซีน และรวมถึง ัข้นตอนในขณะให้บริการท่ต้องนาวัคซีนท่มีอยู่ในสภาพทัี�ีี ่เหมาะสมเข้าสู่ร่างกายสัตว์เป็นวัคซีนท่ผลิตจากเช้อไวรัสโรคพิษสุนัขบ้า ซ่งเพาะเล้ยงบนเซลล์เน้อเย่อ ีืึีืื(Tissue culture)เปนวคซนชนดเชอตาย (Inactivated) โดยการผลตจะมการใชสาร Aluminium ็ัีิื ้ิี้hydroxide หรือ Aluminium phosphate เป็น Adjuvant หรือสารเสริมฤทธิ ์เพิ่มการตอบสนองทางระบบภูมิคุ้มกัน เป็นวัคซีนที่ได้รับการขึ้นทะเบียนต�ารับยาจากกระทรวงสาธารณสุขขนาดบรรจ สวนใหญ่จะมีขนาด 1 มล. ต่อสัตว์ 1 ตัว และ 10 มล. ต่อสัตว์ 10 ตัว ุ่มีความเเรง (Potency) ประสิทธิภาพ ในการควบคุมโรค ของ Rabies Vaccine ไม่น้อยกว่า 1 IU/ml.ภูมิคุ้มกันโรคภายหลังสัตว์ได้รับการฉีดวัคซีนครบ ต้องคงตัวอยู่ได้ไม่น้อยกว่า 1 ปีการเก็บรักษาและขนส่งต้องอยู่ในช่วง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส

17วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์2.2 ปัจจัยที่ส่งผลต่อประสิทธิผลของกำรด�ำเนินกำรฉีดวัคซีนในสัตว์ 1) วัคซีน o มีคุณภาพในการกระตุ้นภูมิคุ้มกัน o รักษาคุณภาพทุกขั้นตอน (Cold chain) o กล่องบรรจุมีสภาพสมบูรณ์ไม่เปียกน�้า o วัคซีนต้องไม่เป็นน�้าเเข็ง o มีจ�านวนเพียงพอ 2) ผู้ท�าหน้าที่ฉีดวัคซีน o มหน้าทตามกฎหมาย โดยเป็นสัตวแพทย์ หรอผ้ได้รบมอบอานาจจากสัตวแพทยีี ่ืูั�์ตาม พ.ร.บ.โรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 o ผ่านหลักสูตรการฝึกอบรม มีความรู้และทักษะที่ถูกต้อง o มีจ�านวนครอบคลุมทุกพื้นที่และสอดคล้องกับจ�านวนสัตว์ 3) วิธีการฉีดวัคซีน o วิธีการฉีดถูกต้อง ฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือกล้ามเนื้อ ตามข้อก�าหนดของวัคซีน o ฉีดโดยวัคซีนเข้าสู่ตัวสัตว์เต็มขนาด (Dose) o ฉีดตรงตามก�าหนดเวลา (โปรแกรม) o มีการฉีดกระตุ้นซ�้าเป็นประจ�าทุกปี ตลอดชีวิตสัตว์ o ความครอบคลุมในการฉีดวัคซีน (Vaccine coverage) อย่างน้อย 80% ของจ�านวนสุนัขและแมวในพื้นที่ ตวอย่างรายละเอยดคณลกษณะเฉพาะวคซนัีุััีป้องกนโรคพษสุนัขบ้าสาหรบสตว์ของกรมปศสัตว์ ซ่งัิ�ััุึองค์กรปกครองส่วนท้องถ่นสามารถนาไปปรับใช้ตามิ�ความเหมาะสมพื้นที่ Download ตัวอย่างได้ที่ http://dcontrol.dld.go.th/webnew/index.php/th/news-menu/2018-07-04 -04-12-47/rabies/1734-2562-3

18คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นขั้นตอนการฉีดวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบาในสัตว3

19ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ขั้นตอนกำรฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์ 3.1 กำรฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์3.1.1 การฉีดวัคซีนในสัตว์ การฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีวิธีการฉีดดังนี้ชนิดสัตว์ชนิดวัคซีนที่ใช้การฉีดวัคซีนในปีแรกการฉีดวัคซีนกระตุ้นซ�้าครั้งแรกครั้งที่ 2สุนัข / แมวBDVอายุ 2-4 เดือนหลังจากครั้งแรก 1 เดือน1 ครั้ง ครั้งละ 1 เข็ม ทุกปีBDV= Biotechnology-derived vaccine คือ วัคซีนที่ผลิตมาจากไวรัสพิษสุนัขบ้าที่น�ามาผ่านกระบวนการทางเทคโนโลยีชีวภาพ (อ้างอิงจาก OIE terrestrial Manual 2018)3.1.2 การฉีดวัคซีนส�าหรับสัตว์กลุ่มเสี่ยงในพื้นที่เกิดโรคพิษสุนัขบ้า (รัศมี 5 กม. รอบจุดเกิดโรค) เมอมการรายงานยนยันตรวจพบโรคพิษสุนัขบ้าจากห้องปฏบัตการ ปศสัตว์ื ่ีืิิุอาเภอจะประกาศกาหนดเขตโรคระบาดช่วคราว ชนิดโรคพิษสุนัขบ้า ในสุนัข แมว และ ��ัสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในพื้นที่รัศมี 5 กิโลเมตรรอบจุดที่พบโรค โดยประกาศดังกล่าวมีก�าหนดระยะเวลา 30 วัน ซ่งเม่อประกาศแล้วจะห้ามไม่ให้เคล่อนย้ายสุนัขและแมวเข้า ออก หรือ ึืืผ่านในเขตนั้นเว้นแต่จะได้รับอนุญาตจากสัตวแพทย์ ทั้งนี้ สัตวแพทย์หรือผู้ที่ได้รับมอบหมายจากสัตวแพทย์จะดาเนินการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าให้กับสุนัขและแมวทุกตัว �(ฉีด 100% ของประชากรสุนัขและแมว) โดยสุนัขหรือแมวทุกตัวที่ได้รับการฉีดวัคซีนเข็มแรก หลังจากน้น 1 เดือน จะต้องฉีดกระตุ้นภูมิ (booster) อีกคร้งและต้องฉีดวัคซีนเป็นประจาทุกปี ัั�หรือฉีดวัคซีนตามค�าแนะน�าหรือตามโปรแกรมของแต่ละบริษัทผู้จ�าหน่ายวัคซีน

20คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น132 ในพ้นท่เกิดโรคหากเจ้าของสัตว์พบว่าสัตว์ของตัวเองถูกสัตว์ท่สงสัยว่าเป็นโรคืีีพิษสุนัขบ้ากัดให้แจ้งเจ้าหน้าท่เพ่อฉีดวัคซีน และเจ้าของสัตว์จะีืต้องสังเกตอำกำรสัตว์ท่ถูกกัดีเป็นเวลำไม่น้อยกว่ำ 6 เดือน นอกจากนี้ หากพบเห็นสุนัขหรือแมวแสดงอาการสงสัยให้กักขังสตว์โดยด่วนเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 15 วน หรอเมอพบสตว์ตายโดยไม่ทราบสาเหต ให้แจ้งััืื ่ัุสัตวแพทย์ภายในระยะเวลา 12 ช่วโมงเพ่อเข้าดาเนินการควบคุมโรคและเก็บตัวอย่างส่งตรวจ ัื�ในกรณีท่พบสุนัขหรือแมวแสดงอาการของโรคพิษสุนัขบ้าอย่างชัดเจนให้สัตวแพทย์ ีสั่งท�าลายแล้วเก็บตัวอย่างส่งตรวจ3.2 กำรจับบังคับสัตว์เพื่อฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบำ้ 3.2.1 การบังคับสัตว์เพื่อฉีดวัคซีนในสุนัข 1) การเข้าหาสุนัข ควรเคลื่อนไหวอย่างนุ่มนวล ยื่นมือไประดับหน้ากับสุนัข เพื่อให้สุนัขดมกลิ่น ห้ามยื่นมือเข้าไปเหนือหัวสุนัขเพราะเป็นลักษณะของการท้าทาย ถ้าสุนัขแสดงท่าทีเป็นมิตรก็สามารถลูบคลาหรือตบเบาๆ ท่คอ�ีได้ ห้ามตบหัวสุนัขเพราะเป็นการแสดงอานาจเหนือกว่า ซ่งสุนัขท่ไม่คุ้นเคย�ึีอาจไม่ยอมรับ 2) การควบคุมและการผูกปากสุนัข (ภาพที่ 2) ให้ใช้แถบผ้าหรือเชือกที่ไม่คมผูกเป็นบ่วงสวมปากสุนัข แล้วดึงให้ตึงพอประมาณ โดยให้ปมท่ผูกอยู่ีบนดั้งจมูก จากนั้นพันแถบผ้าหรือเชือกลงมาผูกใต้คางอีกปม อย่าให้แน่นเกินไปแล้วอ้อมใต้ใบหูและผูกเป็นเงื่อนไว้บนหนังคอภาพที่ 2 วิธีการผูกเชือกที่ปากสุนัขการผูกปากสุนัขให้ใช้แถบผ้าหรือเชือกที่ไม่คมผูกเป็นบ่วงสวมปากสุนัข แล้วดึงให้ตึงพอประมาณ โดยให้ปมที่ผูกอยู่บนดั้งจมูกพันแถบผ้าหรือเชือกลงมาผูกใต้คางอีกปม อย่าให้แน่นเกินไปแล้วอ้อม ใต้ใบหูและผูกเป็นเงื่อนไว้บนคอ1) การผูกปากสุนัขใหใชแถบผาหรือเชือกที่ไมคมผูกเปนบวง2) สวมปากสุนัข แลวดึงใหตึงพอประมาณ2) สวมปากสุนัข แลวดึงใหตึงพอประมาณโดยใหปมที่ผูกอยูบนดั้งจมูก3) พันแถบผาหรือเชือกลงมาผูกใตคางอีกปม 3) พันแถบผาหรือเชือกลงมาผูกใตคางอีกปมอยาใหแนนเกินไปแลวออมใตใบหูและผูกเปน อยาใหแนนเกินไปแลวออมใตใบหูและผูกเปนเงื่อนไวบนคอ1) การผูกปากสุนัขใหใชแถบผาหรือเชือกที่ไมคมผูกเปนบวงโดยใหปมที่ผูกอยูบนดั้งจมูกเงื่อนไวบนคอ1) การผูกปากสุนัขใหใชแถบผาหรือเชือกที่ไมคมผูกเปนบวง2) สวมปากสุนัข แลวดึงใหตึงพอประมาณโดยใหปมที่ผูกอยูบนดั้งจมูก3) พันแถบผาหรือเชือกลงมาผูกใตคางอีกปมอยาใหแนนเกินไปแลวออมใตใบหูและผูกเปนเงื่อนไวบนคอ

21ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 3) การจับบังคับสุนัขขนาดใหญ่ (ภาพที่ 3) 3.1) การบังคับสุนัขในท่านั่ง ให้ใช้แขนโอบรอบใต้คอสุนัข เพื่อแขนยึดหัวของสุนัขกับร่างกายผู้จับบังคับสุนัข ใช้แขนและมืออีกข้างหนึ่งจับยึดบริเวณสะโพก และขาหลังของสุนัขเพ่อป้องกันไม่ให้สุนัขยืนหรือนอนืลงในระหว่างด�าเนินการ พยายามดึงสุนัขให้ใกล้กับหน้าอกเพื่อช่วยลดการเคลื่อนตัวของสุนัข 3.2) การบังคับสุนัขในท่ายืน วางแขนข้างหนึ่งใต้คอสุนัขเพื่อให้แขนยึดหัวของสุนัขให้อยู่กับท่ เพ่อลดโอกาสท่สุนัขจะไปกัดผู้ดาเนินการคนอ่นๆ ีืี�ืวางแขนอีกข้างหน่งใต้ท้องสุนัขเพ่อป้องกันไม่ให้สุนัขน่งหรือนอนลงึืัในช่วงดาเนินการ พยายามดึงสุนัขให้ใกล้กับร่างกายเพ่อช่วยลดการ�ืเคลื่อนตัวของสุนัข 3.3) การบังคับสุนัขในท่านอนตะแคง ทาโดยเม่อสุนัขอยู่ในท่ายืน ให้เอ้อม�ืืมือข้ามจากด้านหลังของสุนัขมาจับขาหน้า และขาหลังของสุนัข พยายามให้ลาตัวสุนัขใกล้กับตัวของผู้บังคับมากท่สุด ค่อยๆ ยกขาของ�ีสุนัขออกจากโต๊ะ (หรือพื้น) โดยให้ร่างกายของสุนัขค่อยๆเลื่อนออกจากตัวผู้บังคับจนกระทั่งนอนลง และขาทั้ง 4 ข้าง ชี้ออกนอกตัวผู้จับบังคับ ใช้แขนทั้ง 2 ข้างในการกด ควบคุมการเคลื่อนไหวของสุนัข1. 1. 1. การบังคับสุนัขในทานั่ง2. 2. 2. การบังคับสุนัขในทายืน3. 3. 3. การบังคับสุนัขในทานอนตะแคงการบังคับสุนัขในทานั่งการบังคับสุนัขในทายืนการบังคับสุนัขในทานอนตะแคงการบังคับสุนัขในทานั่งการบังคับสุนัขในทายืนการบังคับสุนัขในทานอนตะแคง123การบังคับสุนัขในท่านั่งการบังคับสุนัขในท่ายืนการบังคับสุนัขในท่านอนตะแคงภาพที่ 3 การจับบังคับสุนัขขนาดใหญ่

22คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4) การจับบังคับสุนัขขนาดเล็ก (ภาพที่ 4) อาจใช้วิธีการอุ้มสุนัขแต่ต้องแน่ใจว่าสุนัขไม่อยู่ในสภาพที่ตื่นกลัว แล้วใช้มือข้างหนึ่งสอดเข้าระหว่างขาหน้า ขณะที่มืออีกข้างหนึ่งโอบรอบขาหลังและสะโพก เพื่อไม่ให้สุนัขบิดตัวหรือถีบยกสุนัขข้นมือข้างหน่งอยู่ท่หน้าอกและมืออีกข้างหน่งอยู่ท่บ้นท้ายจะึึีึีัป้องกันไม่ให้สุนัขกระโดดลงได้ภาพที่ 4 การจับบังคับสุนัขขนาดเล็ก 3.2.2 การบังคับสัตว์เพื่อฉีดวัคซีนในแมว (ภาพที่ 5) ใช้มือข้างหนึ่งจับบริเวณหนังคอแมวระหว่างหูท้ง 2 ข้าง ซ่งเป็นส่วนท่ผิวหนังหลวมสามารถจับยึดได้ง่าย ัึีและเป็นตาแหน่งทแมวไม่สามารถแว้งกัดได้ มออกข้างหนงจบยึด 2 ขาหลง�ี ่ืีึ ่ััของแมว และดึงให้แมวเหยียดตัวออกโดยให้ขาทั้ง 4 ข้างออกนอกตัวผู้บังคับ พยายามให้แขนท่จับ 2 ขาหลัง กดแมวให้ติดกับพ้นหรือโต๊ะ เพ่อลดโอกาสีืืเคลื่อนไหวของแมวภาพที่ 5 การจับบังคับแมว

23ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 9) ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า ตามภาพที่ 6ภาพที่ 6 ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า1243ใช้มือข้างท่ถนัดถือกระบอกยาท่เตรียมวัคซีนไว้ ีีและใช้มืออีกข้างหน่งเช็ดบริเวณท่จะฉีด ด้วยสาลึี�ีชุบแอลกอฮอล์ 70%ใช้มืออีกข้างหน่งดึง หรือขยุ้มผิวหนังข้นมาเล็กน้อยึึเพื่อให้ใต้ผิวหนังเกิดเป็นโพรงบันทึกข้อมูลการฉีดในใบรับรองการฉีดวัคซีนและ ชี้เเจงก�าหนดการฉีดครั้งต่อไปเเทงเข็มเข้าบริเวณดังกล่าวโดยก่อนฉีดวัคซีนเข้าไปควรดึงก้านกระบอกฉีดถอยหลังเล็กน้อย เพ่อตรวจืสอบว่าปลายเข็มฉีดยาไม่ได้แทงเข้าหลอดเลือดในบริเวณนั้น หากไม่พบมีเลือดไหลย้อนกลับให้ฉีดยาเข้าตัวสุนัข-แมวได้ เม่อฉีดยาเสร็จเเล้วควรนวดืบริเวณนั้นเพื่อให้ยากระจายตัวและดูดซึมดี

24คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3.2.3 การจับบังคับสุนัขและแมวด้วยสวิง สาหรบสนขและแมวทไม่สามารถจบได้โดยตรง สตว์ดร้าย ไม่สามารถ �ัุัี่ััุเข้าใกล้ตัวสัตว์ได้ และเจ้าของเองไม่สามารถจับตัวสัตว์ได้น้น สามารถใช้สวิงเป็นอุปกรณ์ท่ช่วยัีในการจับบังคับสัตว์แทนได้ ช่วยให้สะดวกและเข้าถึงตัวสัตว์ในการดาเนินการฉีดวัคซีนได้ �ง่ายข้น โดยนาสวิงครอบตัวสัตว์ซ่งจะทาให้ไม่สามารถกระดุกกระดิกเคล่อนตัวได้มากนัก ึ�ึ�ืจากนั้นเจ้าหน้าที่ก็สามารถฉีดวัคซีนให้กับสัตว์ได้อย่างง่ายดาย ปลอดภัย และลดความเสี่ยงที่จะถูกกัดหรือถูกข่วนตัวอย่างภาพสวิงจับบังคับสัตว์ตัวอย่างภาพสวงจับบังคับสตวตวิั์ตัวอย่างภาพสวงจับบังคับสตวิั์ตัวอย่างภา พ ส ว ิง จับ บ ังคับ ส ัตว ์ตั ตัว อ ย่างภา พ ส ว ิง จับ บ ังคับ ส ั์ว อ ย่างภา พ ส ว ิง จับ บ ังคับ ส ัตว ์

25ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์รายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะสวิงส�าหรับจับสัตว์คุณลักษณะ1 ตัววงสวิงและด้ามจับท�าจากสแตนเลส เกรด 304 ผิวเงา2 ตัวสวิงและด้ามจับสามารถแยกช้นส่วนออกจากกันและสามารถประกอบกลับิคืนได้3 ขนาดของสแตนเลสท่ใช้ทาวงสวิง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่น้อยกว่า 1.8 ี�ซม. ขึ้นรูปเป็นวงกลม โดยมีเส้นผ่านศูนย์กลางของวงสวิงในแนวตั้งไม่น้อยกว่า 72 ซม. และเส้นผ่านศูนย์กลางในแนวนอนไม่น้อยกว่า 72 ซม. เช่อมวงสวิง ืด้วยสแตนเลสแบบสามง่ามเพ่อเพ่มความแข็งแรง โดยตัวแกนกลางมีความยาว ืิ25 ซม. ติดต้งเกลียวฝังด้านในความลึก 1 น้ว เพ่อใช้สาหรับประกอบกับ ัิื�ตัวด้ามจับ ส่วนสแตนเลสแบบสามง่ามท่ใช้ยึดเพ่มความแข็งแรงกับวงสวิงท้งีิัซ้ายและขวา มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8 ซม. ยาว 29 ซม.4 ส่วนของด้ามจับมีขนาดความหนาของสแตนเลส 1 มม.เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.9 ซม. ยาว 130 ซม. พร้อมจั๊มเกลียวด้านบนโดยตัวเกลียวมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 8 มม. ยาว 1 นิ้ว5 ติดตั้งตาข่ายที่วงสวิง ชนิด Polyethylene (PE) แบบผสมสารป้องกันแสงแดดหรือแสงยูวี (UV) โดยมีความยาว 145 ซม. ขนาดของช่องตาข่าย มีความกว้าง 7 ซม. ยาว 7 ซม. และมีความหนาของเส้นตาข่าย 2 มม. ด้านท้ายของตาข่ายร้อยด้วยเชือกเพ่อใช้สาหรับรูดเปิด-ปิดตาข่ายตามความเหมาะสมในการใช้งานื�โดยมีความยาว 85 ซม.

26คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น6 วงสวิงพร้อมตาข่ายมีนาหนักไม่เกิน 1.4 กก. และด้ามจับมีนาหนักไม่เกิน � ้� ้600 กรัม เมื่อประกอบพร้อมใช้งานมีน�้าหนักรวมไม่เกิน 2 กก.7 ความยาวของสวิงเมื่อประกอบพร้อมใช้งานแล้วมีความยาว 225 ซม.8 สามารถประกอบวงสวิงกับด้ามจับได้โดยการหมุนเกลียวตามเข็มนาฬิกาและถอดออกจากกันโดยหมุนทวนเข็มนาฬิกา โดยเม่อประกอบเสร็จแล้วจะต้องมืีความแข็งแรง ไม่หลุดออกจากกัน9 รับประกันคุณภาพการใช้งานและช้นส่วนอุปกรณ์ต่างๆ พร้อมท้งซ่อมแซม ิัโดยไม่คิดค่าใช้จ่ายใดๆ เป็นระยะเวลาไม่น้อยกว่า 1 ปี10 ผู้เสนอราคาต้องนาตัวอย่างมาให้คณะกรรมการพิจารณาตามวัน เวลา และ �สถานที่ที่ก�าหนด11 ส่งมอบตามสถานท่ท่กรมปศุสัตว์กาหนด สินค้าต้องเป็นของใหม่ เหมือนตัวอย่างีี�ที่น�ามายื่น ส่วนประกอบต่างๆ ต้องมีความสัมพันธ์กัน มีความคงทน สะดวกต่อการปฏิบัติงาน พร้อมประกอบ และทดสอบการใช้งาน

27ขั้นตอนการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ 3.3 ขั้นตอนกำรจัดบริกำรฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำ 1) วางแผน : กาหนดการการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าตามท่นัดหมาย หรือ�ีประชาสัมพันธ์กับประชาชนหรือเจ้าของสัตว์ 2) เตรยมวสดอปกรณีัุุ์ เคร่องมือต่างๆ เก่ยวกับการฉีดวัคซีน เช่น วัคซีน เข็ม กระบอกืีฉีดยา ส�าลี แอลกอฮอล์ บัตรวัคซีน กระติกน�้าแข็ง ไอซ์แพคหรือน�้าแข็ง ถุงขยะ กระบอกใส่เข็มที่ใช้แล้ว 3) จัดเรียงวัคซีน ตามค�าแนะน�าการจัดเรียงวัคซีนลงในกระติกหรือกระเป๋าวัคซีน 4) สอบถามประวัติสัตว์ จากเจ้าของสัตว์ เช่น ชื่อ อายุ เพศ พันธุ์ ประวัติการฉีดวัคซีน การฉีดวัคซีนครั้งสุดท้าย และอาการสุนัข-แมว ณ ปัจจุบัน 5) ตรวจสุขภาพ สนข-แมว พนฐาน เชน วดอณหภม (อณหภมปกต 101 - 102 องศาุัื ้่ัุูิุูิิฟาเรนไฮน์) สอบถามการรับประทานอาหาร สัตว์ที่จะสามารถฉีดวัคซีนได้จะต้องมีสุขภาพดี ไม่แสดงอาการป่วย 6) เตรียมวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าโดยดูดวัคซีนออกจากขวดวัคซีน 7) ให้เจ้าของหรืออาสาสมัครร่วมทีมจับบังคับสุนัข หรือแมว 8) ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า โดย  ใช้วิธีการฉีดเข้าใต้หนัง ซ่งสามารถฉีดได้ง่ายและสะดวกกว่าการฉีดเข้าทางอ่นๆ ึืท�าให้สุนัข-แมวเจ็บน้อยกว่าการฉีดเข้ากล้ามเนื้อ แม้ว่าการดูดซึมทางผิวหนังจะช้ากว่าการฉีดเข้าทางอ่น แต่จัดเป็นวิธีการท่เหมาะสมต่อการฉีดวัคซีนืีป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า  ต�าแหน่งที่ฉีดส่วนใหญ่คือบริเวณหนังคอที่มีความยืดหยุ่น  งดอาบน�้า ภายหลังฉีดวัคซีน 7 วัน

28คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นวัคซีนและระบบลูกโซความเย็นวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบาในสัตว4

29 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัวัคซีนและระบบลูกโซ่ควำมเย็นวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำในสัตว์ 4.1 ระบบลูกโซ่ควำมเย็น (Cold chain system) และควำมส�ำคัญด้วยเหตุที่วัคซีนไวต่อความร้อน ความเย็นจัด แสง และต้องเก็บในอุณหภูมิที่ถูกต้องตงแต่ผู้ผลิตจนถึงผ้ใช้ จึงต้องมีระบบท่จะทาให้วคซนอย่ในอุณหภมิท่เหมาะสมตลอดเวลา ั ู้ี�ัีููีท้งในขณะจัดเก็บและขนส่งวัคซีน ระบบน้เรียกว่า ัี“ระบบลูกโซ่ความเย็น (Cold chain system)”ระบบน้ประกอบด้วยการจัดเก็บและการขนส่งท่เช่อมต่อกัน ซ่งได้ออกแบบให้ีีืึวัคซีนอยู่ในอุณหภูมิทถูกต้องเหมาะสมจนกระท่งถงสัตว์ท่เป็น กลุ่มเป้าหมาย ดงแผนผังทแสดงี ่ัึีัี ่VACCINEICE PACKICE PACK

30คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นน�าเข้าทางเรือ/เครื่องบินวัคซีนจากต่างประเทศห้องเย็นของบริษัทผ่านการรับรองรุ่นการผลิตจาก อย.จ�าหน่ายภายในประเทศห้องเย็น/ตู้เย็น dealerตู้เย็นสถานพยาบาลสัตว์เอกชนตู้เย็นสถานพยาบาลสัตว์เอกชนตู้เย็นของ อปทตู้เย็นของ อปทห้องเย็นของกรมปศุสัตว์ 9 แห่ง (สานักงานปศุสัตว์เขต 1-9)�ตู้เย็นของปศุสัตว์จังหวัดตู้เย็นของปศุสัตว์อ�าเภอการน�าวัคซีนไปฉีดสัตว์การน�าวัคซีนไปฉีดสัตว์การน�าวัคซีนไปฉีดสัตว์การน�าวัคซีนไปฉีดสัตว์การน�าวัคซีนไปฉีดสัตว์ภาพที่ 7 เส้นทางการขนส่งวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ห้องเย็นของบริษัท

31 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัระบบลูกโซ่ความเย็น มีความส�าคัญด้วยเหตุผล ดังนี้โดยสรุปการจัดเก็บและการขนส่งวัคซีนท่ไม่เหมาะสม ทาให้เกิดความเส่ยง ี�ีต่อสัตว์ที่จะได้รับวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าที่ไม่มีคุณภาพ วัคซีนเส่อมสภาพได้ง่าย ืเม่อเวลาผ่านไปความแรง ื(Potency) ของวัคซีนจะลดลงอุณหภูมิท่สูงข้นจะทาให้ีึ�ความแรงของวัคซีนลดลงเร็วขึ้นวคซนบางชนิดจะสญเสยัีูีความแรงทันท ถ้าอย่ในีูอุณหภูมิท่ทาให้แข็งตัว ี�(Freezing)เม่อวัคซีนเส่อมสภาพจากืือุณหภูมิท่ทาให้แข็งตัว ี�(Freezing) ฉีดแล้วจะเกิดเป็นไตแข็ง 1234

32คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น4.2 อุปกรณ์ที่ใช้ในกำรจัดเก็บขนส่งวัคซีนและกำรดูแลรักษำ ในการรักษาคุณภาพของวัคซีนจาเป็นต้องมีอุปกรณ์ท่ใช้ในการจัดเก็บและขนส่งวัคซีน�ีที่ได้มาตรฐาน ดังนี้4.2.1 ห้องเย็นเก็บวัคซีน (Cold room) จะใช้ในระดับส่วนกลาง (National) หรือ หน่วยงานท่มีการสารองวัคซีนจานวนมาก ควรมีมาตรฐาน การดาเนินงานี���ระดับสากล เช่น องค์การอนามัยโลก (WHO) สามารถเก็บรักษาอุณหภูมิของวัคซีนได้คงที่ตามช่วงที่ก�าหนด 4.2.2 ตู้เย็น เป็นอุปกรณ์ท่ใช้เก็บรักษาควบคมอุณหภูมิของวัคซีนทใช้มากทสุด ีุี ่ี ่ทั้งในระดับคลังโรงพยาบาล เทศบาล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในปัจจุบันคลังวัคซีนระดับอาเภอและสถานบริการส่วนใหญ่ใช้ตู้เย็นบ้าน (Domestic �Refrigerator) ซ่งต้องได้มาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก.) และควรเป็นชนิด ึ2 ประตู แยกช่องแช่แข็งและช่องธรรมดาออกจากกันภาพที่ 8 ตัวอย่างตู้เย็นที่ใช้ในการจัดเก็บวัคซีนคุณสมบัติที่ดีของตู้เย็น คือสามารถรักษาอุณหภูมิได้คงที่มีอายุการใช้งานไม่เกิน 10 ปีใช้ในการเก็บวัคซีนเพียงอย่างเดียวมีความจุในการเก็บวัคซีนได้เพียงพอเก็บรักษาความเย็นไว้ได้นาน เมื่อไฟฟ้าดับ

33 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัการดูแลรักษาตู้เย็นที่ใช้เก็บวัคซีน ปรับอุณหภูมิในช่องแช่แข็งให้ต�่ากว่า -15 องศาเซลเซียส ปรับอุณหภูมิในช่องธรรมดาให้อยู่ในช่วง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส ตรวจวัดอุณหภูมิทั้ง 2 ช่อง อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง (ช่วงเช้า และ ช่วงบ่าย) ทุกวันไม่เว้นวันหยุดใส่ไอซ์แพคในช่องแช่แข็ง และขวดใส่นาเกลือมีฝาปิดวางไว้ช้นล่าง (ให้เต็มช่องเก็บผัก) � ้ัของตู้เย็น เพื่อควบคุมอุณหภูมิ ท�าให้เก็บรักษาความเย็นได้คงที่ถ้ามีนาแข็งเกาะหนาในช่องแช่แข็งเกิน 5 มม. ควรละลายนาแข็งออกให้หมด เพราะ� ้� ้นาแข็งท่เกาะหนาไม่ได้ท�าให้ตู้เย็นเย็นข้น แต่จะไปอุดก้นไม่ให้ความเย็นไหลลงมา� ้ีึัในช่องธรรมดา ท�าให้อุณหภูมิสูงขึ้นช่องธรรมดา +2 ถึง +8 coขวดน�้าเกลือช่วยควบคุมอุณหภูมิData logger ใช้อ่านอุณหภูมิโดยไม่ต้องเปิดตู้เย็น

34คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นการเก็บรักษา/การจัดเรียงวัคซีนในคลังวัคซีน หรือตู้เย็นในสถานบริการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย (inactivated vaccine หรือ killed vaccine) ทาจากเช้อไวรัสท้งอนุภาค การเก็บวัคซีนชนิดน้ต้องเก็บในอุณหภูม �ืัีิ+2 ถึง +8 องศาเซลเซียส ห้ามแช่แข็งเด็ดขาดเพราะจะทาให้วัคซีนแข็งตัว วัคซีนชนิดน �ี ้เมื่อแข็งตัวจะเสื่อมคุณภาพไม่สามารถใช้งานได้อีกต่อไป4.2.3 หีบเย็น (Vaccine Cold Box) เป็นอุปกรณ์ท่ใช้ในการจัดเก็บและขนส่งวัคซีน ีมีขนาดใหญ่กว่ากระติกวัคซีน หีบเย็นนั้นสามารถใช้จัดเก็บวัคซีนเมื่อเกิดเหตุไฟฟ้าดับหรือตู้เย็นเสีย หีบเย็นน้นควรมีขนาดใหญ่พอท่จะใช้ขนส่งวัคซีนในัีแต่ละเดือน โดยมีไอซ์แพควางไว้โดยรอบทุกด้าน และควรเก็บรักษาความเย็นได้นาน 2-7 วันภาพที่ 9 หีบเย็น (Vaccine Cold Box) ส�าหรับขนส่งวัคซีน4.2.4 กระติกวัคซีน (Vaccine carrier) เป็นอุปกรณ์ส�าคัญที่ใช้ในการเคลื่อนย้ายวัคซีน โดยเฉพาะกรณีลงพื้นที่เพื่อให้บริการในพื้นที่ หรือขนส่งวัคซีนไปให้แก่หน่วยบริการขนาดเล็ก กระติกวัคซีนควรมีไอซ์แพคในขนาดที่พอดีกับกระติก และสามารถเก็บความเย็นได้นาน 48 ชั่วโมงภาพที่ 10 วิธีการจัดเรียงวัคซีนลงในกระติกหรือหีบเย็น

35 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัการจัดเรียงวัคซีนลงในกระติกหรือหีบเย็นการดูแลรักษาหีบเย็นและกระติกวัคซีนภายหลังใช้งานท�าความสะอาดแล้วเปิดฝาวางทิ้งไว้ให้แห้ง เพื่อป้องกันเชื้อราเก็บไว้ในที่ร่ม เพื่อป้องกันการแตกร้าวห้ามโยนหรือเคาะหีบเย็น/กระติก และน�าสิ่งของอื่นไปวางทับเพราะจะท�าให้แตกได้ ไม่ควรตากแดด เพราะอาจท�าให้แตกกรอบเสียหายได้วางไอซ์แพคทเรมละลายแล้ว (Conditioned ice-packs) โดยสงเกตจาก ี ่ิ ่ัรอบนอกของไอซ์แพคเร่มมีหยดนาเกาะ และได้ยินเสียงนาแข็งเวลาเขย่า โดยิ� ้� ้ห้ามนาไอซ์แพคท่เพ่งนาออกจากช่องแช่แข็งมาใส่ทันที เพราะอาจทาให้ �ีิ��อุณหภูมิของวัคซีนติดลบและเส่อมคุณภาพไม่สามารถใช้บริการได้ โดยนามาใส่ในื�ด้านข้างของหีบเย็นและกระติกวัคซีนท้ง 4 ด้าน และด้านล่างด้วย (เฉพาะกรณีของ ัหีบเย็น/กล่องโฟมใบใหญ่เท่านั้น)ห่อวัคซีนแล้วนาวัคซีนวางไว้ตรงกลางหีบเย็นและ�วางไอซ์แพคบนห่อของวัคซีนก่อนปิดฝา สาหรับ�กระติกวัคซีนไม่ต้องวางไอซ์แพคด้านบน ในส่วนด้านข้างควรใส่กระดาษหนาๆ หรือฟิวเจอร์บอร์ด ก้นระหว่างไอซ์แพคและวัคซีน เพ่อป้องกันไม่ ัืให้ไอซ์แพ็คติดกับขวดวัคซีนโดยตรง11232ปิดฝาให้สนิทและวางไว้ในท่ร่ม ีเพื่อเตรียมการขนส่ง3VACCINEICE PACKICE PACKฟิวเจอร์บอร์ด

36คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น4.3 อุปกรณ์ควบคุมก�ำกับอุณหภูมิ4.3.1 เทอร์โมมิเตอร์ (Thermometer) คือ อุปกรณ์ที่ใช้วัดอุณหภูมิ ควรเป็นชนิดที่วัดอุณหภูมิได้ทั้งค่าบวกและค่าลบ (ประมาณ -30 องศาเซลเซียส ถึง +50 องศาเซลเซียส) ที่ใช้กันมากเป็นชนิด Stem thermometer และ Dial ther-mometer โดยประเภท Stem thermometer องค์การอนามัยโลก (WHO) แนะนาว่าสามารถใช้วัดอุณหภูมิได้แต่ความแม่นย�าจะลดลงเม่อเวลาผ่านไป �ืจึงควรน�าไปเทียบเคียง อย่างน้อยปีละครั้ง ในส่วนชนิด Dial thermometer ไม่แนะนาให้ใช้อีกต่อไปเน่องจากความแม่นยาตา บางหน่วยบริการมีการใช้ �ื�� ่Digital Thermometer เป็นเทอร์โมมิเตอร์ที่มีจอแสดงค่าที่วัดได้ บางรุ่นจะแสดงอุณหภูมิสูงสุด ต�่าสุด และมีสัญญาณเตือน (alarm) ที่ดังตามค่าที่ตั้งไว้ บางรุ่นมี probe เป็นสายยาวท่นาไปใส่ในตู้เย็น แล้วสามารถอ่านอุณหภูม ี�ิจากหน้าจอของเทอร์โมมิเตอร์ท่วางอยู่นอกตู้เย็นได้ เทอร์โมมิเตอร์ชนิดน ีี ้ควรได้รับการเทียบเคียงเช่นเดียวกันภาพที่ 11 Stem thermometer และการสอบเทียบภาพที่ 12Digital Thermometer

37 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสั4.3.2 Data logger คือ อุปกรณ์ที่ใช้บันทึกอุณหภูมิในหน่วยความจ�าอย่างต่อเนื่อง มีโปรแกรมท่ใช้กาหนดการทางานโดยมี Sensor ท่ใช้วัดและบันทึกอุณหภูมี��ีิในช่วงประมาณ -40 องศาเซลเซียส ถึง +85 องศาเซลเซียส และสามารถตั้งค่าการทางานให้บันทกอณหภูมได้ทุกวนาท/นาที/ชวโมง แสดงผลเป็นกราฟ �ึุิิีั ่วัน/เวลา และอุณหภูมิ ผ่านเคร่องคอมพิวเตอร์ได้ โดยพิจารณาได้ว่าวัคซีนืท่ทาการเก็บ และขนส่งจนถึงสถานบริการเป้าหมายอยู่ในช่วงท่กาหนดไว้ ี�ี�หรือไม่ ซ่ง Data logger มีหลายแบบ บางแบบสามารถอ่านอุณหภูมิโดย ึไม่ต้องเปิดตู้เย็นภาพที่ 13 Data logger 4.4 กำรควบคุมก�ำกับอุณหภูมิในคลังวัคซีน หรือตู้เย็นในสถำนบริกำร ควรมีอุปกรณ์ควบคุมอุณหภูมิ เช่น เทอร์โมมิเตอร์ หรือ Data logger วางไว้ตลอดเวลา โดยเฉพาะในช่องธรรมดา เพ่อตรวจสอบและบันทึกอุณหภูมิในแบบบันทึกอุณหภูม ืิทุกวัน อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง เวลา 08.30 น. และ 16.30 น. (ช่วงเช้าและภายหลังเลิกงาน) ไม่เว้นวันหยุดราชการ เพื่อให้มั่นใจว่าวัคซีนอยู่ในอุณหภูมิที่เหมาะสมตลอดเวลา

38คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นผู้จดบันทึกอุณหภูมิ 08.30 น.วันที่บันทึกอุณหภูมิ 16.30 น.ผู้จดบันทึก<-8-8-7-6-5-4-3-2-10123456789>9<-8-8-7-6-5-4-3-2-10123456789>912345678910111213141516171819202122232425262728293031ตรวจสอบอุณหภูมิปกติตรวจสอบตรวจสอบอุณหภูมิปกติตรวจสอบภาพที่ 14 ตัวอย่างแบบบันทึกอุณหภูมิแบบ 1 เดือน

39 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสั4.5 วิธีกำรปฏิบัติกรณีคลังวัคซีน/ตู้เย็นมีอุณหภูมินอกช่วงมำตรฐำนที่ก�ำหนด +2 ถึง +8 องศำเซลเซียส4.5.1 กรณีอุณหภูมิต�่ากว่า +2 องศาเซลเซียส ให้ด�าเนินการตามล�าดับ ดังนี้1) ปรับหรือหมุน Thermostat เพื่อท�าให้อุณหภูมิสูงขึ้นอยู่ในช่วงที่ก�าหนด2) หากอุณหภูมิตากว่า 0 องศาเซลเซียส วัคซีนจะเส่อมคุณภาพ ไม่ควรน�ามาใช้� ่ื4.5.2 กรณีอุณหภูมิสูงกว่า +8 องศาเซลเซียส ให้ด�าเนินการตามล�าดับ ดังนี้1) ตรวจสอบว่าคลังวัคซีน/ตู้เย็น ยังทางานหรือมีกระแสไฟฟ้าเข้าสู่ระบบ �หรือไม่ 2) ตรวจสอบประตูคลังวัคซีน/ตู้เย็นว่าปิดสนิทหรือไม่ ขอบยางบริเวณเปิด-ปิดเสื่อมสภาพหรือไม่ ถ้าพบให้แจ้งผู้เชี่ยวชาญด�าเนินการซ่อมแซม แก้ไข3) ตรวจสอบช่องแช่แข็ง ว่ามีน้าแข็งเกาะหนาเกินกว่า 5 มม. หรือท่อกระจาย�ความเย็นอุดตันหรือไม่ ถ้าผิดปกติให้ด�าเนินการท�าละลายน�้าแข็ง4) ปรับหรือหมุนตัวควบคุมอุณหภูมิ (Thermostat) เพ่อทาให้อุณหภูม ื�ิลดต�่าลง และติดตามไม่ให้ต�่ากว่า +2 องศาเซลเซียส5) ถ้าคลังวัคซีน/ตู้เย็นอยู่ในระหว่างการซ่อมแซม หรือระหว่างทาละลาย�นาแข็ง ให้ย้ายวัคซีนไปเก็บไว้ในตู้เย็นอ่น หรือหีบเย็น กระติกวัคซีน จนกว่า� ้ืการซอมแซมจะดาเนนการเสรจสน พรอมตรวจวดอณหภมอยางสมาเสมอ่�ิ็ิ ้้ัุูิ่� ่+8 �C+2 �C

40คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น4.6 ข้อควรระวังและจุดผิดพลำดท่พบบ่อยในกำรบริหำรจัดกำรระบบลูกโซ่ควำมเย็นี4.6.1 วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า ต้องควบคุมอุณหภูมิในการเก็บรักษาและขนส่งให้อยู่ระหว่าง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียสตลอดเวลา โดยเฉพาะถ้าอุณหภูม ิตากว่า 0 ลงมาจะทาให้วัคซีนเกิดการแช่แข็ง (Freezing) จะไม่สามารถใช้ � ่�วัคซีนนั้นได้อีกต่อไป4.6.2 วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าสาหรับสัตว์น้น ส่วนใหญ่ต้องเก็บให้หลีกเล่ยง �ัีแสงสว่าง แม้แต่แสงสว่างในตู้เย็นก็เช่นกัน ดังน้นวัคซีนต้องบรรจุในรูปแบบ ัขวดสีชา หรือถ้ามีการแบ่งวัคซีนเพื่อใช้ฉีด (กรณีชนิดหลายโด๊ส) ต้องเก็บหรือหาซองสีชาเพื่อเก็บรักษาวัคซีนเอาไว้ มิฉะนั้นวัคซีนจะเสื่อมสภาพได้4.6.3 การเก็บรักษาวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า กรณีหน่วยบริการมีวัคซีนป้องกันโรคพษสนขบ้าทงสาหรบป้องกนโรคในคนและสตว์ ต้องระวงมให้เกบ และิุัั ้�ััััิ็ขนส่งวัคซีนทั้ง 2 ประเภท ปะปนกันเด็ดขาด ควรแยกการจัดเก็บและขนส่งให้เป็นสัดส่วนออกจากกัน มิเช่นนั้นจะท�าให้ใช้วัคซีนผิดประเภท ก่อให้เกิดอันตรายและไม่มีประสิทธิภาพในการป้องกันควบคุมโรคได้

41 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสั4.7 เหตุกำรณ์ฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ควำมเย็น (Cold chain break down) เหตการณ์ฉุกเฉนในระบบลกโซ่ความเยนเกดข้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น ไฟฟ้าดับ ุิู็ิึตู้เย็นเสีย ปลั๊กตู้เย็นหลุด/หลวม ซ่งทาให้อุณหภูมิสูงผิดปกติ หรือตู้เย็น เย็นจัดจนอุณหภูม ึ�ิในช่องธรรมดาต�่ากว่า 0 องศาเซลเซียส จึงควรก�าหนดให้มีเจ้าหน้าที่รับผิดชอบเฉพาะ เพื่อรองรับเหตุการณ์ฉุกเฉินที่อาจเกิดขึ้นได้ โดยต้องจัดเตรียมอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องให้พร้อมใช้งานได้แทน และกาหนดข้นตอนในการปฏิบัติงาน (Standard Operating Procedure: SOP) �ัหรือผังการเตรียมความพร้อมกรณีฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ความเย็นติดไว้ในท่มองเห็นได้ง่าย ีพร้อมซักซ้อมความเข้าใจ ซ้อมแผนฉุกเฉิน กับเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องช = ชวงเชาย = ชวงเย็น+24วันเวลา+20+16+12+8+4+2-201ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย ช ย2345678910111213141516ํCตรวจสอบตูเย็นเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้นในลักษณะนี้ชวงของอุณหภูมิที่เหมาะสมกับการเก็บรักษาวัคซีนปรับอุณหภูมิใหสูงขึ้นภาพที่ 15 ตัวอย่างอุณหภูมิอยู่นอกช่วงมาตรฐาน (+2 ถึง +8 องศาเซลเซียส)Üปศุสัตว์อ�าเภอ/ปศุสัตว์จังหวัด/ปศุสัตว์เขตÜเภสัชกร/บุคลากรสาธารณสุขของ รพ. ในพื้นที่ช่วงของอุณหภูมิที่เหมาะสมกับการเก็บรักษาวัคซีนกรณีมีปัญหา หรือข้อสงสัย โปรดสอบถาม

42คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตัวอย่าง ผังการเตรียมความพร้อมกรณีฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ความเย็นชื่อหน่วยงานชื่อผู้รับผิดชอบโทรศัพท์.................ตู้เย็นเก็บวัคซีนไฟฟ้าดับไม่เกิน 3 ชั่วโมงไฟฟ้าดับเกิน 3 ชั่วโมงปิดประตูตู้เย็นห้ามเปิดเด็ดขาดย้ายวัคซีนทั้งหมดไปเก็บไว้ในตู้เย็น/หีบเย็นหรือกระติกที่ควบคุมอุณหภูมิ +2 ถึง +8 ๐Cรถขนส่งวัคซีนเสียขณะขนส่งขอยืมรถจากหน่วยงานใกล้เคียง

43 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสั แนวทำงกำรจัดกำรเมื่อเกิดเหตุกำรณ์ฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ควำมเย็น ของคลังวัคซีนหรือ ตู้เย็น เม่อเกิดไฟฟ้าดับนาน ตู้เย็นเสีย ปล๊กตู้เย็นหลุด/หลวม หรือสาเหตุอ่นๆ เมื่อเจ้าหน้าทืัืี ่หรือผู้ปฏิบัติงานได้พบเหตุการณ์นั้นครั้งแรก ให้ด�าเนินการดังนี้ ตรวจสอบอุณหภูมิท่พบเป็นเท่าใด เหตุการณ์เกิดข้นจากีึสาเหตุใด และเกิดขึ้นนานกี่ชั่วโมง/วัน มีวัคซีนชนิดใดบ้าง จานวนเท่าใด พร้อมจดรายละเอียด �ของวัคซีนได้แก่ ช่อผู้ผลิต/ผู้นาเข้า Lot หรือ Batch no. ื�วันหมดอายุ โดยเม่อได้ข้อมูลท้งหมดมาแล้วให้จดรายละเอียดท้งหมด ลงในแบบรายงานท่ได้จัดืััีทาข้น เพ่อส่งให้ผู้เช่ยวชาญตรวจสอบว่าวัคซีนดังกล่าวมีความคงตัวท่ยังสามารถใช้งานได้หรือไม่ �ึืีี12 4.8

44คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตัวอย่าง แบบรายงานเมื่อเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ความเย็นชื่อหน่วยงาน.............................................................................................................................สาเหตุของเหตุการณ์ฉุกเฉินในระบบลูกโซ่ความเย็น¨ ตู้เย็นเสีย ¨ กระแสไฟฟ้าขัดข้อง ¨ อื่นๆ (ระบุ)............................................อุณหภูมิในตู้เย็น (ทันทีที่ตรวจพบ)....................................................................................... C๐ระยะเวลาท่เกิดเหตุการณ์ฉุกเฉิน......................................................................................ช่วโมงีัหลังตรวจพบอุณหภูมิสูงกว่ามาตรฐานเก็บวัคซีนไว้ใน............................. อุณหภูมิ............... C๐ชื่อวัคซีนชื่อบริษัทที่ผลิต/น�าเข้าLot./Batch No.วันหมดอายุ (Expiry date)จ�านวนที่เหลือในตู้เย็น (Dose)ผู้รายงาน...................................................................................................................................โทรศัพท์............................................................. โทรสาร.........................................................วัน/เดือน/ปีท่รายงาน...................................................................................................................ี

45 วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสั 4.9 กำรบ�ำรุงรักษำอุปกรณ์ในระบบลูกโซ่ควำมเย็น การบารุงรักษาคลังวัคซีน/ตู้เย็น อุปกรณ์ในระบบลูกโซ่ความเย็น และการขนส่งวัคซีน�ควรด�าเนินการดังต่อไปนี้4.8.1 มีแผนการดูแลรักษาเชิงป้องกันต่อตัวอาคารคลังวัคซีน ตู้เย็น อุปกรณ์ในระบบลูกโซ่ความเย็น และการขนส่ง ถ้าในระดับคลังวัคซีนต้องมีแผนบ�ารุงรักษาทั้งห้องเย็นและห้องแช่แข็ง หรือตู้แช่แข็งและยานพาหนะท่ใช้ขนส่งเป็นประจา ี�มการเปลยนอปกรณ์ตามระยะเวลาการใช้งาน พร้อมจดทาแผนบารงรกษาีี ุ่ั��ุัทาความสะอาดคลังวัคซีน/ตู้เย็นอย่างสมาเสมอ โดยในแผนน้นควรม �� ่ัีรายละเอียดของบริษัท ผู้รับผิดชอบ พร้อมเบอร์โทรศัพท์ติดต่อ กรณีเกิดเหตุฉุกเฉินจะได้สามารถด�าเนินการซ่อมแซมได้ทันท่วงที4.8.2 มีอะไหล่ วัสดุอุปกรณ์ส�ารองเพียงพอพร้อมใช้งานได้ เช่น เครื่องก�าเนิดไฟฟ้าสารอง (Generator) ไวใชกรณคลงวคซนหรอตเยนเกดเหตไฟดบ (Cold chain �้้ีััีืู้็ิุัbreak down) เป็นต้น

46คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นการประมาณการวัคซีนและทะเบียนรับจาย 5

47การประมาณการวัคซีนและทะเบียนรับจ่ายกำรประมำณกำรวัคซีนและทะเบียนรับจ่ำยการประมาณวัคซีนหมายถึง การประมาณจานวนวัคซีนให้เพียงพอสาหรับกลุ่ม ��เป้าหมายท่มารับบริการ ในระดับหน่วยบริการ ควรมีการประมาณการวัคซีนเดือนละคร้ง ีัเพื่อจัดเตรียมวัคซีนให้เหมาะสมแก่การให้บริการ ถ้าประมาณการวัคซีนรายเดือนมากเกินไป จะส่งผลให้วัคซีนคงค้างท่สถานบริการ ในขณะเดียวกันถ้าประมาณการวัคซีนน้อยกว่าจานวนี�สัตว์ท่มารับบริการ จะทาให้จานวนวัคซีนไม่เพียงพอ ในการประมาณการวัคซีนน้นจะต้องคานึงี��ั�ถึงปัจจัยสาคัญต่างๆ ได้แก่ จานวนสัตว์เป้าหมาย อัตราการสูญเสียของวัคซีน (Wastage rate) ��ระยะเวลาต้งแต่ส่งซ้อ/ขอเบิกวัคซีน จนกระท่งได้รับวัคซีนมาท่หน่วยบริการ ซ่งระยะเวลา ััืัีึจะแตกต่างกันแต่ละชนิดวัคซีน (Lead time) และปริมาณวัคซีนคงเหลือในตู้เย็น โดยปกติถ้าเป็นระดับ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นท่เป็นหน่วยย่อย มักจะคิดประมาณการการใช้วัคซีนต่อ ิี1 เดือน เพ่อให้การบริหารจัดการเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ป้องกันวัคซีนคงค้างเส่ยงต่อการืีหมดอายุ แต่ถ้าเป็นระดับกรม หรือคลังขนาดใหญ่จะข้นกับการบริหารจัดการ ควรคิดประมาณึการการใช้วัคซีนต่อปีงบประมาณ หรือรายไตรมาส

48คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอัตราการสูญเสียวัคซีน (Wastage rate : WR) หมายถึง ร้อยละของวัคซีนที่ สูญเสียไปเมื่อมีการให้บริการวัคซีน ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสูญเสียวัคซีน ที่พบได้บ่อยมีดังนี้ 1. จ�านวนกลุ่มเป้าหมายที่มารับบริการในแต่ละครั้ง 2. ขนาดบรรจุของวัคซีน โดยวัคซีนท่บรรจุแบบหลายโด๊สต่อขวด (Multiple ีdose) จะมีโอกาสสูญเสียได้มาก 3. เทคนิคของเจ้าหน้าท่ในการเตรียมวัคซีนให้ได้ครบตามจานวนโด๊สท่บรรจุต่อขวดี�ี 4. วัคซีนที่ตกแตก หรือเสียหาย 5. วัคซีนหมดอายุ ดังนั้นทุกครั้งของการให้บริการวัคซีน ผู้ปฏิบัติงานต้องทราบอัตราการสูญเสียของวัคซีนแต่ละชนิด สาหรับประเทศไทยปกติจะกาหนดอัตราการสูญ��เสียของวัคซีนดังนี้ วัคซีนที่มีขนาดบรรจุ 1 โด๊ส (Single dose) มีอัตราการสูญเสียร้อยละ 1 ตัวคูณอัตราการสูญเสียวัคซีน WMF (Wastage Multiplication Factor) หาได้จากสูตร 100/100-wastage rate เท่ากับ 100/100-1 = 1.01 ตัวอย่าง องค์กรปกครองส่วนท้องถน A สารวจจานวนสนขกล่มเป้าหมายเพ่อฉดวคซีนิ ่��ุัุืีัป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าสาหรับสัตว์ท่เป็นขนาดบรรจุ 1 โด๊ส พบว่ามีจานวนสุนัขเท่ากับ �ี�100 ตัว ดังนั้น อปท. A ต้องใช้/เบิกวัคซีนจ�านวนเท่าใดจ�านวนวัคซีนที่ต้องเบิก = 100 x 100 (100-1)= 100 x 1.01= 101 โด๊สหมายเหตุ : ต้องนาอัตราการสูญเสียของวัคซีนมาคานวณด้วยทุกคร้ง เพ่อให้การเบิก-จ่ายวัคซีนมีประสิทธิภาพ��ัื

49การประมาณการวัคซีนและทะเบียนรับจ่าย 5.1 กำรจัดท�ำทะเบียนรับ-จ่ำยวัคซีน เพื่อคุมยอดการรับจ่าย ซึ่งคลังวัคซีนทั้งส่วนกลาง เทศบาล องค์กรบริหารส่วนต�าบลหรอสถานบริการทกระดับต้องจัดทา มีวัตถุประสงค์เพ่อควบคุมจานวน และทราบรายละเอยดืุ�ื�ีของวัคซีน ประโยชน์ของการจัดท�า ได้แก่ 1) ทราบถึงอัตราการจ่าย และจ�านวนวัคซีนคงเหลือของสถานบริการ 2) ทาให้สะดวกต่อการปฏิบัติงาน และสามารถตรวจเช็คการจ่ายวัคซีนขวดท่จะหมด�ีอายุก่อน-หลัง ตามหลัก First Expire First Out (FEFO) ได้สะดวก 3) ท�าให้ทราบการกระจายของวัคซีน Lot/Batch no. ต่างๆ เมื่อเกิดปัญหาอาการข้างเคียงภายหลังได้รับวัคซีน หรือกรณีวัคซีนไม่ได้คุณภาพ ทาให้สามารถติดตาม เฝ้าระวังหรือ�ระงับการใช้วัคซีนได้ง่าย เม่อได้รับวัคซีนแต่ละคร้ง เจ้าหน้าท่ผู้รับผิดชอบท้งในระดับส่วนกลาง ืัีัและสถานบริการต้องบันทึกข้อมูลในทะเบียนรับ-จ่ายวัคซีน ทุกรายการให้ครบถ้วน ดังนี้• วัน/เดือน/ปี : ระบุวัน/เดือน/ปี ที่รับ-จ่าย วัคซีนแต่ละชนิด• รับจาก/จ่ายให้ : ให้ระบุสถานที่รับ-จ่าย วัคซีน เพื่อประโยชน์ในการประสานผู้ดูแล และผู้ให้บริการในระดับต่างๆ โดยเฉพาะกรณีวัคซีนที่ใช้เกิดปัญหา• จ�านวน : ระบุจ�านวนที่รับ/จ่าย และยอดคงเหลือ เพื่อตรวจสอบปริมาณการรับ-จ่าย และปริมาณคงเหลือของวัคซีนในแต่ละแห่ง• เลขที่วัคซีน (Lot/Batch number), วันหมดอายุ (exp. Date): ระบุให้ชัดเจนทุกคร้งท่รับวัคซีน เพ่อประโยชน์ให้การตรวจสอบย้อนกลับ กรณีวัคซีนเกิดัีืปัญหาจากการใช้บริการจากปัจจัยต่างๆ รวมท้งเพ่อใช้ในการเก็บตัวอย่างเพื่อัืส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ เป็นต้นโดยตัวอย่างและรายละเอียดแบบทะเบียนรับ-จ่าย แสดงไว้ในภาคผนวก

50คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแนวทางการจัดหาวัคซีนสําหรับองคกรปกครองสวนทองถ่นิ6

51แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่แนวทำงกำรจัดหำวัคซีนส�ำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6.1 อ�ำนำจหน้ำที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในกำรป้องกันและควบคุมโรค1. พระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 แก้ไขเพ่มเติมถึง (ฉบับท่ 13) พ.ศ. 2552ิีมาตรา 50 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย เทศบาลตาบลมีหน้าท่ต้องทา �ี�ในเขตเทศบาลดังต่อไปนี้ (4) ป้องกันและระงับโรคติดต่อมาตรา 53 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย เทศบาลเมืองมีหน้าท่ต้องทา ี�ในเขตเทศบาลต่อไปนี้ (1) กิจการที่ระบุไว้ในมาตรา 50มาตรา 56 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย เทศบาลนครมีหน้าท่ต้องท�า ีในเขตเทศบาลต่อไปนี้ (1) กิจการที่ระบุไว้ในมาตรา 532. พระราชบัญญัติสภาต�าบลและองค์การบริหารส่วนต�าบล พ.ศ. 2537 และ ที่แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2552มาตรา 67 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย องค์การบริหารส่วนตาบล มีหน้าท �ี ่ต้องท�าในเขตองค์การบริหารส่วนต�าบลดังต่อไปนี้ (3) ป้องกันและระงับโรคติดต่อ

52คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น3. พระราชบัญญัติองค์การบริหารส่วนจังหวัด พ.ศ. 2540 และท่แก้ไขเพ่มเติมีิ ถึง (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2552มาตรา 45 องค์การบริหารส่วนจังหวัดมีอานาจหน้าท่ดาเนินกิจการภายใน�ี�เขตองค์การบริหารส่วนจังหวัด ดังต่อไปนี้(9) จดทากจการอนใดตามทกาหนดไวในพระราชบญญตน หรอกฎหมายอนั�ิื ่ี ่�้ััิี ้ืื ่ก�าหนดให้เป็นอ�านาจหน้าที่ขององค์การบริหารส่วนจังหวัด4. พระราชบัญญัติก�าหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอ�านาจให้แก่องค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542มาตรา 17 ภายใต้บังคับมาตรา 16 ให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดมีอ�านาจและหน้าท่ในการจัดระบบบริการสาธารณะเพ่อประโยชน์ของประชาชนในท้องถ่นของีืิตนเอง ดังนี้ (19) การจดให้มีโรงพยาบาลจงหวัด การรกษาพยาบาล การป้องกนและััััควบคุมโรคติดต่อ5. พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 หมวด 6 การควบคุมการเล้ยงี หรือปล่อยสัตว์ มาตรา 29 เพ่อประโยชน์ในการรักษาสภาวะความเป็นอยู่ท่เหมาะสมกับ ืีการดารงชีพของประชาชนในท้องถ่นหรือเพ่อป้องกันอันตรายจากเช้อโรคท่เกิดจากสัตว์ �ิืืีใหราชการสวนทองถนมีอานาจออก ขอกาหนดของทองถนกาหนดใหสวนหนงสวนใดหรือ้่้ิ ่�้�้ิ ่�้่ึ ่่ทั้งหมด ของพื้นที่ในเขตอ�านาจของราชการส่วนท้องถิ่นนั้นเป็นเขตควบคุมการเลี้ยงหรือปล่อยสัตว์ได้

53แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่การออกข้อกาหนดท้องถ่นตามวรรคหน่ง ราชการส่วนท้องถ่น�ิึิอาจกาหนดให้เป็นเขตห้ามเล้ยงหรือปล่อยสัตว์บางชนิดหรือบางประเภทโดย�ีเด็ดขาดหรือไม่เกินจานวนท่กาหนด หรือเป็นเขตท่การเล้ยงหรือปล่อยสัตว์�ี�ีีบางชนิดหรือบางประเภทต้องอยู่ในภายใต้มาตรการอย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้มาตรา 30 ในกรณีท่เจ้าพนักงานท้องถ่นพบสัตว์ในท่หรือทางีิีสาธารณะ อันเป็นการฝ่าฝืนมาตรา 29 โดยไม่ปรากฏเจ้าของ ให้เจ้าพนักงานท้องถ่นมีอานาจกักสัตว์ดังกล่าวไว้เป็นเวลาอย่างน้อยสามสิบวัน เม่อพ้นิ�ืกาหนดแล้วยังไม่มีผู้ใดมาแสดงหลักฐานการเป็นเจ้าของเพ่อรับสัตว์คืน ให้สัตว์�ืน้นตกเป็นของราชการส่วนท้องถ่น แต่ถ้าการกักสัตว์ไว้อาจก่อให้เกิดอันตรายัิแก่สัตว์น้นหรือสัตว์อ่น หรือต้องเสียค่าใช้จ่ายเกินสมควร เจ้าพนักงานท้องถ่น ัืิจะจัดขายหรือ ขายทอดตลาดสัตว์น้นตามสมควรแก่กรณีก่อนถึงกาหนดเวลา ั�ดังกล่าวก็ได้ เงินท่ได้จากการขายหรือ ขายทอดตลาดเม่อหักค่าใช้จ่าย ในการีืขายหรือหรือขายทอดตลาดและค่าเลี้ยงดู สัตว์แล้วให้เก็บรักษาไว้แทนสัตว์ในกรณีท่ไม่มีการขายหรือขายทอดตลาดสัตว์ตามวรรคหนึ่ง และีเจ้าของสัตว์มาขอรับสัตว์คืนภายในกาหนดเวลาตามวรรคหน่ง เจ้าของสัตว์�ึต้องเป็นผู้เสียค่าใช้จ่ายสาหรับการเล้ยงดูสัตว์ให้แก่ราชการส่วนท้องถ่น �ีิตามจ�านวนที่ได้จ่ายจริงด้วยในกรณีท่ปรากฏว่าสัตว์ท่เจ้าพนักงานท้องถ่นพบน้น เป็นโรคติดต่อ ีีิัอันอาจเป็นอันตรายต่อประชาชนให้เจ้าพนักงานท้องถ่นมีอานาจทาลายหรือิ��จัดการตามที่เห็นสมควรได้

54คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น6. พระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 มาตรา 4 สัตว์ควบคุม หมายความว่า สุนัขหรือสัตว์อ่นท่กาหนดใน ืี�กฎกระทรวง ** กฎกระทรวงก�าหนดสัตว์ควบคุมและระยะเวลาการฉีดวัคซีน พ.ศ. 2560 ณ วันที่ 23 มิถุนายน 2560 ข้อ 1 ให้แมวเป็นสัตว์ควบคุมตามมาตรา 4 ขอ 2 ให้เจ้าของจัดการให้แมวได้รับการฉีดวัคซีนคร้งแรกเม่อแมวน้นมีอาย้ัืัุต้งแต่สองเดือนข้นไปแต่ไม่เกินส่เดือน และได้รับการฉีดวัคซีนครั้งต่อไปตามระยะเวลา ัึีที่ก�าหนดในใบรับรองการฉีดวัคซีน เจ้าพนักงานท้องถิ่น หมายความว่า (1) นายกเทศมนตรีส�าหรับในเขตเทศบาล (2) ประธานกรรมการสุขาภิบาลส�าหรับในเขตสุขาภิบาล (3) ผู้ว่าราชการจังหวัดส�าหรับในเขตองค์การบริหารส่วนจังหวัด (4) ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครส�าหรับในเขตกรุงเทพมหานคร (5) ปลัดเมืองพัทยาส�าหรับในเขตเมืองพัทยา (6) หัวหน้าผู้บริหารท้องถ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่นท่กฎหมายกาหนดิิี�ให้เป็นข้าราชการส่วนท้องถิ่นส�าหรับในเขตราชการส่วนท้องถิ่นนั้น มาตรา 5 เจ้าของสัตว์ควบคุมต้องจัดการให้สัตว์ควบคุมทุกตัวได้รับการฉีดวัคซีนจากสัตว์แพทย์ หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ หรือผู้ประกอบการ บ�าบัดโรคสัตว์ตามก�าหนดเวลา ดังนี้ (1) ในกรณีของสุนัข ให้เจ้าของจัดการให้สุนัขได้รับการฉีดวัคซีนครั้งแรกเมื่อสุนัขน้นมีอายุต้งแต่สองเดือนข้นไปแต่ไม่เกินส่เดือน และได้รับการฉีดวัคซีนคร้งต่อไปตามััึีัระยะเวลาที่ก�าหนดในใบรับรองการฉีดวัคซีน (2) ในกรณีของสัตว์ควบคุมอ่น ให้เจ้าของจัดการให้สัตว์ควบคุมดังกล่าวได้รับืการฉีดวัคซีนตามระยะเวลาที่ก�าหนดในกฎกระทรวง ในกรณีท่สัตวแพทย์หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์เป็นผู้ฉีดีวัคซีน เจ้าของสัตว์ควบคุมต้องเสียค่าธรรมเนียม ตามอัตราที่ก�าหนดในกฎกระทรวง และในกรณีท่เจ้าของสัตว์ควบคุมแจ้งให้สัตวแพทย์หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากีสัตวแพทย์ไปทาการฉีดวัคซีนให้แก่สัตว์ควบคุม ณ สถานท่ของเจ้าของสัตว์ควบคุมเจ้าของ�ีสัตว์ควบคุมต้องเสียค่าใช้จ่ายตามที่อธิบดีประกาศก�าหนด

55แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่มาตรา 6 เม่อสัตว์ควบคุมได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว สัตวแพทย์หรือผู้ได้รับ ืมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ หรือผู้ประกอบการบาบัดโรคสัตว์ ซ่งเป็นผู้ฉีดวัคซีน�ึต้องมอบเคร่องหมาย ประจาตัวสัตว์ ซ่งแสดงว่าสัตว์ควบคุมน้นได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว ื�ึัและใบรับรองการฉีดวัคซีนให้แก่เจ้าของสัตว์ควบคุม ฯลฯ - เจ้าของสัตว์ควบคุมต้องแสดงเคร่องหมายประจาตัวสัตว์ตามวรรคหน่ง ื�ึไว้ที่ตัวสัตว์ควบคุมให้เห็นชัดเจน - ลกษณะเครองหมายประจาตวสตวและใบรบรองการฉดวคซนตามวรรคหนง ัื ่�ัั์ัีัีึ ่ให้เป็นไปตามที่อธิบดีประกาศก�าหนดมาตรา 9 ในท่สาธารณะ ถ้าปรากฏว่าสัตว์ควบคุมใดไม่มีเคร่องหมาย ีืประจ�าตัวสัตว์ตามมาตรา 6 หรือมาตรา 7 หรือมีแต่เป็นเครื่องหมายประจ�าตัวสัตว์ปลอม ให้พนักงานเจ้าหน้าท่หรือเจ้าพนักงานท้องถ่นมีอานาจจับสัตว์ควบคุมน้นเพ่อกักขัง ถ้าไม่มีิ�ัืีเจ้าของมาขอรับคืนภายในห้าวัน ให้พนักงานเจ้าหน้าท่หรือเจ้าพนักงานท้องถ่นมีอานาจีิ�ท�าลายสัตว์ควบคุมนั้นได้มาตรา 11 เมอปรากฏว่าสัตว์ควบคุมใดมีอาการของโรคพิษสนัขบ้าให้ ื ุ่เจ้าของสัตว์ควบคุมน้นแจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าท่หรือเจ้าพนักงานท้องถ่นภายในย่สิบสัีิีี ่ชั่วโมงนับแต่เวลาที่พบว่าสัตว์ควบคุมนั้นมีอาการของโรคพิษสุนัขบ้า มาตรา 12 ในกรณีท่สัตว์ควบคุมใดถูกสัตว์ควบคุมอ่นท่สงสัยว่าเป็นโรคพิษีืีสุนัขบ้ากัด ไม่ว่าสัตว์ควบคุมท่ถูกกัดจะได้รับการฉีดวัคซีนแล้วหรือไม่ให้เจ้าของสัตว์ควบคุมีน้นแจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าท่หรือเจ้าพนักงานท้องถ่นภายในย่สิบส่ช่วโมงนับแต่เวลาท่รู้ัีิีีัีว่าถูกกัดเพ่อให้สัตว์ควบคุมน้นได้รับการฉีดวัคซีน ให้เจ้าของสัตว์ควบคุมเฝ้าสังเกตอาการืัของสัตว์ควบคุมท่ถูกกัดไว้เป็นระยะเวลาไม่น้อยกว่าหกเดือนนับแต่เวลาท่รู้ว่าถูกกัด ีีหากปรากฏว่าสัตว์ควบคุมน้นมีอาการของโรคพิษสุนขบ้าภายในระยะเวลาดงกล่าวให้ัััเจ้าของสัตว์ควบคุมกักขังสัตว์ควบคุมน้นไว้และแจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าท่หรือเจ้าพนักงานัีท้องถ่นภายในยี่สิบส่ช่วโมงนับแต่เวลาท่พบว่าสัตว์ควบคุมน้นมีอาการของโรคพิษสุนัขบ้า ิีัีัในกรณีท่สัตว์ควบคุมท่เจ้าของสัตว์ควบคุมเฝ้าสังเกตอาการตามวรรคสองตายหรือสูญหายีีภายในระยะเวลาท่กาหนด ให้เจ้าของสัตว์ควบคุมน้นแจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าท่หรือ ี�ัีเจ้าพนักงานท้องถ่นภายในย่สิบส่ช่วโมงนับแต่เวลาท่รู้ว่า ตาย หรือสูญหาย และให้พนักงานิีีัีเจ้าหน้าที่หรือเจ้าพนักงานท้องถิ่นปฏิบัติตามระเบียบที่อธิบดีก�าหนด

56คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมาตรา 16 เพ่อประโยชน์ในการป้องกนโรคพษสุนัขบ้าทจะเกิดกับคน ในกรณืัิี ่ีท่สัตวแพทย์ตรวจพบว่า สัตว์ควบคุมใดมีอาการของโรคพิษสุนัขบ้า หรือมีเหตุสงสัยว่าสัตว์ีควบคุมใดมีอาการของโรคพิษสุนัขบ้า ให้สัตวแพทย์รีบแจ้งเจ้าพนักงานสาธารณสุขเพ่อืด�าเนินการตามกฎหมายว่าด้วยโรคติดต่อโดยเร็วที่สุดมาตรา 17 เพ่อป้องกันการเกิดและการแพร่โรคพิษสุนัขบ้า ให้อธิบดีมีอานาจื�ประกาศก�าหนดเขตท้องที่ (1) ให้เจ้าของสัตว์ควบคุมนาสัตว์ควบคุมไปรับการฉีดวัคซีนจาก สัตวแพทย์�หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ ตามวัน เวลา และสถานที่ ที่สัตวแพทย์ก�าหนด โดยสัตวแพทย์ดังกล่าวจะได้ประกาศก�าหนด วัน เวลา และสถานที่เพื่อการนั้น ปิดไว้ล่วงหน้าไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน ณ สถานท่ท่จะทาการฉีดวัคซีน และสานักงานเขต ีี��ท่ว่าการอาเภอหรือก่งอาเภอ ท่ทาการตาบล ท่ทาการผู้ใหญ่บ้าน สานักงานเทศบาล ี�ิ�ี��ี��สานกงานสขาภบาล ศาลาว่าการเมองพัทยาหรอททาการขององค์การปกครองท้องถน �ัุิืืี ่�ิ ่ท่กฎหมายกาหนดให้เป็นราชการส่วนท้องถ่นสาหรับในเขตราชการส่วนท้องถ่นน้น ี�ิ�ิัแล้วแต่กรณี (2) ให้สัตวแพทย์หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ ไปท�า การฉีดวัคซีนให้แก่สัตว์ควบคุม ณ สถานที่ของเจ้าของสัตว์ควบคุม ในการฉีดวัคซีนให้แก่สัตว์ควบคุมตามวรรคหน่ง (1) และ (2) เจ้าของสัตว์ึควบคุมไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียม ประกาศของอธิบดีตามมาตราน้ให้แจ้งให้ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครหรือ ีผู้ว่าราชการจังหวัดเพื่อแจ้งให้ราชการส่วนท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องด�าเนินการ แล้วแต่กรณีมาตรา 21 เจ้าของสัตว์ควบคุมผู้ใดไม่จัดการให้สัตว์ควบคุมได้รับการฉีดวัคซีนตามมาตรา 5 หรือไม่ปฏิบัติตามมาตรา 6 วรรคสอง มาตรา 7 วรรคหนึ่ง หรือมาตรา 18 วรรคหนึ่ง ต้องระวางโทษปรับไม่เกินสองร้อยบาท มาตรา 24 เจ้าของสัตว์ควบคุมหรือเจ้าของสัตว์อ่นตามมาตรา 19 ผู้ใดไม่ืปฏิบัติตามค�าสั่งของสัตวแพทย์ตามมาตรา 10 วรรคหนึ่ง (4) หรือมาตรา 14 วรรคหนึ่ง (2) หรือไม่แจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าที่หรือเจ้าพนักงานท้องถิ่นตามมาตรา 11 หรือมาตรา 12 ต้องระวาง โทษจ�าคุกไม่เกินสามเดือนหรือปรับไม่เกินสามพันบาท หรือทั้งจ�าทั้งปรับ

57แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่มาตรา 25 เจ้าของสัตว์ควบคุมหรือเจ้าของสัตว์อ่นตามมาตรา 19 ผู้ใดไม่ ืเฝ้าสงเกตอาการสตว์ ควบคุมหรอสตว์อนทถูกกดไว้ตามมาตรา 12 หรอเจ้าของสัตว์ ััืัื ่ี ่ัืควบคุมฝ่าฝืนมาตรา 18 วรรคสอง ต้องระวางโทษจ�าคุกไม่เกินหนึ่งเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งพันบาท หรือทั้งจ�าทั้งปรับ7. พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558มาตรา 4 ในพระราชบัญญัตินี้“โรคติดต่อท่ต้องเฝ้าระวัง”ี หมายความว่า โรคติดต่อท่ต้องมีการติดตาม ีตรวจสอบ หรือจัดเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่อง 8. ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ชื่อและอาการส�าคัญของโรคติดต่อ ที่ต้องเฝ้าระวัง พ.ศ. 2559 (36) โรคพิษสุนัขบ้า (Rabies) มีอาการไข้ ปวดศีรษะ ร่างกายอ่อนเพลีย คลนไส อาเจยน ปวดเมอยกลามเนอ ชาและเจบเสยวบรเวณแผลทถกสตวกดรวมทงบรเวณื ่้ีื ่้ื ้็ีิี ู่ั์ัั ้ิใกล้เคียง และคันอย่างรุนแรงที่แผลและบางส่วนหรือ ทั่วร่างกาย ฯลฯ

58คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6.2 แนวทำงกำรด�ำเนินโครงกำรสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จำกโรคพิษสุนัขบ้ำ ตำมพระปณิธำนศำสตรำจำรย์ ดร.สมเด็จเจ้ำฟ้ำฯ กรมพระศรีสวำงควัฒน วรขัตติยรำชนำรี ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ด้วยพระปณิธานของศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ท่มีต่อพสกนิกรชาวไทยและสรรพชีวิตในข้อทรงห่วงใยปัญหา โรคพิษสุนัขบ้า ีท่เป็นปัญหาสาคัญของชาติ โดยมีพระประสงค์ให้โรคพิษสุนัขบ้าหมดไปจากประเทศไทย ี�ดังน้นเพ่อสนองพระปณิธานและพระวิสัยทัศน์ดังกล่าว รัฐบาลจึงเห็นสมควรให้ดาเนินโครงการัื�สัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัยจากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ท้งน้ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอัีเจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงรับเป็นองค์ประธานคณะกรรมการขับเคล่อนการดาเนินโครงการฯ และพระเจ้าวรวงศ์เธอ ื�พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์ ทรงรับเป็นรองประธาน คณะกรรมการขับเคล่อนการดาเนิน ื�โครงการฯ เมื่อวันที่ 29 กันยายน พ.ศ. 2559 การขับเคล่อนการดาเนินโครงการดังกล่าวมีคณะอนุกรรมการเพ่อขับเคล่อนการื�ืืดาเนินโครงการจานวน 8 คณะ เพ่อขับเคล่อนยุทธศาสตร์ท้ง 8 ยุทธศาสตร์ให้บรรล��ืืัุวัตถุประสงค์ และกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นรับผิดชอบ ยุทธศาสตร์ที่ 4 การขับเคลื่อนการดาเนินงานโรคพิษสุนัขบ้าในท้องถ่น โดยมีเป้าประสงค์ คือ ไม่พบการระบาดของ �ิโรคพิษสุนัขบ้าในพ้นท่องค์กรปกครองส่วนท้องถ่น ดังน้นกรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่น ืีิัิจึงขอความร่วมมือองค์กรปกครองส่วนท้องถ่นในการขับเคล่อนโครงการป้องกันและควบคุมิืโรคพิษสุนัขบ้าเป็นล�าดับ

59แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่6.3 กำรบรรจุโครงกำรป้องกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบำ หรือ “โครงกำรสัตว์ ้ ปลอดโรค คนปลอดภัย จำกโรคพิษสุนัขบ้ำ ตำมพระปณิธำนศำสตรำจำรย์ ดร.สมเด็จเจ้ำฟ้ำฯ กรมพระศรีสวำงควัฒน วรขัตติยรำชนำรี” ไว้ในแผนพัฒนำท้องถิ่น 6.3.1 กรณีท่องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นได้จัดทาแผนพัฒนาท้องถ่น เป็นท่เรียบร้อยแล้ว ีิ�ิีแต่ไม่ได้บรรจุ “โครงการป้องกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า” หรือ “โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัยจากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศร ีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี” ไว้ในแผนพัฒนาท้องถ่น ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นพิจารณาิิดาเนินการ แก้ไข การเพ่มเติมหรือการเปล่ยนแปลงแผนพัฒนาท้องถ่นตามระเบียบ �ิีิกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดท�าแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2548 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2559 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2561 ตามข้อ 22/2 ดังนี้“สภาท้องถิ่น” หมายความว่า สภาองค์การบริหารส่วนจังหวัด สภาเทศบาล สภาเมืองพัทยา สภาองค์การบริหารส่วนตาบล และสภาองค์กรปกครอง �ส่วนท้องถิ่นอื่นที่มีกฎหมายจัดตั้ง “คณะกรรมการพัฒนาท้องถ่น”ิ หมายความว่า คณะกรรมการพัฒนาองค์การบริหารส่วนจังหวัด คณะกรรมการพัฒนาเทศบาล คณะกรรมการพัฒนาเมืองพัทยา คณะกรรมการพัฒนาองค์การบริหารส่วนตาบล และคณะกรรมการ�พัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอื่นที่มีกฎหมายจัดตั้ง “ผู้บริหารท้องถ่น”ิ หมายความว่า นายกองค์กรปกครองส่วนท้องถ่น หรือ ิผู้บริหารท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอื่นที่มีกฎหมายจัดตั้ง “หัวหน้าส่วนการบริหารที่มีหน้าที่จัดท�าแผน” หมายความว่า ผู้อ�านวยการส�านัก หัวหน้าส�านัก ผู้อ�านวยการกอง ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือต�าแหน่งที่เรียกชื่ออย่างอื่นซึ่งเทียบเท่าต�าแหน่งดังกล่าว

60คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหมวด 4 การแก้ไข การเพิ่มเติมหรือการเปลี่ยนแปลงแผนพัฒนาท้องถิ่นข้อ 22/2 ในกรณีการเพ่มเติมหรือเปล่ยนแปลงแผนพัฒนาท้องถ่นท่เก่ยวกับโครงการ ิีิีีพระราชด�าริ งานพระราชพิธี รัฐพิธี นโยบายรัฐบาล และนโยบาลกระทรวงมหาดไทย ให้เป็นอานาจของผู้บริหารท้องถ่น สาหรับองค์การบริหารส่วนตาบลให้ส่งร่างแผนพัฒนาท้องถ่น �ิ��ิท่เพ่มเติมหรือเปล่ยนแปลงให้สภาองค์การบริหารส่วนตาบลพิจารณา ตามมาตรา 46 แห่ง ีิี�พระราชบัญญัติสภาตาบลและองค์การบริหารส่วนตาบล พ.ศ. 2537 ด้วย และเม่อแผนพัฒนา ��ืท้องถ่นท่เพ่มเติมหรือเปล่ยนแปลงได้รับความเห็นชอบแล้วให้ปิดประกาศให้ประชาชนทราบิีิีโดยเปิดเผยไม่น้อยกว่าสามสิบวัน นับแต่วันท่ได้รับความเห็นชอบการเพ่มเติมหรือีิเปลี่ยนแปลงแผนพัฒนาท้องถิ่นดังกล่าวหัวหน้าส่วนการบริหารที่มีหน้าที่จัดท�าแผนเสนอเรื่องให้ผู้บริหารท้องถิ่นเทศบาล/อบจ.ประกาศใช้ปิดประกาศภายใน 15 วันนับจากวันที่เห็นชอบปิดประกาศให้ประชาชนทราบโดยเปิดเผย 30 วันอบต.เสนอสภาองค์การบริหารส่วนต�าบลเห็นชอบเห็นชอบเห็นชอบ

61แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ 6.3.2 กรณีที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้บรรจุ “โครงการป้องกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า” ไว้ในแผนพัฒนาท้องถ่นิเป็นท่เรียบร้อยแล้ว ตามหนังสือกระทรวงมหาดไทย ีด่วนท่สุด ท่ มท 0810.5/ว 0120 ลงวันท่ 12 มกราคม 2560 อาจพิจารณาเพ่มข้อความ ีีีิ“ตามโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้าฯ” ไว้ท้ายชื่อโครงการเดิม เพื่อให้สอดคล้องกับงบประมาณที่ได้รับการสนับสนุน หรืออาจพิจารณาด�าเนินการตามข้อ 6.3.1 ได้ 6.4 กำรจัดท�ำเทศบัญญัติหรือข้อบัญญัติงบประมำณรำยจ่ำยประจ�ำปีระเบยบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยวธการงบประมาณขององค์กรปกครองส่วนีิีท้องถิ่น พ.ศ.2541 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2 และ 3) พ.ศ. 2543“งบประมาณรายจ่าย” หมายความว่า งบประมาณทสภาท้องถนให้ความเหนชอบ ี ่ิ่็และผู้ว่าราชการจังหวัด หรือนายอาเภอ หรือปลัดอาเภอผู้เป็นหัวหน้าประจาก่งอาเภอ ���ิ�อนุมัติตามท่กาหนดไว้ ในกฎหมายว่าด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถ่นแต่ละรูปแบบ ท้งน ี�ิัี ้รวมทั้งงบประมาณรายจ่ายเพ่มเติมและการโอน การแก้ไขเปล่ยนแปลงคาช้แจงงบประมาณด้วยิี�ี“คณะผู้บริหารท้องถ่น” ิหมายความว่า นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด คณะเทศมนตรี นายกเทศมนตรี และคณะกรรมการบริหารองค์การบริหารส่วนต�าบล “เจ้าหน้าท่งบประมาณ” ีหมายความว่า ปลัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด ปลัดเทศบาล และปลัดองค์การบริหารส่วนต�าบล

62คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหมวด 2 ลักษณะงบประมาณ ข้อ 13 งบประมาณรายจ่ายทั่วไปขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประกอบด้วยรายจ่ายงบกลาง และรายจ่ายตามแผนงาน ข้อ 14 รายจ่ายตามแผนงาน จ�าแนกเป็นสองลักษณะ คือ (1) รายจ่ายประจ�า ประกอบด้วย (ก) หมวดเงินเดือนและค่าจ้างประจ�า (ข) หมวดค่าจ้างชั่วคราว (ค) หมวดค่าตอบแทน ใช้สอยและวัสดุ (ง) หมวดค่าสาธารณูปโภค (จ) หมวดเงินอุดหนุน (ฉ) หมวดรายจ่ายอื่น (2) รายจ่ายเพื่อการลงทุน ประกอบด้วย หมวดค่าครุภัณฑ์ ที่ดินและ สิ่งก่อสร้าง รายละเอียดประเภทรายจ่ายงบกลาง หมวดรายจ่ายต่างๆ และเงินนอกงบประมาณ ให้เป็นไป ตามที่กรมการปกครองก�าหนดข้อ 15 งบประมาณรายจ่ายซึ่งตั้งจ่ายจากเงินอุดหนุนทั่วไป หรือเงินประเภทอ่นท่ต้องนามาต้ง งบประมาณรายจ่าย ให้จาแนกลักษณะรายจ่ายตามข้อ 14 และ ืี�ั�ให้ระบประเภทของเงนนนในคาชแจง ประมาณการรายรบ และงบประมาณ ุิั ้�ี ้ัรายจ่ายด้วย ฯลฯ ข้อ 17 ประมาณการรายรับขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประกอบด้วยรายได้ซึ่งจ�าแนกเป็น (1) หมวดภาษีอากร (2) หมวดค่าธรรมเนียม ค่าปรับและใบอนุญาต (3) หมวดรายได้จากทรัพย์สิน (4) หมวดรายได้จากสาธารณูปโภค และกิจการพาณิชย์ (5) หมวดเงินอุดหนุน (6) หมวดรายได้เบ็ดเตล็ด รายละเอียดประเภทรายได้ ให้เป็นไปตามที่กรมการปกครองก�าหนด ฯลฯ

63แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ ข้อ 20 งบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติมให้ตราเป็นงบประมาณรายจ่ายเช่นเดียวกับงบประมาณ รายจ่ายประจ�าปี ข้อ 21 การตรางบประมาณรายจ่ายเพ่มเติมิ จะกระทาได้ต่อเม่องบประมาณ�ืรายจ่ายประจาปี ทได้รบอนมตแล้วไม่พอแก่การใช้จ่าย หรอมความจาเป็นต้องตง �ี ่ัุัิืี�ั ้รายจ่ายข้นใหม่ ท้งน้ต้องแสดงให้ปรากฏในงบประมาณรายจ่ายดังกล่าวด้วยว่าจะจ่ายจากึัีเงนรายได้ทมได้ตงรับไว้ในประมาณรายรับหรือจากเงินรายได้ท่เกินยอดรวมท้งส้นของ ิี ่ิั ้ีัิประมาณการรายรับประจาปี �หมวด 3 วิธีการจัดท�างบประมาณ ข้อ 22 ให้ใช้แผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่น เป็นแนวทางในการ ิจัดทางบประมาณ ให้หัวหน้าหน่วยงานจัดทาประมาณการรายรับ และประมาณการรายจ่าย ��และใหหวหนาหนวยงานคลงรวบรวมรายการการเงนและสถตตางๆ ของทกหนวยงานเพอ้ั้่ัิิิุ่่ื ่ใช้ประกอบการค�านวณขอตั้ง ข้อ 23 ให้เจ้าหน้าที่งบประมาณท�าการพิจารณาตรวจสอบ วิเคราะห์ และแก้ไข งบประมาณในช้นต้น แล้วเสนอต่อคณะผู้บริหารท้องถ่น เม่อคณะผู้บริหารท้องถ่น ัิืิได้พิจารณาอนุมัติให้ต้งงบประมาณยอดใดเป็นงบประมาณประจาปีแล้ว ให้เจ้าหน้าท ั�ี ่งบประมาณรวบรวม และจัดทาเป็นร่างงบประมาณรายจ่ายเสนอต่อคณะผู้บริหารท้องถ่น �ิอีกคร้งหน่ง เพ่อคณะผู้บริหารท้องถ่นได้นาเสนอต่อสภาท้องถ่น ัึืิ�ิภายในวันท่ 15 สิงหาคมี ข้อ 24 ในกรณีท่คณะผู้บริหารท้องถ่นพิจารณาแล้วเห็นว่า ไม่สามารถท่จะนา ีิี�ร่างงบประมาณรายจ่ายประจาปีเสนอต่อสภาท้องถ่นได้ทันภายในระยะเวลาท่กาหนดไว้ �ิี�ให้เสนอขออนุมัติต่อสภาท้องถ่น แล้วรายงานให้ผู้ว่าราชการจังหวัดทราบ สาหรับองค์การิ�บริหารส่วนตาบลให้รายงานนายอาเภอหรือ ปลัดอาเภอ ผู้เป็นหัวหน้าประจาก่งอาเภอ ฯลฯ����ิ�

64คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ข้อ 26 การโอนเงินงบประมาณรายจ่ายต่างๆ ให้เป็นอานาจอนุมัติของคณะ �ผู้บริหารท้องถิ่น ฯลฯ ข้อ 28 การแก้ไขเปลยนแปลงคาช้แจงประมาณการรายรบหรืองบประมาณ ี ่�ีัรายจ่ายให้เป็นอ�านาจอนุมัติของคณะผู้บริหารท้องถิ่น ฯลฯ ข้อ 30 การโอน การแก้ไขเปล่ยนแปลงคาช้แจงงบประมาณรายจ่าย ี�ีเงินประเภทอ่นท่ต้องนามาต้งงบประมาณรายจ่ายตามข้อ 15 ให้เจ้าหน้าท่งบประมาณ ืี�ัีมีอานาจอนุมัติโอนหรือแก้ไขเปล่ยนแปลงคาช้แจงงบประมาณรายจ่ายได้ เม่อได้รับอนุมัต�ี�ีืิจากผู้มีอ�านาจแล้ว ฯลฯ ข้อ 32 ภายใต้ข้อบังคับข้อ 39 การโอนเงินงบประมาณรายจ่าย หรือการแก้ไขเปล่ยนแปลงคาช้แจงประมาณการรายรับและงบประมาณรายจ่าย เม่อได้รับอนุมัต ี�ีืิจาก ผมอานาจแล้ว ใหประกาศโดยเปิดเผยเพอให้ประชาชนทราบ แลวแจงการประกาศู้ี�้ื ่้้ให้ผู้ว่าราชการจังหวัดเพ่อทราบ ภายในสิบห้าวัน สาหรับองค์การบริหารส่วนตาบล ื��ให้แจ้งแก่นายอ�าเภอหรือปลัดอ�าเภอผู้เป็นหัวหน้าประจ�ากิ่งอ�าเภอ ฯลฯ ข้อ 35 บรรดาเงินท่องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นได้รับ ไม่ว่าจะได้รับตามกฎหมาย ีิระเบยบ ข้อบังคบ หรอได้รบชาระตามอานาจหน้าท หรอสัญญา หรอได้รบจากการให้ ีัืั��ี ่ืืัหรือใช้ทรัพย์สินหรือเก็บดอก ผลจากทรัพย์สินของทางราชการ หรือองค์กรเอง ให้น�าส่งเป็นรายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่นิ ตามระเบียบหรือข้อบังคับที่เก่ยวข้อง ีเว้นแต่จะมีกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ คาส่ง หรือหนังสือส่งการ กระทรวงมหาดไทย�ััก�าหนดเป็นอย่างอื่น

65แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ขั้นตอนการจัดท�าเทศบัญญัติ/ข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่าย นายก อปท. ลงนามนายอ�าเภอผู้ว่าราชการจังหวัด พิจารณาให้ความเห็นชอบประกาศโดยเปิดเผยให้ประชาชนทราบน�าเสนอสภาท้องถิ่นเพื่อให้ความเห็นชอบ(ภายในวันท่ 15 สิงหาคม)ีคณะผู้บริหารท้องถิ่นพิจารณาอนุมัติเจ้าหน้าที่งบประมาณ ตรวจสอบ วิเคราะห์ และแก้ไขงบประมาณในชั้นต้นแล้วเสนอต่อคณะผู้บริหารท้องถิ่นหัวหน้าหน่วยงาน จัดท�าประมาณการรายรับ และประมาณการรายจ่าย

66คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตัวอย่างปฏิทินการจัดท�างบประมาณรายจ่ายขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกิจกรรมระยะเวลากิจกรรมการจัดเตรียมงบประมาณ• การทบทวนแผนงาน, ทบทวนผลการด�าเนินงาน• จัดท�าร่างแผนพัฒนา ประจ�าปีและก�าหนด นโยบายและแนวทาง งบประมาณ• ประมาณการรายจ่าย และประมาณการรายวันการอนุมัติงบประมาณ• เสนอสภาท้องถิ่นพิจารณา เห็นชอบร่างงบประมาณ• นายอ�าเภอ/ ผู้ว่าราชการจังหวัด พิจารณาให้ ความเห็นชอบ• นายก อปท. ลงนาม• ประกาศให้ ประชาชนทราบผู้รับผิดชอบด�าเนินการหัวหน้าหน่วยงานเจ้าหน้าที่งบประมาณคณะผู้บริหารสภาท้องถิ่นก.พ.มี.ค.เม.ย.พ.ค.มิ.ย.ก.ค.ก.ย.ส.ค.• พิจารณาวิเคราะห์ ขึ้นต้นเสนอคณะ ผู้บริหาร• อนุมัติแผนพัฒนา ประจ�าปีและจัดท�า ร่างงบประมาณ เสนอคณะผู้บริหาร• เตรียมเอกสาร งบประมาณ• คณะผู้บริหารเสนอ ร่างงบประมาณ รายจ่ายต่อ สภาท้องถิ่น (15 สิงหาคม)12

67แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นรับทราบข้อมูลการจัดทาเทศบัญญัติ-ข้อบัญญัต ิ�ิงบประมาณด้านสาธารณสุข ตามหนังสือกรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่น ด่วนท่สุด ิีท มท 0810.5/ว 2072 ลงวนท 5 กรกฎาคม 2561 ซงได้แจ้งซกซ้อมให้จดทาข้อบญญต/ี ่ัี่ึ ่ัั�ััิเทศบัญญัติงบประมาณรายจ่าย ดังนี้ที่รายการข้อมูลรายละเอียดประกอบการจัดสรรเงินอุดหนุนทั่วไปให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือสั่งการ/ลักษณะของงบประมาณ1เงินอุดหนุนสาหรับขับเคล่อน จัดสรรให้แก่องค์กร (1) กรณีท่องค์กรปกครองสวน�ืโครงการสัตว์ปลอดโรคคน ปกครองส่วนท้องถ่นเพ่อปลอดภัยจากโรคพิษสุนัขบ้า ดาเนินการจัดซ้อวัคซีน - ต้งงบประมาณในหมวด ตามพระปณธาน ศาสตราจารย และอปกรณ์ในการฉีด ิ์ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารีิื�ืุเพอป้องกนและควบคมื ่ัุโรคพิษสุนัขบ้า ตัวละ 30 บาท โดยจัดสรรตามจานวนประชากรสุนัข/แมว�ท้งท่มีเจ้าของ และไม่มัีีเจาของจากการสารวจของ้�องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ส่งหลักฐานการสารวจให้กรมส่งเสริมการ�ปกครองท้องถิ่น(ซีดีบันทึกข้อมูลท่สารวจ - ต้งงบประมาณในหมวด ี�ประชากรสุนัข/แมว หรือรายงานการส�ารวจประชากรสุนัข/แมว) ทั้งนี้ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ค�านึงถึงการขนส่งและการจัดเก็บี่ท้องถ่นดาเนินการเองิ�ัค่าวัสดุหรือหมวดค่าใช้สอย ประเภทรายจ่ายเก่ยวเน่องีืกับการปฏิบัติราชการท ี ่ไมเขาลกษณะรายจายหมวด่้ั่อ่นๆ ตามระเบียบกระทรวงืมหาดไทยว่าด้วยวิธีการ งบประมาณฯ พ.ศ. 2541 แก้ไขเพ่มเติม (ฉบบท 3) ิัี ่พ.ศ. 2543 (2) กรณีท่อุดหนุนให้สานักงานี�ปศุสัตว์จังหวัดด�าเนินการัเงนอุดหนุนโดยให้ถอปฏบัติืิิตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยเงินอุดหนุนขององค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น พ.ศ. 2559

68คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่รายการข้อมูลรายละเอียดประกอบการจัดสรรเงินอุดหนุนทั่วไปให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือสั่งการ/ลักษณะของงบประมาณวัคซีนตามระบบลูกโซ่ความเย็น (Cold Chain) อย่างเคร่งครัดด้วย2เงินอุดหนุนสาหรับสารวจ จัดสรรให้องค์กรปกครอง (1) กรณีจ้างเหมาบริการต้งงบ��ข้อมูลจ�านวนสัตว์และขึ้น ส่วนท้องถนตามจานวนทะเบียนสัตว์ตามโครงการ สุนัข/แมว ท้งท่มีเจ้าของสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย และไม่มีเจ้าของ จากการจากโรคพิษสุนัขบ้า ตาม ส�ารวจขององค์กรพระปณธาน ศาสตราจารย ปกครองส่วนท้องถิ่นที่ส่ง (2) กรณีให้บุคลากรในสังกัดของิ์ดร.สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรม หลักฐานการส�ารวจให้พ ร ะ ศ ร สวางควฒน กรมส่งเสริมการปกครองีัวรขัตติยราชนารีิ ่�ัีท้องถิ่น ตัวละ 6 บาทต่อปี (ซีดีบันทึกข้อมูลที่ส�ารวจจ�านวนสุนัข/แมว หรือรายงานการส�ารวจจ�านวนสุนัข/แมว โดย- ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นสารวจข้อมูลิ�จานวนสุนัข/แมว ท้งท่ม�ัีีเจ้าของและไม่มีเจ้าของ โดยให้ท�าการส�ารวจปีละ2 คร้ง (คร้งแรกภายในััเดือนธันวาคม และคร้งท่ 2 ัีภายในเดือนมิถุนายน) หรือตามหนังสือแจ้ง หากมีการเปลี่ยนแปลงัประมาณในหมวดค่าตอบแทน ใช้สอยและวัสด ุประเภทรายจ่ายเพ่อให้ได้มาื ซึ่งบริการองค์กรปกครองส่วนท้องถนิ ่ดาเนินการ ต้งงบประมาณใน�ัหมวดค่าตอบแทน ใช้สอยและวัสดุ ประเภทรายจ่ายเก่ยวเน่องกับการปฏิบัตีืิราชการท่ไม่เข้าลักษณะรายีจ่ายหมวดอื่นๆ ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่ายในการเดินทาง ไปราชการของเจ้าหน้าท ี ่ท้องถ่น (ฉบับท่ 3) พ.ศ. 2559ิี

69แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ที่รายการข้อมูลรายละเอียดประกอบการจัดสรรเงินอุดหนุนทั่วไปให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือสั่งการ/ลักษณะของงบประมาณ- บันทึกข้อมูลในระบบ (3) กรณีให้บุคลากรในสังกัดของwww.thairabies.net โดยสามารถเลือกบันทึกข้อมลได้ 2 รูปแบบ คือ ู1) กรอกข้อมูลรายตัวแบบออนไลน์ 2) กรอกในรปแบบออฟูไลน์ในเอกเซลไฟล เพื่อน�า์เข้าข้อมูลในระบบฯ ภายหลัง ในกรณีทไม่สามารถบนทกี ่ัึข้อมูลในระบบฯ ได้ ให้แจ้งปัญหามายัง E-mail: [email protected] โดยระบ ปัญหา, ชอผ้แจ้ง, ุื ู่หน่วยงานท่สังกัด, User-ีname และ Password ท่ใช้ (4) กรณีนอกเหนือจากรายการีและเบอร์โทรติดต่อกลับ พร้อมแนบเอกเซลท่ใช้ ี(ถ้ามี) มาใน Emailองค์กรปกครองส่วนท้องถนิ ่ดาเนินการนอกเวลาราชการ�การต้งงบประมาณหมวด ัค่าตอบแทนประเภทค่าตอบแทน การปฏิบัติงานนอกราชการให้กับบุคลากรในสังกัดองค์กรปกครอง ส่วนท้องถ่น จะต้องถือปฏิบัติิตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการเบิกจ่ายเงิน ค่าตอบแทนการปฏิบัติงานนอกเวลาราชการขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่น ิพ.ศ. 2559ข้างต้นให้ต้งงบประมาณและัเบิกจ่ายให้ตรงตามรูปแบบและการจาแนกประเภท�รายรับ-รายจ่าย งบประมาณรายจ่ายประจาปีขององค์กร�ปกครองส่วนท้องถิ่น

70คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6.5 กำรส�ำรวจจ�ำนวนสุนัข/แมว และกำรบันทึกข้อมูล6.5.1 องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นดาเนินการส�ารวจจานวนประชากรสุนัข/แมว ิ��ท้งท่มีเจ้าของและไม่มีเจ้าของโดยให้ทาการสารวจปีละ 2 คร้ง คร้งแรกภายในัี��ััเดือนธันวาคม และครั้งที่ 2 ภายในเดือนมิถุนายน21 สามารถเข้ากรอกข้อมูลได้ท่ www.thairabies.net ีข้นทะเบียนสุนัข-แมว ึLogin เพิ่มข้อมูลสัตว์ เลือกสัตว์มีเจ้าของ/ไม่มีเจ้าของ เลือกรอบการส�ารวจที่ต้องการกรอกข้อมูล +เพิ่มข้อมูลสัตว์มีเจ้าของ/ไม่มีเจ้าของ3

71แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่หมายเหต ุ ข้อมูลจานวนประชากรสุนัข-แมวในหน้าหลักจะมีการปรับปรุงอย่างน้อยวันละ �1 ครั้ง ในเวลา 00.00 น. ของทุกวัน4567

72คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหมายเหตุการบันทึกข้อมูลจ�านวนสัตว์ประมาณการ เป็นการประมาณจ�านวนสัตว์ในพื้นที่ เพื่อเป็นจานวนเป้าหมายในการข้นทะเบียนสุนัข-แมวในพ้นท่ ลักษณะการกรอกจะเป็นดังภาพ�ึืีด้านล่าง การกรอกข้อมูลประชากรสุนัข-แมวรายตัวแบบออฟไลน์ ในเอกเซลไฟล์ เพื่อการน�าเข้าในระบบฯ ภายหลัง แบบฟอร์มเอกเซลสามารถดาวน์โหลดได้ท่ ีwww.thairabies.net โดยแบบฟอร์มมีด้วยกัน 3 แบบ ได้แก่ 1. แบบฟอร์มเปล่า 2. แบบฟอร์มพร้อมข้อมูลปัจจุบัน และ 3. แบบฟอร์มพร้อมข้อมูลครั้งก่อนหน้าข้อควรระวัง!!• การนาเข้าข้อมูลด้วยเอกเซลไฟล์จะต้องใช้แบบฟอร์มท่ดาวน์โหลดจากในระบบฯ �ีเท่านั้น• เลือกใช้แบบบฟอร์มอย่างระมัดระวังให้ตรงตามความต้องการ (ตรวจสอบจาก Check list การเลือกใช้แบบฟอร์ม)• การนาเข้าด้วยเอกเซลไฟล์เป็นการบันทึกทับ ดังน้นหากมีข้อมูลในรอบปัจจุบันอยู่�ัแล้วจะต้องทาการดาวน์โหลดแบบฟอร์มพร้อมข้อมูลปัจจุบัน มิเช่นน้นข้อมูลเก่า �ัจะหาย!!• การน�าเข้าต้องท�า 2 ครั้งแยกกันระหว่างสัตว์มีเจ้าของ และสัตว์ไม่มีเจ้าของ โดยใช้ไฟล์เดิมในการน�าเข้า (ไม่ต้องปรับเปลี่ยนแยก excel sheet)• แบบฟอร์มเปล่าเมื่อดาวน์โหลดมาใช้แล้ว อย่าลืมลบตัวอย่างออกจากตาราง

73แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่Save as (บันทึกเป็น)Excel Macro-EnabledWorksheet ให้นามสกุล ไฟล์เม่อบันทึกแล้วเป็น ื.xlsm• การบนทกขอมลใหเลอก save as (บนทึกเป็น) Excel Macro-Enabled Worksheet ัึู้้ืัให้นามสกุลไฟล์เมื่อบันทึกแล้วเป็น .xlsm• อ่านคาช้เเจงใน sheet แรกของเอกเซลไฟล์ เพอการกรอกข้อมูลทถูกต้อง โดยคอลัมน์�ีื ่ี ่ท่มีเคร่องหมายดอกจันทร์ (*) เป็นข้อมูลท่จาเป็นต้องกรอกให้ข้อมูลครบถ้วน ีืี�ห้ามปล่อยว่าง• กรณีที่เจ้าของ 1 คน มีสุนัข-แมวมากกว่า 1 ตัว ต้องบันทึกข้อมูลเจ้าของให้ครบถ้วนทุกบรรทัด ดังรูปภาพด้านล่างกรณีท่เจ้าของ 1 คน ีมสนัข-แมวมากกวา 1 ตัว ีุ่ต้องบนทกข้อมลเจ้าของ ัึูให้ครบถ้วนทุกบรรทัด ดังรูปภาพด้านล่าง

74คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเคยบันทึกข้อมูลไปบ้างแล้ว ในรอบปัจจุบันหรือไม่ดาวน์โหลดแบบฟอร์มพร้อมข้อมูลปัจจุบันใช่ใช่ไม่แน่ใจจ�านวนสัตว์เป็น 0 ทั้งหมดต้องการใช้แบบฟอร์ม พร้อมข้อมูลเก่าที่ได้น�าเข้าไปในรอบการขึ้นทะเบียนที่เเล้วใช้แบบฟอร์มเปล่า เพื่อกรอกข้อมูลใหม่ทั้งหมดดาวน์โหลดแบบฟอร์มเปล่าดาวน์โหลดแบบฟอร์มพร้อมข้อมูลครั้งก่อนหน้ากรุณาตรวจสอบที่หน้าหลักของท่านภายหลังการ log in(หากมีจานวนสัตว์ มากกว่า 0 แสดงว่าได้มีการบันทึกข้อมูลในรอบ�ปัจจุบันแล้วบางส่วน)ไม่ใช่ไม่ใช่Check list การเลือกดาวน์โหลดแบบฟอร์ม

75แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่21 วิธีการดาวน์โหลดแบบฟอร์ม •แบบฟอร์มเปล่า 1. ดาวน์โหลดท่ ีwww.thairabies.netข้นทะเบียนสุนัข-แมว ึดาวน์โหลดเอกสาร แบบฟอร์ม ดาวน์โหลด354

76คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2. ดาวน์โหลดท่ ีwwwthairabies.netข้นทะเบียนสุนัข-แมว ึLogin น�าเข้าข้อมูล เลือกสัตว์มีเจ้าของ/ไม่มีเจ้าของ ดาวน์โหลดแบบฟอร์ม แบบฟอร์มเปล่า13254

77แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่ •แบบฟอร์มพร้อมข้อมูลปัจจุบัน/แบบฟอร์มพร้อมข้อมูลครั้งก่อนหน้า สามารถดาวโหลดได้ภายหลงการ Login เท่านน โดยดาวน์โหลดท ัั ้ี ่www.thairabies.net ขึ้นทะเบียนสุนัข-แมว Login น�าเข้าข้อมูล เลือกสัตว์มีเจ้าของ/ไม่มีเจ้าของ ดาวน์โหลดแบบฟอร์ม เลือกแบบฟอร์มท่ต้องการดาวน์โหลดี13254

78คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น วิธีในการน�าเข้าเอกเซลไฟล์ในระบบฯ เม่อเตรียมเอกเซลไฟล์ของข้อมูลประชากรสัตว์พร้อมต่อการนาเข้าแล้ว ไปท ื�ี ่www.thairabies.netข้นทะเบียนสุนัข-แมว ึLogin นาเข้าข้อมูล �เลือกสัตว์มีเจ้าของ/ไม่มีเจ้าของ นาเข้าข้อมูล �เลือกรอบการรายงาน เลือกแนบเอกเซลไฟล์ที่ต้องการน�าเข้า บันทึก321

79แนวทางการจัดหาวัคซีนส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่4 6.6 กำรจัดซื้อวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ำเม่อกรมสงเสรมการปกครองทองถนไดรับการยนยันยอดจานวนสนขและแมวแล้วจะดาเนินื่ิ้ิ ่้ื�ุั�การโอนจัดสรรงบประมาณให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เมื่อองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้รับแจ้งการจัดสรรงบประมาณแล้วให้ด�าเนินการ จัดซื้อจัดจ้างโดยให้ถือปฏิบัติตามพระราชบัญญัติการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 และระเบียบกระทรวงการคลังว่าด้วยการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 โดยขอให้ศึกษาพระราชบัญญัติการจัดซื้อจัดจ้าง และการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 และระเบียบกระทรวงการคลังว่าด้วยการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 อย่างเคร่งครัด

81ภาคผนวกWorkflow วิธีเฉพาะเจาะจง จัดทําแผนจัดซื้อจัดจาง (พรบ. มาตรา 11 + ระเบยบฯ ขอ 11) ีจดทารางขอบเขตของงาน (ขอ 21) ัํจัดทํารายงานขอซื้อหรือจางโดยวธเฉพาะเจาะจง ิี(ขอ 78 ประกอบ 22 ) หัวหนาหนวยงานของรัฐใหความเห็นชอบ รายงานขอซื้อขอจาง กรณีตาม ม.56 (2) (ก) (ค) (ง) (จ) (ฉ) (ช) คณะกรรมการ ซอหรือจางโดยวธีเฉพาะเจาะจงื ้ิจัดทําหนังสือเชญชวนสง ิไปยังผูประกอบการที่มีคณสมบติตามที่กําหนด (ขอ 78 (1)) ุัคณะกรรมการฯ จัดทํารายงานผลการพิจารณาขอเสนอ/ตอรองราคา ตามความเหมาะสมแลวแตกรณี หัวหนาหนวยงานของรัฐและผูมีอํานาจ อนุมัติซื้อหรือจางเห็นชอบผลการคดเลือก ั(ขอ 81) ประกาศผทไดรับการคัดเลือก ู ี่การจัดซื้อจัดจางโดยวิธีเฉพาะเจาะจง (ขอ 81) ลงนามในสัญญาลงนามในสัญญาตามแบบที่คณะกรรมการนโยบายกาหนด หรือขอตกลง ํ(มาตรา 66) และระเบียบฯ ขอ 161 วิธีเฉพาะเจาะจง ไมจําตอง รอใหพนระยะเวลาอุทธรณ(มาตรา 66) ยกเวน กรณีซอ/จางตามมาตราื้56 (2) (ข) (ง) หรือ (ฉ) ไมตองจัดทําแผน (พรบ. มาตรา 11 ) - คณะกรรมการ/เจาหนาที่พัสดุ/ผที่ไดรับมอบหมาย ู- เจาหนาที่พัสดุ การเชญชวน/ิเจรจาตอรอง คณะกรรมการฯ รายงานผลการพิจารณาและเสนอความเห็นตอหัวหนาหนวยงานของรัฐ (อนุโลมขอ 55(4) ประกอบ ขอ 78(2) ) กรณีตาม ม.56 (2) (ข) (ไมเกน 500,000 บาท) ิเจาหนาที่เจรจาตกลงราคากับผูประกอบการทมีอาชีพหรือรับจางนนี่ั้โดยตรง (ขอ 79) หัวหนาเจาหนาที่ซื้อหรือจางภายในวงเงินที่ไดรับความเห็นชอบจากหัวหนาหนวยงานของรัฐ (ขอ 79) - กรณตาม ม. 56 (2) (ข) ใหเจาหนาทีี่พัสดุดําเนินการ (เหมือนวิธีตกลงราคาเดิม)

82คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นWorkflow วิธีคัดเลือก - เจาหนาที่พัสดุ/ผูที่ไดรับมอบหมาย - คณะกรรมการ/เจาหนาที่พัสดุ/ผที่ไดรับมอบหมาย ู- เจาหนาที่พัสดุ เจาหนาที่จัดทารายงานขอซื้อหรือจาง ํโดยวิธีคัดเลือก (ขอ 74 ประกอบ 22 ) คณะกรรมการซื้อหรือจางโดยวิธีคัดเลือกจัดทําหนังสือเชิญชวนไปยังผูประกอบการ (ขอ 74 (1)) ผูประกอบการที่ไดรับหนังสือเชิญชวนยื่นขอเสนอตามวัน เวลา ที่กําหนด (74 (4)) คณะกรรมการฯ เปดซองขอเสนอและดาเนนการํิพิจารณาผล (ขอ 74 (4)) คณะกรรมการฯ รายงานผลการพิจารณาและ เสนอความเห็นตอหัวหนาหนวยงานของรัฐ (ขอ 76) หัวหนาหนวยงานของรฐและผูมีอํานาจอนมัติซื้อหรือจาง ัุเห็นชอบผลการพิจารณา ขอ 77 (อนโลมขอ 42) ุลงนามในสัญญาตามแบบที่คณะกรรมการนโยบายกําหนด หรอขอตกลง ภายหลงจากพนระยะเวลาอุทธรณผลการืัคดเลอก (มาตรา 66) และระเบียบฯ ขอ 161 ัืยกเวน กรณีจัดหาตามเงื่อนไขตาม ม. 56 (1) (ค) ไมตองรอใหพนระยะเวลาอุทธรณ (ม. 66 วรรคสอง) จัดทําแผนจัดซื้อจัดจาง (พรบ. มาตรา 11 + ระเบียบฯ ขอ 11) จัดทํารางขอบเขตของงาน (ขอ 21) เชญชวนไปยงิัผูประกอบการที่มีคุณสมบัติตรงตามเงื่อนไข ไมนอยกวา 3 ราย (มาตรา 55(2)) กรณีซื้อ/จางตามมาตรา 56 (1) (ค) (ฉ) ไมตองจัดทําแผน (พรบ. มาตรา 11 ) ประกาศผชนะการเสนอราคา ู ขอ 77 (อนโลมขอ 42) ุ

83ภาคผนวกWorkflow e- Market หัวหนาหนวยงานของรฐและผูมีอํานาจอนมัติซื้อหรือจาง ัุเห็นชอบผลการพิจารณา หัวหนาเจาหนาทแจงผลการพิจารณาทาง e-mail ี ่และประกาศผลผูชนะ (ขอ 42 ) กรณวงเงนเกิน 5 แสนบาท ีิแตไมเกิน 5 ลานบาท - เจาหนาที่พัสดุ/ผูที่ไดรับมอบหมาย - คณะกรรมการ/เจาหนาที่พัสดุ/ผที่ไดรับมอบหมาย ู- เจาหนาที่พัสดุ - เจาหนาที่พัสดุ - หัวหนาเจาหนาที่พัสดุ - ประกาศเผยแพรไมนอยกวา 3 วันทําการ - กําหนดวันเสนอราคาเปนวันถัดจากวันสุดทาย ของการประกาศเผยแพร จัดทําแผนจัดซื้อจัดจาง (พรบ. มาตรา 11 + ระเบียบฯ ขอ 11) จัดทํารางขอบเขตของงาน (ขอ 21) จัดทําเอกสารซื้อหรือจาง ดวยวิธี e - market (ขอ 34) จัดทํารายงานขอซอหรือขอจาง ื้ เสนอหัวหนาหนวยงานของรัฐ (ขอ 22) หัวหนาหนวยงานของรัฐใหความเห็นชอบรายงานขอซื้อขอจาง จัดทาประกาศเผยแพร ํในระบบ e-GP /เว็บไซสของหนวยงาน และปดประกาศที่หนวยงาน (ขอ 35) E-market แบบใบเสนอราคา ขอ 30 (1) E-market แบบการประมลอิเลกทรอนกส ขอ 30 (2) ู็ิผประกอบการเขาระบบ e- GP เพือเสนอราคาตามวัน/เวลา ู ่ที่กําหนดโดยเสนอราคาไดเพียงครงเดยว ขอ 37 (1) ั ้ีผประกอบการเขาระบบ e – GP เพือเสนอราคาตามวัน/เวลาทู ่ี ่กําหนดโดยเสนอราคากีครงก็ไดภายในเวลา 30 นาท ขอ 37 (2) ่ั ้ีสิ้นสุดการเสนอราคาใหเจาหนาที่พิจารณาผูชนะ การเสนอราคาจากผูที่เสนอราคาต่ําสุด (ขอ 38) เจาหนาที่รายงานผลการพิจารณาพรอมความเห็น เสนอตอหัวหนาหนวยงานของรฐผานหัวหนาเจาหนาท ัี่(ขอ 41) ลงนามในสญญาตามแบบทคณะกรรมการนโยบายกําหนด หรอขอตกลง ภายหลงัี ่ืัจากพนระยะเวลาอุทธรณผลการพิจารณา (มาตรา 66) และระเบียบฯ ขอ 161 กรณีวงเงินเกิน 5 ลานบาท การเสนอราคา

84คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นWorkflow e-bidding - เจาหนาที่พัสดุ/ผูที่ไดรับมอบหมาย - คณะกรรมการ/เจาหนาที่พัสดุ/ผที่ไดรับมอบหมาย ู- เจาหนาที่พัสดุ - เจาหนาที่พัสดุ มีผูเสนอความคดเห็น ิจัดทํารางขอบเขตของงาน (ขอ 21) จัดทําแผนจัดซื้อจัดจาง (พรบ. มาตรา 11 + ระเบียบฯ ขอ 11) จัดทาเอกสารซื้อหรือจางดวยวิธี e – bidding (ขอ 43) ํจัดทํารายงานขอซอหรือขอจาง ื้เสนอหัวหนาหนวยงานของรฐ (ขอ 22) ัวงเงนไมเกน 5 ลานบาท ิิอยูในดุลพินิจของหัวหนาหนวยงานของรัฐ หัวหนาหนวยงานของรัฐใหความเห็นชอบรายงานขอซื้อขอจาง นํารางประกาศ/เอกสารเผยแพร ลงเว็บไซต เพื่อรับฟงความคิดเห็น (ขอ 45) ไมนารางประกาศ/เอกสาร ํประกวดราคารับฟงความคิดเห็น (ขอ 45 ) หัวหนาเจาหนาที่เผยแพรประกาศและเอกสารประกวดราคา (ขอ 48) ระยะเวลาการเผยแพรเอกสารฯ และจัดเตรยม ีเอกสารฯ เพื่อยื่นขอเสนอผานระบบ e – GP (ขอ 51) กําหนดวัน เวลา ชี้แจงรายละเอียดเพิ่มเตม (ถาม) ิีกอนถึงวันเสนอราคา ไมนอยกวา 3 วันทาการ ํ(ขอ 52) คณะกรรมการฯ จัดทารายงานผลการํพิจารณาพรอมความเห็นตอหัวหนาหนวยงานของรฐเพือขอความเห็นชอบ ตามขอ 55(4) ั่หัวหนาหนวยงานของรฐและผูมีอํานาจ ัอนุมัติซื้อหรอจาง ืเห็นชอบผลการพิจารณา (ขอ 59) ประกาศผูชนะ การเสนอราคา (ขอ 59) หัวหนาเจาหนาที่ทํารายงานนํารางประกาศ/เอกสารประกวดราคา รับฟงความคิดเห็น (ขอ 45+ ขอ 46) ไมมผเสนอความคดเห็น ีู ิไมปรับปรุง ขอ 47 (2) - หากมีผเสนอความเห็นใหหัวหนาเจาหนาที่แจงตอบผูมีูความเห็นทุกรายทราบเปนหนังสือ (ขอ 47 (1)) - กรณีปรับปรงุ หัวหนาเจาหนาที่ทํารายงานพรอมความเห็นรวมทั้งรางเอกสารที่แกไข เสนอหวหนาหนวยงานัของรัฐ + นํารางประกาศอีกครั้ง(ขอ 47 (1)) คณะกรรมการพิจารณาผลฯ ดาเนนการํิพิจารณาผล (ขอ 55) ลงนามในสญญาตามแบบทัี่คณะกรรมการนโยบายกําหนด หรอขอตกลง ภายหลงจาก ืัพนระยะเวลาอุทธรณผลการพิจารณา (มาตรา 66) และระเบียบฯ ขอ 161 ผูเสนอราคาเขาเสนอราคาผานระบบ e-GP โดยเสนอราคาไดเพียงครั้งเดียว (ขอ 54) - หัวหนาเจาหนาที่พัสดุ - ประกาศเผยแพรไมนอยกวา 3 วันทําการ - กําหนดวันเสนอราคาเปนวันถัดจาก วันสุดทายของการประกาศเผยแพร หัวหนาหนวยงานของรัฐเห็นชอบ ใหนาประกาศเผยแพร ํปรับปรุง ขอ 47 (1) - หัวหนาเจาหนาที่พัสดุ

85ภาคผนวกWorkflow วิธสอบราคาีจัดทํารางขอบเขตของงาน (ขอ 21) จัดทําเอกสารซื้อหรือจางดวยวิธีสอบราคา ตามแบบทคณะกรรมการนโยบายกําหนด (ขอ 61) ี ่จัดทําแผนจัดซื้อจัดจาง (พรบ. มาตรา 11 + ระเบียบฯ ขอ 11) เปนดุลพินิจของหนวยงาน จัดทํารายงานขอซอหรือขอจาง ื้เสนอหัวหนาหนวยงานของรฐ (ขอ 22) ัหัวหนาหนวยงานของรัฐใหความเห็นชอบรายงานขอซื้อขอจาง - เจาหนาที่พัสดุ/ผูที่ไดรับมอบหมาย - คณะกรรมการ/เจาหนาที่พัสดุ/ผที่ไดรับมอบหมาย ู- เจาหนาที่พัสดุ - เจาหนาที่พัสดุ ไมนารางประกาศ/เอกสาร ํประกวดราคารับฟงความคิดเห็น (ขอ 62 ) หัวหนาเจาหนาทเผยแพรประกาศและเอกสารี ่สอบราคา ไมนอยกวา 5 วันทาการ(ขอ 63) ํกําหนดวัน เวลายื่นขอเสนอ และการเปดซองขอเสนอ (ขอ 61) กําหนดวัน เวลา ชแจงีรายละเอียดเพิ่มเติมกอนถึงวันเสนอราคา (ถามี) (ขอ 66) คณะกรรมการฯ ดาเนนการพิจารณาผล ํิ(ขอ 70) ใหนําความในขอ 55 (2) – (3) มาใชโดยอนุโลม หัวหนาหนวยงานของรฐและผูมีอํานาจ ัอนุมัติซื้อหรอจาง ืเห็นชอบผลการพิจารณา (ขอ 85) ประกาศผูชนะ การเสนอราคา (ขอ 72) รบเอกสารสอบราคา ตามวันเวลาทกําหนดัี ่(ขอ 68) ลงนามในสญญาตามแบบทัี่คณะกรรมการนโยบายกําหนด หรอขอตกลง ภายหลงจาก ืัพนระยะเวลาอุทธรณผลการพิจารณา (มาตรา 66) และระเบียบฯ ขอ 161 หัวหนาเจาหนาที่ทํารายงานนํารางประกาศ/เอกสารเผยแพร รับฟงความคิดเห็น (นําขอ 45+ ขอ 46 อนุโลม) ไมมผเสนอความคดเห็น ีู ิไมปรับปรุง - หากมีผเสนอความเห็นใหหัวหนาเจาหนาที่แจงตอบผมีููความเห็นทุกรายทราบเปนหนังสือ - กรณีปรับปรงุ หัวหนาเจาหนาที่ทํารายงานพรอมความเห็นรวมทั้งรางเอกสารที่แกไข เสนอหวหนาหนวยงานัของรัฐ + นํารางประกาศอีกครั้ง นารางประกาศ/เอกสารเผยแพร ํลงเว็บไซต เพื่อรับฟงความคิดเห็น - หัวหนาเจาหนาที่พัสดุ มีผูเสนอความคดเห็น ิปรับปรุง หัวหนาหนวยงานของรัฐเห็นชอบ ใหนําประกาศเผยแพร คณะกรรมการฯ จัดทารายงานผลการํพิจารณาพรอมความเห็นตอหัวหนาหนวยงานของรัฐเพือขอความเห็นชอบ ตามขอ 70 ่

86คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น(ตัวอย่าง) แบบส�ารวจระบบลูกโซ่ความเย็นวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ ประจ�าปีงบประมาณ .............เทศบาล/อบต, .....................ต�าบล................................ อ�าเภอ................... จังหวัด................................ชื่อผู้ตอบแบบสอบถาม.................................... อายุ......ปี ต�าแหน่ง...................... โทรศัพท์......................ค�าชี้แจง แบบสอบถามน้จัดทาข้นเพ่อสารวจการดาเนินงานในการจัดหาและดูแลระบบลูกโซ่ความเย็นี�ึื��วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่น การนาเสนอข้อมูลจะทา ิ��ในภาพรวม เพื่อน�าข้อมูลที่ได้มาใช้การพัฒนาระบบให้เหมาะสมยิ่งขึ้น โปรดท�าเครื่องหมาย √ ลงใน และเติมรายละเอียดลงในช่องว่างoส่วนที่ 1 ข้อมูลเกี่ยวกับการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์รายการส�ารวจผลการส�ารวจ1. การวางแผนเพื่อจัดหาวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์o 1) มี o 2) ไม่มี2. การส�ารวจประชากรสัตว์o 1) ปีละ 1 รอบ o 3) ไม่ได้ส�ารวจo 2) ปีละ 2 รอบ 3. การจัดหาวัคซีนครอบคลุม ปชก.สัตว์ตามแผนo 1) ซื้อได้ตามจ�านวนที่ส�ารวจo 2) ซื้อไม่ครบ เนื่องจาก.............................o 3) ไม่ได้จัดซื้อ เนื่องจาก.............................4. ความครอบคลุมของการฉีดวัคซีนใน ปชก.สุนัขแมวที ่ส�ารวจo 1) ต�่ากว่า 60 % o 3) 70-80%o 2) 60-70% o 4) สูงกว่า 80%5. การมอบหมายผู้รับผิดชอบงานบริหารจัดการวัคซีนเป็น ลายลักษณ์อักษร รวมทั้งมีการก�าหนดผู้รับผิดชอบแทน กรณีผู้รับผิดชอบหลักไม่อยู่ปฏิบัติงานo 1) มีผู้รับผิดชอบหลัก และรองo 2) มีเฉพาะผู้รับผิดชอบหลัก ไม่มีรองo 3) ไม่มีการมอบหมายเป็นลายลักษณ์อักษรo 4) ไม่มีผู้รับผิดชอบ6. ผู้รับผิดชอบตามข้อ 1 ผ่านการอบรมที่เกี่ยวกับ เรื่อง มาตรฐานการบริหารจัดการลูกโซ่ความเย็นo 1) ผู้รับผิดชอบทั้ง 2 คนผ่านการอบรมo 2) ผู้รับผิดชอบ 1 คนผ่านการอบรมo 3) ไม่เคยผ่านการอบรม7. มีคู่มือ/ต�ารา/เอกสารประกอบการอบรม ที่เกี่ยวข้องกับ มาตรฐานการบริหารจัดการลูกโซ่ความเย็นo 1) มี o 2) ไม่มี8. การบริหารจัดการวัคซีน กรณีรับวัคซีนเข้าคลังวัคซีนมีการ จดบันทึก ดังนี้o 1) มีการจดบันทึก (ตอบข้อ 4.1)o 2) ไม่มี (ข้ามไปข้อ 5) 8.1 ชื่อของวัคซีนและจ�านวนวัคซีนที่รับเข้ามาo 1) จดบันทึก o 2) ไม่จดบันทึก 8.2 วัน เดือน ปีและเวลา ที่รับวัคซีนo 1) จดบันทึก o 2) ไม่จดบันทึก 8.3 สภาพของวัคซีนo 1) จดบันทึก o 2) ไม่จดบันทึก 8.4 บริษัทที่ผลิตวัคซีน และรุ่นการผลิตo 1) จดบันทึก o 2) ไม่จดบันทึก 8.5 วัน เดือน ปี ที่วัคซีนหมดอายุo 1) จดบันทึก o 2) ไม่จดบันทึก

87ภาคผนวกรายการส�ารวจผลการส�ารวจ9. วัสดุอุปกรณ์/พาหนะที่ใช้ในระบบลูกโซ่ความเย็นได้มาตรฐานและส�ารองไว้เพียงพอ 9.1 มีตู้เย็นส�าหรับเก็บวัคซีนโดยเฉพาะo 1) เก็บเฉพาะวัคซีน/ยาo 2) เก็บร่วมกับอาหาร o 3) ไม่มีตู้เย็น 9.2 ตู้เก็บวัคซีนมีขนาดความจุไม่ตากว่า 10 คิว จานวน 1 ต� ่�ู้o 1) เพียงพอ o 2) ไม่เพียงพอ 9.3 เทอรโมมเตอรหรออปกรณทใชในการควบคมอณหภม ์ิ์ืุ์ี ุุู่้ิต้องมีคุณสมบัติ ดังนี ้o 1) มี o 2) ไม่มี 9.3.1 เทอร์โมมิเตอร์หรืออุปกรณ์วัดอุณหภูมิ เป็นแบบ (สามารถตอบได้หลายข้อ)o 1) เครื่องวัดอุณหภูมิแบบเข็มo 2) เครื่องวัดอุณหภูมิแบบตัวเลขo 3) เคร่องวัดและบันทึกข้อมูล (Data logger)ื 9.3.2 มีการเทียบเคียง*ทุกปี * หมำยถึง น�ำเทอร์โมมิเตอร์ของ อปท. และ ของ รพ. วัดอุณหภูมิในตู้เย็นเดียวกัน นำน 1 ชม.o 1) ค่าอุณหภูมิ เท่ากันo 2) ค่าอุณหภูมิ แตกต่างกันo 3) ไม่มีการเทียบเทียง 9.3.3 อุณหภูมิในตู้เย็นอยู่ระหว่าง 2-8 C ตลอดเวลาoo 1) อยู่ในช่วงที่ก�าหนดตลอดเวลาo 2) ไม่อยู่ในช่วงที่ก�าหนด จ�านวน........ครั้ง 9.4 กระติก/กล่องโฟม/Ice Pack/Data logger/ Thermometer มีปริมาณที่เพียงพอต่อการขนส่ง วัคซีน o 1) เพียงพอo 2) ไม่เพียงพอ (ระบุ).................................... ............................................................... 9.5 มีเคร่องกาเนิดไฟฟ้าสารอง หรือแหล่งพลังงานสารอง ื��� ที่สามารถใช้งานได้ไม่ช�ารุดเสียหายo 1) มี ใช้งานได้o 2) มี แต่ช�ารุดo 3) ไม่มีเครื่องก�าเนิดไฟฟ้า หรือ แหล่งพลังงานส�ารอง 10. การดูแลตู้เย็นเก็บวัคซีน 10.1 มีแผนการบารุงรักษา ตู้เย็นเก็บวัคซีน เช่น แผนการ� รักษาความสะอาด พร้อมก�าหนดผู้รับผิดชอบo 1) มีแผนและมีผู้รับผิดชอบo 2) มีแผนแต่ไม่มีผู้รับผิดชอบo 3) ไม่มีแผน 10.2 มีแผนบ�ารุงรักษาเครื่องก�าเนิดไฟฟ้าส�ารอง พร้อมก�าหนดผู้รับผิดชอบเป็นลายลักษณ์อักษรo 1) มีแผนและมีผู้รับผิดชอบo 2) มีแผนแต่ไม่มีผู้รับผิดชอบo 3) ไม่มีแผน 10.3 มีการบันทึกอุณหภูมิทุกวัน เช้า-เย็น ไม่เว้นวันหยุด ราชการo 1) มีการบันทึกทุกวันไม่เว้นวันหยุดo 2) มีการบันทึกเฉพาะวันท�าการo 3) ไม่มีการบันทึก11. การเก็บรักษาวัคซีนอย่างถูกต้อง 11.1 ไม่น�าอาหารและเครื่องดื่ม เข้ามาแช่ปนกับวัคซีนo 1) แช่ปน o 2) ไม่ แช่ปน 11.2 มีการจัดทาป้ายระบุตาแหน่งท่วางวัคซีน พร้อมระบ��ีุ ชื่อ วันหมดอายุของวัคซีนให้ชัดเจนo 1) มี o 2) ไม่มี 11.3 วางวัคซีนในบริเวณที่ความเย็นไหลเวียนทั่วถึง ไม่วางวัคซีนใกล้กับประตูหรือผนังด้านใดด้านหนึ่งo 1) เก็บถูกต้องo 2) เก็บไม่ถูกต้อง12. การจัดท�าทะเบียนรับ-จ่ายวัคซีนการจัดท�าจ�านวนวัคซีน คงเหลือที่ยอดเป็นปัจจุบันo 1) มี o 2) ไม่มีo 1) มี o 2) ไม่มี

88คู่มือการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ส�าหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรายการส�ารวจผลการส�ารวจ13. การแจกจ่ายวัคซีน/การน�าวัคซีนไปใช้ 13.1 กระติก/กล่องโฟมที่ใช้ในการขนส่งวัคซีนจากที่เก็บ ถึงผู้ฉีด มีคุณสมบัติ ดังนี้o 1) มี o 2) ไม่มี 13.1.1 สาหรับกระติกฉนวนหนา ไม่ตากว่า 30 มม. หรือ �� ่ กล่องโฟม ฉนวนหนาไม่ต�่ากว่า 25 มม.o 1) อยู่ในช่วงที่ก�าหนด o 2) ไม่อยู่ในช่วงที่ก�าหนด 13.1.2 ไม่มีรอยแตกทั้งด้านในและด้านนอกo 1) มีรอยแตก o 2) ไม่มีรอยแตก 13.1.3 ปิดฝาล๊อกได้สนิทo 1) ปิดฝาได้สนิท o 2) ปิดฝาไม่สนิท 13.2 กระติก/กล่องโฟม ที่ผู้ฉีดใช้ในการรับวัคซีน เพื่อน�าไปฉีดให้สัตว์ มีคุณสมบัติ ดังนี้o 1) มี กระติก หรือ กล่องโฟมo 2) ไม่มี 13.2.1 สะอาด ไม่มีเชื้อราo 1) สะอาด o 2) มีเชื้อรา 13.2.2 ฉนวนหนา ไม่ต�่ากว่า 30 มม.o 1) อยู่ในช่วงที่ก�าหนดo 2) ไม่อยู่ ในช่วงที่ก�าหนด 13.2.3 ไม่มีรอยแตกทั้งด้านในและด้านนอกo 1) มีรอยแตก o 2) ไม่มีรอยแตก 13.2.4 ปิดฝาล๊อกได้สนิทo 1) ปิดล๊อกสนิท o 2) ปิดไม่สนิท 13.2.5 สามารถบรรจุซองน�้าแข็งได้ครบ 4 ด้านo 1) ครบทั้ง 4 ด้าน o 2) ไม่ครบ14. การขนส่งวัคซีนจาก อปท.ไปยังจุดให้บริการo 1) นาแข็ง/Icepack สัมผัสขวดวัคซีนโดยตรง� ้o 2) ใช้ถุงพลาสติกเป่าลม หรือ วัสดุอ่นกันมิให้ ื น�้าแข็ง/Icepack สัมผัสกับขวดโดยตรงo 3) ไม่ใส่น�้าแข็ง15. การตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน 15.1 มี Ice pack/gel pack อยู่ในช่องแช่แข็งพร้อมใช้ งานอยู่เสมอo 1) สภาพพร้อมใช้งานo 2) สภาพไม่พร้อมใช้งาน 15.2 มีแผนฉุกเฉินเช่น กรณี cold chain breakdown จากไฟฟ้าดับ น�้าท่วมo 1) มี ระบุ...................................................o 2) ไม่มี16. อาสาสมัครที่ฉีดวัคซีน ผ่านการอบรมo 1) ผ่าน o 2) ไม่ผ่าน 16.1 มีใบอนุญาตการฉีดวัคซีนo 1) มี o 2) ไม่มีส่วนที่ 2 ปัญหา (การปฏิบัติที่ไม่ถูกต้อง ค�าถาม ข้อจ�ากัดหรือปัญหาในการปฏิบัติงาน)............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ส่วนที่ 3 ข้อค้นพบเพื่อการพัฒนา (ตัวอย่างที่ดี) ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ส่วนที่ 4 ข้อเสนอแนะ /ข้อคิดเห็นจากผู้ปฏิบัติ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ผู้เก็บข้อมูล.......................................................วันที่................................................ขอขอบคุณทุกท่านที่ร่วมให้ข้อมูล