ววตั ัตถถุปปุ รระะสสงงคค์์ :: เพอ่ื ทดสอบคุณภาพของจอมอนเิ ตอรว์ า่ มีประสิทธิภาพเพียงพอตอ่ การใช้ในการแปลผลภาพทาง
การแพทเยพห์ อื่ รทือดไมสจ่ออบมคอณุ นภิเตาพอขรแ์อสงจดองผมลอภนาเิ ตพอถร่าว์ ยา่ รมังปี สรที ะี่เสชทิื่อธมภิตาอ่ พกเบั พชยี ดุ งเพคอรต่อื อ่งอกาา่ รนใภชาใ้ นพกเารรียแกปวลา่ ผจลอภตารพวทจาสงอกบารภแาพพทย์ หเรบอื ื้อไงมต่ ้นจอหมรืออจนอิเตภอารพ์แทสุตดยิ งภผมูลภิ (aาพcqถu่าiยsรitังioสnีทเ่ี (ชs่อืeมcoตnอ่ dกบัarชyุด)เmครoื่อnงiอtoา่ rน)ภสาว่ พนจเรอยีทกมี่ วคี ่าวาจมอลตะรเวอจยี สดอสบูงภกวาา่พทเบ่ี ใอ้ื ชง้ใตน้นกหารรอื จรอาภยางพานทภุติยาพภผูมลิ ก(aาcรqตuรiวsจitทioาnงรงั(sสeี เcรoยี nกdวa่าryจ)อภmาoพnราitยoงrา)นส/่วจนอจภอาพทว่ีมนิีคจิวฉามยั ลหะรเืออจียอดภสาูงพกวป่าฐทม่ีใภชมู้ในิ การรายงานภาพ ผ(ลreกpาoรตrtรinวgจ/ทdาiaงgรnังoสsี tเiรcีย(กpวri่าmจarอyภ) าmพoรnาiยtoงาr)น/จอภาพวินิจฉัย หรือจอภาพปฐมภูมิ (reporting/diagnostic (primary) monitor)
คคววาามมถถี่ ่ี :: ททุกุก 33 เเดดอือื นน ((หหรรือือ 11 เเดดอืือนน)) เคเครรอื่ อ่ื งงมมอือื //ออปุปุ กกรรณณ์ :์ :
11.. จ จออมมออนนิเตเิ ตออรร์แแ์ สสดดงงภภาาพพททกุ ุกจจออทท่ีใี่ใชช้ใ้ในนกกรระะบบววนนกกาารรตตรรววจจววนิ นิ ิจิจฉฉัยัยททาางงกกาารรแแพพททยย์ ์ 22.. แ แบบบบภภาาพพททดดสสออบบTTGG1188-Q-QCCtteessttppaatttteerrnn
ว 2ว13ธิ ...ิธที ีทปเปปดดรรดิสับบัสภอสคอา132ภวบบพ...าาสม :พ:ปเปาสปแรรหวิดสบัับรา่ ภงคสบังแาแภวกวพลาาาดสมะพรล�ำคสทแอ้หอวดสมร่านสงภงับทแอแากวรบลยาดาะใรสลTนคทขGอ้ หอดอม1้อนสง8ภงทจอ-าปQอรบยราภCใะสTนามขGtพหeาอ1ตอ้ณsง8าtงจ-ปม2Qpอมร0aภCะาtา–มตttพeeาร4rตณฐsn0tาามน2lpuมข0axาอt–tตงeแร4rฐตn0า่ลนlะuขจxอองภแาตพล่ ะจอภาพ
4. ปรับ window width (WW) และรูปรwูปทinที่ 1dี่ 1oTwThheleeTvTGeG1l18(8-WQ-QLC)Ctไeปtesทtsี่คtp่าpaปtatกtetตerิใnrนnการแสดงผลภาพของ ซอฟต์แวร์หรือ ห 5โรป.อื รยโแปนื กรหรแรมก4อื นร.น มัน้ ่งั ปนหๆรั้น่าบั งหๆจwราือหiกnปรจdอืรอoบัปภwใราหับพw้เใหปหidน็รเ้ tหะภhมน็า(พาภWณไาWดพ้ช5ไ)ัด0ดแเช้ลจ–ัดะน1เจทw0นี่สi0nทดุ dc่ีสomบุดwนั บทlนัeึกvทคeึก่าlไคว(่าW้ ไใวชL้)ใ้ ในไชปค้ในทรั้งคค่ี ถรา่ ดังั้ปถไกปดั ตไใิ ปนการแสดงผลภาพของซอฟตแ์ วร์
การควบคุมคุณภาพเครอื่ งเอกซเรยว์ นิ จิ ฉยั ทางการแพทย์ 3
5. ยืนหรอื นง่ั ห่างจากจอภาพประมาณ 50 – 100 cm 6. ตรวจดภู าพทงั้ หมด วา่ มกี ารบดิ เบอื นของวตั ถเุ ชน่ เสน้ กรดิ ตาราง กรอบสเ่ี หลย่ี ม และมสี งิ่ แปลกปลอม ตา่ งๆ บนภาพหรือไม่ 7. ตรวจดูว่ามีรอยน้ิวมือและฝุ่นหรือไม่ เช็ดท�ำความสะอาดด้วยผ้าไร้ฝุ่น (lint-free cloth) หร4ือตามที่ บ รษิ ัทแนะ8น. �ำ6บจ.นอตภมราวอพจหนดริเูภือตาไอพมร่ทต์้ังหั้งคมดู่ติดว่ากมันีกาครวบาิดมเบสือวน่าขงอขงอวัตงถจุเอชภ่นาเพส้นดกา้ รนิดซต้าารยาแงลกะรดอบา้ นสี่เขหวลา่ียคมวแรลจะะมใีสก่ิงลแเ้ ปคลยี กงปกลนั อมต่างๆ วธิ กี ารวเิ ครแ7า.นะตะหนรวา์ จ:ดูว่ามีรอยน้ิวมือและฝุ่นหรือไม่ เช็ดทาความสะอาดด้วยผ้าไร้ฝุ่น (lint-free cloth) หรือ ตามท่ีบริษัท ด้วยสายตา8. จอมอนิเตอรต์ ้ังคูต่ ดิ กัน ความสว่างของจอภาพด้านซา้ ยและด้านขวาควรจะใกล้เคยี งกัน 1. วเิธหกี น็ ารขวอิเคบรภาาะหพ์ :ความสว่างสมำ่� เสมอกนั ทัง้ ภาพ 2. ด132เสก...้วสีเ่าเเสยห้นสหรี่เสน้หน็ทลเาปทลขยี่ยกุ ีย่อกุลตมเมบเส่ยีาสเเภห้นหนน้ าน็มน็มจพเคี าเีคปปวคกวน็าวน็คามสาสมเ่ีตวมหราสเ่ีตลหงมวร่ยี ่าลไขงมงมี่ยาสข่ไมวมมาไ่าดข่ปเสไาดมมดบ่ำ�อกดิไไันมเมบทบ่ ี้ย่ป้งั ิดวภะเาปบพนย้ี กวนั
- 5. 4ก. รกอารบเปสลี่เห่ียนลจ่ียามกคทวีม่ ามีระขาดวับไปเทดาาแไมตป่ กะตป่านงกกนั ันจากขาวไปดำ� ไลต่ ามลำ� ดับ มองเหน็ แยกจากกนั 6. 5เ.หก็นรอเสบ้นสเ่ีคหู่ล(ี่ยlมinทe่ีมรี ะpดaบั irเ)ทาทแตั้งใกนต่าแงนกนัวจนาอกนขาแวลไปะดแานไลว่ตตา้ังมใลนากดลบั ุ่มมขอองเงหน็ hแiยgกhจาcกoกnนั trast pattern ท่ีอยู่ในมุม ทง้ั สีแ่ ละท่ตี รง6ก. เลหาน็ งเขสน้อคงู่จ(lอinภeาpพairแ) ยทกงั้ ใอนอแนกวจนาอกนกแันละแแลนะวเตห้ังน็ในถกึงลเ่มุ สข้นอคง ู่ทhiีล่ ghะเcอoียnดtrทasี่สtดุ pattern ท่อี ย่ใู นมุม ท้งั ส่ีและท่ี
ตรงกลางของจอภาพ แยกออกจากกันและเห็นถงึ เส้นคู่ทลี่ ะเอยี ดท่สี ดุ
รปู ท่ี 2รูปแทส่ี 2ดแงสHดงigHhigChoCnotnrtarasstt
7. เห็นส่ีเหล่ียมท่ีมีค่าพิกเซล 5% และ 95% ในพื้นหลังที่มีค่าพิกเซล 0% และ 100% ตามลาดับ ได้อย่างชัดเจน
7. โเดหย็นสสังเีเ่ กหตลจี่ยามกทภีม่าพคี ท่าพดสกิ อเซบลว่า5%สามแาลระถม95อ%งเหใ็นนบพรื้นิเวหณลสงั ่ีเทห่มี ลีค่ียา่มพเลกิ ็กเซ(รละ0ด%ับสแี 5ล%ะ)1อ0ย0ู่ใ%นสตี เาหมลลี่ย�ำมดใับหญไ่ด้อย่าง มช(รัดอะเงดจเบั หนส็นีโไ0ดด%ย้ถส)ึง(สถัรแงคึงาะเคลมวกดวาะาัตบารสมมถสจ่ีเแมแี0หาตอ%ตกลกงกภ)เตยี่ ห่าตแมา็นงลพ่าเไไละดดงทส้อก็้ถดี่ยเึงสห(คา่สรางลวอะชม่ีายดัดมบมาเแบัรวจเลตนถ่าส็กกปี ตก9ส(่าอ่รร5างนัะบ%มดทสคัาบ่ีจา)่ามะรสอคเาถีรยร9วม่ิมถ่ใู5าทปนอ%มรงสา)ัสบกเ่ีเหอหคาวรย่า็น่าลตคู่ใงี่ยบนรวแวมาสรจมลี่เิใเสหวสหะอลวณญคบา่ี่ยงอคส่มแ(่าี่นเใรลพหหะทะาญลดครร่ียาอ่ับา(มนมรสสิเทะตเีขลดร1ออาับ็รก0ส์องส0ข่ืนจี(%อ1รอๆง0ะ)จภ0ดอไ%าดภับพ)้ชาสพไไัดีดดไเด้ช5จ้ ้ัด%นจจเนนจ)หสนสราอามหอื ยมารไู่ใรืมอานถไร่มมสถถอ่่ี้าเถมงหไเ้ามอหลไ็น่สมง่ียเ่ามหมใ็นาหรถญถึง่ ความแตกตา่ งได้อยา่ งชัดเจน ก่อนทจ่ี ะเร่มิ ท�ำการตรวจสอบคา่ พารามเิ ตอรอ์ ื่น ๆ
4 การควบคมุ คณุ ภาพเครือ่ งเอกซเรยว์ ินิจฉัยทางการแพทย์
5 5
รปู ทรปู ี่ 3ที่แ3สดแงสภดางพภกาพรอกบรอสบ่ีเหสล่เี หี่ยมลที่ยม่ี ทคี ม่ีาพีคกิ่าพเซิกลเซ5ล%5แ%ละแล9ะ5%95% ส981แำ� ..0ถห9แ18.ไแบร..0ถมอบบัพ.ไแบ่มยมบแื้นอบพสี่า่มภถยห1บนื้ิง่งีส89บ่าา0แนลภหิ่งงพ...พปงัอ้ าแนล มทน้ืพลยแไอปัง้อมดืดกจหบยมทลยม่สะปา่ืดลบดเกจสีอทตงลังสภะปนเง่ิบม้อาออทตาลแอ้งดือมพบ้อแาอปเยยตหงลอทมเลจแ่ตูทเ่าน็ะยดตหกะลรงาจู่ตส่าตป็นะง1ราๆรงอแก้อจล1ปูงงเ1บลาลงๆอชกท1ทเงตะาอเม่นหล่ีชงจวั้งัยทต3ตา็นขส่นอาจตู่ง่าัว้ังองากัแดุขรสงอ1จมงษสๆงขอทาัก1ดุจบกดมรางง้ัษอขเรลจวงสตชบร(ภาิเภหาอเาน่วัวรวชาง(มาภรอิเณหเพข่นวพจอืชบัการอณดุดพกน่ษรใือQงหขาิเรรดจวUใQาอ้บหอาณวA(บUนั ภ้บเหชLสทAใาันรIน่ีเ่หTLพึกือหท้บIYวดTQลึก่าัน�ำY่ียCวUสท่ามOาCAสกึทมNOLาวม่ีาITม่าNTรีคส)าYถT่าราใเ)พนถมหCใิกเขาO็นนหเร้อไขซNน็ถดค้อลTไเ้กวหดค)าต่ี5้ก็นวมใ%วั า่ตีไนวอมดวัขา่ ักแก้วออ้ ษา่“ลี่ตักคQะรัวษ“วอUQรา9กัม5AUษว%LAรา่ITL“YITQYCUOCANOLTNITRTYORLOCOLสNาสหTารRหับOรบัL
รปู ท่ี 4 จุดแสดงอักษร “QUALITY CONTROL”
เกณฑย์ อมรบั : รรูปปู ทท่ี 4่ี 4จจุดดุ แแสสดดงงออกั ักษษรร““QQUUAALLITITYYCCOONNTTRROOLL””
เกเกณณฑฑ์ย- อมผรรลบั บั ก:า:รทดสอบท่ีได้คร้งั แรกให้นามาเปน็ ค่าอา้ งอิงพืน้ ฐาน (Baseline) สาหรับการทดสอบใน ครง้ั ตอ่ ไป
- ผผลลกกาารรททดดสสออบบทที่ไีไ่ ดด้ค้ครรัง้ ้งั แแรกให้นาำ� มาเป็นค่าอ้างองิ พน้ื ฐาน (Baseline) สา�ำหรบั การทดสอบในคครรงั้ งั้ ตต่อ่อไไปป
แ แบบแบบบ-บบบ-นัันบททFนัแกึ3กึทบFึก3บก::าบก:รนัาครทวคึกบวคบFุม3คคมุ :ณุ คกุณภาราภคพาวจพบอจคภอมุาภคพาณุ พ(Dภ(iาDsพpisจlpaอlyaภymาพmon(oDintiositpro)lra)y monitor)
การควบคมุ คณุ ภาพเครื่องเอกซเรยว์ ินจิ ฉัยทางการแพทย์ 5
การตรวจสอบด้านกลไก (Mechanical inspection)
นักรังสีการแพทย์หรือเจ้าหน้าท่ีปฏิบัติงานในห้องปฏิบัติการทางด้านรังสี ต้องตรวจสอบการท�ำงาน ของระบบโดยรวมของเคร่ืองเอกซเรย์ และส่วนประกอบตา่ งๆ การตรวจสอบควรด�ำเนนิ การทกุ ไตรมาส (3 เดือน) เพอ่ื ใหเ้ ครือ่ งมือพร้อมใชง้ านอยูเ่ สมอ และไม่เกดิ ข้อผิดพลาดในขณะปฏิบตั งิ าน ในระบบอ่านภาพแบบดิจิทัล วิศวกรบริการหรือช่างเทคนิค ให้ด�ำเนินการตรวจสอบเพิ่มเติมเร่ืองการ ใหบ้ รกิ าร เชน่ ค่าดัชนวี ัดปริมาณรังสี (Exposure Index; EI) ของแผน่ รบั ภาพในระบบ CR, DR เพือ่ เปน็ สว่ นหน่งึ ของขอ้ มูลดา้ นการควบคมุ คุณภาพของหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารทางด้านรังสี
ความถ่ี : ทุก 3 เดือน เครือ่ งมือ/อปุ กรณ์ : - วิธที ดสอบ : ข้ันตอนการด�ำ เนินการ
สังเกตด้วยสายตาเพ่ือประเมินการเคลื่อนต�ำแหน่งของเครื่องกลว่ามีความผิดปกติหรือไม่ โดยนักรังสี การแพทยห์ รอื เจา้ หน้าที่ปฏบิ ัตงิ านให้ห้องปฏบิ ัติการรงั สี เพื่อให้เปน็ ไปตามขอ้ กำ� หนดการตรวจทางกลไก และเพอ่ื ใหม้ น่ั ใจถงึ การท�ำงานทีป่ ลอดภยั และเหมาะสม โดยยึดหลกั การตรวจสอบท่ีระบุไว้ในแบบบนั ทึก F4
ขน้ั ตอนการบนั ทกึ ผล การบันทึกผลมีรายละเอียดดงั น้ี
1. วนั ทท่ี �ำการทดสอบ 2. ผลการทดสอบ 3. รายละเอยี ดของเครอื่ งเอกซเรย์ (ยี่ห้อ รุ่น ชนิดเครอื่ งก�ำเนดิ กระแสไฟฟ้า) 4. ผู้ท�ำการตรวจสอบ
ขอบเขตการดำ�เนนิ การ
เพ่อื ให้ระบบการท�ำงานของกลไก มีความปลอดภยั และท�ำงานไดอ้ ย่างถกู ต้อง
วธิ วี เิ คราะห์ : - เกณฑ์ยอมรับ : - แบบบนั ทึก :
แบบบันทึก F4 : การตรวจสอบเครอื่ งเอกซเรย์
6 การควบคมุ คณุ ภาพเคร่ืองเอกซเรย์วินิจฉยั ทางการแพทย์
ความสมำ�่ เสมอของภาพ (Measured Uniformity)
วัตถุประสงค์ :
เพอื่ ดคู วามสมำ่� เสมอของความดำ� และสง่ิ แปลกปลอมในภาพ ทไ่ี ดจ้ ากการฉายรงั สบี นแผน่ รบั ภาพในระบบ CR และ DR
ความถ่ี : ทกุ 3 เดือน เคร่อื งมอื /อุปกรณ์ :
1. แผน่ รับภาพในระบบ CR และ DR ทต่ี อ้ งการทดสอบ 2. เครื่องอ่านสญั ญาณภาพ ระบบต่าง ๆ ตามการใช้งาน 3. แผน่ ทองแดงทม่ี ีความหนา 1 mm 4. เครือ่ งคอมพิวเตอรแ์ ละจอแสดงผลท่อี ยูใ่ นสว่ นควบคุม (CR and DR console monitor)
วธิ ที ดสอบ :
เตรียมแผ่นรับภาพ และเคร่ืองอ่านส�ำหรับระบบ CR ที่จะใช้ในการทดสอบ ซ่ึงควรจะเป็นแผ่นรับภาพ ทใ่ี ชง้ านอยเู่ ปน็ ประจำ� เพอื่ จะไดเ้ หน็ ถงึ การเสอ่ื มสภาพตามการใชง้ าน และทราบถงึ เวลาทจี่ ะตอ้ งเปลยี่ นแผน่ รบั ภาพ 1. วางแผ่นรับภาพบนเตียงเอกซเรย์ โดยให้ด้านกว้างของแผ่นรับภาพขนานกับแนวแอโนด-แคโทด ดงั รปู ที่ 1 2. ต้ังระยะจากแหล่งก�ำเนิดรังสีถึงแผ่นรับภาพเท่ากับ 100 cm และให้ก่ึงกลางล�ำรังสีอยู่บนกึ่งกลาง แผน่ รบั ภาพ 3. เปดิ คอลลเิ มเตอรใ์ หล้ ำ� รงั สคี รอบคลุมท้ังแผ่นรับภาพ 4. ติดแผ่นทองแดงท่ีมคี วามหนา 1 mm ไวท้ ี่หนา้ คอลลิเมเตอร์ 5. ถา่ ยภาพรงั สี ดว้ ยเทคนคิ 70 kV 4 mAs (แผน่ รบั ภาพในระบบ CR ถ่ายด้วยเทคนิค 70 kV 2 mAs 2 ครั้ง โดยคร้ังที่ 2 ให้หมุนแผ่นรับภาพ 180 องศา เพ่ือลดผลของ Heel effect) ถ้ามีเคร่ืองวัดปริมาณรังสี ใหป้ รบั คา่ mAs ที่ทำ� ให้แผ่นรบั ภาพรับปริมาณรังสี 10 µGy 6. ส�ำหรับระบบ CR ใหน้ �ำแผ่นรบั ภาพไปอา่ นทันทีเพ่ือลดการจางหายของสญั ญาณ 7. เลอื กโปรโตคอลสำ� หรบั การอา่ นภาพ แบบไมม่ กี ารปรบั แตง่ ภาพ (Non processing) กรณที ไ่ี มส่ ามารถ เลอื ก Non processing ได้ ให้เลอื กใชโ้ ปรโตคอลท่มี กี ารประมวลผลภาพใหน้ อ้ ยทส่ี ุดหรือเลือกการประมวลผลภาพ ใหส้ อดคล้องกบั ขนาดแผน่ รบั ภาพทใี่ ชแ้ ละเลือกเหมือนเดมิ ทุกครัง้ ท่ที ดสอบ เชน่ Abdomen spine AP 8. บนั ทึกค่า EI (สำ� หรับ CR แต่ละเครอ่ื ง เช่น Fuji = S, Carestream = EI, Agfa = SAL หรอื LgM และ สำ� หรบั DR แตล่ ะเครื่อง เช่น Carestream & Philips = EI, Canon = EXI, Shimadzu = S)
การควบคมุ คุณภาพเครือ่ งเอกซเรย์วินจิ ฉัยทางการแพทย์ 7
8
แผน่ ทองแดง
แผ่นทองแดง
รปู ที่ 1 การวางแผน่ รบั ภาพและการติดแผ่นทองแดงหน้าคอลลิเมเตอร์ วธิ ีวเิ คราะห์ :
- ประเมินคุณภาพของภาพดว้ ยสายตา รูปที่ 1 การวางแผ่นรบั ภาพและการติดแผน่ ทองแดงหนา้ คอลลเิ มเตอร์
แ วเเหดกกผงัธิมณณร่นเวีวาปูก21ธิรฑยิเฑณค..ับีวเโ์กห์ยดิเ1-2ภรฑาคภภตแย..อาาร์กรุ2ป1ผาาคพะยมาาพพ..น่ภภา่ปรหสอ ระระททราาารมยหภภ์Pบั เบัพพมะ:ไี่ี่ไอรมV์าาดดเาภ:ททับพมพิน:ม้้ตตรแาี่ไ่ไีรททินคถอ้อ้ดด:พตบั ุณไ่ีคไ่ีวงง้้ตต่ลดดดัมไุณ้้ออภะ:ตม้ต้ คีคงงตภาอ้ป่้อ่าวมไรพางามงราคีปูแไPพขมาป่มมวหทVกอคีขดรป่าน่ีฏงอวาามโ1รภ่งากสงดสดามภาฏ่ิงกมยกคาพแดาาใส่าฏสวชพป�ำดรเ่งิรมสสส้วว้แลดแา่งิRมามยปก้วตแเOงอส่ำ�สยปปกลแเIตมาสตกลสลผขยลอาปา่อกมน่ นตอยตงปมอลราาจดตลตอบัลดาทถาออมลภกา้ด้ัง2มอาคพภทถดพ่าxถาบา้ัง้ ทเแพา้พภสฉ2้ังพลาบง่ิลภ(ะcบแพย่ยีสาmกปสกง่ิพ(าPง่ิแลเยรวแVจปก(กต้นยปาปลเ(ิดผนกวลจกลแน้ลเวกาวปอผจนกผป้นมลน่าทลผใอ5กทจั้งอหลมาอตมห้H5จใกงาใหาาeแหตแกสห้Heดห้าหาlาeแงHานเสeeหหหสeง่าflนตานefเหeเeหุแา้l่งหcคfา่ล)ตefตtงอeะไุแf)จแุมfลcแลeาล่เtลกะกcก)ะเิ้ไแtขินแมข)กอกเ1้ตไเบไ้ ชขข0อป่น%รเเรชช์ ทะน่น่ มาทคาทณำ�วาคาคมว4วาสาcมะมmสอสะาะอดอาาดด
แผ่นรับภาพ หมายเหตุ สามารถวดั คา่ PV โดยใช้ ROI ขนาด 2 x 2 cm จานวน 5 ตาแหน่ง ห่างจากขอบประมาณ 4 cm ดงั รูป โดยคา่ PV แต่ละตาแหนง่ ควรแตกตา่ งจากคา่ เฉล่ีย PV (จากทั้ง 5 ตาแหน่ง) ไมเ่ กิน 10%
รปู ที่ 2 แสดงตาำ� แหน่งการวัด PV 5 ตำ�าแหน่ง ดหแังบมรบาปู -ยบเโนัหดทตFยกึ5ุคา่ ค:สวPาามVมาแสรตถม่ลว่าัดะเสคตมา่ำ� อแPขหVอนง่งโภดคายพวใรช(แร้MตปูReกOทaตี่Is่า2uขงrจแนeาสาdกดดคงUต2่าnเาฉixแfลoห2ี่ยrนmP่งciกVmtyา()รจจวาำ�ัดกนทPวัง้Vน555ตตตำ� าแ�ำแแหหหนนนง่ ่ง)ง่ ไหม่เ่ากงนิจา1ก0ข%อบประมาณ 4 cm
แบบบนั ทึก :
แบบบนัแทบกึบบ: นั ทึก F5 : ความสมำ�่ เสมอของภาพ (Measured Uniformity) - F5 ความสม่าเสมอของภาพ (Measured Uniformity)
8 การควบคุมคุณภาพเครื่องเอกซเรย์วินจิ ฉัยทางการแพทย์
(Cคoวnาsมisคteงnทc่ขี yองoคfา่ Eดxชั pนoีปsรuิมrาeณInรdังสeีx)
วัตถุประสงค์ :
เพอื่ ใหม้ นั่ ใจวา่ คา่ ดัชนีปริมาณรังสีท่ีตวั รบั ภาพยังคงทีภ่ ายใตเ้ ง่อื นไขการฉายรังสีเหมอื นเดมิ
ความถี่ : ทุก 3 เดอื น
เพื่อให้ม่ันใจว่าค่าดัชนีช้ีวัดปริมาณรังสี (EI) ที่จะได้รับน้ันเหมาะสมภายใต้ค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสี การทดสอบน้ีเป็นการก�ำหนดค่า baseline โดยท�ำตามข้ันตอนท่ีก�ำหนดและท�ำการทดสอบ 3 ครั้ง (โดยแยกท�ำ หนงึ่ ชว่ั โมงหรือหนึง่ วัน ไมค่ วรใหท้ �ำตดิ ต่อกนั ทั้ง 3 ครัง้ ) หากผลลพั ธ์สอดคลอ้ งกันให้กำ� หนดคา่ เฉลยี่ เป็น baseline บนั ทกึ วนั ทท่ี กี่ ำ� หนดคา่ baseline ไว้ ผลลพั ธท์ ง้ั หมดจะถกู นำ� ไปเปรยี บเทยี บในอนาคต หากผลลพั ธไ์ มส่ อดคลอ้ งกนั ให้ท�ำการทดสอบซำ้� โดยตรวจสอบว่าไดป้ ฏิบตั ิตามขั้นตอนทถ่ี กู ตอ้ งโดยใชภ้ ายใต้เง่ือนไขทเี่ หมอื นกัน บางคร้งั อาจจำ� เปน็ ตอ้ งกำ� หนดค่า baseline ใหม่ หลังจากอัพเกรดซอฟต์แวร์ หรอื เปลีย่ นหลอดเอกซเรย์ โดยทำ� ตามขน้ั ตอนทีอ่ ธบิ ายไวข้ ้างตน้ หมายเหตุ
วันท่ีก�ำหนดค่า baseline ใหม่ และสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง ไม่ควรกำ� หนดคา่ baseline ใหมเ่ พียงเพราะ การทดสอบผดิ พลาด เวน้ แตส่ าเหตขุ องการตรวจสอบผดิ พลาดสมเหตุสมผล
เครื่องมอื /อปุ กรณ์ :
1. แผน่ รับภาพ Imaging Plate (IP) หรอื DR แต่ละขนาดที่ต้องการทดสอบ 2. เครื่องอา่ นสัญญาณภาพระบบตา่ ง ๆ ตามการใชง้ าน 3. แผน่ ทองแดงทม่ี คี วามหนา 1 mm 4. เคร่อื งมอื วดั รงั สี
วธิ ีทดสอบ :
การตรวจสอบการสร้างภาพเอกซเรย์ ชนดิ CR ก�ำหนดแผ่นรับภาพ CR ส�ำหรับการทดสอบนี้เพ่ือม่นั ใจถึงความสมำ�่ เสมอตามเงอื่ นไขของการวดั 1. วางแผ่น Imaging Plate บนเตยี ง 2. ปรับต้งั จากโฟกัสหลอดถึงแผ่นรบั ภาพ ทีร่ ะยะ 100 cm และตง้ั ลำ� รงั สีให้อยตู่ รงกลางแผน่ IP 3. เปดิ คอลลเิ มเตอร์ใหค้ รอบคลุมแผน่ IP 4. ใสแ่ ผน่ ทองแดง 1 mm หน้าคอลลิเมตอร์ 5. ต้งั ค่าเทคนิคโดยใช้ 70 kV และปรับ mAs ที่ท�ำใหแ้ ผน่ รับภาพรับปริมาณรังสี 10 µGy 6. เลือกคา่ parameter ส�ำหรบั การอ่านภาพ แบบ Non processing 7. บนั ทึกคา่ EI 8. ใช้แบบบันทกึ ตามทีแ่ นบมา 9. ทำ� ซ�ำ้ ในแผน่ เดิมอีก 2 ครั้ง เว้นระยะการถ่ายภาพคร้ังละประมาณ 1 ช่วั โมง
การควบคมุ คณุ ภาพเคร่ืองเอกซเรยว์ ินจิ ฉัยทางการแพทย์ 9
การตรวจสอบการสรา้ งภาพเอกซเรย์ ชนิด DR 1. วางเคร่อื งรับสญั ญาณภาพดจิ ิทลั แบบไร้สาย (wireless DR detector) 2. ปรับตั้งจากโฟกสั หลอดถงึ แผ่นรับภาพ ที่ระยะ 100 cm และต้ังล�ำรงั สใี ห้อยตู่ รงกลาง detector 3. เปดิ คอลลเิ มเตอร์ให้ครอบคลุม detector 4. ใสแ่ ผ่นทองแดง 1 mm หนา้ คอลลิเมตอร์ 5. ใชเ้ ทคนคิ การถา่ ยภาพแบบไม่มีการประมวลผล (Non processing) 6. ตง้ั คา่ เทคนิคโดยใช้ 70 kV และปรับ mAs ท่ที �ำใหแ้ ผนรบั ภาพรับปรมิ าณรังสี 10 µGy 7. บนั ทึกค่า EI 8. ใช้แบบบนั ทึกตามที่แนบมา 9. ท�ำซ�ำ้ ในแผน่ เดมิ อกี 2 คร้ัง เวน้ ระยะการถา่ ยภาพคร้ังละประมาณ 1 ช่วั โมง
วธิ ีวิเคราะห์ :
1. ค่าดัชนีช้วี ดั ปริมาณรังสี (EI) ตอ้ งมคี ่าเฉล่ียไมเ่ กิน ±10 % ของค่า baseline 2. การหาค่าอ้างอิงพื้นฐาน (baseline) ให้ท�ำการทดสอบอย่างน้อย 3 คร้ัง ถ้าผลการทดสอบน้ัน ใกลเ้ คยี งกนั ใหห้ าคา่ เฉลย่ี และกำ� หนดเปน็ คา่ อา้ งองิ พนื้ ฐาน เพอื่ ใชใ้ นการเปรยี บเทยี บในครงั้ ตอ่ ไป โดยเลอื กเทคนคิ ประมวลผลภาพใดๆ ท่ีต้องการแต่ให้เหมือนเดิมทุกครั้ง เช่น L-spine (ถ้าค่าแตกต่างกันมากให้ท�ำซ�้ำใหม่และ ตรวจสอบว่าวิธีการและเงื่อนไขนั้นถูกต้องหรือไม่) ค่าอ้างอิงพื้นฐานนี้จะก�ำหนดขึ้นใหม่หากมีการเปล่ียนแปลง ท่ีคาดว่าจะมีผลต่อค่า EI เช่น มีการปรับปรุงซอฟต์แวร์หรือเปลี่ยนหลอดเอกซเรย์ การทดสอบน้ีควรจะท�ำกับ ทุกเคร่ืองเอกซเรยท์ ม่ี ี และหากมีเคร่อื งอา่ น CR หรอื DR detector มากกว่าหนงึ่ เครือ่ ง ใหท้ ำ� การทดสอบทุกเครอ่ื ง แตใ่ หใ้ ช้เครอ่ื งเอกซเรย์เคร่ืองเดยี วกนั 3. หากค่า EI เปลี่ยนแปลงต่อเน่ืองตามแนวโน้ม (เช่น ค่าเพ่ิมข้ึนหรือลดลงอย่างต่อเนื่อง) ควรปรึกษา กับโปรแกรมเมอรบ์ ริษทั ผใู้ หบ้ ริการสรา้ งภาพระบบดิจทิ ัล หรอื เจ้าหน้าทท่ี างเทคนิค
เกณฑ์ยอมรับ :
ค่า EI ควรจะอยู่ในช่วง ±10% ของค่า baseline (อาจได้มาจากการทดสอบ 3 คร้ังแรก) ถ้าค่า EI มีการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องในลักษณะเพ่ิมข้ึนหรือลดลง ให้วิเคราะห์หาสาเหตุและแก้ไข เช่น เปลี่ยนแผ่น รับภาพ หรอื เรียกวิศวกรมาปรับแก้
แบบบนั ทึกผล
แบบบันทึก F6 : ความคงทขี่ องดัชนปี รมิ าณรังสี (Consistency of Exposure Index)
10 การควบคุมคุณภาพเคร่ืองเอกซเรย์วนิ ิจฉยั ทางการแพทย์
ความเหล่อื มล้�ำระหวา่ งล�ำรงั สกี ับล�ำแสงไฟและความตรงแนว 11 ขอคงวลาำ� มรเหงั ลสื่อีกมลับา้ ตระวั หรวบัา่ งภลาารพังสีก(ับCลoาแllสiงmไฟaแลtoะคrวาaมnตรdงแBนeวขaอmงลาAรงั lสiีกgบั nตmัวรบัeภnาtพ)
(Collimator and Beam Alignment)
ว ัตวตัถถุปุปรระะสเเสพพงงือ่่อืคคตต์์ ร:ร:ววจจสสออบบคคววาามมถถกููกตต้อ้องงรระะหหววา่า่ งงขขออบบเเขขตตพพน้ื้นื ททล่ีี่ล�ำารรังังสสแีีแลละะพพ้นืนื้ ทท่ีแ่แี สสงงไไฟฟจจาากก CCoolllliimmaattoorr ควควาามมถถี่ ี่::ททกุ ุก66เเดดอื ือนน วิธที ดสอบ :
กาวริธทีทดดสสออบบแ:บ่งเป็น 2 วธิ ี การทดส1อ. บกแาบรใ่งชเ้ปC็นol2limวธิaีtor/Beam alignment test tool 1. 2ก.า รกใาชร้ Cใชo้ lCliominastofro/rBex-armayatloignlimghetn-btetaemst taoliognl ment test (เหรยี ญบาท 8 + 1 เหรียญ) ใช้ในกรณี ไมม่ ี C2o.llimกาaรtใoชr้/CBoeainms faolrigxn-mraeynttotelisgtht-oboelam alignment test (เหรียญบาท 8 + 1 เหรียญ) ใช้ในกรณีไม่มี
วธิ ีที่ 1 กาCรoใlชlim้ Caotollri/mBeaatmora/lBigenammenat ltiegsntmtoeonl t test tool
เควริธอ่ื ีทง่ี ม1ือก/าอรใปุ ชก้ Cรณol์li:mator/Beam alignment test tool
เครือ่ งมือ1/. อเปุ คกรรอื่ ณงเ์อ:กซเรยท์ ี่ต้องการทดสอบ (ควรท�ำการทดสอบทกุ เครอ่ื ง) B eam123a... lig32เแCคn..ผo รmน่lแCอื่lรieผoงmบัnเ่นlอlภatรiกmtาบั(oซรพภarูปเร/รtาทBะoยพบeี่rท์ ร1/aบีต่ะB)m้บอeCงบaRaกmlาCหigรRรnทaอื mlหดigรสDenืออRnmบtDeRt(neคstวtรtทteoาsoกtlา;tรoแทoผดl่นสตแอรผบว่นทจตุกสรเอควบรจอ่ืสCงอo)บlliCmoaltloimr aแtลoะrกแระลบะกอรกะตบรอวจกสตอรวบจBสeอaบm
alignment (รูปที่ 1)
รูปรทปู ี่ท1่ี 1CoClolilmlimataotro/rB/eBaemamalaiglnigmnmenetntetsetstotolol การควบคมุ คุณภาพเครอ่ื งเอกซเรย์วินิจฉยั ทางการแพทย์ 11
12
ววิธิธที ีทดดสสออบบ ::
เ ใSเ ฐฉพหาIDพ่ือน้อาใยก(หะ24315Sู่กรพ้มo.....ะ่ึงอกบu้ืนงลคจCว(จวใโตกrทอ25341Scดหเาาาัดดัั้งรaรก.....หภ่ี eo ยง้องงคอtศใะท็นากuแแhหหตวจจวยา่ ูบนบtยับเผรrผาาoดดััหู้่กร้งัoสยcใคEอจะงงน่ค่ีห่นdใศง่ึนลน้eก์xแกลหบดุ ก่ากIรeรรูนอเpmขลผรุมตสบั้หอลอืับtทยดoะอาน่Eoเดั้นากaปลภภัก์เงฉบบsบxรงอgขตกอดิาลuลpาพIบัแอขeจmกอพรรดไาพrาoผกภอุ-าฟดeอวซงรเงrasน่ะตองเาจeบังเลหตDสugทรแพพรกรสสcำ�สัอ้ดee้นrยสวบั่ี ซใีeื้รนeอเี่ง6D-t์แหขกจงหงัภเpreบท0รไลeeสาส้ออเทลtาcดยพ่ีภกtะcอoีใยkพงBี่ยt่ี eช้แ์หe่อืบเาoบVrตู่เ6eมตcดัลสอ้pยใาrp0รatDผียหเะ้Bยทtในoงจ,mหนืงoiนเม้ จ่ตูeksบrนตก5อรผrtอเVุดaรหนียืยอaสาa้างงmmpกDรงnแใู่กl้นเจi,่ึงนCอiอืห1gผcAsบุดกกยaaแ4n5teน็น่ sCกรลาalsูใ่นm)เตiaอ่ึงนnาทscจสgmวกเรseงmบnecาแน้ทบเsวแลtAกดenmนสeข่าtจนผาsน)ียetี่เวxtกอสงe่นหtแวนั้เเบับบแจeอnดก1ตกทลผถผาขนบtยีล8นักร่ี่่ย1่านกา่นอแววาลบยม0กนแcตงตกผงจาภ0นผัลแmั้นบเรัน่สรนงตาืแสะนวถเวอcตพตียวผงจผ1า่ขจmบรไยีางเสน่ย้าอ0อดวสเงงอภตCองจก้ช0เอแ1บmอแราoกสซัดล4บวพกผlซซอเเaC้วlจรจซ่นเเiบcมrปmอแoสยรนkเตmรรก.ยlอล์eCรalย(บั ์ซiบrถแะวtmo์จxแเจo้าจบวลรlาCสาสalrส1าย้อกวiกงotmา8องโ์ กนoปไนมดl(บฟดlaถั้rนcานmั้ยรimtา้จmา้รโัวจบว(oนดสaารถาาดัarแกูปrยาทงงขtหkAมโจแแสทoาeอดnCลาัดผผไr่ีงrงยoอoรด2ห่น่นไแโถบใดd้l)ฟดลตตหผlใทเeiอหโยอรmรอ่จน้ลดำ� วกใด้ตวกหูกาตไหยaจจเรดดซรกกรอหtสล้ วส้้ือเoาลวกอูกรรจใอนrจCมหีห่ยซบกสCบสoเใใ์เ้ตรอลaหรAหCหอlอื รtมบCยlnลoค้้มhบiวปเmท์ใoo็กlหรoรีจหดิ ll้งั อdด(ะiสdaลl้มmไหรiยบ้าetฟอm็กeูปรี ลoนะaคบดหะทอหartฐลา้ยทอ้Soดt่ี ารในุมะoI้งัง2rนืหDอr)้ หลอดไส้ใหไสญ้ให่แลญะ่แหลละอหดลไอสด้เลไส็ก้เ)ล็ก)
รรูปูปทที่ 2ี่ 2ปปรรบั ับแแสสงงไฟไฟใหใหค้ ้ครรออบบคคลลุมมุ เสเสน้ ้นกกรรออบบสส่ีเหี่เหลลย่ี ่ยี มม1144ccmmxx1188ccmmขขอองงแแผผน่ น่ ตตรรววจจสสออบบ
ววธิ ิธีววี ิเิเคราะหห์ ์::
เ(Sคoรื่อuงr1cจ.e�ำกtวรจ1ัดoิธบัา.ล ีวกภIำ�mิเวัดาคริธพลaงัรีวสgาาิเeตีระค(S-ังอ้หรroสาeง์ ีมuCตะcrหคี้oeอcpา่lง์ elไมCtimมotีคo่เor่aกาllDtไนิIiommมisr่เ1taaกa%Agtินnoceccr-ข1reuอe%A,rงcacSรeccขIะDpyuอยt)rคงะoaรจวrcะาาyDยกมiะsตเคหtจำ�วaลแาาnก่ือหมcตมเนeหาล่ง,ลแอ้าS่ือหรา้IDะงมนอ)หล่งงิ �้ำวอจร่า้าดุ ะงงโลหอฟาวิงกร่าจัสังงุดสขลโีกอ�ำฟับรงกหังลัสสลาีขกอแัอบดสงลเงอหไ�ำฟกแลซใสอนเงดรแไยเฟตอถ์ ใ่ลกงึนะอซแดปุเตร้ากย่ลนร์ถะขณึดงออร์้างบัุปนเคภขกราอร่ือพณงง์ ภ าพทดสอกภกบาาารมพรทคีททด่าดดคสสสวอออาบบบมนนมเหี้ใคีีใ้ ชชล่า้รร้อื่คะะมวยยาละะมำ�้ เใSSหนIIDลDแ่อืต11มล่ 00ละ00า้ดใา้ccนนmmแไตมดดล่เ่ ังกงัะนนนิด้ัน้ันา้ 1คคนววไcมาาmมมเ่ กเเ(หนิหผลลา่ 1่อืนื่อมเมcกลmลณ�้ำ้าใฑใ(นผน์)แ่าแแนตตสล่เ่ลกดะะณงดดดา้ฑ้าังน)์นรตปูแต้อสท้องด่ีงไ3ไงมมดเ่ ก่เังกรนิ ินปู 1ท1่ี c3cmm(1(1%%))ตตัวัวออยย่า่างง
12 การควบคมุ คุณภาพเคร่ืองเอกซเรย์วนิ จิ ฉยั ทางการแพทย์
13 13
รปู รทรปููปี่ 3ทท่ี่ีต33วั ตอตัวยัวอา่องยยภ่าา่ งางภพภาทาพพดททสดอดสบสออCบบoCCllooimlllliaimmtoaartt/ooBrre//BaBemeaammaligaanlliigmgnnemmnetenntettsttteesstt 2. วิธีวิเ2ค. ราวะิธหวี ิเ์ คBรeาaะmห์ BAeliagmnmAelingtnmพิจeาnรtณพาจิ ตาารแณหานต่ง�ำขแอหงนจ่งุดขกอลงจมุดสกีขลามวส2ีขาจวุด2จจุดดุ แจรกดุ แจระกปจระาปกรฏากณฏจณุดตจุดั ตดั เส้นก2าเ.กสบ้นวากิธทาีวกขิเคอบรงาาแทะผขห่นอ์ทงBแดeผสaน่อmทบดACสlioอglnบlimmCeoantllotimrพเaิจสtามoรอrณซเสา่ึงตมเปอาน็แซภห่งึ เานปพ่ง็นขภอางพลจกูขุดกอกลงลลมมูกเสหกีขลาก็มวดเห้า2ลนจ็กฐุดาน้าจนกุดรฐแะารบนกอกจกระปบสว่รอนากกภสฏาว่พนณจภดุ จาสุพดขี ตาัดว อีกจุดจหดุนสเ่ึงสีขทน้ าี่มกวีขาอนกี าบจดาุดใทหขนญอ่ึง่กงทแวี่มผ่าีขแ่นนลทาะดดคสใมหอชบญัด่กCนวo้อ่าlยแliกลmวะa่าคtเมoปชr็นัดเภสนาม้อพอยทซก่ีเึงวกเ่าปิดเ็นปจภา็นกาภลพาูกขพกอทลง่ีเลมกูกิดเหกจลา็กมดลเหู้ากลนก็กบลดมนา้ เกนหรฐละา็กบนดอก้ากรนแะบลบนะอกเกประ็นสบ่วตนอัวกภบา่งพชี้ แนวแกแลนะจกเดุลปสา็นงีขตลาัว�ำรบอัง่งีกสชจีเ้ีแุบดนหนวนไแปึ่งกจทนา่ีมกีขแลนนาางวดลเใสาหร้นญังตส่ก้ังีเฉวบ่านแกไลกปะับจคแามกนชแวัดนนวอ้อเนสยข้นกอตวงั้ง่าพฉเป้ืนาก็นเตกภียับางแพมนทาวกี่เกนนิดอ้อจนยาขเกพอลียงูกพงกใื้นดลเมต(ีเยรหูปงลมท็กาี่ กด4น้า)น้อเบยปเน็นพกขียรองะใบบดเขอตก บอกค(วราูปมแทเลอ่ี ะยี4เง)ปขเ็นปอตง็นแัวขบนอ่งวบชแเแี้กขนตวกบแลอกากงนลคกำ�วลราางั มงสลเี อโาดียรยังคสขวีเอบางมนแตไนปงั้ วฉจแากกนกแนักนรลวะาเสหง้นลวา่ตงรั้งลังฉำ�สารีกงัโกสดับกียแบัคนอววปุานมกอตรณนั้งฉขร์ าอบั กงภกพาัน้ืพรเต(ะBียหeงวaม่าmางกลAนาl้อรigังยnสเmพีกียัeบงnใtด) ต้องมีคอวปุ าอ(กมรุปรูปเณบกทร่ยีร์ ี่ ณับง4เภ)ร์บับาเนปพภไ็นมา(พเ่ขBกอeิน(aบBme3เขaอตmAงบlศigอAาnกlimgคnวemาnมte)เnอตtียอ้)งงตขมอ้ อีคงงวมแาคี นมววเาบแมี่ยกเบงนเยี่บกงนลเบไามงนเ่ลไกมานิ รเ่ กัง3นิสีอโ3งดศอยางคศวาามต้ังฉากกันระหว่างลารังสีกับ
รปู รทรูปูป่ี 4ทท่ี่ีP44oPsPsooisbssslieibblwleeawwysaayyossf oobffebabemeaammaligaanlliigmgnnemmnetenntt
เวคิธรวทีว่อื ิธี่ิธง2ทีีทม่ีกี่อื 22า/รอกกใปุาชารก้รใรCชใณoช้ Ci์้n:Cosionfiosnrfsoxfr-orxar-yrxat-yoratloiyghltitgo-hbltei-gbahmeta-mableigaanlimmgnemanletigntnetmsttee(sเtnห(tรเียหtญeรยีsบญtาท(บเาห8ทร+ยี8ญ1+บเ1หารเทียหญร8ีย)ญ+)1 เหรยี ญ) เเคค1รร.อ่ื่ืองงเคมมรอื อือื่ //งออเปุอปุ กกกรซณเรรณ์ย:์ท์ :ตี่ ้องการทดสอบ (ควรทาการทดสอบทุกเคร่ือง)
2. 1แ. ผน่เค1รร.บั ่อื ภเงคาเอรพ่อืกรงซะเบอรบกยซท์ Cเตี่ รR้อยงหท์ กรต่ี าือ้ รงทDกดRาสรอทบดส(คอวบรท(คาวกราทร�ำทกดาสรอทบดทสุอกบเคทรกุอื่ เงค)รอ่ื ง) 3. 2เ.หรแยี 2ผญ.น่ รแ1บั ผบภน่ ารทพับรภจะาบนพบวรนะCบR8บห+Cร1RือเหDหรRรือียญDR 3. เห3ร. ียเญหร1ียญบา1ทบจาทนวจน�ำน8ว+น 18 เ+หร1ียเญหรียญ
การควบคุมคุณภาพเครือ่ งเอกซเรย์วินิจฉยั ทางการแพทย์ 13
14
ว วธิ ิธีทีทดดสสออบ1บ:. :จัดใหห้ ลอดเอกซเรยแ์ ละเตยี งอยใู่ นแนวเดียวกัน
1. จัด2ใ. หว้หาลงอแดผเน่ อรกบั ซภเรายพ์แDลeะtเeตcยี tงoอrยหใู่ นรอืแนCวaเsดsยีetวtกeันกลางเตยี งเอกซเรย์ จดั ศนู ยก์ ลางลำ� รงั สใี หอ้ ยตู่ รงจดุ กง่ึ กลาง 4 ทหโ D ดรัง้eเยหอืtหห2543eวลร....cรัสอยี tีห่ ดดญoไcววเDขหตรุโไปrสทลmือาาอส้ังรe543้ใิงจงดคหป่ีขอื้ใบt...หเแ หัดeแ่าอะวหโดิดญผดเตวหcญัสสวบไรป้าE่นtายฟั้ง่แาลดงยีดนแ่oxดิงคงหรลไอหโุญา้pลrนเแเฟัลบ่าะรดหนปอ้oะสอจห่หีหภจเ4นงน็รหsEงัดอกะารลาีuยอไลxเหกเขกวอืพmฟอพrญหpกอซาอeลปดจ่ือรขoดCaงเDองิดไารียเใทอrsไ4oสดปeหกไkยสญFuง่ีlฟเ้เte็นใ์6ม้้เilลrอเeCeทหลiหrFeห0mอก็กclom็ก่ีขi้มอ้บdeงร)tซkla)อทรีเoงียอllaเVหtdะisบ่ีรrmกญroเip็นยkย6zพดดหrs,ทeะaeเ0ใ์้า่อืi้าสรหใzr5t่ีนขนใหSืoอน้ชeม้kหบอใImr้ิดไขDVนรีACม้อบดชใอกะpขAnกอaหิด้ด1ยบับ,อFssoดงกไ้0้าะขsเงiเดdา้5eนบั0จหหeอน้eSlFาเใFtน็รdงcหmIนกtiีiยDeแเAหmeeรสนขsญlสAnlรียdi1น้้ัdนอกzงsอืoทญ0ขไลงeถsdsดี่ว0Cจอทาi่าizeาzพช้Fงาบยaวี่ceงeัดเiกtอาภหขmeตไhเงนตวปพอาจรlียoไd้กั้รนพืองนอวรงdง่แอ้กถะเเปกอCeอsสนม่อ่ารiลกaกงยzหนะาาtไซซeภณมหนhดงเเาาดรo้ชน้ราตพณยโ้ยานดัd้าดรน์เ์นเ้ีeอจง(จโยดใถี้ดกัดกนนใดัง้ายหลศซรขงัสใาูู้นเปรมอหารงูปียงขทมย้มดแท์กนี่า์ขี้าต5ลี่ร(านนถ5่ลถาดแา้าใะงทพแนดลสลดาล้ืพะนขาาา้ไะมใรอดนื้นทชใังา้งทแ่ีชม้เสใรแหลเ้่มีหาถีใหตะกรหา้ตทร่ลีวยกก้อรยี�ำาะญกววยไญงดวด่จาู่ตออ่าอ้าส้รีกกี 1นีกใอง1ห0หหจ4แบ0น้ตุดนลcทเxึ่งรกmหะงึ่ั้งเวเ1่ึงหวรหหจก0ยีาxรลรสลงญียcอียอ1อาญmญทด0บงีกี่
รรูปปู ทท่ีี่ 55 PPoossiittiioonn ooff ccooiinnss ffoorr xx--rraayy ttoo lliigghhtt--bbeeaamm aalliiggnnmmeenntt tteesstt
ววิธธิ วี วี ิเคิเครราะาหะห์ :์ :
วิเวคิเรคาระาหะ์หC์ oClolilmlimataotroArcAcuccraucryacกyารกวาัดรวคัด่าค่าวคาวมาเหมเลห่ือลม่ือลม้าลข้�ำอขงอขงอขบอเบขเตขตขขอองพงพื้น้ืนทที่แี่แสสงงไไฟฟทท่ีถ่ีถูกูกเเปปิดิดจจาากก CCoolllliimmaattoorr ((FFiieelldd ssiizzee)) กกับับพพ้ืน้ืนทที่เี่เออกกซซเรเรยย์ท์ทอ่ี ี่อออกกจจริงรวิง่าวต่ารตงรกงันกหันรหือรไือมไ่ มโด่ โยดดยูจดาูจกาขกอขบอเขบตเขขอตงขพอ้ืนงพท้ื่เีนอทกี่เซอเกรยซก์เรับยภ์กาับพ ขปภปแข ปปขสอราออรรรพะดบะงะงะเเงเมเขมมหLขมดาอiนิรตาินงัgณงยีรคขณhกคเญปูหอรtาร2ก่าทงรรท่าf2าวicียทวี่eป่ีรL6mๆญดlทๆcรidgmาสด)ทhโโกอมสตดดี่ปt)ฏบอีคัวยยรfตบiอบวพนพาeันวายกน้ีิใจlิจมdภอชา่ฏี้ใาาชงค้รารยรบมภ้รพละณณ่านีคะายาเงาาภอวพยดะภววากะาทเ่า่ามคSซพาดคคSคลIเพเDสรววIอ่อืลDยอาาทกาน1ม์มบดวดซไ10เเาม่มเหเห00สคมรีคเ่0ลลกอลยคีcา่ ื่อื่อนิือ่์mวบคcวมมนาmว่มา1ลมลไาดม%ีมค้�ำ้เามังหีคดแแ่เ่เานกลงัหวขตตค้ันนนิาอ่ือล่ล่ลวม้นัคมื่องะะ1าเควลดมดลร%มาำ้�ว้า้าละื่อมขาเนนำ�้ยมขหมอเใไไะหลอนเงมมลห้ดาลงSแ่เ่เื่อกขกลา้ื่อIตรDนมนิอื่อินม่ละแมงคคลยละดตลรร้ะด้าา้าึ่ลง่่ึง้ำ�ใ้าในเเSในะนนหหนIแดแDไรรแแตา้มตียียตตน่ลเ่่ลญญกล่่หละะินะรดะด((ดอืเ้าเ1ด้าหห้าไนน้มานรcรหตีย่นตียmตร้อญญอ้ไาืองมงม(บบไไผไ่มมเมามาา่ก่าท่ทเน่เติกตนกมมเาิรนนิกีขีขมฐ1ณนนาม11านฑาาcดcดกcต์)mmเmเำ�รสแสหฐส้น(้น(านผ(ด1ผผ1นด่าง%่า%่ากใดศนศหา)งั)ูนูนเข้หรหกยหยอูปนา์กณา์กบทดกกลลเ่ีใฑจขจา6าหะตง์ะง)้
14 การควบคุมคุณภาพเครอ่ื งเอกซเรยว์ นิ จิ ฉยั ทางการแพทย์
15
รปู ท่ี 6 ตวั ออยา่ งภาพทดสอบ CCooiinns ffoorr x--rraayy ttoo lliigghhtt--bbeeaamm aalliiggnnmmeent tteesstt
ค เเกกวณณาม--ฑฑเห์ย12ย์ ลอ..อ คคกอื่มคกรววมมรวรณาารลับาณมมแีับ�ำ้มเเีแใ:ผหหเนหผน่:ลลแ่ลนอ่ืื่อตDื่อมมล่RมDลละลR้้าาตด�ำ้ใรดิา้นระตกนะแหิดับตหตวกอ้ว่ลา่ Bับ่างงะuไงลดมcลBา้าk่เำ�uแนกyแสcนิตสkง(้อไงไy2มฟงไฟ่สไcแ(มไาแmลม่เมลกะ่สาะินล(รา2ลาถม%2�ำรถารงั )cรองัสmขถสดีเออถีเออกงอ(อ2กรซดก%ะซ์ใอไหย์ใด)อหะม้้)ขก้มีคใSอไคีหา่ดIงD่าไ้ตร้)มไระม=่เใวยก่เหจก1ะนิ ้ตสนิ0Sรอ10I1วบDccจแcmmส=ลmอะ1(บว1(01ิเแ%0ค%ลร)cะ)าขmวะขอิเหอคง์เงรรหระามะยะือยะหนะ์เSหกSIDันมIDือ=ยน=ก1กเ1ว0ัน0้น00ยcกcmmเว้น แแบบบบบบันันททึกกึ ผผลล: :
( ไม่สามา รBแแถแแบบuถบบcบบอบบkบบดyบบันนั อนััน(ททอไททมึึกกกกึึกส่ ไFFดาFF77ม)้ 77--า-12-ร21ถ::::ถกกกกอาาาาดรรรรททอททดดอดดกสสสสออไอดอบบบ้)บCCCCoooollllllliiilmmmimaaaatttoootorrrraaanannnddddBBBeBeeaeaamammmAAAlAillgiilggnignnmnmmmeeenenntnttสtสำ� หาหรบัรบั กรกณรณแี ผแี น่ผ่นDRDRตดิ ตกิดบั กับBucky
การควบคุมคณุ ภาพเคร่อื งเอกซเรย์วนิ จิ ฉยั ทางการแพทย์ 15
การประเมินคณุ ภาพของภาพถ่ายทางรงั สี (Image Quality)
ภาพถ่ายทางรังสีจากเครื่องเอกซเรย์เป็นหน่ึงในองค์ประกอบที่สําคัญในการช่วยวินิจฉัยรอยโรค ทางการแพทยท์ เ่ี กดิ ขน้ึ กบั ผปู้ ว่ ยในบรเิ วณทไ่ี มส่ ามารถมองเหน็ ไดด้ ว้ ยตาเปลา่ เพอ่ื ความถกู ตอ้ งและแมน่ ยาํ ในการวางแผน การรกั ษาของแพทย์ ในอดตี การสรา้ งภาพทางรงั สนี น้ั ใชร้ ะบบแผน่ ฟลิ ม์ (Film Screen System) ปจั จบุ นั มกี ารพฒั นา ทางดา้ นเทคโนโลยนี าํ โลกกา้ วเขา้ มาสรู่ ปู แบบระบบดจิ ทิ ลั (Digital) ซง่ึ แผน่ รบั ภาพทางรงั สเี ปน็ หนงึ่ ในเครอื่ งมอื ทถ่ี กู พัฒนาเปน็ เครอ่ื งสรา้ งภาพทางรังสรี ะบบดจิ ิทลั (Digital Radiographic System) ทสี่ ามารถสร้างภาพทางรังสโี ดย เปลยี่ นการสร้างภาพจากแผ่นฟลิ ม์ เปน็ การสรา้ งภาพจากแผ่นรับภาพ (Image Receptor) เพ่อื เปลย่ี นรงั สเี อกซไ์ ป ให้เปน็ สัญญาณทางอเิ ล็กทรอนิกส์และสร้างภาพทําให้เปน็ ประโยชนท์ ัง้ ตอ่ ผใู้ ชง้ านและผปู้ ่วยอันได้แก่ การลดการใช้ สารเคมจี ากกระบวนการลา้ งฟลิ ม์ , การลดเวลาในการสรา้ งภาพและตรวจสอบคณุ ภาพของภาพ, ความมนั่ คงของภาพ โดยการจดั เกบ็ ภาพลงในระบบฐานของขอ้ มลู ภาพรงั สี (Picture Archiving and Communication System: PACS) และการลดขนาดพน้ื ทใ่ี นการสรา้ งหอ้ งเอกซเรยจ์ ากการเลกิ ใชห้ อ้ งมดื และหอ้ งเกบ็ ฟลิ ม์ เปน็ ตน้ นอกจากนกี้ ารสรา้ ง ภาพทางรงั สรี ะบบดจิ ทิ ลั ยงั ชว่ ยลดปญั หาการสรา้ งภาพจากการตงั้ คา่ พารามเิ ตอรท์ ม่ี ากหรอื นอ้ ยเกนิ ไปเพราะมรี ะบบ ประมวลผลภาพ (Post Image Processing) ท่ีสามารถปรับความขาว-ดํา, ความสว่าง, รายละเอียดของภาพ ให้เหมาะสมและสามารถใช้โปรมแกรมเสรมิ เพ่ือช่วยในการวิเคราะห์ผลวินจิ ฉัยผลของแพทยไ์ ด้ การประเมินคุณภาพของภาพถ่ายทางรังสี (Image Quality) เป็นวิธีการหน่ึงในการตรวจสอบคุณภาพ ของภาพทางรงั สีจากอปุ กรณแ์ สดงผล ได้แก่ การทดสอบสญั ญาณรบกวนมืด (Dark Noise) การทดสอบความคงที่ ของค่าดัชนีปริมาณรังสีท่ีตัวรับภาพ (Detector Dose Indicator) การทดสอบคุณสมบัติการส่งผ่านสัญญาณ (Signal Transfer Properties) การทดสอบความสม�ำ่ เสมอของภาพ (Uniformity) การทดสอบการคงคา้ งของภาพ (Image Retention หรือ Ghosting Artifact) การทดสอบความสามารถตรวจสอบคอนทราสต�่ำ (Low Contrast Resolution) การทดสอบกำ� ลงั แยกพนื้ ทข่ี องคอนทราสสงู (High Contrast Resolution) การทดสอบความผดิ พลาด ของสเกล (Scaling Error) และ การทดสอบความเบลอของภาพ (Image Blurring) เปน็ ตน้ ซง่ึ คมู่ ือน้มี วี ตั ถุประสงค์ ในการตรวจสอบคณุ ภาพของภาพถา่ ยรงั สโี ดยใชแ้ ฟนทอมแทนการถา่ ยภาพผปู้ ว่ ยจากเครอื่ งเอกซเรยป์ ระเภทตา่ งๆ ได้แก่ เครอื่ งเอกซเรย์วนิ ิจฉัยทวั่ ไป เคร่ืองเอกซเรยฟ์ ลูออโรสโคปี เครอื่ งเอกซเรยค์ อมพวิ เตอร์ และเคร่อื งเอกซเรย์ เตา้ นม ซง่ึ คู่มอื ฉบับนี้จะอธิบายถึงการประเมินคุณภาพของภาพถา่ ยทางรังสี (Image Quality) โดยวธิ ีการทดสอบ ไดแ้ ก่ การทดสอบความสามารถตรวจสอบคอนทราสต่ำ� (Low Contrast Resolution) และการทดสอบกำ� ลงั แยก พน้ื ท่ีของคอนทราสสงู (High Contrast Resolution)
วัตถุประสงค์ :
เพื่อประเมินคุณภาพของภาพถ่ายทางรังสี (Image Quality) โดยวิธีการทดสอบ ได้แก่ การทดสอบ ความสามารถตรวจสอบคอนทราสต่�ำ (Low Contrast Resolution) และการทดสอบก�ำลังแยกพ้ืนที่ของ คอนทราสสงู (High Contrast Resolution)
16 การควบคมุ คุณภาพเคร่อื งเอกซเรย์วินจิ ฉัยทางการแพทย์
17
ความคถี่ว:าทมุกถ6่ี :เดทือุกน6 เดอื น เคร่ือง เ มคือร12/่อื..อภจงุปอมากพมอื ร21อข/ณ..นออ์จภงเิุป:ตผอากอปู้พมรรอว่ขแ์ณยนอสงเิ ์ดตผ:งอ้ปู ภรว่ า์แยพสดงภาพ วิธที ดวสิธอีทบดแสลอะบวิธีวแิเลคะรวาะธิ หีว์ ิเ:คราะห์ :
1ร บั . 1ภ ก.าา1พร.ก1ใตห ารร้มก1วต.aาา1จกรร..ทว1ทส จดกี่สอสวสาดุ บารอองทบบiแHiiด..ฟLHiสgนoอiใวสhgหทwาบาh-ง้ใอห-R-กแCLมรReลฟooับใeก้หswนnรsับoอ้tทะo-rCแยlบอlauuผoูก่sบมt่นttง่ึnใทiiกหรtooRี่ไrลบั้อมenanาภยss่มงoแtูก่าีกแแlลพึ่Rงรผuลกะดิeใ่นtะหลsiปLoรoม้าอ้Lับonงlางouภwแกกtผwา-ทันiCoพน่ ่ีส-รonรCุดงัหบัnสoาภtีสกnrาะaแtพทsผrtอ้a่นหนsสราtับากใหภหแสราผ้วำับ�พา่นหงเอรคแรบัยบัฟรใู่ภอ่ืตนเางคเ้ทพตเรอออียื่อกมงยงซใใู่ใหนเตเอร้วท้เตยกาาีย์วงซมแงนิ ุมเใฟริจหน9ยฉว้ 0ทว์ัยาองทนิอแม่วังจิ ฟศใไฉหปนายัใ้ทกดทอลัง่วัมก้ ไับปแผน่
1.1.2 ส�ำหรบั รระูปบทบี่ 1ที่ไม่มกี รดิ ปอ้ งกนั รังสสี ะท้อน ใหว้ างแฟนทอมในท�ำมุม 90 องศา ดงั รปู ท่ี 1
รูปทรีู่ป1ทกี่ 1ารกวาารงวแาฟงนแทฟอนมทอม ปแ พ โดนรรยะ้อ วคมรม่าะาทขหณั้งอวบง่า111114นัวง.....งท11111ชเกท.....กึอ่ 67435ล่าคง มสขา่ตตสปกจดีอเำ�งดิั้าทระำ�งvคหรivัแบiคแvvเแiiiว่าiiสรผ.....คสนลเิเับ้นน่คดวคะิครผกตสต4แปทµสทรางสรทะ่าบ5ื่อาามั้ดิงสาGรง้ัอขีา่ีเบนคหมรบัคงแนะสดงาy2อบเศว่าารแรวผหควพงองหเิเรบัูนทอ่ืดว่นภ่วาค์ศหคกืน้ถรงงยรี่มงางทราาซรรผมอืเคะมก์กีื่อพอแาอืเอิวอบแวรสลรงะก1นงขปปยางลบเวิดาแหซวออเมร์ทรmง่าะปทหดร์เ/งกะขะหงรี่คปะ้อี่มง็นแ7Rซเอยมนควแหมงฟีกร0ว)เ์แงาาากวลริวะนรงนหพสณมkายันกะ่าิดเ1คทนรดVมม์คงทคลรป้่อาอ้างชpหิm4นงัมว่ีม้อกจม7ม่อสนาคชวง(mเอา0ทีสงมปาทง่กัาดรส้ังะคสรกนัk่ขแแา1บีดไทบัุมดVาขวรลอยาัน้อทชครmpัท้งอะกงแทแนสัด่า้าภหี่องลวm(สียกึยขปเ่าัลmตาะใสะกทคอนหพรอสถ้ไทนAา่งวีม่บัภ้วีขดวุทภเัตอ้sผอาค้ทาทาจเ่ีมาอนถง่างพวใา่ีห่นคพีคแหเกุนทจหนลสใmฟอซ้ไ่ีศมหนจอิ็คนาดนนเูีAนค้วนสรมดท้คไททายsดอายสเาา่ีเ่ งออมร์ค้นร์ากปใดแโกามหารมถดทลรฟงัสรซื่อ้มาไิมยรารดถนดตเงรูปอางคารังเมค้ถ่�ำทณขอยสงทรา่ อมา่อเปูอก์ขสี่รคปหงดอม1อซงทตงัเวร็ังงนหหสงเ่่ีาริเมรดรวว1หน็ีปนูปอยังางคงว็นรร้ณาโทย์แกกวะงดูปวจูส่หี่ลลรกรมย1งทอดมงัอ่มาลกาห่ีสงงจยมใณล1แมีปจนะู่วหมลนุาโรแสง1ใ่าดะทกะสสน่ีเ0งยอหมหำ�ุดดสจห่µามาลทนง่เีานณมหGมุบ่ียก้า้าุนภลyยนมจห41ีย่ททาพอไหน50ดมพา่มีแื้นร้ามไ้อทอจสือจผดุมง้ังงนดอิว้ศ1เงหา2ภm็นาไวRพดง)้
ของแฟนทอม
การควบคมุ คุณภาพเคร่ืองเอกซเรยว์ นิ จิ ฉยั ทางการแพทย์ 17
18 18
รูปรทูปี่ ท2ี่ 2LoLwow-C-oCnotnrtarsatstRReessoolluuttioionn ((PPrroo--RRFF FFlluurroo1188)) 1.2 การทดสอบ High-ContraรsูปtทR่ี e2sLooluwt-ioCnontrast Resolution (Pro-RF Fluro18 ) 1.12.12.2กก.าา1รร.จททัดดดวสสาองอบแบฟHนHigทihgอh-มC-ตoCาnoมtnขraอ้tsrทtaี่ sR1te.1sR.o1el.usถotiึงolu1nt.1io.3n. 1.12..22..11ต..จั้ง ดัคจว่ดัาาเวงทาแคงฟแนนฟิคทนใอนทมกอตามารมตถขา่าม้อยทขภี่อ้ 1าท.พ1ี่ .1ป1.ร.1ะถ.1มึง.า1ถณ.งึ1.351.01.k3V.p (ปรับค่า mAs ให้ได้ค่าปริมาณรังสีประมาณ 101.µ2G.2y. ตหต้ังร้ังคือค่า1่าเทเmทคคนRน)ิคิคแในลในะกใกาชราแ้ ถรผถ่าน่ ย่าทยภอภางพาแพดปปงรคะรวะมามามณาหณน5า0500.k5VkpmVm(pปรต(ับปิดครทับ่า่ีหคนm่าา้ AหmsลอใAหดs้ไเอดใก้คหซ่า้ไเปดรยร้คิ์ม่าเพาปณ่ือรใิมรหังาไ้ สณดีป้ภรราังพะสมทีปา่ีมรณีะมาณ 10 µGyคว1หา0รมือµคGม1ชyัดหmสรูงือRแ)1ลแะmมลRสีะ)ัญใชแญล้แาะผณใ่นชร้แทบผอกน่ งวทแนอดตง่างแคดวงาคมวหามนหานา0.05.5mmmm ติดทที่หี่หนน้า้าหหลลออดเดอเกอซกเซรยเร์ เยพ์ ื่อเใพห่ือ้ไดให้ภ้าไดพ้ภท่ีมาพี ที่มี ค วามคม11ช..21คัด2..ว.ส423าูง....สม3ใ3นแัง.ค.ใเ กลนมกใาะชกตนรมัดากกปรสีลารปงูัญ่มุระรปแเแญะมถลรเนิามบะะณคินเมคม่าคสีวรกนิาบา่ัญามคกกญรถา่ วแราี่สกนยแณูงากตยทรรวำ่�กแสี่บัตวุดยกถตั กวุททถวนีม่สีุ่ทัตตีคาม่ี ถา่มอีคุทานอร่มี ทนถคี รทแอารยสนากสสทแงูสรถูงใาบหสใไส้หสดาส้้งู ยาใตยหาต้สอาายอยใู่ยนตใู่ ตนาาอตแยาหแใู่ นนหง่ตนทำ�ง่ ่ีมทแอห่ีมงอนเงห่งเทน็หม่ีไ็นดอไส้ดงะ้สเหดะว็นดกวไดก้สะดวก 11..22.4.4.ส. ังสเกงั ตเกกตลก่มุ ลแมุ่ถแบถคบวาคมวถาี่สมูงถท่ีส่ีสูงุดททีส่ ดุส่ี าทมีส่าราถมแายรกถแแถยบกไแดถ้ บได้
รูปท่ี 3 High-Contrast Resolution (Pro-RF Fluro18) รรูปปู ทท่ีี่ 33 HHiigghh--CCoonntrtaraststRReseosloultuiotinon(Pr(Po-rRoF-RFFluFrlou1r8o)18) 18 การควบคมุ คุณภาพเครื่องเอกซเรยว์ นิ ิจฉยั ทางการแพทย์
2. การตรวจสอบ High-Resolution และ Low-Contrast ส�ำ หรบั เครื่องเอกซเรยฟ์ ลอู อโรสโค1ป9ี
2.1 ก2า. รทกดาสรอตบรวLจoสwอ-บCoHnigthra-sRteRseosloultuiotinonและ Low-Contrast สาหรบั เครอ่ื งเอกซเรย์ฟลูออโรสโคปี 2.1.1 วาaง.แฟกนาทรทอดมสบอนบเตLยี oงหwร-อืCบonนtrImasatgReeIsnotleuntsioifnier 2.1.21 วตาดิงแฟผ่นทองมแบดนงเคตวียางมหหรนอื าบน1 Immmageท่ีคInอtลeลnิเsมifเiตeอrร์ หรอื วางบนแฟนทอม 2.1.32 ตตดิ ้ังแคผ่าน่เททคอนงแิคดองัตคโนวามมัตหิ นแาล้ว1ฉมายลิ รลังิเสมีตหรทรือ่คี ปอรลับลคิเม่าเตทอครน์ ิคหทรือ่ีสวาามงาบรนถแมฟอนงเทหอ็นมกลุ่มวัตถุคอนทราสต�่ำ 2.1.3 ตไัง้ดค้ชา่ ดั เทเจคนนิคอัตโนมัติ แล้วฉายรังสี หรอื ปรับคา่ เทคนคิ ท่ีสามารถมองเหน็ กลมุ่ วัตถคุ อนทราสต่า 2ได.1้ช.ดั4เจ ปนรับความสว่าง และความคมชัดของภาพ จนสามารถมองเห็นวงกลมในส่ีเหล่ียมได้ทั้ง 2 วง 2.1.4 ปแรนับวคระวหามวา่สงวช่า่องงแสลีดะ�ำแคลวะาสมขีคามวชัดของภาพ จนสามารถมองเห็นวงกลมในสี่เหล่ียมได้ท้ัง 2 วง 2แ.น1ว.5ระ หกาวร่างวชิเค่อรงาสะดี หาแ์หลระือสปีขราะวเมินค่าการแยกวัตถุที่มีคอนทราสต่�ำ ควรอยู่ห่างจากหน้าจอแสดงภาพ 2.1.5 กปารระวมิเคาณราะ4ห์/เปท่ราขะเอมงินเสค้น่าผก่านรแศยูนกยว์กัตลถาุทงข่ีมอีคงอหนนท้ารจาอสสแตล่าะคอว่านรอภยาู่หพ่าจงนจสาากมหานร้าถจมออแงสเหด็นงภวงากพลม ประมาวณงส4ุดเททา้ ่ายขทอี่มงเอสง้นเหผ็น่านไดศ้ ูนโดยย์กคล่าาขงอขงอวงงหกนล้ามจจอะแสลดะงอบา่ นภพาื้นพผจิวนขอสงาแมฟารนถทมออมงเห็นวงกลมวงสุดท้าย 2.2 ก22222ไ222ทด....า....่ีม23223222ช้รอ........ท4123ัด1234งเดเ จวสใตหสสวใตไนานัง้ังนดน็าองั้ังbงกเคช้งกเกคไบแ.าก่าแดดัาต่าฟรเตฟ้รHทเเกปกนโจทกปนiดคลรานgทลครทมุ่ยนะรhอมุ่ะนทเคแอิค-มมเแิคCา่ถมดมอินบถอoขบสนิบตั บคนัตอnอคคโนา่คเงโนtบว่าตเนกrววตมากaยีงามาHมยีsัตากงรมัตtงรถiิหแลgถแหิแส่ีRhยรมสี่แลยรงูeอืก-จูงล้วอืทกCsบวทะฉ้วoบวสี่oตัแนีส่ฉาัตlนดุnถสuยุดาถtIทุดtยรmIทrทุmiทaั่มีงงoรี่สี่มaสบsสี่ังีคnaาtgคีสีนาอgมหeอRีมeพนารหนeาIรทน้ือืnIรsรทnถผรปtoถือtรแeาิวรแleปายสnuขบัยnสรกสstอกคsสับiiแงูoงfiแ่าูงfiคถแeniเใถe่าทบฟใหrบrหเคไน้สทไดส้ นาทดค้ายคิ้อนยตทมิคตา่ีสาทอาอี่สยมยาใู่ าใู่นมนรตาถตราม�ำถแอแมหงหอนเนหง่งเง่็ทนหทก่มี ็นี่มลอกอมุ่งลงเวหเุ่มัตหน็วถ็นัตไุคไดถดอสุ้ค้สนะอะทดนดวรทวกากรสาตส่าต่�ำ
ตาตราารงาทงท่ี 1ี่ 1ค่าคม่าามตารตฐราฐนานกากราแรยแกยวกัตวถัตทุถุทีม่ ีคม่ี อีคนอนททรารสาสสงูสงู(H(Higihg-hC-oCnotnrtarsatstReRseosloultuiotino)n)
การควบคุมคุณภาพเครือ่ งเอกซเรยว์ ินจิ ฉัยทางการแพทย์ 19
20
3. การตรวจสอบ High-Resolution และ Low-Contrast ของเคร่ืองเอกซเรยค์ อมพวิ เตอร์ 20
3.1 ว333า..1.งแวกฟกาาางนรแรทตตฟอรรนวมวทจใจหอสสอ้มออยใบบหู่ใน้อHHแยigiนูใ่ghนวh-แเ-RดนReียeวsวเsoกดolบัยี luuวเtลกtiเoiับซonเอnลรแเ์แซโลลอดะะรย์LใโLหoดoล้wยwำ�ใ-เห-CลCล้oเoซาnnเอลttรrเraผ์ซas่าอstนรtทขผ์ ข่าุกออนจงงทเดุ เคคบุกรรจน่ือื่อดุแงงบฟเเอนอนกแกทซฟซอเนเรมรยทยด์คอค์ ังอมอรมปูมดพทพงั ิวรี่ิว4เปู เตตทออ่ี ร1ร์ ์ 3.1 วางแฟนทอมให้อยูใ่ นแนวเดยี วกบั เลเซอร์ โดยให้ลาเลเซอร์ผา่ นทุกจดุ บนแฟนทอม ดังรปู ท่ี 1
รรูปูปทท่ี่ี 44 จจัดัดววาางงแแฟฟนนททออมมสสา�ำหหรรับบั CCaattpphhaann 660000 รปู ที่ 4 จัดวางแฟนทอมสาหรบั Catphan 600 3.2 ท3.ำ�2กทาารกสาแรกสนแแกฟนนแทฟอนมทอแมลแะลตะัดตโัดมโดมูลดทูล่ีเทป่ีเ็นปต็นำ�ตแาหแนห่นงส่งำ�สหาหรับรับตตรรววจจสสออบบ HHiigh-Ressoolulutitoionnแลแะละ Low-ConLt3roa.2wst-ทCซาoง่ึ กแnาฟtรrนaสsทแtอกซมนึ่งแแตฟล่ นะทยอ่หี มอ้ แ/แรตุ่นล่ ะจตยะ่ีหัดม้อโตี ม/�ำ รดแุ่นูลหทนจ่ีเะง่ ปขม็นอีตตงาโแามแหดหนูลนง่ ทข่งแ่ี อสตงากโหมตรด่าับูลงกตทันรแ่ี วตจกสตอา่ งบกนัHigh-Resolution และ ค เทา่ คมนา3กคิ .ส3ทดุ ที่ ขตปต33าLปต3อ.งัด.าร3o.4ารโ3งะมโระมwเมมตเกงคมตเท-ดพาัดทราCัดณคูล่อืโยรณคoโมนทงวามนn1ดบิเิ่ีตค1ดtิคค0ูลาr้0อทูลaรทลทมงท่ีsามี่ใที่ตกิลtชี่ตะาิล้าอาลง้ซงห้อลงรงาเิโง่ึง์แิเโมโกรนแมกรดลตงาสฟตงายพรระำ�พรรนทโปหยโดยที่ดบารรยาอยับบนะบทมทใเแาี่บชามแ่ีลบฟล้สตินนในนใแล่ชแผชแทกะ้งฟล้งฟนยาอนากนี่หมนHทาทอ้สจรสeอ/าะอตaามรหมมdหรุน่จีรจจวระหับุดะจจับมรมบะใสใีจอืชมีจ่งชอุด้สตีชุดB้สบบแี้าตrบแคa่งแกำ�่งกiช่าหnแนชน้ีตนห้ีตHแาHง่นาลHiแขgeแ่งะehหอaหใa-งนชdดRนdโ้่ง้วมeS่งหยหlsดiดรoเcูลร้วทือ้วelือทยuคยเTี่แBtเนBทiทhตrorิคaคiกaคnciนniตนknAิคแ่าnิคแxงลแeiAลกaAละsxะันslxะiใLaiปใaชโolชดรl้ w้โะSยโSดมlด-สliCยciายาcสoeณมสeาnาาTม1tTมรhrา0hถaาiรcsiรใมcถชtkถลิkใn้คใจnชลชe่าะe้คเิ s้คตมมs่าs่าาตsี มร ท่แี ตก3ต.4า่ งกกวว3นัิธาิธ.รีก4ีกตวาาเิวัรกครวอาวริเยราเิคคา่วะรงริเหาดคาะแ์ ะังรหลรหาะท์ูปะท์ ปแี่ทหแี่ รต่ี์ตแะ5กกเลตมแตะ่านิลา่ปงผะงกรกลัน6ะันกเาตตมตราัวินตวั มอผรอลยวยลำ�า่จ่ากดงสงดาบัดอังรบงั รตรคปู รูปา่ทวทH่ีจี่5i5สgแhอแล-บลRะคะe่6sา6oตHlตuาiาgtมมihoลล-nาRาดeแดบั sลบั oะluLotiwon-CแoลntะraLsot wจะ-Cมoวี ธิnกี trาaรsวtเิ คจระามะหี ์
- Catphan 700 B. Catphan 500 C. Catphan 412 AA. .CCaatptphhaann77000 รปู ท่ี 5 ตัวBBอ..ยCC่าaงatภptpาhhพaanHn6ig50h00-0 Resolution CC. .CCaatptphhaann441122
รปู รทูปี่ ท5่ี ต5วั ตอวัยอ่ายงภา่ งาภพาพHigHhig-Rhe-Rseosluotliuotnion
20 การควบคมุ คุณภาพเครือ่ งเอกซเรยว์ ินจิ ฉัยทางการแพทย์
21
AA.. CCaattpphhaann 770000 BB. .CCaatptphhaann560000 CC.. CCaattpphhaann 441122
รูปทรูปี่ 6ท่ีต6วั อตยัวา่องยภ่าางพภาLพowLo-Cwo-Cntornastrtast 3.5 การวิเคราะห์ภาพ High-Resolution แยกตามรุ่นของแฟนทอม การวิเคราะห์ภาพสายตาจะต้อง
3.5 การอวยิเคู่ในรราะดหับ์ภเาดพยี วHกiบั gหh-นR้าeจsอolแuลtะioสnังเกแตยเกสต้นาแมตร่ลุ่นะขกอลงุ่มแจฟนนกทระอทม่ังมกอางรเวหิเ็นคกราละมุ่ หส์ภุดาทพา้ ยสทาย่ีแตยากจเสะ้นตไ้อดง้แอลยะู่
ในระดับเดียวนกาับไหปนว้าิเคจรอาะแหล์ตะาสมังเตกาตรเาสง้นทแ่ี 1ต่ลแะลกะลมุ่มาจตนรกฐารนะทส่ังามหอรังบเคห่า็นกHลigุ่มhส-Rุดeทs้าoยlทu่ีแtioยกnเสต้นามไดค้ชู่มัดือเกจานรแตลระวนจำ�สไอปบ วิเคราะห์ตามคตุณาภราางพทเี่ ค2ร่ือแงลเะอมกาซตเรฐยา์วนินสิจำ�ฉหัยรัทบคา่งากHารigแhพ-Rทeยs์ oพlu.ศt.io2n56ต2ามจคะู่มตือ้อกงามรีคต่ราวมจาสกอกบวค่าุณเทภ่าากพับ เครอ่ื งเอกซเรย6์วlินinิจeฉัยpทaาirง/กcmารแพทย์ พ.ศ. 2562 จะต้องมีค่ามากกวา่ เทา่ กบั 6 line pair/cm
3.6 การ3ว.ิเ6ครกาาะรหว์ิเคLoราwะ-หC์oLnotwra-sCtoจnะtrทaำ�sกtาจระวทิเคารกาาะรหว์ทิเค่ี รSาuะpหra์ท-่ีSSliucpera0-.S5l%iceท0ำ�.ก5า%รปทราับกาwรiปnรdับowwiwndidoew ให้สามารถมอwงเidหe็นตใหำ�แ้สหานม่งาขรถอมงวองงกเหลม็นทตี่าSแuหpนr่งaข-Sอlงicวeงก0ล.ม5ท%่ี SขuอpงraT-Salrigcet0d.5ia%mขeอteงrsTaหrgาeกtวงdกiaลmมทetี่มeอrsงเหา็นก ไม่ชัดเจนให้ทวำ�งกกาลรวมัดทโี่มดอยงใชเห้เค็นรไื่อมง่ชมัดือเจRนOใหI ้ทโดายกวาัดรวเปัดรโียดบยใเทช้ีเยคบรก่ือับงคม่าือวงRกOลIมโทดี่มยอวัดงเเหป็นรไียดบ้ชเัดทเียจบนกัหบาคก่าคว่างทกล่ีวัดมไมดท้ ี่ มคี า่ ใกลเ้ คียงกมนั อใงหเหน้ ็นับไวดงช้กดัลเมจนนน้ั หตา�ำ กแคหา่นทง่ ว่ีขัดอไงดT้มaีคr่าgใeกtลdเ้ คiaียmงกeันteใหrs้นับวงกลมน้นั ตาแหน่งของ Target diameters
ตาราตงาทร่ี า2แงฟวทนเิ ี่คท2รอาวมะเิ คหรค์ า่าะหHค์ig่าh-HRieghso-Rluetsioolnution วธิ ีการวิเคราะห์ แฟนทCอaมtpha วธิ ีการวิเคราะห์
Catphan 7n07000 The 30 line pair/cm gauge has resolution tests for visual evaluation of high resolution Catpharpaanirgitnegstfraonmd 1 through 30 line pair/cm. The gauge accuracy is ± 0.5 line pair at the 30 line even better at lower line pair tests. Catphan 6n06000 This section has a 1 through 21 line pair per centimeter high resolution test gauge and two impulse sources (beads) which are cast into a uniform material. The beads are Cnat4p1h2at1ph0oesimbtieomandepdisasaatlloigtnnhgeedtchienenyttheaerxizsoaf2x0tishmewimtghautahgbeeovgieanuogther.ebezlodwiretchteiopnh. aOnntooml'dsecreCnTtePr52an8dm2o.5dualneds
Catphan 412 This section has a 5 to 20 line pair/cm, high resolution test pattern. The targets are 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19 and 20 line pair/cm ± .5 line pair at the 20 line pair test. The chart on the previous page shows the pattern gap at the different line pairs.
การควบคุมคุณภาพเครอ่ื งเอกซเรย์วนิ จิ ฉัยทางการแพทย์ 21
22
ตตาารราางงทที่ ่ี 33 ววิเเิคครราาะะหห์คค์ า่ า่ LLooww--CCoonnttrraasstt วิธกี ารวิเคราะห์ แฟนทอม
Catphan 700
Catphan 600
Catphan 412
22 การควบคมุ คณุ ภาพเครื่องเอกซเรย์วินจิ ฉยั ทางการแพทย์
23 23
4. การ44ต..11รAA44ว..CCจRRสกกอQQาาบรรCCตตคPPรรุณhhววaaจจภnnสสาttออooพบบmmสคคำ�ุณุณหภภราาับพพทสสดาาหหสรรอัับบบททเดดคสสรออือ่ บบงเเเคคอรรก่ือ่อื ซงงเเเรออยกกเ์ซซตเเรร้ายยนเเ์์ มตตาา้้ นนมม กห ดรอืเต41้า.2นdกdก1ดดaaมp NNเเ44Aoตต4444(..CCu้้าาหห11....1111Rนนno..รร12....22d11มมือือmQ sตนตนน11((pCCCั้งั้ง22ำ�าาrooคคPeแแแppmmhา่า่sฟฟฟsooเเaนนนททippuunoทททคคrrnnteeอนนoออddssมมมิิคคmpssssแiiออแแlooaทตตััททnntโโนนนeนนppเเเ)ตมมตตllaa้ากตััต้้าาttนนนดิิ ee((มมมลAA))คคคงEEกกสวCCววดดา�ำาาลลมmmผมมงงหัสหหooสสกนนนddาาับาาาผผeeผััสส))444ิวกกปป555หัับบรรนmmmบับัผผ้าิิววคคmmmแหหววฟาานนมมนมมม้้าาาาทหหาแแวววนนอฟฟาาางงมาารรงบบแแททบนนนนโออนดชชน่่นมมชยุดดุ ุดม((โโรรddรดดีแัับบeeับยยรภภnnภงมมาาssกาีีแแiiพพดttพรรyyบงงแแ))กกแนสสเเดดททสแดดบบดา่า่ฟงงกกงนนดดนดับับังังแแทังรรฟฟรอ00ปููปนนูปมททหหททป่่ีีรร77ออี่รอือื 7มมะปปมnnปปรรปooารรัับบรณrrะะับออmmมมปปุุอาา5aaุปกกณณllรรกdณณร55aณN์์ ์ 444444..11....1111..34....4433 ววทวทเิเิเิ�ำาาคคคกกรรราาาาารระะะถถหหหาา่่ ข์์ข์ขยย้้อออ้ ภภมมมาาลููลลูพพภภภเเออาาากกพพพซซทททเเีี่ไ่ไี่ไรรดดดยย้จจ้้จ์์ แแาาากกกลลกกกะะจาาจารรรดดทททคคดดดา่่าสสเสเททอออคคบบบนนโโโดดดคิคิ ยยยททโโโ่ีไี่ไปปปดดรรร้้ แแแกกกรรรมมมอออ่าา่่านนนภภภาาาพพพททท่ีมม่ีีม่ าาากกกัับบับเเเคคครรรื่ื่อออื่ งงงเเเอออกกกซซซเเเรรรยยย์์์
รรููปปทที่ี่ 77 AAACCCRRRDDDigiiggitiittaaalllMMMaaammmmmmooogggrrraaappphhhyyyPPPhhhaaannntttooommm
รรรูปูปูปททท่ี่ีี่ 888 SSSmmmaaallllll AAACCCRRR MMMaaammmmmmooogggrrraaappphhhyyy PPPhhhaaannntttooommm การควบคมุ คณุ ภาพเคร่ืองเอกซเรยว์ ินจิ ฉยั ทางการแพทย์ 23
24 24
DทDที่iมทM่มีgาiีม่าtQaา::Clh-:/hMthDttattpigptmsipts:/asm://:l//w-oMw/wgwwarwawmwp.wam.hรac.yูปacoรrร-arcทูปgPูปacrrี่ทhcacaท9acี่crpี่9enrcA9hedtrCAydeoiAtR-CdimPaCtRaitDhtR-itaoSaiDigotDcnniiigtonot.iaogior.tnloiiarmtn.grMalog/g-lMr-//aSKgmM/mca/meo/meaymmremd.impndoieamdgigoda/-frAKg/oiaaAreCpga/CyRrhApa.RAypChpAcdyRhPccfAhyrPcecarhPedcnahdrittneoaiattdnmtaoiitottmioaonSmtcn/SiDoo/cDnorSoinc/ocrDiougcnmourgKinmceeKugyneemKtynsete/synR/eRtsse/osRuoeruscroecuse/rsc/eDsM/QC/ ตาDรMางQทCี่ 4/Dวigิเคitรaาlะ-Mหค์am่า CmCrrioittegerrriaaiapfhofoyr-rAPAChRCanRDtioDgmiitgai-tlSaMcloaMrmianmmg-oKmgeroyag.pprhadypf hPyhaPnhtaonmtom ตารางที่ 4 วิเครPาะaPหsas์คs/s่าF/aFCialriiCtlerCirtrieaitreifaorirafoAfroCArRCADRCigDRiitgDaitligaMiltaMalmaMmmamomgomrgaropagphrhyaypPhPhyhaanPnthotaomnmtom TeTsetsOt bOjebcjetc
t # F(dimbiaemmrsFedi(btmieaermmr)seter) GlassGSlpa(dhsmsieamrSmepedShtpieeaerrme)ckeSstpe(emr)cmks MasMseasss(emsm(mthmictkh)ick)
1 1 0.809.*89* 0.303.*33* 1.001*.00* 2 0.75* 0.28* 0.75*
2 3 0.750*.61 0.208.*23* 0.75*0.50 4 0.6001..4504 0.2300*..2107 0.5000..2358 3 5
4 6 0.504.30 0.200.14 0.380.20
5 *Must be0.v4i0sible to pass with no cli0n.1ic7ally-significant artifacts0.25
6 0.30 0.14 0.20
*Must be visible to pass with no clinically-significant artifacts 24 การควบคมุ คณุ ภาพเคร่อื งเอกซเรย์วนิ จิ ฉัยทางการแพทย์
25
ตตาราารงาทงที่ 5่ี 5วิเวคเิ รคาระาหะค์ห่า์คC่าrCiterirtiearfioarfSomr aSlml AaCllRAMCaRmMmaomgrmapohgyraPphhanytoPmhantom Pass/Fail Criteria for Small ACR Mammography Phantom Test Object # Fibers Al2O3 Specks Masses (mm thick) (mm diameter) (mm diameter) 1 1.56* 0.54* 2.00* 2 1.12* 0.40* 1.00* 3 0.89* 0.32* 0.75* 4 0.75* 0.24 0.50 5 0.54 0.16 0.25 6 0.40 *Must be visible to pass with no clinically-significant artifacts ACR Phantom Image
ACR Mammography Accreditation Phantom Minimum Passing Score
Minimum Passing score Fibers Speck groups Masses CMoinnvimenutmionPaalssing score 5.0 Fibers 4.0 Speck groups 4.0 Masses TCoomnvoesnytniothnaelsis 4.0 5.0 3.0 4.0 3.0 4.0 Tomosynthesis 4.0 3.0 3.0
การควบคมุ คณุ ภาพเคร่ืองเอกซเรย์วนิ ิจฉัยทางการแพทย์ 25
2 การทดสอบ High-Contrast Resolution 4.2.1 นาอปุ กรณท์ ดสอบ มาวางบนชดุ รบั ภาพ ปรับอปุ กรณ์กดเต้านม (Compression pla สัมผสั กบั ผิวของอปุ กรณ์ทดสอบ
4.2.1 นา อุปกร4ณ.2์ท ดกสารอทบดมสาอวบางHบiนghช-ุดCรoับnภtาraพstปรRบัeอsoปุ lกuรtณioก์nดเตา้ นม (Compression plate) กดลง สัมผัสกับผวิ ข องอุปกรณ4์ท.2ด.ส1อ บน�ำอุปกรณ์ทดสอบ มาวางบนชุดรับภาพ ปรับอุปกรณ์กดเต้านม (Compression plate) กดลง
สมั ผสั กบั ผวิ ของอุปกรณ์ทดสอบ
รูปท่ีF9iguกreา2ร1.จAัด. Bวaาr pงaอttุปernกpรlaณce์ใmนenกtาfoรrทthดe Sสpaอtiบal RHesiogluhti-oCnotesnt tonraas2tD Rsyestesmo.lution ท่ีมา : ACรTRูปheท2ba่ี 0r11p0a8ttกerDาnรiigsจiaัดttaaวl4า5งMoอanaปุ gmกleรtmoณthoใ์ eนgcกhraeาsptร-wทhaดyllสeQdอgบue.aBH.lMiitgayhgn-CCifioocanntiottnrraoseslttuMpR. Cea.snDouBlTuaslteitoหupnน. ้า 162 4.2.2 ตง้ั ทคม่ีาเาท:คAนCิคRอ2ตั 0โน18มตัDิi(gAitEaCl Mmaomdmeo) gปraรpบั hคyวราQปู มทuห่ีa9นlitากyแารCนจo่นัดnว(tาdrงoอelุปnMกsรiatณyn์ใ)uนaเกทlา่าหรกทนับด้าส10อ6บห2Hรiือghn-Coornmtraalst Resolution 44..22..4443..22ใท..น23ากก าทตารงั้ร�ำปคถกา่ราา่ เระยทถเภคมา่ านยนิ พภิคคเอาา่อพัตกกโเาอซนรกเมแรซตั ยยเิ ร์ก(แAยวล์EัตแCะถลจะmุทดจม่ี 4oคดีค.dา่2คอ.เe่า2ททน)เทตคมี่ปท้ังคานรรคนบัิค:าา่ ิคAสเคทททCวสไ่ีคRา่ไีดูงนดม้2ิคใ้ห0หอน1ัตส้ 8าโาแนDยนมiตgตัน่ iาิt(aอ(AdlยEeMCใู่ nนamsmตitoาmydแ)oeหเgท)นrปa่า่งpกรทับhับี่มคy0วอQางหมuเaรหหlือน็นitาynไแดoCน้สroน่ mะn(ดtadrวloeกlnMsitayn)uเทalา่ กหบั นา้01ห6ร2ือ n 4.2.445..22ส..54งั เก ใสตนังกกเกลาตรุ่มกปแลรถุ่มะบเแมคถนิ วบคาคา่มวกถาาม่ีสรถูงแีส่ทยงูกส่ี ทวุดสี่ตั ุดทถุท44ีส่ท..่ีมา22สี่ มีค..า34อามทใรนานาถรทกกถแราาแยรารยปสถกกรส่าแะยแงู ถเภถมใบาบหนิ พไไคส้ดเด่าอา้้กยกาตซรเาแรอยยย์กแใู่วนลตั ะตถจำ�ทุ ดแี่มคหีคา่ นอเทนง่ คททน่ีมรคิาอสทงส่ีไเดหงู ้็นใหได้สส้ายะตดาวอกยูใ่ นตาแหน่งที่มองเห็นได้ส
4.2.5 สังเกตกลุม่ แถบความถี่สูงทส่ี ุด ทีส่ ามารถแยกแถบได้
รปู ที่ 9 การจดั วางอปุ กรณ์ในการทดสอบ High-Contrast Resolution
4.2.2ทตี่มัง้าค:่าAเทCคRน2ิค0อ1ัต8โทนDมี่ทมigาตัีม่ iิtา:(aFAlA:iรgEMuACปูCrCeRaทรm2Rmูป3่ี2.1o2ทmB00d0aี่1ro11e8pภg18)artาปDtaeภDพrpรinาigทบัghพMiit่ีไคytทaaดaวgQllีไ่้จnาดiมuMMาfi้จcกaหaaaาltกนimกimotาาnyกmแรmfาoCทนรroooน่ทaดgnngดสra(traldสyอrapsoอeiบpshlnบ.hIyMsnHyHittQรiahygiูปQignus)hhทupauเ-a-ท่ีalCtaC1itltา่eol0oyrกiหntnnบัภ,yCน4ttา.orrา้00Cพaani1spoทsหt/t6t่ีไmnrรดo2RRmืtอ้จlereาoanMsrกseolooกadlrMาiunlmsuรttuiaทnitaoangiดloulnuสisnหอhaaนบlbา้lหeH.1นig6า้h3-C1o6n3trast 27
Resolution 4.2.3 ทาตกาารราถงา่ตทยา่ีภร6าาพงคทเ่าอมี่ ก6าซตคเรรา่ ฐยมา์าแนตลกระาฐจราแดนยคกกา่ าเวรทตัแคถยนุทกิคี่มวทตัคี ่ีไถอดุทน้ ่มีทีครอาสนสทูงราสทส�ำี่มสหาสร:ูงับAเสCคาRรหอ่ื 2รง0ับเ1อเ8คกรซDอื่เiรgงiยเtอa์เตlกา้Mซนเaรมmยเ์mตา้oนgrมaphy Quality Control Manual หน้า 163 ระบบตวั รับภาพ ค่าการแยก (lp/mm) 4.2.4 ในการประเมนิ ค่าการแยกวตั ตถัวุทรีม่ บั ีคภอานพทแรบาบสสฟูงิล์มให้สายตาอยูใ่ นตาแหนง่ ท่ีมองเห็นได1้ส1ะดวก
4.2.5 สงั เกตกล่มุ แถบความถ่ีสูงทีส่ ตุดวั รทบัีส่ ภามาพารแถบแบยดกิจแทิถลับได้ 4
26 การควบคุมคณุ ภาพเคร่ืองเอกซเรยว์ นิ จิ ฉยั ทางการแพทย์
การทดสอบสัญญาณรบกวนมดื (Dark Noise)
เครื่องสรา้ งภาพซีอาร์ (CR) วัตถปุ ระสงค์ :
เพอ่ื ประเมินระดบั สัญญาณรบกวนภายในและทดสอบกำ� ลังงานของลำ� แสงเลเซอร์โดยออ้ ม
ความถี่ : ทกุ 6 เดอื น หรือเมอื่ สงั เกตวา่ มีสัญญาณรบกวน (noise) มากผิดปกติ เครอ่ื งมอื /อปุ กรณ์ :
1. แผน่ IP แผน่ ใหญส่ ุด หรอื ในแต่ละขนาด 2. เคร่อื งอา่ นสญั ญาณภาพ (CR Reader) ระบบตา่ งๆ ตามการใชง้ าน 3. เคร่ืองคอมพิวเตอร์พร้อมโปรแกรม image J ส�ำหรับวิเคราะห์ภาพ หรือโปรแกรมอ่ืนๆ ท่ีสามารถ วเิ คราะห์ภาพได้ เชน่ radiant dicom viewer
วิธที ดสอบ :
1. นำ� แผน่ IP ไปลบสญั ญาณตกคา้ งแบบใช้เวลานาน (long erasure cycle) 2. นำ� แผน่ IP น้นั ไปอา่ นภาพทนั ที โดยตง้ั ค่าพารามเิ ตอรก์ ารอ่านภาพ ตามแตล่ ะผลติ ภัณฑด์ งั นี้ 2.1 Agfa : S = 800/Exam type ‘System Diagnosis’/ Processing ‘Flat Field’ (S = speed class 800) 2.2 Fuji : Readout mode ‘Fixed’ S = 10000/ L = 1 ; in ‘Dark Noise’ menu 2.3 Carestream : ‘Pattern’ mode 2.4 Konica : Readout mode ‘Fix’ สำ� หรบั เครอื่ งผลติ ภณั ฑอ์ น่ื ๆ ควรสรา้ งภาพแบบ ‘raw image’ หรอื ‘for processing’ ใหด้ ตู ามวธิ ที ดสอบ ในคมู่ อื นน้ั ๆ หากไมร่ ะบใุ หอ้ า่ นภาพตามการใชง้ านปกติ เชน่ เทคนคิ การถา่ ยภาพรงั สที รวงอก (Chest X-Ray : CXR) และหากเปน็ ไปไดใ้ ห้ยกเลกิ พารามเิ ตอร์ทีเ่ ก่ียวข้องกับการปรบั แต่งภาพตา่ งๆ ออกไปกอ่ น หรือลดค่าใหต้ ่�ำสดุ 3. ท�ำซ้�ำ สำ� หรบั แผน่ IP แตล่ ะขนาด
วิธีวเิ คราะห์ :
1. วิเคราะห์ด้วยสายตา 1.1 ตรวจสอบภาพเบอื้ งตน้ ดว้ ยสายตา โดยปรบั window width/window level และสงั เกตดคู วามสมำ่� เสมอ ของภาพควรจะอยใู่ นระดบั ปกติ ไมค่ วรมีส่ิงแปลกปลอมบนภาพ 1.2 บนั ทกึ คา่ DDI หรอื คา่ Exposure index (S, EI หรอื เทอมอนื่ ๆ แลว้ แตผ่ ลติ ภณั ฑ)์ ลงในแบบบนั ทกึ F8-1 2. วเิ คราะหด์ ้วยโปรแกรม 2.1 นำ� ภาพทไี่ ดจ้ ากการอา่ น ไปทำ� การวเิ คราะห์ โดยใช้ โปรแกรม image J โดยมขี นั้ ตอนดงั น้ี เปดิ โปรแกรม image J เลอื กค�ำสั่งการวิเคราะห์โดยเลอื กเมนู Analyze แลว้ เลอื กเมนยู ่อยทีค่ ำ� ส่งั Set Measurement ดงั รปู ท่ี 1
การควบคมุ คุณภาพเคร่ืองเอกซเรย์วินจิ ฉยั ทางการแพทย์ 27
2929
รูปรรูปทปู ท่ี ท1ี่ 1่ี เ1ลเลือเลือกือกคกคาค�ำสาสงั่ ส่ังกกั่งาการราววรเิ ิเควครเิ รคาาระะาหหะ์ ์ห์ ( PVSD)2ด.2งั รปู เ-ลทอื -่ี ก2Dเลพe อืเDาvลกeรiือaพvากtมiาiaพoรเิ tตnาาioอรม(nารเิPตมท์ V(อิเPตี่ SตรVอ้Dอท์ Sงร)ี่ตกDท์ด้อา)่ตีงัรงดร้อทกูปงั งารรกทราูปาทบี่ ท2รรขท่ีาอ้2รบมาขลู บ้อขเมชอ้ ูลน่ มAเลู ชrน่eเชaน่A, rMeAearea, anM,geMraaenyavgnraagluyraevya(PvluVae)luแ(eลPะV(P)SVแt)aลnแะdลSะatradSntDadneadvrdiaartdion
ขปนระามดาเชณ2่น.38 305เ-%ล3ือ.-6กเทหทขล0ที่รเาอxือจหททเปา่ีลคง4ากR่รีเาิบดพือ�ำป2กาOทขสื้นกR9ริบด(ี่คIนรั่งO.ทปูทข6าูปปา(ี่คท่ีทIน0รสFดรทาูปป่ีั้ง่ัาiงทะl3่ีสหmดeรท3ม้ังFั่งมทะพ)ี่หาiml3เมดรัง้Fน้ืณโeมพ)หดปูขาiรทดl่ือรณเเโยeอมทปู8ท่ีปพขดปูเบงดป่ีท0อเงั้็นยื่อทภ28พขอ%หิดี่งบเตี่า02อกปพ่ือภเม2พ้นอ%ลงเเิดื้นขดาเปกปพือเลพภอทมลใโเ็นิดื้นขกือหปดงาคีที่ือภขอพทกแพพย้น็นา่ก่ีตนงพาล่ีาพป้ืนท�ำขพ้อแพพา้วราคร้ืนทนี่ตงลาด้ืานนรทะ่ากท้ี่อาท้วรมาเาทมน่ีตาชดานง่ีทมั้งมเิ า้ี่อ้ีมทรกมต่นเหาิเั้งาณชวตงาั้างมิเอหคมกิเต่นคหอร3ราคมาดา1อวูณ5รค์สมนรดร3ข5ิเ์สร3าาดาคกวจว5อ1ส์ำ�.นหะ6ขัณนริเะ39หงาคหวร0าอแจ.ภ0หหร6ณรบัะ์xงสะ6บัาร0าา4หแภกดทห.พับะคกx52ล์าางรา4หแา่า6ก9้วรอพโคา2ทรล์.าเวดยบ6แดา่ว9ล่ี้รวโิเยู่ดท0ิเข8ลัง.คือวดเค6พน้าล0นี่้วกรเิยm0ร8นคื%้ือัน้นเาาเพาล0บครกดmะmทะื%ื้อน8ารหนเทโห่ีทค0กmะด่ือท์ภ้ังเ์้ัง%หรเโยปงี่หทคาหด่ือห์ปเ็นพ้ัมงรยปมงจมรหตื่อดทหป็ดนึงะาม้นงข่ีเมมรจยมตปหดอะีคาะสา้นใิดมงจมยา่หณแ่ีเพาหะปาสใส้น(วยห้ืนณแลี่เรรดา่าหสสู้ปะนที่ยวคมง่ีเลมดมที่า่าอห่าคี ี่ยาคแมง่ีนยล่าณมอล่โา3ีคู่ดเ้ีม่ียดทนย้ว)่า้ามาโย1ู่นดเ้ี่ามนดคโทใ2ก้า�ำดาโยูหบณ่า1ัมนบดคยใก้ลน5กายหเูบณบับทา2ภคันใ้ลอนกก5หเ่า�ำาจาทกภัไ.นน้พล2กะรเ่Rาาจวปา5ไOพกณะร็นI หาคา่ ที่ 80% โดจยาปกรระูปมทาี่ ณ3 วพ่า้ืนมทีคที่า่ เ้งั ทหา่ มกดบั มเทีค่า่าปไรระจมาากณรูป1ท5่ี 1390พ6้ืน.5ท6่ที ั้งดหังมนดน้ั ม8คี 0่า%ปรจะึงมมาคีณา่ ป1ร5ะ1ม9า0ณ6.51621ด5งั2น5นั้.2580% จึงมีค่าประมาณ 121525.25 28 การควบคุมคณุ ภาพเครือ่ งเอกซเรยว์ ินิจฉยั ทางการแพทย์
30 30
รูปทรรปูี่ ูป3ทที่แี่3ส3ดแแสงสคดด่างงพคคา่้ืน่าพพท้นืน้ืที่ ทท้งั หี่ทที่ มงั้ัง้ หหดมมดด ท ้ังหมด2จ.ะ4แ- สลด-คลางกาา่ดเกทคลมงั เต่ีรา่าามกูปท้อสาเงทตี่ข์สมกย้อี่์ขา4าางยสรยกาข์ทายRยั้งรOาหทRยIมO้งั ปหดRIรจมOปะะดรIมแจะปาสะมณรดแาะงสณ8มดด0าังง8ณ%รด0ูปงั 8(ท%รภ0ูป่ี า4ท%(พภ่ีทา4(่ีพภ4ทา) พแ่ี 4ลท)ว้ี่ แ4ไปล) เว้แลไลอืปว้กเไลคปือำ� เสกลง่ัคอื าAกสnคงั่aาสlAy่ังnzeaAlnเyลazอืleyกzเMeลือeเกลaอืsMuกreeMaคseuา่ aทrseตี่uอ้reงการ
รูปทรปูรี่ 4ูปทท่ีแ4่ีส4ดแแสงสดRดงOงRIRO8O0II%8800%แ%ลแะแคลลา่ะะทคคไี่่า่าดททจ้ ไ่ีไี่ ดาดกจ้จ้ กาากากกรกวาาริเรคววริเเิคาคระราหาะ์ะหห์ ์ ข องแต่ล2ะ.5ไ-ฟ บล-บบ์ภนั ันนัาทพบบททกึ ันันึกกึคแททคา่ ลF่ากึกึ ะP2คแVPFขา่ตV2(อล่PPง(ขะiPVแxอieตIxง(PPle่ลแiVlซะตxaไงึ่Ve่ลฟคllaะuลวlไVeuรฟ์ภa)eทลาlแ)uำ�พภ์ ลแeา3ะแล)พละคแPะแรลVPแงั้ละSVตะDสSPล่แ�ำDVะ(ตหPSล่(รIiDPxPะบั eixแ(ซIlPePผ่งึ Vilx่นซaคVeง่ึlวIlauPรคlVeuทแวaeาSรตlutทล่S3aeาะtnคaขS3dnรนtaัง้dคaาrandรดสrัง้dาdDหaสerDราdvบัหeiaแDvรtiบัผeaio่นแvtiniผoaI)P่นntลi)oแIงPnลตในง)่ลแใและตนบงข่ลแใบนะนบาขบแบดนนับาทบดกึ F8-1 ห หมหมา12ยาม..ยเาห21เยหสสต..เหาาตุ สหห12ุสสตสารร..าาุ หำ�สบับัหหหสสรารรบัACำำ��หรัับบหหับgaภรfrรรับภACาaeัับบพgaภาsแfพrทtาaCAeลrพที่ไegasะแดทไ่ีtfaraลดr้จeFm่ีไeะา้จsดuแatกา้จjลrFmอiกกeาuะาภกากaจjอราiาmFกจอาพรภuาะจอา่รทjาอเiนจ่าอพหไ่ีาภนะดา่จน็ทใเาน้จนจหเไ่ีใพปะดนแะน็ใทต็น้จเตนแเหีไ่อ้ปะชตล่แด็นงต็นดุ่ละตจ้สเ้อผละช่ลปะมงลผาุดะต็น่าสดลิตผลอ้เชมับสิตภลางุด่าดมแภติสัณลเบัถอสมภณั ำ�ฑวไมแ่ำ�ณัดฑม์จขเถอบัสฑ่มะ์จาวไมแวไะมีส์จขมถดอไ่ิง่มะาม่เวแไาวไสีหมเ่ขมตปด่ิงหม่มาเ่ลแาลหมือวสีอตปกนอืดม่ิงดลปลนแ�ำือกทอกลตปนกนั ดงั้ปอลนัลกภทมเลอกันชาง้ัเอดปชพ่นภมเท่นลชาั้งอพน่ ภมาพ
การควบคุมคุณภาพเคร่อื งเอกซเรยว์ นิ ิจฉยั ทางการแพทย์ 29
เกณฑ์ยอมรับ :
จำ� แนกตามผลิตภณั ฑ์ดังนี้
ผลิตภัณฑ์ เกณฑ์ Agfa SAL < L 100, PVSD < 5 Fuji PV < 280, PVSD < 4 PVSD < 4, EI < 80 for เพลทท่ัวไป (GP), EI < 380 for เพลทท่มี ีความละเอียดสูง (HP) Carestream PV > 64000, PVSD < 4000 (the CR3600 produces16-bits images) iCRco
Konica PV > 3975 อื่นๆ บันทกึ ค่า EI ไวเ้ ปน็ Baseline (ควรจะน้อยกวา่ คา่ ทไ่ี ดจ้ ากภาพ under exposure), บนั ทึก PV เปน็ Baseline PVSD < 5 หรือไม่ควรเกนิ 2% ของคา่ PV การเปล่ยี นแปลงเมือ่ เทียบ กับคา่ Baseline ไม่ควรเกนิ 20%
แบบบันทกึ ผล
แบบบนั ทึก F8-1 : การทดสอบสัญญาณรบกวนมืด (Dark Noise)
เครื่องสร้างภาพดอี าร์ (DR) วัตถุประสงค์ :
เพ่ือประเมินระดับสัญญาณรบกวนทางอิเลก็ ทรอนิกส์ในระบบสรา้ งภาพ
ความถ่ี : ทกุ 6 เดอื น หรือเม่อื สังเกตว่ามีสญั ญาณรบกวน (noise) มากผดิ ปกติ เครอื่ งมอื /อปุ กรณ์ :
1. ตวั รบั ภาพแผน่ เรยี บ (Flat Panel Detector : FPD) 2. แผน่ ตะกั่ว
วิธีทดสอบ :
1. ปิดคอลลเิ มเตอร์ และปดิ คลุมทางออกรังสดี ้วยแผน่ ตะกว่ั 2. ต้ังค่าเทคนคิ การถา่ ยภาพที่ kVp และ mAs ต่ำ� ๆ เชน่ 50 kVp และ 0.5 mAs 3. วางแผน่ FPD ใหอ้ ยู่ไกลจากหลอดเอกซเรยเ์ ท่าทจี่ ะทำ� ได้ และท�ำการฉายรังสี
วธิ ีวเิ คราะห์ :
1. ตรวจสอบภาพเบ้ืองต้นด้วยสายตา (โดยปรับ Widow Width ให้แคบประมาณ 1) และสังเกตดู ความสมำ่� เสมอของภาพควรจะอยู่ในระดับปกติ ไมค่ วรมสี ิ่งแปลกปลอมบนภาพ 2. บนั ทึกคา่ Exposure index หรือ DDI และค่าเฉลีย่ ของคา่ พกิ เซล และเก็บไวเ้ ปน็ คา่ Baseline
เกณฑ์ยอมรบั :
น้อยกว่า Baseline 50%
แบบบนั ทึกผล
แบบบันทกึ F8-2 : การทดสอบสัญญาณรบกวนมืด (Dark Noise)
30 การควบคมุ คณุ ภาพเครอ่ื งเอกซเรยว์ นิ ิจฉัยทางการแพทย์
การตรวจสอบคณุ ภาพเสื้อตะกว่ั และหารอยแตกของเสอ้ื ตะกัว่ ด้วยรงั สีเอกซ์
ตะกั่วเป็นวัสดุที่สามารถลดทอนรังสีเอกซ์และรังสีแกมมาได้อย่างมีประสิทธิภาพ เน่ืองจากมีค่า ความหนาแน่นและเลขอะตอมสูง จึงนิยมน�ำมาใช้ผลิตเป็นอุปกรณ์ก�ำบังรังสีและลดทอนความเข้มของรังสีกระเจิง และรังสีทุติยภูมิ เช่น ชุดตะกั่วก�ำบังรังสี (Lead apron), ปลอกคอกันรังสีไทรอยด์ (Thyroid shield) และ ถุงมือตะก่ัว (Lead glove) เปน็ ต้น โดยทวั่ ไปชดุ ตะกว่ั กำ� บังรงั สจี ะผสมยาง ไวนิล หรือสารประกอบอื่น เพอื่ ใหม้ ี น้ำ� หนักเบา โดยมีความหนาเทยี บเท่าตะก่วั (Lead equivalence) ตามมาตรฐานท่กี ำ� หนด ส�ำหรบั การปฏบิ ตั ิงาน กับเครื่องเอกซเรย์ที่ก�ำหนดค่าพารามิเตอร์ที่ 100 กิโลโวลต์ (kV) และสูงกว่า 100 kV ชุดก�ำบังตะก่ัวที่ใช้ควรมี ความหนาเทียบเทา่ ตะกัว่ ไมน่ อ้ ยกวา่ 0.25 และ 0.35 มิลลเิ มตร ตามลำ� ดับ แต่หากเป็นการปฏิบตั ิงานในการรกั ษา ด้วยรังสีร่วมรักษา (Interventional radiology) ชุดก�ำบังตะก่ัวควรมีความหนาเทียบเท่าตะกั่วไม่น้อยกว่า 0.5 มิลลเิ มตร ผู้ปฏิบัติงานกับเครื่องมือทางรังสีและสารกัมมันตรังสี จะสวมชุดตะก่ัวก�ำบังรังสีครอบคลุมทั้งร่างกาย โดยเฉพาะบรเิ วณทไ่ี วตอ่ รงั สี เชน่ คอ และอวยั วะสบื พนั ธ์ุ เมอ่ื มกี ารดำ� เนนิ การจดั ซอื้ ชดุ ตะกว่ั กำ� บงั รงั สี หรอื อปุ กรณ์ ก�ำบังรังสีใหม่ ควรระบุและบันทึกข้อมูลต่างๆ ดังน้ี หมายเลข, วันที่จัดซ้ือ, ความหนาเทียบเท่าตะก่ัว, รูปแบบ, วันท่ีใช้งานครั้งแรก, สถานท่ีใช้งาน และวันท่ีตรวจสอบและผลการตรวจสอบ เป็นต้น การตรวจสอบคุณภาพ ชดุ ตะกว่ั กำ� บงั รงั สหี รอื อปุ กรณก์ ำ� บงั รงั สี แบง่ เปน็ 2 วธิ ี คอื การตรวจสอบลกั ษณะภายนอกดว้ ยสายตาและการสมั ผสั (Visual inspection and palpation) และการตรวจสอบภายในด้วยรังสีเอกซ์จากเคร่ืองส่องตรวจทางรังสี (Fluoroscopy X-ray Machine) และเคร่ืองเอกซเรย์ท่ัวไป (General X-ray machine)
วัตถปุ ระสงค์ :
เพื่อตรวจสอบความเสียหายหรือรอยช�ำรุด เช่น หลุม รอยแตก การฉีกขาด ทะลุ ความไม่สม่�ำเสมอ และความไมเ่ ปน็ เนอ้ื เดยี วกนั ของชดุ ตะกว่ั กำ� บงั รงั สี หรอื อปุ กรณก์ ำ� บงั รงั สี ใหส้ ามารถนำ� ไปใชใ้ นการปอ้ งกนั อนั ตราย จากรงั สีไดอ้ ยา่ งเหมาะสมและปลอดภัย
ความถี่ : ควรทำ� การตรวจสอบ ทกุ 6 เดอื น และในกรณดี งั นี้
1. ชดุ ตะกว่ั ก�ำบังรงั สหี รอื อุปกรณ์กำ� บังรงั สีทีจ่ ัดซอื้ ใหม่ ควรทำ� งานตรวจสอบก่อนน�ำไปใชง้ าน 2. กรณพี บตำ� แหนง่ สงสัย
เครือ่ งมือและอปุ กรณ์ :
1. ชดุ ตะก่วั กำ� บังรงั สีหรอื อปุ กรณ์ก�ำบังรังสที ีต่ ้องการตรวจสอบ 2. เครอื่ งสอ่ งตรวจทางรงั สี (Fluoroscopy X-ray machine) หรอื เครอ่ื งเอกซเรยท์ วั่ ไป (General X-ray machine) 3. อุปกรณร์ ับภาพ 4. กระดาษกาว 5. ปากกาเมจิก
การควบคุมคุณภาพเครื่องเอกซเรย์วนิ ิจฉัยทางการแพทย์ 31
33
วิธีทดวสธิ อีทบด:สอบ : 11.. กกาารรตตรวรจวสจอสบอลบักลษักณษะณภาะยภนาอยกนดอ้วยกสดาว้ ยยตสาแายละตกาาแรลสะัมกผาัสรสมั ผัส
-1.1 วาวงาชงดุชตดุ ะตกะัว่กก่วั ากบ�ำังบรงั ังรสังหีสรีหือรอือุปอกปุ รกณรณ์กา์กบำ� งับรงั ังรสังบีสนีบพนื้นพผน้ื วิผริวารบาเบรเยี รบยี บ ช กุด�ำบต---ังะ111ตก...234ะั่ว กตขหกบสกั่วน้ังรรรนักบต�ำสจวณอืบตรรทันจาัยวอณงัอีกึทพกสจบรปุนตีพกึบภังสอนกถาสตบอาตบรชดัแหีำ�ยบตาคณุดหไแนรแค�ำปวตนหก์ืออแหวาะาง่อนามหกนกบมปุง่ดชขน่งั่วงัชกว้านทข่งตกำ�รยรทานี่สะารุดณสดี่สบากดงุ เาแด์กสงสว่ัเังยสสลแัำ�ยจรียตยีัะยบังลาหาหซสรกงัะาูปึ่ซีงาหรภรแยไยังึ่แงปูรลามสไรบือยแระม่สีออนอบบกเ่สาพยยุปอาขบมาแื่อแรกอกมขาตใตทดงรอรชากกค�ำณ้วถร้มงกวยถครมรอื์กาาสอมวออคามราายอยงบลตชยมพเงพ�ำังราหตชเบัรวับรหา็ำ�นังจดุ ร็นรสไรสแเอดุดไสีออลดยเเ้จียยสพบะฉ้จาหฉียก่ือภกีากีกาหากขทาภยขรายาภาาใายดใกาชยดนยาค้มนดรนควอื อว้ตาอวคยกรมากลรวไมใางัมจหไใสต่สมห้ทเีอ่อต่อ้ทาเบ่อกน�ำเคเซภเอ่ืนครใ์าง่ือนร่ือขย่ืองขงอใขงนห้นังหอชดตมงมดุ้วอาชากยยนดุยำ�รใถกใบนังัดนาสงับไบบตีเปรอังระิเตกิเกววะซณวั่ ณก์หใทน่ัวทร่ีอืี่สองสปุ ัยกบรณน์
2. การตรวจสอบภายในดว้ ยรงั สเี อกซ์
2 ด.ังรกปู 2าท.ร1ี่ตa1 ร.2กว.าจ1กรส.าต1รอ รตบววiร.ภจาวสงาจชเวอยสราุดบใยีองนตภบบชดะาเุดภกสว้ยตาั่วมยใยะนกรอกใ�ำังดกน่ัวบสว้ันดกเียัง้วอารดรยบกังังงั รสซสังรงัรีหูปีเ์ สอังรทีเสกืออ่ีีหซ1อกจ์รุปซือา์จกกอารเุปกณคกเรค์กร่ือร�ำณงื่อบส์กงัง่อสารงบอ่ังตสงังรตีบรวังรนจสวเทีบจตาทียนงงาเรตขงังรียอสงั งงี สขมเคี อขี มรงัน้ ขีื่อเตคัน้งอสรตนื่อ่อองดงนสตังด่อนรงั วง้ีนตจี้ ทรวาจงรทังาสงีใรหัง้เสรีใียหบ้ เสมอกัน
รปู ทรี่ปู 1ทก่ี 1ารกตารรวตจรสวอจบสคอวบาคมวชาำ�มรชดุ าเรสดุ ียเหสายี ยหขาอยงขชอดุ งตชะดุ กตัว่ะกกำ� ่ัวบกังารบังังสรีหงั รสือีหอรปุือกอรปุ ณกร์กณำ� บ์กังารบังังสรีดงั ว้สยีดร้วงั ยสรเี ังอสกเี ซอ์จกาซก์ เครื่องส่อง ตรวจทางรงั สี จากเคร่ืองส่องตรวจทางรงั สี
- กาหนดพารามิเตอร์ในการทดสอบที่ 60 – 80 kV ระยะทางจากจุดโฟกัสของหลอด 2.1.2 ก�ำหเนอดกพซเารรยา์ถมึงิเอตุปอรก์ใรนณก์ราับรทภดาพสอ1บ0ท0ี่ 6เซ0น–ติเม8ต0รkเVปิดรขะนยาะดทพาง้ืนจทาี่รกังจสุดีกโวฟ้ากงัสสขุดอแงหลละไอมด่ใเชอ้กซเรย์ถึง อปุ กรณร์ บั ภาพ 100 เวซงนจตรเิ คมวตบรคเปุมดิเวขลนาากดาพรนื้ถท่ายรี่ ภงั สากีพวรา้ ังงสสีแดุ บแบลอะัตไมโนใ่ ชมว้ ัตงิจ(รAคuวtบoคmมุ aเtวiลcาeกxาpรถoา่sยuภreาพcรoงัnสtแีroบlบ; อตั โนมตั ิ (Automatic exposuArEeCc)oแnลtะroบlนั ; ทAึกEภCา) พแถล่าะยบทันาทงึกรังภสาีพดถังา่รยูปททาี่ 2งรังสี ดงั รปู ท่ี 2
32 การควบคุมคณุ ภาพเคร่อื งเอกซเรย์วนิ ิจฉัยทางการแพทย์
3344
รรปู ปู ทรทูปี่ ี่2ท2ภี่ ภ2าาพภพถาถา่พา่ ยถยทา่ทายางทงรราังงังสสรดี ังดี ว้ส้วยีดยรว้รังยงั สสรีเังีเออสกกเี ซอซ์จก์จาซากจ์กจาจากากจกเาเคคกรรเ่ือคอื่ งรงสอ่ืส่อง่องสงต่อตรงรวตวจรจทวทาจางทงรรางั ังงสสรี งัี สี เเ คปร็นอ่ื สงีเสทอ่ างทต2ึบ.ร1วด.จ3ังท รiตiาูป.iง.รทรวเสตี่งั เตสจอ3สอีขรขีรสกีวากโวาอซจวดซจว์ภบสสย์ภสสาวคอสาวอยา่วบว่ยา่บงใานงคใตคมตขทว้เขวช้เณคาม่ีณคา�ำรมคีะรมระอื่ชวทอ่ืชุดทงาางส่ีาสเ่สีมรสสรว่่อุดว่ช่อียุดนงนเำ�งหเสกตรสกตาีายรดุีายรยบวหเบวหสจขงัาจงัาตยีทอยตทยหะงาขะาขกชงาอกงอรยัวุ่ดรงว่ังังจจตชงัจสชะะสุะดะีุดมมีโกตมโตดออั่วดะอะยงงกกยงเเกสเ�ำหหั่สวห่ัวว่บกว่็นน็ กน็นังนาเเาทเปปรบทปบัง่ีมน็็นังี่ม็นสังีรคสสีรคสีหังวขีเีังวีเสทราาสทาืีอหมาวีหมาทอสรชทรชือุวปึบาือึบาา่รอกรองุดดุปรุดดุปเงัขณกเังสรกสณรรียูป์กรยีปูณะหณท�ำหททบ์กาี่์กาี่3สี่ยาัง3ยาว่จบรจบนังะังะังสกมรมรีดังำ�อังอสบ้วงสงีดยเงัีดเหต้วรห้ว็นยังะ็นยสเกรเรปีัเงวปั่ ังอ็นสจ็นสกีะี ซม์ภอางเยหใน็ต้
รูปที่ 3 ควารรมปู ปู ชททำ� ี่ ี่ร33ุดคเคสววียาามหมชาชยาารขรดุอดุ เงเสสชียุดียหหกาำ�ายบยขขงั อตองะงชชกุดดุ่ัวกกเามาบบอ่ื ังงัตตตระะวกกจว่ั ่ัวสเอเมมบอื่ ่ือดตต้วรรยววรจจงั สสสอีเออบบกดดซว้ ว้ จ์ยยารรกงั งั สเสคเี เีอรอ่ือกกงซซส์ ์ อ่ งตรวจทางรงั สี 2.1.4 เกบ็ ภาพตำ� แหนง่ ทพ่ี บคจจวาาากกมเเคชครำ�ร่ือรื่อดุงงสเสส่ออ่ ยีงงหตตรารวยวจจพททราอ้างงมรรังทังสงั้สีที ำ� เครอื่ งหมายในตำ� แหนง่ ดงั กลา่ วบนชดุ กำ� บงั ตะกวั่ หรืออ2.ุป1ก.5ร ณiiบi.i์ก.ันำ� ทดเบเดกังกึกงััง็บกต็ตบกลภะำ�ลภา่แกา่าาวหพัว่วพบบนตนตนง่าชาชแขแุดดุหนหกกนาานาด่บง่บงทงัทแังตี่พตล่ีพะบะะกบกรคว่ัคูป่ัววหวหแาราบรมือมอืบชอชอขุปาปุาอรกรกุงดรุดรคเณเณสวสก์าียก์ียมาหาหบชบางัาำ� ยังตรยตดุะพะพกเกสร่วัรั่ว้ยีอ้อหมมาททย้ัง้ังททาาเเคครรื่อื่องงหหมมาายยใในนตตาาแแหหนน่ง่ง
iviv.. บบนั นั ททกึ กึ ตตาาแแหหนน่งง่ ขขนนาาดดแแลละะรรูปูปแแบบบบขขอองงคคววาามมชชาารรุดดุ เเสสียียหหาายย bb.. กกาารรตตรรววจจสสออบบภภาายยใในนดดว้ ้วยยรรังังสสีจจี าากกเเคครร่อื ือ่ งงเเออกกซซเเรรยย์ทท์ ่วั ่ัวไไปปมมีขีขน้ั ้นั ตตออนนดดงั ังนนี้ ี้
i.i. ววาางงชชุดุดตตะะกกั่วั่วกกาาบบังังรรังังสสีหีหรรือือออุปุปกกรรณณ์ก์กาาบบังังรรังังสสีลีลงงบบนนออุปุปกกรรณณ์ร์รับับภภาาพพบบนนเเตตียียงงขขอองง เเคครร่อื ื่องงเเออกกซซเเรรยยท์ ์ท่วั ั่วไไปปดดังงั รรปู ูปทที่ ี่44 การควบคุมคณุ ภาพเครอ่ื งเอกซเรยว์ นิ จิ ฉัยทางการแพทย์ 33
35
2.2 การตรวจสอบภายในดว้ ยรังสจี ากเคร่ืองเอกซเรยท์ ัว่ ไป มีขัน้ ตอนดงั นี้ 2.2.1 วางชดุ ตะกวั่ กำ� บงั รงั สหี รอื อปุ กรณก์ ำ� บงั รงั สลี งบนอปุ กรณร์ บั ภาพบนเตยี งของเครอื่ งเอกซเรยท์ วั่ ไป ดงั รปู ท่ี 4
รูปที่ 4 การตรวจสอบความชารดุ เสยี หายของชุดตะก่วั กาบังรังสหี รอื อปุ กรณ์กาบงั รังสี ดว้ ยรงั สเี อกซ์จากเคร่ืองเอกซเรยท์ ัว่ ไป
ii.กาหนดพารามิเตอร์ในการทดสอบท่ี 60 – 80 kV ระยะทางจากจุดโฟกัสของหลอดเอกซ เรอูปกทซี่ เร4ยท์กัว่าไรปตรวจสอบรปูคทวี่า4มกชา�ำรรตุดรเวสจียสหอบาอถดยค่าุังปขวดรยา้วกอปูมภยรงชทราชณงัาพีุ่ดสร5์รรดุตเี ับองั เะสกภกียซแา่ัวห์จบพกาาบกย�ำ1อเขบค0ตัอังร0งโร่ือชนังงเดุมซเสอตัตนีหกะิตรซก(ืAอิเเ่ัวรมกuอยตาุtปท์ บoรก่วั ังmไรรเปปังณaสิดt์กหีiขc�รำนือบeอาxังดุปpรกพังoสร้ืsนณีดuท์้กrว่ีeรายังบรcสงัังoีกรสnงั วีเสtอ้าีrงกoสซl;ุด์จAาแEกลCเะค) ไรแม่ือล่ใงะชบ้วันงจทรึกคภวาบพคถุม่ายเวทล ร ะยะทางจ2า.2ก.2จ ุดกโiฟำi� .อถหกก่าุปานัสยหกดขภนรพอาณดาพงพร์รหราาับงั ลรมสภาอเิแี าตมดบพอิเตบเรออ1อใ์ นก0รัต์ใ0กซโนนาเเกรมรซายทัตนร์ถดิตท(ึสงAิเดมออuสตุปtบอoรทกบmเี่รท6ปaณ่ี0ิดt6i์ขรc–0ับนe8–าภx0ดp8าkพo0พV้ืsนkuทVrี่eรรังะcสoยีกnะวทt้าrางoสงlจ;ุดาAกแEจลCุดะ) โไแฟมล่กใะชัสบ้วขันงอจทงรึกหคภลวาอบพดคถเุมอ่ายกเวทซลเาารงกยร์ถาังสรึงี 100 เซนติเมตร เปดิดังขรูปนทา่ีด5พ้ืนที่รังสีกว้างสุด และไม่ใช้วงจร ควบคุมเวลาการถ่ายภาพรังสีแบบอัตโนมัติ (Automatic exposure control; AEC) และบันทึกภาพถ่ายทางรังสี ดงั รปู ท่ี 5
รูปท่ี 5 ภาพถร่าูปยทท่ี า5งรภงั าสพีดถว้ ่ายยรทังสางเี อรังกสซีดจ์ ้วายกรเคังสร่ืเีอองกเอซก์ ซเรย์ท่ัวไป จากเคร่อื งเอกซเรย์ท่ัวไป
เครื่องเอก2ซ.เ2ร.ย3์ท ั่วตไรปวจโสดอยบส่วคนวทาม่ีมรปูชีคท�ำวรี่า5ุดมiภเชiสi.า�ำเเตียพคปรรหถุดรน็ ว่าื่อาเสจยสยงดีสทียเขอาอาหองกบขารงซยณังคชเสไวุดระมดี ายกทว้่สม์ท�ำยี่สาชบั่รวว่มงัาไังนาสปรตกรเีุดอะถาโเกดกบกสซยั่ว�ำีังย์จสตหบหา่วะังรกานกรือเยคังว่ัทอขรสจีุ่มป่ืออีไะงีคดกงมเวช้อรอาสกุดณงมซ่วกเ์กชหเนาร�ำาน็นยบบร์ทเั้นังุดปัง่ัวตจตเน็ไะสะปะสกยีมกีเ่ัหวอท่ัวหางาดเยรท้หวือไบึย็นมอร่สเุดปปังางัสก็นมรีเรสูปาอณรีดทกถ์�ำกี่ซก6า์ภขาบาบณังยังตะใระทตังกส้ี่ ั่วีไดด้้วสย่วรนังนสั้นีเอจกะซม์ภอ ส่วนกำ� บังตะกว่ั จะiiมi.เตอครงรวเื่อหจงสน็เออเกปบซ็นคเวสรายีเทม์ทชา่ัวทาไปรึบุดโเดดสยังียรสหูป่วานทยทขี่ 6ี่มอีคงวชาุดมกชาาบรังุดตเะสกยี ั่หวหายรือไมอ่สุปากมราณรถ์กกาาบบังังตระังกส่ัวีไดด้้วสย่วรนังนส้ันีเอจกะซม์ภ3อ6างยเหใต็น้
เปน็ สดี า ขณะท่ีส่วนกาบังตะก่ัวจะมองเหน็ เป็นสเี ทาทึบ ดังรูปท่ี 6
รปู ท่ี 6 ความช�ำรดุ เสียรหปู าทยี่ 6ขอควงาชมุดชตาระดุ กเัว่สกียหำ� าบยังขรอังงสชีหุดตระือกอวั่ ุปกกาบรังณรัง์กสำ� หี บรังอื รอังปุ สกทีรณต่ี ์ก�ำาแบหังนรังง่ สตที า่ ตี่ งาๆแหเนมง่อ่ื ตทา่ ง�ำๆการตรวจสอบด้วย รงั สีเอกซ์จากเครือ่ งเอกซเรยท์ ัว่ ไป เม่ือทาการตรวจสอบด้วยรงั สีเอกซจ์ ากเคร่ืองเอกซเรย์ท่วั ไป 34 การควบคุมคณุ ivภ. าพชเกุดเ็บคกภราือ่าบพงงั เตตอะากกแซ่วัหหเนรรย่งอื ท์วอ่ีพนิ ปุ บิจกฉครวัยณาท์กมาาชงบากังราตุดระเแสกพียว่ั หทายย์ พร้อมท้ังทาเครื่องหมายในตาแหน่งดังกล่าวบน
- บันทกึ ตาแหนง่ ขนาด และรูปแบบของความชารดุ เสยี หาย
2.2.4 เกบ็ ภาพตำ� แหนง่ ทพ่ี บความชำ� รดุ เสยี หาย พรอ้ มทง้ั ทำ� เครอ่ื งหมายในตำ� แหนง่ ดงั กลา่ วบนชดุ กำ� บงั ตะก่วั หรืออุปกรณก์ ำ� บงั ตะก่วั 2.2.5 บนั ทึกต�ำแหน่ง ขนาด และรปู แบบของความช�ำรดุ เสียหาย
การดูแลบำ�รงุ รักษา :
1. ทำ� ความสะอาดชุดก�ำบงั ตะกั่วหรอื อุปกรณ์ก�ำบังตะกวั่ ด้วยนำ้� สบหู่ รอื น�้ำสะอาด 2. จดั เกบ็ ชดุ ตะกวั่ กำ� บงั รงั สหี รอื อปุ กรณก์ ำ� บงั รงั สใี นแนวราบหรอื แขวนบนไมแ้ ขวนอยา่ งเหมาะสม ไมพ่ บั ชุดตะก่ัวก�ำบังรังสีหรืออุปกรณ์ก�ำบังรังสี เพื่อให้ชุดตะก่ัวก�ำบังรังสีหรืออุปกรณ์ก�ำบังรังสีคงรูป ป้องกันความช�ำรุด เสยี หาย 3. ดูแลไม่ใหช้ ดุ ตะกั่วก�ำบงั รงั สหี รอื อุปกรณ์ก�ำบงั รงั สีตกหล่น เพื่อป้องกนั การแตกหักภายใน
วิธวี เิ คราะห์ :
1. การตรวจสอบความช�ำรุดเสียหายของชุดตะกั่วก�ำบังรังสีหรืออุปกรณ์ก�ำบังรังสีด้วยรังสีเอกซ์ภายใต้ เครอื่ งสอ่ งตรวจทางรงั สี โดยสว่ นทม่ี คี วามชำ� รดุ เสยี หายจะมองเหน็ เปน็ สขี าวสวา่ ง ขณะทสี่ ว่ นกำ� บงั ตะกวั่ จะมองเหน็ เป็นสีเทาทึบ 2. การตรวจสอบความช�ำรุดเสียหายของชุดก�ำบังตะกั่วหรืออุปกรณ์ก�ำบังตะกั่วด้วยรังสีเอกซ์ภายใต้ เครื่องเอกซเรย์ทั่วไป โดยส่วนที่มีความช�ำรุดเสียหายไม่สามารถก�ำบังรังสีได้ ส่วนน้ันจะมองเห็นเป็นสีด�ำ ขณะท่ี สว่ นกำ� บงั ตะกว่ั จะมองเหน็ เปน็ สเี ทาทบึ
เกณฑ์ยอมรบั :
1. ยกเลกิ การใชง้ าน หากพบความชำ� รุดเสยี หายในชุดตะก่วั ก�ำบังรงั สที ม่ี ีขนาดพนื้ ทีก่ ว้างกวา่ 15 ตาราง มิลลิเมตร ในบริเวณใกล้กับอวยั วะส�ำคัญ 2. ยกเลกิ การใชง้ าน หากพบความชำ� รดุ เสยี หายในชดุ กำ� บงั ตะกว่ั ทด่ี า้ นหลงั หรอื ตามแนวตะเขบ็ ทม่ี ขี นาด พืน้ ที่กวา้ งกว่า 670 ตารางมลิ ลิเมตร 3. ยกเลกิ การใชง้ าน หากพบความความชำ� รดุ เสยี หายในปลอกคอกนั รงั สไี ทรอยดท์ ม่ี ขี นาดพนื้ ทก่ี วา้ งกวา่ 11 ตารางมิลลิเมตร 4. พิจารณาใชง้ านต่อ หากตำ� แหน่งชำ� รดุ เสียหายไม่อยู่ในบรเิ วณอวัยวะส�ำคัญ เช่น ห่างจากขอบไม่เกิน 1 เซนตเิ มตร ขนาดกว้างไม่เกนิ 5 มิลลิเมตร โดยระบตุ �ำแหน่ง ขนาด และวนั ทีพ่ บความชำ� รุดเสยี หายลงในเอกสาร
แบบบนั ทึก :
แบบบนั ทกึ F9 : การตรวจสอบคณุ ภาพเสอ้ื ตะกวั่ และหารอยแตกของเสื้อตะกว่ั ด้วยรังสเี อกซ์
การควบคมุ คณุ ภาพเครื่องเอกซเรย์วนิ จิ ฉัยทางการแพทย์ 35
การวดั ความสว่างแสงไฟของหลอดเอกซเรยด์ ้วยแอพพลิเคชั่นบนสมารท์ โ3ฟ8น
เคร่อื กงาเรอวกดั ซคเรวยา์มมีคสอวล่าลงเิแมสเตงไอฟรเ์ขปอ็นงสหว่ ลนอปดรเะอกกอซบเรหยนด์ ง่ึ ว้ ทยแ�ำหอนพา้พทลีก่ เิ ำ�คหชนนั่ ดบขนอสบมเขาตรท์ขอโฟงลนำ� รงั สที ี่ปลอ่ ยออกมา กอตททผใใหเไเพจอํคิรดี่าหามหตนน้ืา้กวงรหพํ่น่า้เ้มหึ่งกทหจง่มจ้อีกลนใคานข่ีสมานนยาารดรใอา้อาเรขกดหแดัทกะพงเบวอ้วขคพ้เลิสนถี่ัดห้ืคา่นกอรทำ�มา่ไคม�ำวื่อรทปงยยก1วหาางัเงภ่ี์0ขบัาะจสมนเอโาม0อสออด้าแีสาดพสกมหวยลงจวมลไวัยซกอละน่จาดาัก่าวัเบรปุงํะาผ้ต้ารซงะะแอททรกดิรยแ์ทบสัวฐงรพําี์ส่ทมีต่ตุัยงจสณาใงลีี่รคไห้อนวำ�ึงีไแะาฟ์จอแะฟเง้เคดยลปําจลกทหหขณุะก้าะ็นเาลี่ตนลอกัดหภรริเเ้ออง่ง1ดิมถหลนาะทหงดก่าเาํพตก้าบเตี่ตลเยารมทเาุอผุอ้ออตรังคภตร่ีถกลถสงดรํารถารก่าาซ่ใ์ีตเเอื่พแ่าปหอยยาเ้องยทหรรกภ็ภน้มเงภไ่ผียถอซนาามสีมกาู้ค์า่เกพพเ่ีค่ว่สงาปพรยรซซนไทรวาย็อนภเดไำ้�มวารป์เ่ีตบมาห้ปผมัดยาผพร้ค่อสนิดร็นสค์วปู้ะารถงึ่พงินวลปวว่กมอกใม่าำ�จิลายรอนางงแอามฉะไารหไบขดสรงจดยัถมสร้เอหร้งถ�ำทมห่นวือบไัเก่นาอ่าากฟใ็นอ้ ซรําชยง่ึงงงิดยไไงัหึ่งกเ้งแมดภสกหกกทาานสค่้ดเีาวา็นนารําพงดวว้ร่าพรแไเหไม่ิรยถมคดตพฟ1นมจต่าร้าดรล0ทขคี้ายาอ่ืาตว้วํา0กยทอเวภจงยรปแคา์เงสี่กฐตาลอโลมสวหพอดาําาักก่าาสงเนลบหยซซซปมวไออคคํ้์านแเฟผลา่ทรุปุดณวตงดดิ่าผยไ่ีราแกเ่มขพมู้ภป์ะอแมสรลีตอ่ลยค่าวตกสณงำ�้อบาพะยไ่มซววแด์จฟงไเ่าเีลรเส1ปขด�ำขครทงมํางกต้อรฏแยรเตี่แไีคัดัมบื่งสอ์ขเฟิบสำ�่ ปเลตวรงงอจจัตงไ็นัำ�งเารไนาม้งติอฟฟสรมหลปาเาทกังหีเกํชนาสมรพสม่ผีซนลิรว่ะา้กวตีาิ่มู้คเอังไยทจช่ฎราอ้ปจรสดใี่ํยา่วงรงอจานีทเยอ์มวแะกองึบซก่ีปใิานเเคีสกคคนบึาป่งจลิจวซงวรกรกนยี็จา่อฉกไาเอาาบะเรมฟมัยย�ำหรรงทยอสหต์เำ�ยวนปผุใา่า่ หด็นลงง้
หวรตั อื ถใชุป้งรานะสเคงรค่อื ์ง:เอเพกซือ่ เตรรยว์ จตส้อองปบฏควบิ าตั มิตสาวม่ากงฎแรสะงเไบฟยีขบอองหยล่างอเดคเรอง่ กคซรเัดรยด์ ว้ ยแอพพลเิ คชัน่ บนสมารท์ โฟน วคัตวถาุปมรถะส่ี :งคค์ว:รเทพ�ำื่อกตารรววจดั สคอวบามคสวาวมา่ งสแวส่างงไแฟสขงอไฟงหขอลงอหดลเออกดซเอเรกยซเ์ ปเร็นยป์ดรว้ ะยจแำ�อทพกุ พเดลิเือคนช่ันบนสมารท์ โฟน คเ เควครารอื่ ม่อืงถมง่ี มอื:123/อืค...อ213ว/ุป...รอ สตเคกทปุมเสตลครราํ มบัลาก่ือณกรรับาเรง่ือามท์ร์เเณรงมตอท์โเวฟกอตรโ์ดั ฟนซกรคนเซวรเายรมย์ ส์ ว่างแสงไฟของหลอดเอกซเรย์เปน็ ประจาํ ทุกเดือน วธิ กี ารน�ำแอพพลเิ คช่นั ไปใช้งาน
ว ิธีการนําแ1อ.พ ดพาลวิเนค์โชห่นั ลไดปแใอชพง้ พานลิเคช่นั จาก Play store ตามรูปท่ี 1 (แอพพลเิ คช่ันใดแอพพลเิ คชนั่ หนึ่ง) 1. ดาว1น.1โ์ ห ลLดigแhอtพMพeลtเิ eคrชัน่ จาก Play store ตามภาพท่ี 1 (แอพพลเิ คชน่ั ใดแอพพลเิ คชั่นหน่งึ ) 11.2. LiugxhtLiMgheteMreter 12.3. LSumxaLrtigLhutxMmeetteerr
3. Smart Luxmeter
Light Meter Lux Light Meter Smart Luxmeter รปู รทูปี่ 1ท่ี แ1อแพอพพลพเิ คลชเิ ค่นั ชวั่นดั วคดัวคามวาสมวสา่ งวแ่าสงแงไสฟงไฟ
36 การควบคุมคุณภาพเครอื่ งเอกซเรยว์ ินิจฉยั ทางการแพทย์
ตารางที่ 1 รายละเอียดของแอพพลเิ คช่นั 39
ตารางที่ 1 ราชย่อืลแะเออพียพดขลอเิ คงชแอั่นพพลเิ คชน่ั ให้บรกิ ารโดย การปรับคา่ แก้ ก0า.0ร5.ปX0ร––0ับ.05ค22.X..า่000แX––ก้22..00X Lชu่ือLxแigLLอhiuพgtLxhพiMgtLลheiMgเิttคheeMชtrteนั่eMrteerter My MใDoหMob้บgyigรleMoกิ DาoTAoรobpโgoiดgpleloยssTADopeopvlss Dev 0 – 300–%300% SmaSrtmLaurxtmLuextemr eter SmartSTmoaorltsTcooo.ls co.
2. 2ห.า ตหาาแตหำ� นแห่งรนูรง่ ับรรูแบัสแงบสงนบสนมสามรา์ทรโท์ ฟโนฟนโดโดยยกการารนนาำ�ววัตตั ถถุททุ ึบบึ แแสสงงปปิดดิ บบริเวณรรู บั แสงงททดดสสออบบววา่ ่าไดไดค้ ้คา่ เ่าปน็ ศนู ย์ หรือไม่ เป็นศนู ย์หรอื ไม่ 3. 3ป.ร ับประับยระจยาะกจาตกาตแ�ำหแนห่งนอ่ง้าอง้าองิงอจิงุดจโุดฟโฟกกัสัสขขอองงหหลลออดดเเออกกซเรย์ถึงรูรับแแสสงงบบนนสสมมาารร์ท์ทโฟโฟนนที่รทะ่ีรยะะยะ1 เมตร และเปิดอปุ 1กเรมณต์จรำ� แกลดั ะลเ�ำปรดิ งั อสปุี (กCรoณllจ์imากaดัtoลrา)รขงั นสีา(ดCo4l0limXa4t0orc)mขน2 าตดาม4ร0ปู Xที่420 cm2 ตามภาพท่ี 2
1 เมตร
รรูปปู ทท่ี ี่22กกาารรววาางงตตำ� าแแหหนน่ง่งกกาารรววดั ดั คคววาามมสสวว่าา่ งงแแสสงงไไฟฟ 4ม กาาตรตำ�แรแพฐ4หาท.นนยง่ค54ททโแ์ (ดุณ..ปขดาโ ยดกรณสภวทศปยาอดัาะำ�ูนใรรบพคกชบวยมCาา่้แเนนั ์วครคาอaขทิทรตวlพCอกึiื่อารยbaงพผมฐงาrคlลเาลiaสศbอา่ นtเิจวทาrคกioคaะา่สีว่ชซงtตnุณดัตiนั่เแoอ้รไรภสแnดยง์ณกางอป้์)วแไพาพินิดฟอรบเพไิจคแแพรฟฉลรลพเิพภว่ือัยิเะทลคณางทคเิชยเยคา่ตาอั่ใ์นคงชรกน(กบขวงน่ัซหกาาณนบเอ้มรรลสนะยแงสามเสบ์พวงวอามขินันา่ทกรางอิจท์ยซทแรงฉึ์กเท์โสพรัยฟหผโงยื้นทฟันไวลเ์ ทฟาพขนจงสี่ใข้อ่ือะกหใ่ีเอคตลหหา้ไงด้วอไรด้ลสดาแคง้คีย่ภค้มปพว่ามาา่สาิคดททวคมววไยะถ่ีว่ฟาแา์แาูกงหปมภมวแแัรวสดาสสบปขยวลวง่ง้อ่ารใา่อ้ไอนงวคฟงมอแนแหวขกสสาข้อทอเมงงองปี่รงไไสงเหาฟฟ็นอควยอ้ตตก่า่าง4งาางซทาเมแมเอนช่ีวรรสรกดั่อโยาางดซไงย์ไเยดยพฟเงรงแ)้ศาื่อายสทนูนนล์ด(่ีผรยBดผงาล์วaคลลยกิทcกวักงาkยาาาษรgนมารทณrศoดะาuสสตnอตาdบมร)์ รปู ที่ 35.บนั วทัดกึ คผ่าลคคววาามมสสวว่า่างงแแสสงงไไฟฟทแีอ่ ล่าะนคค่า่าไคดว้ ทามดสสอวบ่าซงแ้�ำส3งคไฟร้งัขอเพงือ่สหภาาคว่าะเฉแลวี่ยดคล่า้อทม่ีไขด้ตออ้งงหไ้อม่นงเ้ออยกกซวา่เร1ย0์ 0 lux ท่ีระยะ 1 เ(Bมaตcรkจgrาoกuตn�ำdแ)ห4นง่ ตอาา้ แงหองินจ่งุดโโดฟยกใสั ชข้แอองพหพลอลดิเคเอชกั่นซเณรยบ์ ริเวณตรงกลางของพื้นที่สี่เหลี่ยมท่ีถูกแบ่ง
ออกเป็น 4 ช่อง แสดงลักษณะตามภาพที่ 3 บันทึกผลความสว่างแสงไฟที่อ่านค่าได้ ทดสอบซ้า 3 คร้ัง เพ่ือหาค่าเฉลี่ย ค่าที่ได้ต้องไม่น้อยกว่า 100 lux ที่ระยะ 1 เมตร จากตาแหน่งอ้างอิง จดุ โฟกสั ของหลอดเอกซเรย์
การควบคุมคณุ ภาพเคร่อื งเอกซเรย์วินิจฉัยทางการแพทย์ 37
40 40 40
รปู ทรี่ ูป3ทลี่ ัก3ษรลูปณักทะษรี่ล3ณปู าทแะลลี่สกั 3างษแไลณฟสักขะงษไอลฟณง�ำขหแะอสลงงอาหไแดฟลสเอของอกไดฟงซเอหขเรกลอยซอง์ หเดรลเยออ์ กดซเอเรกยซ์ เรย์ การกคาารนควโกก ดาณาานยหรวโกนคดณา ดย�กหำในาหนIIIIIIIALdbBcaรBวGVด้IกIคDBL(Aใณ�ำาBGหIIIIIIIVBcbLAdaห)นDBIIIIIG(V้ cbdaAนAD(=======วกโ A V VดดVณา ))ยให ห=======น=======รรรรรรร้ ดะะะะะะะ ใดดดดดดดหIIIIIIIdaBAbcLรรรรรรรบบบััับบับับัั BGV้ะะะะะะะคคคคคคคD(AดดดดดดดวววววววVับััับบบัับับบ)าาาาาาามมมมมมมคคคคคคค=======สสสสสสสวววววววาาาาาาาวววววววมมมมมมมาาา่่า่าา่า่่่ งงงงงงงรรรรรรรสสสสสสสแแแแแแแะะะะะะะวววววววสสสสสสสดดดดดดด่่า่า่่่า่าาาางงงงงงงงงงงงงงบัับัับบัับบบั แแแแแแแไไไไไไไคคคคคคคฟฟฟฟฟฟฟสสสสสสสวววววววขทขเทททงงงงงงงาาาาาาาฉไไไไไไไออ่ีีวว่ีีว่ว่มมมมมมมลฟฟฟฟฟฟฟงงดัััดัดดสสสสสสส่ยีทขทททเขเสไไไไฉควววววววดดดดออภว่ี่วีวี่ี่วา่า่า่่าา่าา่่ลร้้ใใใ้ใ้งงัััดดดัดางงงงงงงอ่ืี่ยนนนนสเวไไไไแแแแแแแคงตตตตดดดดภะสสสสสสสเราาาา้ใใ้ใ้้ใอแางงงงงงงอ่ืนนนนแแแแวกวไไไไไไไงตตตตหหหหฟฟฟฟฟฟฟะดซเาาาาอแ�ำ��ำำ�ำนนนนลททเขททขเฉรแแแแกว้ออ่่ง่งงง่ววีีวีวี ยลหหหหดททททซมงงััดดัดดั ์ี่ยนนนนลสเเีี่่ีี่่ไไไไขคร2134ดดดดอ้ภงง่่่่งงอยรททททใใ้้้ใ้ใมางื่อ์นนนน่ีี่่ี่ีวขหง4123ตตตตะอ้อเาาาาอแงงแแแแกวหเอหหหหดซ้อกนนนนลเงรซ้อเงง่ง่่่งยอททททเมร์กี่ี่่ีี่ขย4213ซอเ์ เฉงรลหยีย่้อเ์ ฉงลเอย่ี กซเรย์เฉลี่ย IAVIA=V I=a+IIaIbA++4VIIbc+4=+IIcdI+aI+dIb+4 Ic+Id โดย
IBGI(BAGV()AV=)II=BaG+I(IaAb+V+4I)Ibc+4=+IIcdI+aI+dIb+4 Ic+Id แ ละและ และ แล ะ I_ILLBBIDDL=B=I_DAV=I-AIIV_LI(ABB-GVDI(BA-V=GI))(BAGIVA()AVV-)IBG(AV)
วธิ กี วาิธรกีกาา1 ว รร )ธิปกแแ213กีาร1.ล..อรับา) ทป้วเเพ1ครวลปแแ123กรา.กธิ่าพอืิด .ล..อดับกแีกากลทแว้เเพ111แ“คากาปลรหเิกอ...าอตรร่าพคภ้321อืปิดัวพดกกพกแปชากลแขร“ พาาลกยพ1รหัน่ิเอทเเแ้อตับรรงคภ้ปลลัใบ)ัวพลล�ำปก”ปนคือิเชLาิดCขคกแ้วแิเ12ค3พลรแยiรกคนั่แา่aต้อกgา่.ล..อาชบังลัใอบหlชอแราhทดค”ว้เเพนัน่iคเิLพCลปbมปัวพคนั่คกกtาวแi่าพ“aอืตขrิดพาg่รเพาชดกภ้าaแMอลlตLรกอ้าลhบัแคั่นล“iลมtากพาbอืปูiมกหเิอiteคgตวิเเิรoCค้ภสยกrพคาทลเคัวพht่ากaMปลnaชารวแใeงชขชค่ีลมttพลือlปูย่4นร”าัน่ถrie้อ่ันัน่วเิoงสลbัMกใบงคทบแtา”นตnเิLแrวแCeชเม่ีคเคeaอลาแ่4มiาถสarตั่นสg่tาชtมือพองนlบiงาheวคoั่นiรแกพbมไูทเพา่rtปูnวมฟแสrงพาเาาaลMทลนถแรงงใลมtอืี่หูปบเิดสไูทie4เิคoฟสกงา้ค้เทาไtมnไชนดวแงใeชี่ฟนหด่4า้ถขัน่คr่นั ใูท้าง้บไว่าหนแดาาเใ้ไม้งขสกคดดนือว่งลา้คา้ไูทใ้เา่ นฟมกคาใขอืกีลงใยหวดล้เงาค้า้้เไกคมนดียับียอื้ขคงเงวก่คากาัใบรับมก่ือเือลคง้เรมคื่อือียงวมงัดกอื อแับววัดสเัดคแงแอสรส่ื้งอาองงอ้าอมง้ิางือองใวิงหอัใดิ้งมหแใา้มหสกา้มงกทอาที่ส้าก่สีุดงทดุ อ่ีสิงุดให้มากที่สุด
38 การควบคุมคุณภาพเครื่องเอกซเรย์วนิ จิ ฉัยทางการแพทย์
4411
ภภาาพพรททปู ่ี 4่ีท4ี่แ4แสสแดดสงงกดกางารกราCรCaaClilbaiblriarbatritoaiotninoขnขออขงงแอแองอแพพอพพลลพิเคิเลคชเิ ชคัน่ ่นัชนั่ LLigLighighthtMtMMeeteetetrerr 22.2) )2แ22ต213แต123...อ..า.132..อา.มเเพท ปลมเเพท รลปพาอืตทเเรดิูปพาลปกือดิปูกลาแำ�ทกอืิดกาลแมกแทิเอาี่กรคแแเิอรถา5พี่รคปแชถอ5ปูพรบปพชถบปรพัน่ทพเรลน่ัับบมเรพ่ีลับมเิL5บันเคคลิเLมนuคคคู่าชเิuนCู่าxคคชา่่นัCxูคaชั่นวCLalว่นัาLiilabgาiมilbgrhมiสbarhtสatวrteวat่Mาeา่tMงทeงeขทeขาtอทาeองtงeงาดrงงแดง rแา้ แดส้านสสนา้งลงงนไลไ่าฟไฟลา่งฟใงา่ขใหใหขงวหข้วไไ้า้ดไดาวมดม้า้คคือ้คมือ่า่า่าใือใกกใกลลลเ้้เคค้เคยี ียีงยงกงกบักับัเบเคคเรครือ่ ร่ือง่ืองมงมือมือวือวดั วัดแัดสแแงสอสง้างออง้าอ้างิงอใอิงหิงใ้มหใหา้มก้มาทากก่ีสทุดที่ส่ีสุดุด
รรูปปู ททร่ี ูป5ี่ 5ทแี่แส5สดดแงงกสกาดารงรกCาCaรalilCbibararlaitbeteraขtขอeองงแขแอออพงพแพอพลพลิเคพิเคชลชั่นิเ่นัคชLน่ัLuuxLxuLLxigighLhtigtMhMteeMtetertrer 33.3) )213แ33แ3แ12..แ3แ....สออ321เเ.สอเงลปพพเเล เงอปลพ อืลิดืพออพเเเ้าือิดกือพลปลแก้างลล้กแกหออือืงอหิดลงิเิเหออหัวพกกคคิองแิเัวัวพคิงใขัวหหขงิชชอพหใขขชพ้อใ้อวััวหพ่นัน่ัลหอ้ม้้อนั่ขลข้มิเพCFา้มคSSอ้ิเ้อCFาaกลaคSาmชmaกacFlทเิกชCmัน่icคtlทabทaีส่aน่ัiaotbชcีส่arorrเlุด่สีratน่ัriลttrเุดrbaดุoจลttือแจLiLrtาrเอืoแaกiLลแลาuกuoจกลntกuแ้วลอืนxxniาแว้oนกถx้วกmmั้นกกถnดบกmั้นแนทดบeeดเทถน้ัา“มeเttบา“กมOท“eeนtกOาเeนOำ�rrทูKมารrูทกKร”Kปนาา”ปาง”รทู รตงดรับตาปดาตบัา้ คงาม้ารนาคด่ามนบัรมซ่าค้ารปูซคร้านวปู ปู้าทา่ยวาซทยคาทมมี่ ้า6มม่ีวสือี่ย6ส6าอืวมมวา่ ือ่าสงงขวขอา่ องงงแขแสอสงงงไแฟไสฟใงหใไห้ไฟด้ไดใค้ ห้ค่าไ้ ่าใดกใค้กลลา่เ้ คใ้เกคียลยีงงกเ้ คกับยีับเงคเคกรรบัื่อื่องเคงมมรืออ่ื ววงัดมัดอื วดั แสง
การควบคมุ คุณภาพเครือ่ งเอกซเรยว์ ินจิ ฉัยทางการแพทย์ 39
42
.
รปู รปูที่ท6ี่ 6แสแดสงดกงากรารCaClaiblirbartaiotinonขอขงอแงอแพอพพลพิเลคเิ ชคนั่ช่ันSmSmaratrtLuLxumxmeteetrer
การบันทกกึารบนั ทึก
1. วนั ท1ี่ท.ำ� กวาันรทต่ทีรวาจกสารอตบรวจสอบ 2. ย่ีหอ้ 2แ.ละยรี่หุ่น้อสแมลาะรร์ทนุ่ โฟสมนารท์ โฟน 3. ผู้ทำ� 3ก.ารผต้ทูรวาจกสาอรตบรวจสอบ 4. แบบ4บ. ันทแบกึ กบาบรนั ตทรกึวจกสาอรตบรคววจาสมอสบวคา่ งวแาสมงสไวฟา่ งแสงไฟ แบบบนั ทึก :
แบบ-บันFท1กึ 0 แ: บบบนั ทึกการตรวจสอบความสวา่ งแสงไฟ
กแาบรวบดั บคนั วทามกึ สFว1า่ 0งแ:สกงาไรฟตขรอวงจหสลออบดคเอวากมซสเรวย่าด์งแ้วสยงแไอฟพพลิเคชนั่ บนสมารท์ โฟน
40 การควบคุมคณุ ภาพเครอื่ งเอกซเรยว์ นิ จิ ฉยั ทางการแพทย์
การวัดความหนาผปู้ ่วย
วตั ถุประสงค์ :
เป็นการวัดความหนาผู้ป่วยเพ่ือค�ำนวณหาค่าตัวแปรเทคนิคส�ำหรับเจ้าหน้าท่ีถ่ายภาพรังสีจ�ำเป็นจะต้อง ตง้ั คา่ ตัวแปรเทคนิคท่ถี กู ต้องเพือ่ ให้ภาพถ่ายรังสมี คี ุณภาพสูงและผปู้ ่วยไดร้ บั จำ� นวนปรมิ าณรังสีที่เหมาะสม
เครอื่ งมอื /อปุ กรณ์ :
ตลับเมตร หรอื Caliper
วิธที ดสอบท่ี 1 :
นำ� ตลบั เมตรมาใชว้ ัดความหนาผู้ป่วย
วิธีทดสอบท่ี 2 :
1. น�ำ Caliper สอดเขา้ บริเวณที่ต้องการวัดขนาดความหนาแล้วเลื่อนแขนของ Caliper ใหพ้ อดีไมแ่ นน่ หรอื หลวมจนเกินไปและอยู่ในแนวระนาบ 2. การบิดเบี้ยวแขนของ Caliper อาจจะท�ำให้การวัดไม่มีความแม่นย�ำ ควรบิดแขนของ Caliper เข้าหรือออกดว้ ยความระมัดระวัง
วิธวี เิ คราะห์ :
1. อา่ นคา่ ท่ไี ด้จากตลับเมตร หรอื Caliper 2. เพอื่ ค�ำนวณหาค่าปริมาณรงั สีทผี่ ิวของผ้รู บั บริการ (Entrance Skin Dose : ESAK) ดังสมการที่ (1)
ESAK = Y(d) x mAs x ( FTD FDD + tb) )2 x BSF สมการท.ี่ ...............(1) - (tp
เมอื่ Y(d) คือ คา่ ปรมิ าณรังสี (X-ray tube out put) ไดจ้ ากการแทนคา่ kV true kV true คอื คา่ kV ท่ีได้จากการวัดของเครื่องมอื คูณกับค่าสอบเทยี บ (Calibration factor) mAs คอื ค่ากระแสไฟฟา้ คณู ค่าเวลาท่ผี ูป้ ว่ ยไดร้ บั จากการถ่ายภาพรังสี FDD คือ ระยะจากหลอดเอกซเรยถ์ ึงตัววัดรังสี (cm) FTD คอื ระยะหลอดเอกซเรยถ์ ึงแผน่ รับภาพ (cm) ttpb คคอืือ ความหนาของผู้ปว่ ยท่ีก่ึงกลางลำ� รังสี (cm) ระยะหา่ งระหวา่ งผิวหนา้ Bucky table/stand ถึงแผ่นรับภาพทีก่ ง่ึ กลางลำ� รงั สี (cm) BSF คือ การแกค้ ่ากระเจิงของรงั สี Back Scatter Factor ข้ึนอยู่กับค่า kVp และ total filtration of X-ray (มคี า่ เท่ากับ 1.4) เกณฑ์ยอมรับ : การวดั ควรมคี วามแม่นย�ำในชว่ ง ±2 cm แบบบนั ทกึ :
แบบบนั ทกึ F11 : ผลการวัดความหนาผูป้ ่วย
การควบคุมคณุ ภาพเครอ่ื งเอกซเรย์วนิ ิจฉยั ทางการแพทย์ 41
44
วัตถุประสงค์ :การกคา�ำรคนาวนณวณปปEEรรnnมิมิttาrาarณanณรcnงั eรสcทีังSeuีผ่สวิrทีSfผau่ีผู้ปce่วrวิ ยfAผaขiู้ปอrcงKe่วเeคยrรAmอื่ขiงaอrเอง(KกEเซSeคAเรrรKยm่อื )์วงนิ aเิจอฉ(กัยEทซS่วั AเไรปKย)ว์ ินิจฉยั ทัว่ ไป
เพ่ือให้สามารถคานวณปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้ และนาการประเมินนี้ไปใช้และเฝ้าระวังการให้
ปริมาวณตั รถังสปุ ีแรกะ่ผสู้ปง่วคย์ :หากพบว่ามีค่าสูงเกินค่าอ้างอิงให้มีการพิจารณาทบทวนเทคนิคและองค์ประกอบการ
ถา่ ยภ าพรงั สี เพเื่อพนื่อาใไหป้สสากู่ มาารรแถกค้ไข�ำนตอ่วณไปปริมาณรังสีท่ีผิวผู้ป่วยได้ และน�ำการประเมินน้ีไปใช้และเฝ้าระวังการให้ปริมาณ
เครอ่ื 21งเเรพมค..ังอืสือ่รีแแตเนอ่ื คกลล�ำงรไบั่ผะมอ่ืปอู้ปเงือมสุปว่วแกู่ตดัยกาลรครรวะหณา่ แัดอกากรท์ ิโกปุะไ้ลใ่ีขพยกชโตวะบใ้รอ่ลนวณแไต่ากปล์พมท์าะีคคีร่ีใววช่าัสเดัสว้ใดูงปนลุวเารัดกกิมคินาแาวรลคณาวะ่ามปอรดั หัง้ารปนสงมิ รอีาา:ิมผิงณใูป้าหรว่ณงั้มยสีกรีเอาังรกสพซี :ิจ์ (าkรVณpาTทimบทeวaนnเทdคEนxิคpแoลsuะrอeงคM์ปeรtะeกr)อบการถ่ายภาพรังสี
354 ร ...งั สกีแดแระรบดูผดะ่กนบเบัลจฟยนืนิง2134าอซ้า....รงร ง่ึตังม์หเรตแอสะคกะรผลาีกกราอืดจน่บัรั่ือ่รวใับมะยเบชขงมเีผนาว้รจันนตงลำ�้ัดะิงทาตรตคซดหดวึกะอ่่าง่ึับดัรกขอกก2นือรว่ัอ้ าาโิ0ะา้ใขลมจรชขยนโวลูมX้รวอะดัาทผีะลงด2ดลแาหต0งลตับ2พ์ลเะ่อ0นทอเีควซก้�ำคดXัสนาขเนเวดรอ2อตลคิ วุว0กงิเาดัดัมหซสเซคแเตลารนวลหอรยาตะดรแ์มหปเิบัเลมอหนรโะตกนริมาเรงซตาาพ0เผณหยี ร.ยูป้ง5นยรา่ว์แังาเบเยสพลซ0าีเือ่ะน.อล5เใกตตหเซิเซยีไ้ม์ดงน(ตอ้kตเรVพงเิ มศpอ่ืสตาใาTแหรหiลm้ไสรดะำ�ับeข้อหนใงaรชศาบัn้รานdใอแชกลงรE้นั หะอxขัวpงนหวoัดาวัsนuวรดัังrกeสรนั งัีเMพสเีe่ือพtชeอื่ ่วrชย)ว่ ยดดู กลนื ขนั้ ตอ นการดาเ5น.ิน กแาบรบฟ: อรม์ การบนั ทกึ ข้อมูลทางเทคนคิ สำ� หรับโรงพยาบาล
1ข. น้ั จตัดอวนางกเาครรด่ือ�ำงวเนัดินค่ากกาิโรลโ:วลต์พีค เวลา และปริมาณรังสีเอกซ์ (kVp Time and Exposure Meter)