เริ่มหน้า ๙
บทที่ ๘
.............
ค่อยดำเนินตามไต่ผู้ไปหน้า
ใจความว่าผู้มีคุณอย่าหุนหวน
เอาหลังตากแดดเป็นนิจคิดคำนวณ รู้ถี่ถ้วนจึงสบายเมื่อปลายมือ
.............
คำศัพท์ สำนวน
.............
ผู้ไปหน้า หมายถึง คนที่เกิดก่อนย่อมมีความรู้และประสบการณ์มากกว่า
หุนหวน หมายถึง หวน เวียนกลับ
คิดคำนวณ หมายถึง คิดไตร่ตรอง
หลังตากแดด หมายถึง ก้มหน้าก้มตาทำงานหนักอย่างชาวนา ทำให้หลังถูกแดด
เมื่อปลายมือ หมายถึง ในภายหลัง
.............
ถอดความได้ว่า
.............
ให้ประพฤติปฏิบัติตนตามผู้ใหญ่ ซึ่งเป็นผู้ที่เกิดก่อน ย่อมมีความรู้และประสบการณ์มากกว่า และอย่าเป็นคนอกตัญญู จงมีความขยันหมั่นเพียรทำงานอยู่เสมอแล้วจะมีความสุขสบายในภายหลัง
.............
สุภาษิตที่เกี่ยวข้อง
.............
เดินตามผู้ใหญ่หมาไม่กัด หมายถึง ประพฤติตามอย่างผู้ใหญ่ย่อมปลอดภัย
หลังสู้ฟ้าหน้าสู้ดิน หมายถึง ที่ต้องตรากตรำทำงานหนัก มักหมายถึงชาวไร่ชาวนาซึ่งในเวลาทำไร่ทำนาหลังต้องสู้กับแดด และหน้าต้องก้มลงดิน
.............
หมดหน้า ๙
สุภาษิตอิศรญาณ เป็นพระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าอิศรญาณ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เขียนเป็นคำประพันธ์ประเภทเพลงยาว จึงได้ชื่ออีกชื่อหนึ่งว่า เพลงยาวเจ้าอิศรญาณ
เนื้อหาของสุภาษิต
มีข้อความที่เป็นที่นิยมแพร่หลาย อยู่มากแห่งด้วยกัน และมีลักษณะของวิถีชีวิตไทย อยู่อย่างเต็มเปี่ยม จึงทันสมัยอยู่แม้ในยุคปัจจุบัน
| เทศนาคำไทยให้เป็นทาน | โดยตำนานศุภอรรถสวัสดี |
| สำหรับคนเจือจิตจริตเขลา | ด้วยมัวเมาโมห์มากในซากผี |
| ต้องหาม้ามโนมัยใหญ่ยาวรี | สำหรับขี่เป็นม้าอาชาไนย |
| ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า | น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่าอัชฌาสัย |
| เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ | รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ |
| ผู้ใดดีดีต่ออย่าก่อกิจ | ผู้ใดผิดผ่อนพักอย่าหักหาญ |
| สิบดีก็ไม่ถึงกับกึ่งพาล | เป็นชายชาญอย่าเพ่อคาดประมาทชาย |
| รักสั้นนั้นอย่าให้รู้อยู่เพียงสั้น | รักยาวนั้นอย่าให้เยิ่นเกินกฎหมาย |
| มิใช่ตายแต่เขาเราก็ตาย | แหงนดูฟ้าอย่าให้อายแก่เทวดา |
| อย่าดูถูกบุญกรรมว่าทำน้อย | น้ำตาลย้อยมากเมื่อไรได้หนักหนา |
| อย่านอนเปล่าเอากระจกยกออกมา | ส่องดูหน้าเสียทีหนึ่งแล้วจึงนอน |
| เห็นตอหลักปักขวางหนทางอยู่ | พิเคราะห์ดูควรทึ้งแล้วจึงถอน |
| เห็นเต็มตาแล้วอย่าอยากทำปากบอน | ตรองเสียก่อนจึงค่อยทำกรรมทั้งมวล |
| ค่อยดำเนินตามไต่ผู้ไปหน้า | ใจความว่าผู้มีคุณอย่าหุนหวน |
| เอาหลังตากแดดเป็นนิจคิดคำนวณ | รู้ถี่ถ้วนจึงสบายเมื่อปลายมือ |
| เพชรอย่างดีมีค่าราคายิ่ง | ส่งให้ลิงจะรู้ค่าราคาหรือ |
| ต่อผู้ดีมีปัญญาจึงหารือ | ให้เขาลือเสียว่าชายนี้ขายเพชร |
| ของสิ่งใดเจ้าว่างามต้องตามเจ้า | ใครเลยเล่าจะไม่งามตามเสด็จ |
| จำไว้ทุกสิ่งจริงหรือเท็จ | พริกไทยเม็ดนิดเดียวเคี้ยวยังร้อน |
| เกิดเป็นคนเชิงดูให้รู้เท่า | ใจของเราไม่สอนใจใครจะสอน |
| อยากใช้เขาเราต้องก้มประนมกร | ใครเลยห่อนจะว่าตัวเป็นวัวมอ |
| เป็นบ้าจี้นิยมชมว่าเอก | คนโหยกเหยกรักษายากลำบากหนอ |
| อันยศศักดิ์มิใช่เหล้าเมาแต่พอ | ถ้าเขายอเหมือนอย่างเกาให้เราคัน |
| บ้างโลดเล่นเต้นรำทำเป็นเจ้า | เป็นไรเขาไม่จับผิดคิดดูขัน |
| ผีมันหลอกช่างผีตามทีมัน | คนเหมือนกันหลอกกันเองกลัวเกรงนัก |
| สูงอย่าให้สูงกว่าฐานนานไปล้ม | จะเรียนคมเรียนเถิดอย่าเปิดฝัก |
| คนสามขามีปัญญาหาไว้ทัก | ที่ไหนหลักแหลมคำจงจำเอา |
| เดินตามรอยผู้ใหญ่หมาไม่กัด | ไปพูดขัดเขาทำไมขัดใจเขา |
| ใครทำตึงแล้วหย่อนผ่อนลงเอา | นักเลงเก่าเขาไม่หาญราญนักเลง |
| เป็นผู้หญิงแม่ม่ายที่ไร้ผัว | ชายมักยั่วทำเลียบเทียบข่มเหง |
| ไฟไหม้ยังไม่เหมือนคนที่จนเอง | ทำอวดเก่งกับขื่อคาว่ากระไร |
| อันเสาหินแปดศอกตอกเป็นหลัก | ไปมาผลักบ่อยเข้าเสายังไหว |
| จงฟังหูไว้หูคอยดูไป | เชื่อน้ำใจดีกว่าอย่าเชื่อยุ |
| หญิงเรียกแม่ชายเรียกพ่อยอไว้ใช้ | มันชอบใจข้างปลอบไม่ชอบดุ |
| ที่ห่างปิดที่ชิดไชให้ทะลุ | คนจักษุเหล่หลิ่วไพล่พลิ้วพลิก |
| เอาปลาหมอเป็นครูดูปลาหมอ | บนบกหนออุตส่าห์เสือกกระเดือกกระดิก |
| เขาย่อมว่าฆ่าควายเสียดายพริก | รักหยอกหยิกยั บทั้งตัวอย่ากลัวเล็บ |
| มิใช่เนื้อเอาเป็นเนื้อก็เหลือปล้ำ | แต่หนามตำเข้าสักนิดกรีดยังเจ็บ |
| อันโลภลาภบาปหนาตัณหาเย็บ | เมียรู้เก็บผัวรู้ทำพาจำเริญ |
| ถึงรู้จริงนิ่งไว้อย่าไขรู้ | เต็มที่ครู่เดียวเท่านั้นเขาสรรเสริญ |
| ไม่ควรกล้ำเกินหน้าก็อย่าเกิน | อย่าเพลิดเพลินคนชังนักคนรักน้อย |
| วาสนาไม่คู่เคียงเถียงเขายาก | ถึงมีปากเสียเปล่าเหมือนเต่าหอย |
| ผีเรือนตัวไม่ดีผีป่าพลอย | พูดพล่อยพล่อยไม่ดีปากขี้ริ้ว |
| แต่ไม้ไผ่อันหนึ่งตันอันหนึ่งแขวะ | สีแหยะแหยะตอกตะบันเป็นควันฉิว |
| ช้างถีบอย่าว่าเล่นกระเด็นปลิว | แรงหรือหิวชั่งใจดูจะสู้ช้าง |
| ล้องูเห่าเล่นก็ได้ใจกล้ากล้า | แต่ว่าอย่ายักเยื้องเข้าเบื้องหาง |
| ต้องว่องไวในทำนองคล่องท่าทาง | ตบหัวผางเดียวม้วนจึงควรล้อ |
| ถึงเพื่อนฝูงที่ชอบพอขอกันได้ | ถ้าแม้ให้เสียทุกคนกลัวคนขอ |
| พ่อแม่เลี้ยงปิดปกเป็นกกกอ | จบแล้วหนอเหมือนเปรตเหตุด้วยจน |
| ถึงบุญมีไม่ประกอบชอบไม่ได้ | ต้องอาศัยคิดดีจึงมีผล |
| บุญหาไม่แล้วอย่าหลงทะนงตน | ปุถุชนรักกับชังไม่ยั่งยืน |