ตกขาว ระดูขาว หรือ มุตกิด (Leukorrhea, Leucorrhea หรือ Vaginal discharge) คือ สิ่งคัดหลั่งจากอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของสตรีไม่ว่าจะเป็นจากช่องคลอด ปากมดลูก หรือแม้กระทั่งจากตัวมดลูกเองก็ตาม
โดยถือเป็นภาวะปกติของผู้หญิงทุกคน ซึ่งในช่วงเด็กอาจมีเพียงเล็กน้อย แต่เมื่อถึงวัยเจริญพันธุ์ซึ่งเป็นช่วงที่เริ่มมีประจำเดือน ตกขาวจะมีมากขึ้นและมีปริมาณที่พอเหมาะไปจนถึงวัยสูงอายุ ซึ่งจะเป็นช่วงที่ตกขาวมีปริมาณลดลงจนแทบไม่มีอีกครั้ง ตกขาวปกติ หรือ ตกขาวธรรมดา (Physiologic vaginal discharge) จะมีลักษณะเปลี่ยนแปลงไปตามรอบประจำเดือน โดยขึ้นอยู่กับปริมาณของฮอร์โมนเพศหญิงเอสโตรเจน (Estrogen) และโปรเจสเตอโรน (Progesterone) ถ้าเป็นในช่วงกึ่งกลางรอบเดือน
ตกขาวจะมีลักษณะเป็นมูกเหลวใส ไม่มีสี แต่ถ้าเป็นในช่วงก่อนหรือหลังมีประจำเดือนตกขาวจะมีลักษณะข้นเป็นสีออกขาว (คล้ายแป้งเปียก) โดยตกขาวที่เป็นปกตินั้นจะมีลักษณะเป็นมูกเหลวใส ไม่มีสี หรือเป็นสีขาวข้นคล้ายแป้งเปียก มีปริมาณเล็กน้อยพอชุ่มชื้นในช่องคลอด อาจมีกลิ่นจำเพาะได้บ้างเล็กน้อยตามลักษณะของกลิ่นตัวเฉพาะบุคคล มีภาวะเป็นกรดอ่อน ๆ และจะไม่เหม็น ไม่คัน หรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย (เช่น ปวดท้อง มีไข้ ขัดเบา) ส่วนปริมาณของตกขาวนั้นจะมากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับแต่ละคน
แต่โดยทั่วไปแล้วปริมาณของตกขาวจะมากขึ้นได้เป็นปกติในภาวะต่อไปนี้ ไม่ใช่อาการแสดงถึงการเกิดโรคแต่อย่างใด แต่ปัจจัยที่มีผลต่อการคัดหลั่งของตกขาวจะมากหรือน้อยนั้นจะขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกและภายในร่างกายของผู้หญิงแต่ละคน เช่น ความร้อน ความอับชื้น อารมณ์ การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายในแต่ละช่วง เป็นต้น ตกขาวผิดปกติ (Pathologic vaginal discharge) มีอาการได้หลายแบบโดยเฉพาะสีและกลิ่นที่เปลี่ยนไป ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนของปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นภายใน ตกขาวมีสีที่ผิดปกติไปจากเดิม เช่น จากใสไม่มีสีหรือสีขาวกลายเป็นสีเทา สีเขียว สีเหลือง สีชมพู สีน้ำตาลตกขาว
อาการตกขาวปกติ
การมีตกขาวในผู้หญิงทุกคนจึงเป็นภาวะปกติ
อาการตกขาวผิดปกติ
ตกขาวมีลักษณะข้นขึ้นหรือจับตัวเป็นก้อนหนา ปนหนอง เป็นมูกเลือดหรือมีเลือดปน หรือมีลักษณะเป็นฟองปนออกมา
ตกขาวมีกลิ่นที่ผิดปกติหรือมีกลิ่นเหม็น (กลิ่นคล้ายเนื้อเน่า ปลาเน่า หรือมีกลิ่นคาวมาก)
มีปริมาณตกขาวเพิ่มมากขึ้นจนผิดสังเกตหรือทำให้บางครั้งต้องใช้ผ้าอนามัย
เป็นตกขาวติดต่อกันมานานเกิน 2 สัปดาห์
มีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น คันในบริเวณปากช่องคลอด ปวดแสบปวดร้อนบริเวณปากช่องคลอด มีอาการถ่ายปัสสาวะแสบขัด มีอาการเจ็บเมื่อมีเพศสัมพันธ์ มีรอยโรคหรือแผลบริเวณอวัยวะเพศ มีอาการปวดท้องน้อย มีไข้ ขัดเบา เป็นต้น
ภาวะแทรกซ้อนของตกขาว
ตกขาวที่ผิดปกติ อาจทำให้มีอาการอื่น ๆ ที่แสดงออกมาเนื่องจากการติดเชื้อและการเจ็บป่วยของโรคได้ เช่น
อาการคัน เจ็บปวด บวม หรือมีแผลบริเวณช่องคลอดและปากช่องคลอด
มีเลือดที่ไม่ใช่เลือดประจำเดือนไหลปนออกมาจากช่องคลอด
เจ็บปวดในขณะปัสสาวะ หรือขณะมีเพศสัมพันธ์ ปวดบริเวณท้องน้อย
การติดเชื้ออาจทำให้เกิดการอักเสบ เรื้อรัง และส่งผลต่อสุขภาพอย่างรุนแรงในระบบสืบพันธุ์ เช่น มดลูก รังไข่
การติดเชื้ออาจแพร่จากแม่ไปสู่ลูกได้ในขณะคลอด
การติดเชื้ออาจลุกลามไปยังอวัยวะอื่น ๆ ในระบบสืบพันธุ์ และส่งผลทำให้เกิดภาวะมีบุตรยาก
ตกขาวที่เกิดจากการมีสิ่งแปลกปลอมอยู่ภายในมดลูกหรือช่องคลอด อาจทำให้เกิดอาการช็อกเฉียบพลันจากการที่พิษเข้าสู่กระแสเลือด (Toxic Shock Syndrome) ซึ่งอาจทำให้เป็นอันตรายต่อชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
เอกสารอ้างอิง
- หนังสือตำราการตรวจรักษาโรคทั่วไป 2. “ตกขาวธรรมดา”. (นพ.สุรเกียรติ อาชานานุภาพ). หน้า 879.
- คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล. “ตกขาวปกติ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.si.mahidol.ac.th. [11 ก.ค. 2016].
- ภาควิชาสูติศาสตร์ นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล. “เชื้อรา...ปัญหาของตกขาวคันในสตรี”. (รศ.นพ.วิทยา ถิฐาพันธ์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.si.mahidol.ac.th. [11 ก.ค. 2016].
- ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “ภาวะตกขาว (Vaginal Discharge)”. (นพ.ชัยเลิศ พงษ์นริศร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medicine.cmu.ac.th. [11 ก.ค. 2016].
- หาหมอดอทคอม. “ตกขาว (Leucorrhea)”. (นพ.ธีรยุทธ เต็มธนะกิจไพศาล). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : haamor.com. [11 ก.ค. 2016].
- Siamhealth. “ตกขาว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.siamhealth.net. [11 ก.ค. 2016].
- สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. “การอักเสบและโรคติดเชื้อที่อวัยวะสืบพันธุ์”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : kanchanapisek.or.th/kp6/. [12 ก.ค. 2016].
- ศูนย์วิจัยสุขภาพกรุงเทพ. “ตกขาวที่เกิดจากเชื้อรา”. (นพ.วรวุฒิ เจริญศิริ). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.bangkokhealth.com. [12 ก.ค. 2016].
- พบแพทย์. “ตกขาว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก :pobpad.com. [14 ก.พ. 2021].