โครงสร้างรายวิชา สุขศึกษา พลศึกษา ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย(ทช31002) สาระสําคัญ ศึกษา ฝึกปฏิบัติ และประยุกต์ใช้เกี่ยวกับสุขศึกษา พลศึกษา เรื่องเกี่ยวกับระบบต่าง ๆ ของร่างกายเป้าหมายชีวิต ปัญหาเกี่ยวกับเพศศึกษา อาหารและโภชนาการ เสริมสร้างสุขภาพ โรคที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม ปลอดภัยจากการใช้ยา ผลกระทบจากสารเสพติด อันตรายรอบตัว และทักษะชีวิตเพื่อสุขภาพจิต เพื่อใช้ประโยชน์ในการวางแผนพัฒนาสุขภาพของตนเองและครอบครัว นําไปประยุกต์ใช้ ในชีวิตประจําวันในการดําเนินชีวิตของตนเอง และครอบครัวไดอยางเหมาะสม ปลอดภัย ผลการเรียนที่คาดหวัง
- อธิบายการทํางานของระบบต่าง ๆ ในร่างกายได้ถูกต้อง
- วางแผนเป้าหมายชีวิต ตลอดจนเรื่องปัญหาเกี่ยวกับเพศศึกษาได้
- เรียนรู้เรื่องการวางแผนในการสร้างเสริมสุขภาพเกี่ยวกับอาหาร
- อธิบายถึงโรคที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
- วางแผนป้องกันเกี่ยวกับอุบัติเหตุ อุบัติภัยได้อย่างถูกต้อง
- มีความรู้ในการพัฒนาทักษะชีวิตให้ดีได้ ขอบข่ายเนื้อหา บทที่ 1 เรื่อง การทํางานของระบบในร่างกาย บทที่ 2 เรื่อง ปัญหาเพศศึกษา บทที่ 3 เรื่อง อาหารและโภชนาการ บทที่ 4 เรื่อง การเสริมสร้างสุขภาพ บทที่ 5 เรื่อง โรคที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม บทที่ 6 เรื่อง ความปลอดภัยจากการใช้ยา บทที่ 7 เรื่อง ผลกระทบจากสารเสพติด บทที่ 8 เรื่อง ทักษะชีวิตเพื่อสุขภาพจิต บทที่ 9 อาชีพจําหน่ายอาหารสําเร็จรูปตามสุขาภิบาล
1
2
เอกสารสรุปเนื้อหาที่ตองรู
รายวชาสุขศกษา พลศึกษา
ิ
ึ
ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
รหัส ทช31002
หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551
สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ
หามจําหนาย
หนังสือเรียนนี้จัดพิมพดวยเงินงบประมาณแผนดินเพื่อการศึกษาตลอดชีวิตสําหรับประชาชน
ลิขสิทธิ์เปนของสํานักงาน กศน.สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
ĵijļĵ
ˬ øூ Б ijͭ ͘ ˬ Ĝĵúˬ Б ijļijļļБ ļļˬ üÿˬ О ˬ ĵБ ᶝ ˬ Б ͎ ߴ ĵļБ ϋ øூ ĵijđˬ øø݄ ˬ О Б ͗ Б ߣ ˬ ͘ Б
Б
ˬ ĵ˙ õø˙ ļூ ༧ О ॗ ˬ ìĖijijijļˬ Б ͎ ɺ ęˬ øɺߴ ˬ ļБijσऀ ļˬ ͠ Б З ĕБ ļʯ ɺ ூ ìБ ˙ ˙ Б Б Ļʯ σ ÷ʯ ˙ ɻ ˬ øூ ijđĜ
ijБ Ϳ Ķؔ
ijij͘ Г ĻĻļļççijˬ ÿøΠЗ ͟ ˬ ĨĴijˬ Б ijԿ ˬ О Б ˙ Ķˬ øÿøøО üூ ˬ Ĝˬ Б üݞ ˬ О Б ˙ ˙ ࢹ ø˙ ᶝ Б ü ˬ ʋ Б ˙ ùüüø
øļĵБ ij० ˬ ˬ Б ɺ Կ ˬ О Б ijࡁ ˅ ijijˬ Ĩĕē Б Ь ĻĻБçļˬ ͘ ˬ ĨĵĶçĻĻĨĻĻĻथ Ķ͠ ø˙ ˬ øøޱ ĖçĐđçĨ˙ Ķ͘ ļijļijijБ ļ˙ ÷͘
ĵijூБ ijͬ ͘ ಉ ˬ ļБúˬ ijİijļˬ Б ij ˬ øூ ˬ ijđĻĻĨĨĻĻĘБ Įᶜ ij͘ ˬ Б ɺ ø߸ ļļ߶ Ķ͘ ĻĻĻĜļˬ ĵļõЗ Ĩˬ ಇ ɺ ˬ Б ij ˬ О Б ˙ ÷ˬ
А ႄ
ʋ ÿĜО ijூ ĵijđˬ Б ɺ ˬ ļ˙߶ ļᶜऽ İĵ˙ ཨ Б úĵˬɺ Б ìùüüøøξ Ĩ͘͏ ļˁБ ߣ ˬ ͘ Б ļˬԿ ˙ õø͘Ļ੪͏ ˬ σ ĵĨijʯ ͠ ԧ ĶЬБ
σ ݙ ú͘ ৱ ͘ ̊ ூ β ijijσ ā߸ Ĝݱ ͠ Б Β ͘ ͕ ÷ø੪Ĩூ ˬ Б ˬ āĘˬ ͠ ø÷üጫ ० ூ ī͘ Ҽ Ĩijᕸ Г ཛྷ ĻĻļࢹ һ Ҽ ĨijĻĻБ ᶜ ıБ Б ͘ ˬ Б İĻijĜļ
͞ Ϳ
ˬ۟˙
Ĩijʯ ͠ ĖĶЗ Б σ ੪ ÷͘ ҙ ēĤĖЬ Б ĻĻБ̊ Б ˬ ˬ Б ijʱ Ь Б ͣ ࢠ ĘĨɻ øøÿõìĶijϏ Б ߣ ˬ ͘ Б ļˬĵļõ५Б Ĩijʯ ē ĶЬБ
ʯ øூ ēˬ ļúøˬ ଆ ᶜ ĨĶˬ ˬ ĨĶ͘ ĴБ ٭ Ҽ ͘ ˬ Б ø÷÷ˬ ߶ ĖĨĖОijļēēĴĨூ ijБ ļБ ìБ ߶ ÷͘ Ĩĵ˙ ˬ ͘ Б ˙ ˬ ˙ õĨĵЬ ijijđ
ĸσ
ēĖˬ Ĩĵøúøʯ ē͏ ĶᶜБσ੪ Ķ͘АˁБ ߣ ˬ͘ БļçĨĵ˙ õø౼ϛ øøøļٷ ìБጬગ σĘĨ˙ üçĨĵijூ ijĶøçûùçüБ ļýìБ
ړˁБߣˬ͘Б ˙ˬ˙õø੪ēĚཱུ Г ०
ి
ĻĻĜĘìБ ˬ БļĻø÷ᶜ ijˬ ОБĘ͠ᶜԿ όβˬýìБ ˬБ ͎ĨĵОБˬøॗĨĖ˙ ēēĨூ
ʠ
А øʯ İij˙ ijБ ĜýìБ ДĘˬ͗ББ
ГόĜͭú͘ ా Б ি ГĶЬБσ੪ ÷͘
ˁ Б ߣ ˬ ͘ Б ࢹ ˬ Կ ˙ õᶜͭ ͘ ēij੍ ĖđБ ͘ ͮ ͘ ͮ Б ० ூ ēij˙ ʯ øூøÿìʯ ˅ О ˬ ĵ໌ õЗ ˁ ˬ Ĵijˬ Б ij ˬ ļij
ĻĻē߸
ɾ
˙ ÷ˬ øூ ijijijøøூ ˬ О ˬ øüĵˬ О Б ĻĻļᶝ ˙ üБ ऽ ᶝ Б üĵˬ ijБìùüüøçĴБ ĻĻĨ५ ˬ Б ijç ͘ Б ˙ ĶĖđĖО ĵĨđçúĶБ ļ˙ ˬ Կ ļõ
ĵБ ˬ Б ˬ ĵБ ˬ ĮĨĵļ˙ ˬ Б ijĨĵОБ ᶜ Б ͘ ijˬ ĨͿ ēİļБ ìБ ՙ ి ĵ˙ Г ʯ ĖЬ Б ߴ ˬ О Б Ęēᶜ ĵό ˙ Ĩü˙ ijĵijøýˬ ļБ
ˬ ͜ ÷ɾ ൺ Ĩூ ό ; ĜĘِ͘ ĕБçĻĻçijĶˬ ĵĨİ
ēĨ० øüˬ Б üˬ Կ ˙ õ
ú͘ ĝБ ˬ ५ ùüüĀ
3
สารบัญ
หนา
คํานํา
คําแนะนําการใชเอกสารสรุปเนื้อหาที่ตองรู
โครงสรางรายวิชา
บทที่ 1 ระบบตาง ๆ ของรางกาย 1
เรื่องที่ 1 โครงสราง หนาที่ และการทํางานและการดูแลรักษาระบบ 2
อวัยวะที่สําคัญของรางกาย
เรื่องที่ 2 การวางแผนและปฏิบัติตนเพื่อการเสริมสรางพัฒนาการ 3
ดานสุขภาพของตนเองและครอบครัว
กิจกรรมทายบท 16
บทที่ 2 ปญหาเพศศึกษา 18
เรื่องที่ 1 การสื่อสาร ตอรองและการขอความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหา 19
ทางเพศ
เรื่องที่ 2 การจัดการกับอารมณและความตองการทางเพศ 20
เรื่องที่ 3 ความเชื่อที่ผิด ๆ ทางเพศที่สงผลตอสุขภาพทางเพศ 21
เรื่องที่ 4 อิทธิพลของสื่อตาง ๆ ที่สงผลใหเกิดปญหาทางเพศ 23
เรื่องที่ 5 กฎหมายที่เกี่ยวของกับการละเมิดทางเพศและกฎหมาย 24
คุมครองเด็กและสตรี
กิจกรรมทายบท 30
บทที่ 3 อาหารและโภชนาการ 31
เรื่องที่ 1 โรคขาดสารอาหาร 32
เรื่องที่ 2 การสุขาภิบาลอาหาร 35
เรื่องที่ 3 การจัดโปรแกรมอาหารใหเหมาะสมกับบุคคลกลุมตาง ๆ 38
กิจกรรมทายบท 42
4
สารบัญ (ตอ)
หนา
บทที่ 4 การเสริมสรางสุขภาพ 43
เรื่องที่ 1 การรวมกลุมเพื่อเสริมสรางสุขภาพในชุมชน 44
เรื่องที่ 2 การออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ 47
กิจกรรมทายบท 53
บทที่ 5 โรคที่ถายทอดทางพันธุกรรม 54
เรื่องที่ 1 โรคที่ถายทอดทางพันธุกรรม 55
เรื่องที่ 2 การวางแผนรวมกับชุมชนเพื่อปองกันและหลีกเลี่ยงโรคติดตอ 59
และโรคที่เปนปญหาสาธารณสุข
เรื่องที่ 3 ผลกระทบของพฤติกรรมสุขภาพที่มีตอการปองกันโรค 61
เรื่องที่ 4 ขอมูลขาวสารและแหลงบริการเพื่อการปองกันโรค 62
กิจกรรมทายบท 64
บทที่ 6 ความปลอดภัยจากการใชยา 66
เรื่องที่ 1 หลักการและวิธีการใชยา 67
เรื่องที่ 2 ความเชื่อเกี่ยวกับการใชยา 71
เรื่องที่ 3 วิเคราะหอันตรายจากการใชยาการปองกันและการชวยเหลือ 75
เรื่องที่ 4 การแนะนําในการเลือกใชขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการใชยา 80
กิจกรรมทายบท 82
บทที่ 7 ผลกระทบจากสารเสพติด 83
เรื่องที่ 1 การวิเคราะหปญหา สาเหตุ และผลกระทบจากการแพร 84
ระบาดของสารเสพติด
เรื่องที่ 2 การมีสวนรวมในการปองกันสารเสพติดในชุมชน 86
เรื่องที่ 3 กฎหมายที่เกี่ยวของกับสารเสพติด 88
กิจกรรมทายบท 91
5
สารบัญ (ตอ)
หนา
บทที่ 8 ทักษะชีวิตเพื่อสุขภาพจิต 92
เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของทักษะชีวิต 10 ประการ 93
เรื่องที่ 2 ทักษะชีวิตที่จําเปน 3 ประการ 94
เรื่องที่ 3 การประยุกตใชทักษะชีวิตในการทํางาน การปรับตัวและ 98
การแกปญหาชีวิต
เรื่องที่ 4 การแนะนํากระบวนการทักษะชีวิตในการแกปญหากับผูอื่น 98
กิจกรรมทายบท 100
บทที่ 9 อาชีพจําหนายอาหารสําเร็จรูปตามสุขาภิบาล 101
เรื่องที่ 1 ลักษณะธุรกิจผลิตอาหารสําเร็จรูป 102
เรื่องที่ 2 วิธีการดําเนนงานของธุรกิจผลิตและจําหนายอาหารสําเร็จรูป 103
ิ
เรื่องที่ 3 คุณสมบัติรานอาหารหรือสถานที่จําหนายอาหารสําเร็จรูป 108
ตามหลักสุขาภิบาล
กิจกรรมทายบท 109
เฉลยกิจกรรมทายบท 110
บรรณานุกรม 124
คณะผูจัดทํา 126
6
ุ
คําแนะนําในการใชเอกสารสรปเนื้อหาที่ตองรู
ื้
ี้
หนังสือสรุปเนื้อหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา เลมนเปนการสรุปเนอหาจาก หนงสือ
ั
ิ
เรียน สาระทักษะการดําเนนชีวิต รายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา ทช 31002 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลาย หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาชนพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
ั้
(ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554) เพื่อใหผูเรียน กศน. ทําความเขาใจและเรียนรูในสาระสําคัญ
ของเนื้อหารายวิชาสําคัญ ๆ ไดสะดวก และสามารถเขาถึงแกนของเนื้อหาไดดีขึ้น
ี้
ื้
ั
ในการศึกษาหนงสือสรุปเนอหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา เลมน ผูเรียน
ควรปฏิบัติ ดังนี้
1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา จากหนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนิน
ชีวิต รายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา ทช 31002 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย หลักสูตรการศึกษา
ั้
นอกระบบระดับการศึกษาชนพื้นฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554) ใหเขาใจ
กอน
2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของหนังสือสรุปเนื้อหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา ใหเขาใจ
อยางชัดเจน ทีละบท จนครบ 9 บท
ื้
3. หากตองการศึกษารายละเอียดเนอหารายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา เพิ่มเติม ผูเรียน
กศน. สามารถ ศึกษาหาความรูเพิ่มเติมจากตํารา หนงสือเรียนที่มีอยูตามหองสมุดหรือราน
ั
จําหนายหนังสือเรียน หรือครูผูสอน
1
บทที่ 1
ระบบตาง ๆ ของรางกาย
สาระสําคัญ
อวัยวะตางๆ ทุกสวนของรางกายคนเรา ทํางานสัมพันธกันเปนระบบ ทุกระบบ ตางมี
ความสําคัญตอรางกายทั้งสิ้น หากระบบใดทํางานผิดปกติจะสงผลกระทบตอระบบ อื่นๆ ดวย
เราจึงควรรูจักปองกัน บํารุงรักษาอวัยวะตาง ๆ ในทุกระบบ ใหสมบูรณแข็งแรงทํางานได
ตามปกติอยูเสมอ จะชวยใหเรามีสุขภาพที่ดี
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. อธิบายความสําคัญของระบบอวัยวะแตละระบบได
2. บอกโครงสรางของระบบอวัยวะแตละระบบได
3. อธิบายหนาที่และการทํางานของอวัยวะแตละระบบได
4. บอกวิธีการดูแลปองกันความผิดปกติของระบบอวัยวะ 6 ระบบได
5. อธิบายวิธีการสรางเสริมและดํารงประสิทธิภาพของระบบอวัยวะ 6 ระบบได
6. วางแผนการเสริมสรางพัฒนาการของตนเองและครอบครัวได
7. ปฏิบัติตนเพื่อการเสริมสรางพัฒนาการของตนเองและครอบครัวได
ขอบขายเนื้อหา
เรื่องที่ 1 โครงสราง หนาที่ และการทํางานและการดูแลรักษาระบบอวัยวะที่สําคัญ
ของรางกาย
- ระบบหายใจ
- ระบบยอยอาหาร
- ระบบขับถาย
- ระบบสืบพันธุ
- ระบบตอมไรทอ
- ระบบประสาท
เรื่องที่ 2 การวางแผนและปฏิบัติตนเพื่อการเสริมสรางพัฒนาการดานสุขภาพ
ของตนเองและครอบครัว
2
เรื่องที่ 1 โครงสราง หนาที่ และการทํางานและการดูแลรักษาระบบอวัยวะที่สําคัญ
ของรางกาย
ระบบอวัยวะของรางกาย ทําหนาที่แตกตางกันและประสานกันอยางเปนระบบ
ซึ่งระบบที่สําคัญของรางกาย มีโครงสราง หนาที่และการทํางาน ดังนี้
1. ระบบหายใจ
ํ
การหายใจเปนกระบวนการนา
ออกซิเจนในอากาศเขาสูปอด โดย
ออกซิเจนจะไปสลายสารอาหารและได
พลังงานออกมารวมถึงการกําจัด
คารบอนไดออกไซดซึ่งเปนของเสียออก
จากรางกาย
ทางเดินหายใจ ประกอบดวยอวัยวะตางๆ
ดังน ี้
1. จมูก (Nose) ภายในจะมีเยื่อบุจมูก และขนจมูก ซึ่งชวยกรองฝุนละออง
2. คอหอย (Pharynx) หลอดอาหารและหลอดลมจะมาพบกันที่คอหอย
3. กลองเสียง (Larynx) อยูโคนลิ้นเขาไป ในผูชายเรียกวาลูกกระเดือก
4. หลอดลม (Trachea) อยูตอจากกลองเสียง ผนังดานในจะมีเมือกคอยกักฝุนละออง
ไมใหผานเขาไปถึงปอด
5. ขั้วปอด (Bronchus) มี 2 ขางอยูปลายสุดของหลอดลม
6. ปอด (Lung) จะอยูภายในทรวงอกทั้ง 2 ขาง ลักษณะคลายฟองน้ํามีความยืดหยุนมาก
ภายในปอดจะมีถุงลมซึ่งเปนจุดและเปลี่ยนอากาศดีและอากาศเสีย
กระบวนการหายใจ
ี
รางกายของเราตองการออกซิเจน เพื่อการดํารงชวิต โดยกลไกลของการหายใจเขา และ
หายใจออก ดังนี้
1. การหายใจเขา เกิดจากกลามเนื้อกะบังลมหดตัว ซึ่งทําใหความดันภายในปอดลดลง
อากาศภายนอกจึงเขามาแทนที่ได
3
ื้
2. การหายใจออก เริ่มขึ้นเมื่อกลามเนอกะบังลมคลายตัว ทําใหความดันภายในปอด
เพิ่มสูงขึ้นกวาความดันบรรยากาศ อากาศจึงไหลจากปอดสูบรรยากาศภายนอก
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบหายใจ
1. หลีกเลี่ยงที่ที่อากาศไมบริสุทธิ์ เพราะจะทําใหไดรับสารพิษ
2. หาโอกาสไปอยูที่ที่อากาศบริสุทธิ์หายใจ เชน ตามทุงนา ปาเขา ชายทะเล เปนตน
3. ไมสูบบุหรี่ และไมอยูใกลคนสูบบุหรี่
4. ควรตรวจสภาพปอดดวยการเอกซเรยอยางนอยปละ 1 ครั้ง
5. หลีกเลี่ยงการอยูใกลชิดคนที่เปนโรคติดตอทางลมหายใจ
6. เมื่ออากาศเปลี่ยนแปลง ควรรักษาความอบอุนของรางกายอยูเสมอ
7. ออกกําลังกายใหรางกายแข็งแรงอยูเสมอ จะทําใหความจุปอดดีขึ้น
8. ถามีความผิดปกติเกี่ยวกับระบบหายใจควรรีบพบแพทย
2. ระบบยอยอาหาร
หลังจากกินอาหารเขาไป อาหารจะถูก
ยอยสลายเปนสารที่มีโมเลกุลขนาดเล็กไมซับซอน เชน
กลูโคสหรือกรดอะมิโน การยอยอาหารทําไดโดยการ
เคี้ยวบด และใชสารเคมีพวกเอนไซนตาง ๆ เขาชวยเพื่อ
เรงปฏิกิริยาการยอยอาหารใหรวดเร็วขึ้น อาหารที่ยอย
แลวจะถูกขับออกจากรางกาย
โครงสรางและหนาที่ของอวัยวะในระบบยอยอาหาร
1. ปาก ใชฟนบดเคี้ยวอาหารใหละเอียด
2. คอหอย เปนทอที่อยูระหวางดานหลังของปากและหลอดลม
3. หลอดอาหาร จะลําเลียงอาหารไปยังกระเพาะอาหาร
4. กระเพาะอาหาร มีลักษณะเปนถุงขนาดใหญ ผนังในกระเพาะจะเปนลูกคลื่น
น้ํายอยในกระเพาะอาหารจะชวยยอยและละลายขนาดของอาหารใหมีอนุภาคเล็กลง
5. ลําไสเล็ก ทําหนาที่ดูดซึมสารอาหารเขาสูกระแสเลือด
4
6. ลําไสใหญ เปนที่รับกากอาหารจากลําไสเล็กและกลายเปนอุจจาระ ลําไสใหญ
สวนตนจะมีไสติ่งยื่นออกมา ลําไสใหญสวนกลางเรียกวาไสตรง
7. ตับ เปนอวัยวะที่เกี่ยวของกับการยอยอาหารและกระบวนการเมตาบอลิซึมของ
้ํ
รางกาย ทําหนาที่ผลิตนาดีออกสูลําไส เพื่อชวยใหไขมันถูกยอยและดูดซึมงายขึ้น สรางเม็ด
เลือดในวัยทารก ควบคุมปริมาณเลือด ควบคุมเมตาบอลิซึมของคารโบไฮเดรต ไขมัน และ
โปรตีน เปนแหลงสะสมแรเหล็ก ทองแดง วิตามินเอ วิตามินดี และวิตามินบีสอง นอกจากนตับยัง
ี้
เปนแหลงผลิตความรอนที่สําคัญของรางกาย
8. ถุงน้ําดี สรางจากตับ น้ําดีจําเปนตอการยอยอาหารประเภทไขมัน ขับสีและของ
้ํ
เสียอื่น ๆ ออกจากรางกาย ดูดซึมวิตามินเอและเค เกลือนาดี ทําหนาที่ดูดซึมไขมันและ
ควบคุมคอเลสเตอรอล ใหอยูในสภาพสารละลาย
9. ตับออน เปนอวัยวะที่ตั้งอยูใตตับและกระเพาะอาหาร ทําหนาที่ผลิตน้ํายอย
ฮอรโมนอินซูลินและกลูคากอน
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบยอยอาหาร
1. รับประทานอาหารใหครบทุกประเภทในแตละมื้อ และรับประทานอาหาร
แตพอควร ไมมากหรือนอยจนเกินไป โดยเคี้ยวอาหารใหละเอียด
2. รับประทานอาหารที่สะอาด และปรุงสุกใหม ๆ
3. ไมรับประทานอาหารพร่ําเพรื่อ จุกจิก และทานใหตรงเวลา
4. อยารีบรับประทานอาหารขณะกําลังเหนื่อย
5. ไมควรรับประทานอาหารที่มีรสจัดจนเกินไป
6. ถายอุจจาระใหเปนเวลาและสม่ําเสมอ
3. ระบบขับถาย
การขับถายเปนกระบวนการกําจัดของเสียที่รางกายไมตองการออกมาภายนอกรางกาย
ั
เรียกวา การขับถายของเสีย อวัยวะที่เกี่ยวของกับการกําจัดของเสีย ไดแก ปอด ผิวหนง
กระเพาะปสสาวะ และลําไสใหญ เปนตน
5
การกําจัดของเสียทางปอด
้ํ
การกําจัดของเสียทางปอด กําจัดออกมาในรูปของนาและกาซคารบอนไดออกไซด
ซึ่งเปนผลที่ไดจากกระบวนการหายใจ โดยนาและกาซคารบอนไดออกไซดจะแพรออก
้ํ
จากเซลลเขาสูหลอดเลือด และเลือดจะทําหนาที่ลําเลียงไปยังปอด แลวแพรเขาสูถุงลมที่ปอด
หลังจากนั้นจึงเคลื่อนผานหลอดลมแลวออกจากรายกายทางจมูก
การกําจัดของเสียทางผิวหนัง
ผิวหนังนอกจากจะทําหนาที่กําจัดของเสียออกจากรางกายในรูปของเหงื่อแลว ยังมีสวน
ระบายความรอนใหแกรางกายเพื่อขับเหงื่อออกสูภายนอก เหงื่อที่รางกายขับออกมานนประกอบ
ั้
ไปดวยน้ําเปนสวนใหญ และจะมีเกลือบางชนิดถูกขับปนออกมาดวย จึงทําใหเหงื่อมีรสเค็ม
ระบบขับถายปสสาวะ
อวัยวะที่เกี่ยวของกับระบบขับถายปสสาวะมี ดังนี้
1. ไต (Kidneys) มีอยู 2 ขาง รูปรางคลายเมล็ดถั่วแดง อยูทางดางหลังของชองทอง
บริเวณเอวในไตจะมีหลอดไต ทําหนาที่กรองปสสาวะออกจากเลือด ดังนนไตจึงเปนอวัยวะ
ั้
้ํ
สําคัญที่ใชเปนโรงงานสําหรับขับถายปสสาวะดวยการกรองของเสีย เชน ยูเรีย เกลือแร และนา
ออกจากเลือดที่ไหลผานเขามาใหเปนน้ําปสสาวะแลวไหลผานกรวยไตลงสูทอไตเขาไปเก็บไว
ที่กระเพาะปสสาวะ
2. กรวยไต (Pelvis) คือ ชองกลวงภายในที่มีรูปรางเหมือนกรวย สวนของกนกรวย
จะติดตอกับกานกรวย
3. ทอไต (Useter) มีลักษณะเปนทอออกมาจากไตทั้ง 2 ขาง เชื่อมตอกับกระเพาะ
ปสสาวะจะเปนทางผานของปสสาวะจากไตไปสูกระเพาะปสสาวะ
4. กระเพาะปสสาวะ (Urinary Bladder) เปนที่รองรับน้ําปสสาวะจากไตที่ผานมา
ทางทอไต สามารถขยายได ขับปสสาวะไดประมาณ 1 ลิตร แตถาเกิน 700 ซีซี (ลูกบาศก
เซนติเมตร) อาจเปนอันตรายได เมื่อมีน้ําปสสาวะมาอยูในกระเพาะปสสาวะมากขึ้นจะรูสึกปวด
ปสสาวะ
5. ทอปสสาวะ (Urethra) เปนทอที่ตอจากกระเพาะปสสาวะไปสูอวัยวะเพศ ซึ่งทอนี้
จะเปนทางผานของปสสาวะเพื่อที่จะไหลออกสูภายนอก ปลายทอจึงเปนทางออกของปสสาวะ
6
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบขับถายปสสาวะ
1. ดื่มน้ําสะอาด อยางนอยวันละ 6 – 8 แกว
2. ไมควรกลั้นปสสาวะนานเกินไป
3. ไมควรรับประทานอาหารรสเค็มมาก
4. ควรปองกันการเปนนิ่วในระบบทางเดินปสสาวะ โดยหลีกเลี่ยงการรับประทานผัก
ที่มีสารออกซาเลตสูง เชน หนอไม ชะพลู ผักแพว ผักกระโดน เปนตน
ิ่
5. ควรรับประทานอาหารประเภทโปรตีน เพื่อชวยลดอัตราการเกิดนวในระบบ
ทางเดินปสสาวะ
6. เมื่อมีความผิดปกติเกี่ยวกับระบบทางเดินปสสาวะควรปรึกษาแพทย
ระบบขับถายของเสียทางลําไสใหญ
ื่
การยอยอาหารจะสิ้นสุดลงบริเวณรอยตอระหวางลําไสเล็กกับลําไสใหญ เนองจาก
อาหารที่ลําไสเล็กยอยแลวจะเปนของเหลว หนาที่ของลําไสใหญครึ่งแรก คอ ดูดซึมของเหลว
ื
น้ํา เกลือแรและนาตาลกลูโคสที่ยังเหลืออยูในกากอาหาร สวนลําไสใหญครึ่งหลังจะเปนที่พัก
้ํ
กากอาหารซึ่งมีลักษณะกึ่งของแข็ง ลําไสใหญ จะขับเมือกออกมาหลอลื่นเพื่อใหอุจจาระเคลื่อน
้ํ
ื่
ไปตามลําไสใหญไดงายขึ้น ถาลําไสใหญดูดนามากเกินไป เนองจากอาหารตกคางอยูในลําไส
ใหญหลายวัน จะทําใหกากอาหารแข็ง เกิดความลําบากในการขับถาย ซึ่งเรียกวา ทองผูก
4. ระบบสืบพันธุ
ุ
การสืบพันธุเปนสิ่งที่ทําใหมนษยดํารงเผาพันธุอยูได ซึ่งตองอาศัยองคประกอบสําคัญ
เชน เพศชายและเพศหญิง แตละเพศจะมีโครงสรางของเพศ และการสืบพันธุ ซึ่งแตกตางกัน
ดังนี้
ระบบสืบพันธุของเพศชาย
อวัยวะสืบพันธุของเพศชายสวนใหญจะ
อยูภายนอกลําตัว ประกอบดวยสวนที่สําคัญ ๆ
ดังนี้
1. ลึงคหรือองคชาต (Penis) เปนอวัยวะ
สืบพันธุของเพศชาย รูปทรงกระบอกอยูดานหนา
7
ื้
ของหัวเหนา บริเวณดานหนาตอนบนถึงอัณฑะ มีลักษณะยื่นออกมา ประกอบดวยกลามเนอที่
เหนียว แตมีลักษณะนุม และอวัยวะสวนนี้สามารถยืดและหดได ที่บริเวณตอนปลายลึงคจะมี
เสนประสาทและหลอดเลือดมาเลี้ยงอยูเปนจํานวนมาก ลึงคจะแข็งตัวและเพิ่มขนาดขึ้น
ั้
ี้
ประมาณเทาตัว เนื่องมาจากการไหลคั่งของเลือดที่บริเวณนมีมาก และในขณะที่ลึงคแข็งตัวนน
ี
้ํ
จะพบวาตอมเล็ก ๆ ที่อยูในทอปสสาวะจะผลิตนาเมือกเหนยว ๆ ออกมา เพื่อชวย ในการหลอลื่น
และทําใหตัวอสุจิสามารถไหลผานออกสูภายนอกได
2. อัณฑะ (Testis) ประกอบดวย ถุงอัณฑะ เปนถุงที่หอหุมตอมอัณฑะไว มีลักษณะเปน
ั
ผิวหนงบาง ๆ สีคล้ําและมีรอยยน จะหดหรือหยอนตัวเมื่ออุณหภูมิของอากาศเปลี่ยนแปลง
เพื่อชวยรักษาอุณหภูมิภายในถุงอัณฑะใหเหมาะสมกับการสรางตัวอสุจิ ตอมอัณฑะมีอยู 2 ขาง
ื้
ทําหนาที่ผลิตเซลลสืบพันธุเพศชายหรือเชออสุจิ มีลักษณะรูปรางคลายกับไขไกฟองเล็ก ๆ ตอม
อัณฑะทั้งสองจะบรรจุอยูภายในถุงอัณฑะ
3. ทอนําตัวอสุจิ (Vas deferens) อยูเหนออัณฑะ ตอมาจากทอพักตัวอสุจิ ทอนจะเปน
ื
ี้
ชองทางใหตัวอสุจิ ไหลผานจากทอพักตัวอสุจิไปยังทอของถุงเก็บอสุจิ
ื
ํ
4. ทอพักตัวอสุจิ (Epidymis) อยูเหนอทอนาตัวอสุจิ ทอนมีลักษณะคลายรูปดวงจันทรครึ่ง
ี้
ซีก ซึ่งหอยอยูติดกับตอมอัณฑะ ประกอบดวยทอที่คดเคี้ยวจํานวนมาก เมื่อตัวอสุจิถูกสรางขึ้น
มาแลว จะถูกสงเขาสูทอนี้ เพื่อเตรียมที่จะออกมาสูทอปสสาวะ
5. ตอมลูกหมาก (Prostate gland) มีลักษณะคลายลูกหมาก เปนตอมที่หุมสวนแรก
ของทอปสสาวะไวและอยูใตกระเพาะปสสาวะ ทําหนาที่หลั่งของเหลวที่มีลักษณะคลายนม
้ํ
มีฤทธิ์เปนดางอยางออน ซึ่งขับออกไปผสมกับนาอสุจิที่ถูกฉีดเขามาในทอปสสาวะ ของเหลว
ดังกลาวนี้จะเขาไปทําลายฤทธิ์กรดจากน้ําเมือกในชองคลอดเพศหญิง เพื่อปองกันไมใหตัวอสุจิ
ถูกทําลายดวยสภาพความเปนกรดและเพื่อใหเกิดการปฏิสนธิขึ้น
ระบบสืบพันธุของเพศหญิง
อวัยวะสืบพันธุของเพศหญิงสวนใหญจะ
อยูภายในลําตัว ประกอบดวยสวนที่สําคัญๆ
ดังนี้
ั
1. ชองคลอด (Vagina) อยูสวนลางของทอง มีลักษณะเปนโพรง ผนงดานหนาของ
ั
ชองคลอดจะติดอยูกับกระเพาะปสสาวะ สวนผนงดานหลังจะติดกับสวนปลายของลําไสใหญ
8
ซึ่งอยูใกลทวารหนัก ที่ชองคลอดนั้น มีเสนประสาทมาเลี้ยงเปนจํานวนมาก โดยเฉพาะอยางยิ่ง
ที่บริเวณรอบรูเปดชองคลอด
2. คลิทอริส (Clitoris) เปนปุมเล็ก ๆ ซึ่งอยูบนสุดของรูเปดชองคลอด มีลักษณะ
เหมือนกับลึงคของเพศชายเกือบทุกอยาง แตขนาดเล็กกวาและแตกตางกันตรงที่ทอปสสาวะ
ของเพศหญิงจะไมผานผากลางคลิตอริสเหมือนกับในลึงค ประกอบดวย หลอดเลือดและ
เสนประสาทตางๆ มาเลี้ยงมากมายเปนเนื้อเยื่อที่ยืดไดหดไดและไวตอความรูสึกทางเพศ
3. มดลูก (Uterus) เปนอวัยวะที่ประกอบดวยกลามเนื้อ และมีลักษณะภายในกลวง
มีผนังหนาอยูระหวางกระเพาะปสสาวะซึ่งอยูขางหนาและสวนปลายลําไสใหญ (อยูใกลทวาร
หนัก) ซึ่งอยูขางหลังไขจะเคลื่อนตัวลงมาตามทอรังไข เขาไปในโพรงของมดลูก ถาไขไดผสมกับ
อสุจิแลวจะมาฝงตัวอยูในผนงของมดลูกที่หนาและมีเลือดมาเลี้ยงเปนจํานวนมาก ไขจะ
ั
เจริญเติบโตเปนตัวออนตรงบริเวณนี้
ิ
4. รังไข (Ovary) มีอยู 2 ตอม ซึ่งอยูในโพรงของอุงเชงกราน มีรูปรางคอนขางกลมเล็ก
ขณะที่ยังเปนตัวออนตอมรังไขจะเจริญเติบโตในโพรงของชองทองและเมื่อคลอดออกมาบางสวน
จะอยูในชองทอง และบางสวนจะอยูในอุงเชิงกราน ตอมาจะคอย ๆ เคลื่อนลดลงต่ําลงมาอยูในอุง
เชิงกราน นอกจากนี้ ตอมรังไขจะหลั่งฮอรโมนเพศหญิงออกมาทําใหไขสุก และเกิดการตกไข
5. ทอรังไข (Fallopain tubes) ภายหลังที่ไขหลุดออกจากสวนที่หอหุมแลวไขจะผาน
เขาสูทอรังไข ปลายขางหนงมีลักษณะคลายกรวยซึ่งอยูใกลกับรังไข สวนปลายอีกขางหนงนน
ึ่
ึ่
ั้
จะเรียวเล็กลงและไปติดกับมดลูก ทอรังไขจะทําหนาที่นาไขเขาสูมดลูก โดยอาศัยการพัดโบก
ํ
ิ้
ของขนที่ปากทอ ซึ่งทําหนาที่คลายกับนวมือจับไขใสไปในทอรังไขและอาศัยการหดตัวของ
กลามเนื้อเรียบ
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบสืบพันธุ
1. อาบน้ําอยางนอยวันละ 2 ครั้ง ควรเช็ดใหแหงและอยาปลอยใหอวัยวะเพศเปยกชื้น
2. ควรเลือกชุดชั้นในที่สวมใสสบายและสะอาด
3. ขับถายในหองสวมที่ถูกสุขลักษณะ และไมกลั้นปสสาวะ เพราะจะเกิดอาการติดเชื้อ
ในระบบทางเดินปสสาวะได
4. ควรใชถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ
5. ทํากิจกรรมตาง ๆ เพื่อไมใหหมกมุนในเรื่องเพศ เชน ออกกําลังกาย เลนดนตรี เปนตน
9
ิ
6. ควรประพฤติและปฏิบัติตนตามประเพณีไทย เชน การรักนวลสงวนตัว ไมชงสุกกอนหาม
เพื่อปองกันปญหาเรื่องเพศ
7. เมื่อมีความผิดปกติใด ๆ เกิดขึ้นเกี่ยวกับอวัยวะสืบพันธุ ควรรีบไปพบแพทยทันที
5. ระบบตอมไรทอ
ในรางกายของมนุษยมีตอมในรางกาย 2 ประเภท คือ
1. ตอมมีทอ (Exocrine gland) เปนตอมที่สรางสารเคมีออกมาแลวสงไปยังตําแหนงออก
้ํ
ฤทธิ์ โดยอาศัยทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ เชน ตอมนาลาย ตอมสรางเอนไซมยอยอาหาร
ตอมน้ําตา ตอมสรางเมือก ตอมเหงื่อ เปนตน
2. ตอมไรทอ (Endocrine gland) เปนตอมที่สรางสารเคมีขึ้นมาแลวสงไปออกฤทธิ์ยัง
อวัยวะเปาหมาย โดยอาศัยระบบหมุนเวียนเลือด เนองจากไมมีทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ
ื่
สารเคมีนี้เรียกวา ฮอรโมน ตอมไรทอมีอยูหลายตอมกระจายอยูในตําแหนงตางๆ ทั่วรางกาย
ฮอรโมนที่ผลิตขึ้นจากตอมไรทอมีหลายชนิด แตละชนิดทํางานแตกตางกัน โดยจะควบคุมการ
ทํางานของอวัยวะตาง ๆ อยางเฉพาะเจาะจง เพื่อใหเกิดการเจริญเติบโต กระตุนหรือยับยั้งการ
ทํางาน ฮอรโมนสามารถออกฤทธิ์ได โดยใชปริมาณเพียงเล็กนอย ตอมไรทอที่สําคัญ มี 7 ตอม
ไดแก
2.1 ตอมใตสมอง (Pituitary gland) เปนตอมไรทอ อยูตรงกลางสวนลางของ
ี้
สมอง ตอมนขับสารที่มีลักษณะขุนขาวคลายเสมหะ จึงเรียกวา ตอมพิทูอิตารี ตอมใตสมอง
ประกอบ ดวยเซลลที่มีรูปรางแตกตางกันมากชนิดที่สุด แบงออกเปน 3 สวน คือ ตอมใตสมอง
สวนหนา ตอมใตสมองสวนกลาง และตอมใตสมองสวนหลัง ตอมใตสมองทั้งสามสวนนี้ตางกันที่
โครงสราง และการผลิตฮอรโมน
2.2 ตอมไทรอยด (thyroid) มีลักษณะเปนพู 2 พู อยูสองขางของคอหอย โดยมี
เยื่อบาง ๆ เชื่อมติดตอถึงกันได ตอมนี้ถือไดวาเปนตอมไรทอที่ใหญที่สุดในรางกายมีเสนเลือดมา
หลอเลี้ยงมากที่สุด ตอมไทรอยดผลิตฮอรโมนที่สําคัญ ไดแก
2.2.1 ฮอรโมนไธรอกซิน (thyroxin hormone) ทําหนาที่ควบคุมการเผา
ผลาญสารอาหารกระตุนการเปลี่ยนไกลโคเจนไปเปนกลูโคสและเพิ่มการนํากลูโคสเขาสูเซลล
บุทางเดินอาหาร จึงเปนตัวเพิ่มระดับน้ําตาลกลูโคสในเลือด
10
ิ
2.2.2 ฮอรโมนแคลซิโทนน (Calcitonin) ทําหนาที่ลดระดับแคลเซียมใน
เลือดที่สูงเกินปกติ ใหเขาสูระดับปกติ โดยดึงแคลเซียมสวนเกินไปไวที่กระดูก
2.3 ตอมพาราไธรอยด (parathyroid gland) อยูติดกับเนื้อของตอมไธรอยดทาง
ดานหลังในคน มีลักษณะรูปรางเปนรูปไขขนาดเล็กมีสีนาตาลแดงหรือนาตาลปนเหลือง
้ํ
้ํ
ฮอรโมนที่สําคัญที่สรางจากตอมน คือ พาราธอรโมน ทําหนาที่รักษาสมดุลของแคลเซียม และ
ี้
ฟอสฟอรัสในรางกายใหคงที่ โดยทํางานรวมกับแคลซิโตนิน เนื่องจากระดับแคลเซียมในเลือด
ื้
มีความสําคัญมาก เพราะจําเปนตอการทํางานของกลามเนอประสาทและการเตนของหัวใจ
ดังนั้นตอมพาราธอรโมนจึงจัดเปนตอมไรทอที่มีความจําเปนตอชีวิต
2.4 ตอมหมวกไต (adrenal gland) อยูเหนือไตทั้ง 2 ขาง ลักษณะตอม
ี้
ื้
ทางขวาเปนรูปสามเหลี่ยม สวนทางซายเปนรูปพระจันทรครึ่งเสี้ยว ตอมนประกอบดวยเนอเยื่อ
2 ชนิด คือ อะดรีนัลคอรเทกซ และอะดีนัลเมดุลลา
2.5 ตับออน ภายในเนื้อเยื่อตับออนจะมีไอสเลตออฟแลงเกอรฮานสเปนตอมเล็ก
ื้
ๆ ประมาณ 2,500,000 ตอม หรือมีจํานวนประมาณรอยละ 1 ของเนอเยื่อ ตับออนทั้งหมด
ฮอรโมนผลิตจากไอสเลตออฟแลงเกอรฮานสที่สําคัญ 2 ชนิดคือ
2.5.1 อินซูลิน (Insulin) สรางมาจากเบตาเซลลที่บริเวณสวนกลางของไอส
้ํ
เลตออฟแลงเกอรฮานส หนาที่สําคัญของฮอรโมนนี้ คือ รักษาระดับนาตาลในเลือดใหเปนปกติ
้ํ
เมื่อรางกายมีนาตาลในเลือดสูงอินซูลินจะหลั่งออกมามากเพื่อกระตุนเซลลตับ และเซลล
กลามเนื้อนํากลูโคสเขาไปในเซลลมากขึ้น และเปลี่ยนกลูโคสใหเปนไกลโคเจนเพื่อเก็บสะสมไว
้ํ
ี้
นอกจากนอินซูลินยังกระตุนใหเซลลทั่วรางกายมีการใชกลูโคสมากขึ้น ทําใหระดับนาตาลใน
เลือดลดลงสูระดับปกติ ถากลุมเซลลที่สรางอินซูลินถูกทําลายระดับนาตาลในเลือดจะสูงกวา
้ํ
ปกติทําใหเปนโรคเบาหวาน
2.5.2 กลูคากอน (Glucagon) เปนฮอรโมนที่สรางจากแอลฟาเซลล
ซึ่งเปนเซลลอีกประเภทหนงของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส กลูคากอนจะไปกระตุนการ
ึ่
สลายตัวของไกลโคเจนจากตับและกลามเนื้อใหน้ําตาลกลูโคสปลอยออกมาในเลือดทําใหเลือดมี
กลูโคสเพิ่มขึ้น
2.6 รังไข (Ovaries) ตอมอวัยวะสืบพันธุของเพศหญิงซึ่งอยูที่รังไขจะสราง
ฮอรโมนที่สําคัญคือ เอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน
11
2.7 อัณฑะ (Testis) ตอมอวัยวะสืบพันธุของเพศชายซึ่งอยูที่อัณฑะจะสราง
ฮอรโมนที่สําคัญที่สุดคือ เทสโตสเตอโรน ซึ่งจะสรางขึ้นเมื่อเริ่มวัยหนุม
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบตอมไรทอ
1. เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชนตอรางกาย และมีปริมาณที่เพียงพอ
2. หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง อาหารขยะและอาหารที่มีรสจัด
3. ดื่มน้ําอยางนอยวันละ 6 – 8 แกว และหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล
4. อาศัยในสภาพแวดลอมที่ไมมีพิษ เพื่อปองกันผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น
5. ออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอ และพักผอนใหเพียงพอ
6. มองโลกในแงดี และหลีกเลี่ยงความเครียด
7. สํารวจความเจริญเติบโตของรางกาย โดยการชงนาหนกและวัดสวนสูง หากพบวา
ั่
้ํ
ั
ผิดปกติควรปรึกษาแพทย
6. ระบบประสาท (Nervous System)
การทํางานของระบบประสาทเปนกระบวนการที่สลับซับซอนมาก และเปนระบบที่มี
ื้
ความสัมพันธกับการทํางานของระบบกลามเนอ เพื่อใหรางกายสามารถปรับตัวใหเขากับ
สภาพแวดลอม ทั้งภายในภายนอกรางกาย ระบบประสาทนี้สามารถแบงแยกออก 3 สวน ดังนี้
1. ระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system : CNS) ประกอบดวยสมอง
และไขสันหลัง ซึ่งมีหนาที่ดังตอไปนี้
1.1 หนาที่ของสมอง
1.1.1 ควบคุมความจําความคิด การใชไหวพริบ
ื้
1.1.2 ควบคุมการเคลื่อนไหวของกลามเนอ โดยศูนยควบคุมสมองดานซาย
จะไป ควบคุมการทํางานของกลามเนื้อดานขวาของรางกาย สวนศูนยควบคุมสมองดานขวาทํา
หนาที่ควบคุมการทํางานของกลามเนื้อดานซายของรางกาย
1.1.3 ควบคุมการพูด การมองเห็น การไดยิน
1.1.4 ควบคุมการเผาผลาญอาหาร ความหิว ความกระหาย
1.1.5 ควบคุมการกลอกลูกตา การปดเปดมานตา
1.1.6 ควบคุมการทํางานของกลามเนอใหทํางานสัมพันธกัน และชวยการ
ื้
ทรงตัว
12
1.1.7 ควบคุมกระบวนการหายใจ การเตนของหัวใจ การหดตัวและขยายตัว
ของเสนเลือด
1.1.8 สําหรับหนาที่ของระบบประสาทที่มีตอการออกกําลังกายตองอาศัย
ึ
สมองสวนกลางโดยสมองจะทําหนาที่นกคิดที่จะออกกําลังกาย แลวออกคําสั่งสงไปยังสมอง
เพื่อวางแผนจัดลําดับการเคลื่อนไหว แลวจึงสงคําสั่งตอไปยังประสาทกลไก ซึ่งเปนศูนยที่จะสง
คําสั่งลงไปสูไขสันหลัง
1.2 หนาที่ของไขสันหลัง
1.2.1 ทําหนาที่สงกระแสประสาทไปยังสมอง เพื่อตีความและสั่งการ และใน
ขณะเดียวกันก็รับพลังประสาทจากสมองซึ่งเปนคําสั่งไปสูอวัยวะตาง ๆ
1.2.2 เปนศูนยกลางของปฏิกิริยาสะทอน คือ สามารถที่จะทํางานไดทันที
เพื่อปองกันและหลีกเลี่ยงอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้นกับรางกาย เชน เมื่อเดินไปเหยียบหนาม
ที่แหลมคม เทาจะยกหนีทันทีโดยไมตองรอคําสั่งจากสมอง
1.2.3 ควบคุมการเจริญเติบโตของอวัยวะตาง ๆ ที่มีเสนประสาทไขสันหลังไปสู
อวัยวะตาง ๆ
2. ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral nervous system : PNS) ประกอบดวย
2.1 เสนประสาทสมอง มี 12 คู ทอดมาจากสมองผานรูตาง ๆ ของกะโหลกศีรษะ
ทําหนาที่รับความรูสึก บางคูทําหนาที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวและบางคูจะทําหนาที่ทั้งรับ
ความรูสึกและการเคลื่อนไหว
ู
2.2 เสนประสาทไขสันหลัง มี 31 ค ถาหากเสนประสาทไขสันหลังบริเวณใด
ไดรับอันตราย จะสงผลตอการเคลื่อนไหวและความรูสึกของอวัยวะที่เสนประสาทไขสันหลัง
ตัวอยางเชน เสนประสาทไขสันหลังบริเวณเอวและบริเวณกนไดรับอันตราย จะมีผลตออวัยวะ
สวนลาง คือ ขาเกือบทั้งหมดอาจจะมีอาการของอัมพาตหมดความรูสึกและเคลื่อนไหวไมได
2.3 ระบบประสาทอัตโนมัติ สวนใหญจะทําหนาที่ควบคุมการทํางานของอวัยวะ
ภายในและทํางานอยูนอกอํานาจจิตใจ
การดูแลปองกันความผิดปกติของระบบประสาท
1. ตรวจรางกายเกี่ยวกับระบบประสาทอยางสม่ําเสมอ
2. รับประทานอาหารที่มีประโยชนตอรางกายและอาหารที่ชวยบํารุงสายตา
3. ไมควรรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอลและน้ําอัดลม
13
4. การใชสายตาควรมีแสงสวางเพียงพอ เชน การอานหนังสือ การดูโทรทัศนเปนตน
5. การทํางานหนาจอคอมพิวเตอร ควรมีการหยุดพักเปนระยะ ๆ เพื่อไมใหรางกาย
และตาเกิดอาการเมื่อยลา
6. พักผอนใหเพียงพอ และออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอ
7. ทํากิจกรรมเพื่อคลายความเครียด เชน เลนดนตรี รองเพลง การทํางานอดิเรก
การนั่งสมาธิ เปนตน
8. หากมีอาการผิดปกติเกี่ยวกับระบบประสาทควรรีบปรึกษาแพทยทันที
เรื่องที่ 2 การวางแผนและปฏิบัติตนเพื่อการเสริมสรางพัฒนาการดานสุขภาพของ
ตนเองและครอบครัว
หลักการของกระบวนการสรางเสริมและดํารงประสิทธิภาพการทํางานของระบบ
ตางๆ ในรางกาย มีแนวทางในการปฏิบัติ ดังน ี้
1. รักษาอนามัยสวนบุคคล
2. บริโภคอาหารใหถูกตองและเหมาะสม
3. ออกกําลังกายสม่ําเสมอ
4. ทําจิตใจใหราเริงแจมใสอยูเสมอ
5. หลีกเลี่ยงอบายมุขและสิ่งเสพติดใหโทษ
6. ตรวจเช็ครางกายอยูเสมอ
การวางแผนเสริมสรางพัฒนาการดานสุขภาพของตนเองและครอบครัว
ั้
การที่จะมีสุขภาพดีไดนน ไมวาจะเปนสุขภาพของตนเองหรือของบุคคลในครอบครัว
ไมใชเปนสิ่งเกิดขึ้นไดดวยความบังเอิญหากแตจําเปนที่จะตองมีการวางแผนในการดูแลสุขภาพ
ลวงหนาซึ่งจะชวยใหเกิดผลดี ดังนี้
ิ
ี
1. สามารถที่จะกําหนดวิธีการ หรือเลือกรูปแบบที่เหมาะสมกับการดําเนนชวิตของ
ตัวเราเองหรือบุคคลในครอบครัวไดอยางเหมาะสม
2. สามารถที่จะกําหนดชวงเวลาในการดูแลสุขภาพไดอยางเหมาะสม อาจจะมีกิจกรรมการ
ออกกําลังกายในชวงเชาหรือในบางครอบครัวอาจจะมีเวลาวางในชวงเย็น ก็อาจจะกําหนด
กิจกรรมการสงเสริมสุขภาพในชวงเย็นก็ไดหรืออาจจะกําหนดชวงเวลาในการตรวจสุขภาพ
ประจําปของบุคคลในครอบครัวไดอยางเหมาะสม
14
3. เปนการเฝาระวังสุขภาพทั้งของตนเองและบุคคลในครอบครัว ไมใหปวยดวยโรคตาง ๆ
นับวาเปนการสรางสุขภาพ ซึ่งจะดีกวาการที่จะตองมาซอมสุขภาพ หรือการรักษาพยาบาลใน
ภายหลัง
ื่
4. ชวยในการวางแผนเรื่องของเศรษฐกิจและการเงินในครอบครัว เนองจากไมตองใช
จายเงินไปในการรักษาพยาบาล
5. สงเสริมสุขภาพทั้งของตนเองและบุคคลในครอบครัว
6. ทําใหคุณภาพชีวิตทั้งของตนเองและสมาชิกในครอบครัวดีขึ้น
การปฏิบัติตนเพื่อการเสริมสรางพัฒนาการของตนเองและครอบครัว
1. ออกกําลังกายสม่ําเสมอ ปฏิบัติอยางนอย 2-3 ครั้งใน 1 สัปดาห แตละครั้งใชเวลาใน
การออกกําลังกายไมนอยกวา 30 นาที ใหปฏิบัติตามหลักของการออกกําลังกาย โดยยึดหลัก
ั
หนก นาน บอย จะเปนการออกกําลังกายที่ดีมาก การออกกําลังกายตองปฏิบัติตาม
ความสามารถของบุคคล ตามวัย ตามความ เหมาะสม ทั้งเวลา สถานที่ เพศ วัย การออก
กําลังกายจะชวยใหเกิดประโยชนตอการทํางานของระบบตางๆ ในรางกาย สงผลใหสุขภาพ
แข็งแรง
2. รับประทานอาหารตองใหครบ 5 หมูและเหมาะสมกับวัย โดยเฉพาะวัยที่กําลังเติบโต
มีการพัฒนาทางรางกาย ควรรับประทานอาหารใหเพียงพอ เชน วัยรุนยังอยูในวัยของการ
เจริญเติบโตและตองออกกําลังกาย จึงตองชดเชยดวยคารโบไฮเดรต สรางเสริม
การเจริญเติบโตดวยอาหารประเภท โปรตีน
3. พักผอนใหเพียงพอ ระยะเวลาในการนอนหลับพักผอนของแตละวัย มีความแตกตาง
เชน วัยเด็ก ตองพักผอนนอนหลับใหมาก ๆ ในวัยผูใหญ การนอนอาจนอยลงแตตองไมนอยกวา
6-8 ชวโมง และชวงของการนอนหลับใหหลับสนทเพื่อใหการหลั่งของสารแหงความสุข
ิ
ั่
อยางเต็มที่ ใชเวลาวางในวันหยุดทํากิจกรรมหรือไปเที่ยวพักผอนยังสถานที่ทองเที่ยวรวมกับ
ครอบครัว เพื่อผอนคลายและสรางสัมพันธภาพในครอบครัว
4. เห็นความสําคัญของการตรวจสุขภาพรางกายและไดรับการตรวจสุขภาพรางกาย
อยางนอยปละ 1 ครั้ง และในการตรวจสุขภาพรางกาย ตองตรวจทุกระบบอยางละเอียด เชน
การตรวจเลือด เพื่อตรวจหา ความผิดปกติในเลือด การตรวจปสสาวะ การตรวจมวลกระดูกใน
วัยผูใหญ ตรวจการทํางานของระบบ สําคัญๆ ในรางกาย
15
5. หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงตอรางกาย โดยเฉพาะพฤติกรรมเสี่ยงที่กอใหเกิดอันตราย
ตอตนเอง ในชวงการเปนวัยรุน เชน การสูบบุหรี่ การดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล การสําสอน
ทางเพศ ตลอดจนการทดลองหรือใกลชิดกับผูที่ติดสารเสพติด
6. อยูในสิ่งแวดลอมที่ดี ซึ่งเราสามารถหลีกเลี่ยง หรือเลือกที่จะอยูในบริเวณที่มี
สิ่งแวดลอมที่ดีได เพราะสิ่งแวดลอมมีผลกระทบตอสุขภาพ การมีที่อยูอาศัยที่ปราศจากพาหะ
นําโรค เชน ไขเลือดออก อุจจาระรวง การที่เราอยูในบริเวณที่มีสิ่งแวดลอมดี สะอาด ทําใหเรา
มีอากาศหรือสถานที่ผักผอนหยอนใจที่ดี มี น้ําสะอาดบริโภค มีหองน้ํา หองสวมที่ดี ปราศจาก
ขยะมูลฝอย จะทําใหสุขภาพของเราดีไปดวย การจัดเก็บสิ่งของเครื่องใชใน บานใหเปนระเบียบ
เรียบรอย ทําความสะอาดบาน ควรทําอยางสม่ําเสมอ เพื่อไมใหเปนที่อยูของแมลงสาบ หรือ
ทําใหเกิดโรคภูมิแพ หอบหืดและโรคในระบบทางเดินอาหาร
16
กิจกรรมทายบทที่ 1
กิจกรรมที่ 1 จงตอบคําถามตอไปนี้
1. จงบอกโครงสรางของระบบอวัยวะในรางกายมา 1 ระบบ พรอมทั้งยกตัวอยางวิธีการดูแล
ปองกันความผิดปกติของระบบอวัยวะนั้น ๆ
2. จงอธิบายวิธีการเสริมสรางและดํารงประสิทธิภาพของระบบอวัยวะในรางกาย
กิจกรรมที่ 2 จงเลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว
1. ถาถุงน้ําดีถูกตัดออก ขอใดจะเกิดผลกระทบตอระบบทางเดินอาหารอยางไร
ก. เบื่ออาหาร
ข. อาหารไขมันไมถูกยอย
ค. ไมสามารถสรางเอนไซมไลเปสได
ง. เปนแผลที่กระเพาะอาหารและลําไส
2. ขอใดเปนการดูแลปองกันความผิดปกติของระบบขับถายปสสาวะ
ก. ไมควรกลั้นปสสาวะนานเกินไป
ข. ดื่มน้ําสะอาด อยางนอยวันละ 6 – 8 แกว
ค. หลีกเลี่ยงการรับประทานผักที่มีสารออกซาเลตสูง
ง. ถูกทุกขอ
3. หากทานมีปญหาเกี่ยวกับระบบยอยอาหาร ไมควร ปฏิบัติอยางไร
ก. เคี้ยวอาหารใหละเอียด
ข. ถายอุจจาระใหเปนเวลาและสม่ําเสมอ
ค. รับประทานอาหารที่สะอาด และปรุงสุกใหม ๆ
ง. รับประทานอาหารพร่ําเพรื่อ จุกจิก และทานใหตรงเวลา
4. ขอใดคือหนาที่ของถุงอัณฑะ
ก. สรางฮอรโมน
ข. สรางตัวอสุจิ
ค. เปนที่พักอสุจิ
ง. ทําใหตัวอสุจิสามารถไหลผานออกสูภายนอกได
17
5. ขอใดไมใช หลักการของกระบวนการสรางเสริมและดํารงประสิทธิภาพการทํางานของระบบ
ตาง ๆ ในรางกาย
ก. รักษาอนามัยสวนบุคคล
ข. ออกกําลังกายสม่ําเสมอ
ค. รับประทานยาบํารุงรางกาย
ง. บริโภคอาหารใหถูกตองและเหมาะสม
18
บทที่ 2
ปญหาเพศศึกษา
สาระสําคัญ
มีความรูความเขาใจเกี่ยวกับปญหาทางเพศ มีทักษะในการสื่อสารและตอรองเพื่อทํา
ความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศได สามารถอธิบายวิธีการจัดการกับอารมณและความ
ื่
ตองการทางเพศไดอยางเหมาะสม เขาใจถึงความเชอที่ผิดเกี่ยวกับเรื่องเพศที่สงผลตอสุขภาพ
ทางเพศ อิทธิพลของสื่อที่สงผลใหเกิดปญหาทางเพศ ตลอดจนเรียนรูถึงกฎหมายที่เกี่ยวของ
กับการลวงละเมิดทางเพศ และกฎหมายคุมครองเด็กและสตรี
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. บอกชื่อหนวยงานที่ใหความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศได
2. อธิบายขั้นตอนการสื่อสารเพื่อหาความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศ
3. อธิบายการจัดการกับอารมณและความตองการทางเพศไดอยางเหมาะสม
4. วิเคราะหความเชื่อผิด ๆ เรื่องเพศที่สงผลตอสุขภาพทางเพศ
5. วิเคราะหสถานการณสมมุติปญหาทางเพศที่ไดรับอิทธิพลจากสื่อตาง ๆ ได
6. ระบุกฎหมายที่เกี่ยวของกับการลวงละเมิดทางเพศ และกฎหมายคุมครองเด็ก
และสตรี
ขอบขายเนื้อหา
เรื่องที่ 1 การสื่อสาร ตอรองและการขอความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศ
เรื่องที่ 2 การจัดการกับอารมณ และความตองการทางเพศ
เรื่องที่ 3 ความเชื่อที่ผิด ๆ ทางเพศที่สงผลตอสุขภาพทางเพศ
เรื่องที่ 4 อิทธิพลของสื่อตาง ๆ ที่สงผลใหเกิดปญหาทางเพศ
เรื่องที่ 5 กฎหมายที่เกี่ยวของกับการละเมิดทางเพศและกฎหมายคุมครองเด็ก และสตรี
19
เรื่องที่ 1 การสื่อสาร ตอรองและการขอความชวยเหลือเกี่ยวกับปญหาทางเพศ
แหลงบริการที่ใหความชวยเหลือปญหาจากการมีเพศสัมพันธในปจจุบัน มีหลาย
หนวยงานที่เขามาดําเนินงานในดานนี้ ซึ่งเปนบริการที่ดี เชื่อถือได และอํานวยประโยชนในการ
ํ
ใหความรู ความเขาใจที่ถูกตอง หรือแนะนาใหคําปรึกษาสําหรับนาไปใชแกปญหาจากการมี
ํ
เพศสัมพันธ ดังนี้
1. คลินิกใหบริการปรึกษาปญหาสุขภาพ (คลินิกนิรนาม) ในกรุงเทพมหานคร และ
ปริมณฑล ไดแก (1) กองกามโรค 0 2286 0108, 0 2286 0531, 0 2285 6382 ตอ 41
(2) หนวยกามโรคและโรคเอดส นางเลิ้ง 0 2281 0651, 0 2281 7398 (3) หนวย
กามโรคและโรคเอดสบานชีวี 0 2245 7194 (4) หนวยกามโรคและโรคเอดสพระปนเกลา
0 2460 1449 (5) หนวยกามโรคและโรคเอดส ทาเรือ 0 2249 2141,
0 2249 7574 (6) หนวยกามโรคและโรคเอดสวชิระ 0 2243 0151 ตอ 2631 (7) หนวย
กามโรคและโรคเอดส บางเขน 0 2521 0819, 0 2972 9609 ตอ 30 (8) โรงพยาบาล
บําราศนราดูร 0 2590 3737, 0 2590 3506, 0 2590 3510 (9) คลินิกนิรนามสภากาชาดไทย
0 2256 4107 9 หรือโรงพยาบาล/ศูนยบริการสาธารณสุขของรัฐทั่วประเทศ
2. คลินิกใหบริการปรึกษาปญหาสุขภาพ (คลินิกนิรนาม) ในตางจังหวัด ไดแก หนวย
ั
กามโรคและโรคเอดสสํานกงานสาธารณสุขจังหวัด ศูนยหนวยงานกามโรคและโรคเอดส
ั
สํานกงานควบคุมโรคติดตอ ศูนยสงเสริมสุขภาพเขต หรือโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวง
สาธารณสุขของรัฐทั่วประเทศ
3. หนวยบริการปรึกษาปญหาที่เกิดขึ้นจากการมีเพศสัมพันธทางโทรศัพท ไดแก (1)
มูลนิธิศูนยฮอตไลน 0 2277 7699, 0 2277 8811 (ฟรี) (2) โครงการเขาถึงเอดส 0
2372 2222 ทุกวัน เวลา16.00-20.00 น. (3) โรงพยาบาลบําราศนราดูร 0 2590 3737,
ุ
0 2590 3506, 0 2590 3510 ในวันจันทร - ศกร เวลา 8.30 - 16.30 น. (4) สมาคมวางแผน
ครอบครัวแหงประเทศไทย 0 2245 7382 5, 0 2245 1888 ในวันจันทร - ศุกร เวลา
9.00 - 17.00 น. และวันเสาร - อาทิตย เวลา 9.00 - 15.00 น. และ (5) สายดวนชวนรูเอดส
1654, 0 2219 2400 (ระบบโทรศัพทอัตโนมัติ)
4. หนวยงานบริการดานสวัสดิการและสังคมสงเคราะห จะใหคําปรึกษาและ
หาแนวทางแกไขปญหาแกผูที่ไดรับความเดือดรอนจากการมีเพศสัมพันธที่ไมถูกตองเหมาะสม
เชน หญิงที่ถูกขมขืน การตั้งครรภไมพึงประสงค เด็กถูกทอดทิ้ง ดังนี้
20
4.1 ดานการศึกษา ไดแก (1) มูลนิธิราชประชาสมาสัยในพระบรมราชูปถัมภ
ิ
0 2588 3720 4 (2) กลุมปญาภิวัฒน 0 2951 0450 2 ตอ 307 และ (3) มูลนธิ
หมอเสมพริ้งพวงแกว จ.เชียงใหม 0 5343 8017
4.2 ดานที่พักอาศัยและใหการดูแล ไดแก (1) สถานสงเคราะหเด็กออนพญาไท
0 224 5635, 0 2246 4092 (2) สถานสงเคราะหเด็กบานเวียงพิงค จ.เชียงใหม
ิ
ี
0 5321 1877 (3) มูลนธิเกื้อดรุณ จ.เชยงใหม 0 5340 8424 (4) สมาคมสงเสริม
สถานภาพสตรีในพระอุปถัมภพระเจาวรวงศเธอพระองคเจาโสมสวลีพระวรราชา ทินดดามาตุ
ั
0 2929 2301 10 (5) เมอรซีเซ็นเตอร 0 2381 1821, 0 2392 7981, 0 2671 5313
(6) บานพักใจ 0 2234 2381, 0 2234 8258 (7) สวนสันติธรรม จ.ปทุมธานี
08 1212 0840, 0 2563 1203 และ (8) วัดพระบาทนาพุ จ.ลพบุรี
้ํ
08 1403 0836, 08 1406 6547, 08 1948 0634, 08 1948 3604
4.3 ดานการดูแลรักษาที่บาน ไดแก (1) องคกรหมอไรพรมแดน 0 2375 6491
ิ
(2) องคการสยามแคร 0 2539 5299, 0 2530 5902 และ (3) มูลนธิดวงประทีป
0 2671 4045-8
ี
4.4 ดานการสงเคราะหเงินและทุนประกอบอาชพ ไดแก (1) กรมประชาสงเคราะห
0 2281 3199, 0 2281 3517, 0 2281 3767 (2) กองสวัสดิการและคุมครองแรงงาน
0 2221 7587, 0 2223 1689 (3) สํานกงานประชาสงเคราะหจังหวัดทุกจังหวัดและ
ั
สํานักงานสวัสดิการและคุมครอง แรงงานจังหวัดทุกจังหวัด
เรื่องที่ 2 การจัดการกับอารมณและความตองการทางเพศ
ถึงแมวาอารมณทางเพศเปนเพียงอารมณหนึ่ง ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นแลวหายไปได แตถาหาก
ไมรูจักจัดการกับอารมณเพศแลว อาจจะทําใหเกิดการกระทําที่ไมถูกตอง กอใหเกิดความเสียหาย
เดือดรอนแกตนเองและผูอื่น ดังนั้นผูเรียนควรจะไดเรียนรูถึงวิธีการจัดการกับอารมณทางเพศอยาง
เหมาะสม ไมตกเปนทาสของอารมณเพศ ซึ่งการจัดการกับอารมณทางเพศอาจแบงตามความ
รุนแรงไดเปน 3 ระดับ ดังนี้
ระดับที่ 1 การควบคุมอารมณทางเพศ อาจทําได 2 วิธี คือ
1. การควบคุมจิตใจตนเอง พยายามขมใจตนเอง มิใหเกิดอารมณทางเพศได หรือถาเกิด
อารมณทางเพศใหพยายามขมใจไว เพื่อใหอารมณทางเพศคอยๆ ลดลงจนสูสภาพอารมณที่ปกติ
21
2. การหลีกเลี่ยงจากสิ่งเรา สิ่งเราภายนอกที่ยั่วยุอารมณทางเพศหรือยั่วกิเลสยอมทําให
เกิดอารมณทางเพศได ดังนน การตัดไฟเสียแตตนลม คือหลีกเลี่ยงจากสิ่งเราเหลานนเสียจะ
ั้
ั้
ชวยใหไมเกิดอารมณได เชน ไมดูสื่อลามกตาง ๆ ไมเที่ยวกลางคืน เปนตน
ระดับที่ 2 การเบี่ยงเบนอารมณทางเพศ
ถาเกิดอารมณทางเพศจนไมอาจควบคุมไดควรใชวิธีการเบี่ยงเบนใหไปสนใจสิ่งอื่น
แทนที่จะหมกมุนอยูกับอารมณทางเพศ เชน ไปออกกําลังกาย ประกอบกิจกรรมนนทนาการ
ั
ตางๆ ใหสนุกสนาน เพลิดเพลิน ไปทํางานตางๆ เพื่อใหจิตใจมุงที่งาน ไปพูดคุยสนทนากับคน
อื่น เปนตน
ระดับที่ 3 การปลดปลอยหรือระบายอารมณทางเพศ
ถาเกิดอารมณทางเพศระดับมากจนเบี่ยงเบนไมได หรือสถานการณนนอาจทําใหไมมี
ั้
โอกาสเบี่ยงเบน อารมณทางเพศก็ปลดปลอย หรือระบายอารมณทางเพศดวยวิธีการที่
เหมาะสมกับสภาพของวัยรุนซึ่งสามารถทําได 2 ประการ คือ
1. การฝนเปยก (Wet Dream) ในเพศชาย ซึ่งการฝนนี้เราไมสามารถบังคับใหฝนหรือ
ไมใหฝนได แตจะเกิดขึ้นเองเมื่อเราสนใจหรือมีความรูสึกในทางเพศมากจนเกินไปหรืออาจเกิด
้ํ
การสะสมของน้ําอสุจิมีมากจนลนถุงเก็บนาอสุจิ ธรรมชาติจะระบายนาอสุจิออกมาโดยการให
้ํ
ฝนเกี่ยวกับเรื่องเพศจนถึงจุดสุดยอด และมีการหลั่งน้ําอสุจิออกมา
2. การสําเร็จความใครดวยตนเอง หรืออาจเรียกอีกอยางหนึ่งวาการชวยเหลือตัวเอง
(Masturbation) ทําไดทั้งผูหญิงและผูชาย ซึ่งผูชายแทบทุกคนมักมีประสบการณในเรื่องนแต
ี้
ผูหญิงนนมีเปนบางคนที่มีประสบการณในเรื่องน การสําเร็จความใครดวยตนเองเปนเรื่อง
ี้
ั้
ธรรมชาติของคนเรา เมื่อเกิดอารมณทางเพศจนหยุดยั้งไมได เพราะการสําเร็จความใครดวย
ตนเองไมทําใหตนเอง และผูอื่นเดือดรอน
เรื่องที่ 3 ความเชื่อที่ผิดๆ ทางเพศที่สงผลตอสุขภาพทางเพศ
ความคิดผิด ๆ นั้น ความจริงเปนแคความคิดเทานั้น ถายังไมไดกระทํา ยอมไมถือวาเปน
ั้
ความผิด เพราะการกระทํายังไมเกิดขึ้น โดยเฉพาะความเชื่อผิด ๆ เกี่ยวกับเรื่องเพศนน ถาคิดใหม
ทําใหม ก็จะไมเกิดผลรายในการดําเนนชีวิตประจําวัน ความเขาใจผิด ๆ ทางเพศ ที่องคการ
ิ
อนามัยโลกไดตีพิมพไว มีดังนี้
22
1. ผูชายไมควรแสดงอารมณและความรูสึกเกี่ยวกับความรัก
คําสั่งสอนในอดีตที่วา ผูชายไมควรแสดงอารมณและความรูสึกเกี่ยวกับความรักใหออก
นอกหนา ไมอยางนั้นจะไมเปนชายสมชาย ผูชายจึงแสดงออกถึงความรักผานการมีเพศสัมพันธ
จนเหมือนวาผูชายเกิดมาเพื่อจะมีเซ็กส ทั้งๆ ที่ตองการจะระบายความรักออกไปเทานนเอง
ั้
แทจริงแลว ผูชายสามารถจะแสดงอารมณรักออกมาทางสีหนาแววตา การกระทําอะไรตอมิ
อะไรได
2. การถูกเนื้อตองตัวจะนําไปสูการมีเซ็กส
เพราะความเชื่อที่วา ถาผูหญิงยอมใหผูชายถูกเนื้อตองตัวแลว แสดงวาตัวเองมีใจกับเขา
ั้
เขาจึงพยายามตอไปที่จะมีสัมพันธสวาทที่ลึกซึ้งกวานนกับเธอ เปนความเขาใจผิด เพราะ
ั้
บางครั้งผูหญิงแคตองการความอบอุน และประทับใจกับแฟนของเธอเทานน โดยไมไดคิดอะไร
ั้
เลยเถิดไปขนาดนน การจับมือกัน การโอบกอดสัมผัสกายของกันและกัน แทที่จริงเปนการ
ถายทอดความรักที่บริสุทธิ์ ที่สามารถจะสัมผัสจับตองได โดยไมจําเปนจะตองมีการรวมรักกัน
ตอไปเลย และไมควรที่ฝายใดฝายหนึ่ง จะกดดันใหอีกฝายตอง มีเซ็กสดวย
3. การมีเพศสัมพันธที่รุนแรงจะนําไปสูการสุขสมที่มากกวา
ความเชื่อที่วาผูชายที่มีพละกําลังมาก ๆ จะสามารถมีเพศสัมพันธกับหญิงสาวไดรวดเร็ว
รุนแรง และทําใหเธอไปถึงจุดสุดยอดไดงาย รวมทั้งมีความเขาใจผิดเสมอ ๆ วาอาวุธประจํากาย
ของฝายชายที่ใหญเทานั้นที่จะทําใหผูหญิงมีความสุขได แทจริงแลว การมีสัมพันธสวาทที่อบอุน
เนิ่นนานเขาใจกัน ชวยกันประคับประคองความรักได
4. การมีความสัมพันธทางเพศก็คือการรวมรัก
การรวมรักเปนการแสดงความรักผานภาษากาย เปนสัมผัสรักที่คนสองคนถายทอดใหแก
กันจากการสัมผัสทางผิวกายสวนไหนก็ไดไมใชเฉพาะสวนนั้นเทานั้น
5. ผูชายควรเปนผูนําในการรวมรัก
คนทั่วไปมักจะคิดเสมอ ๆ วาการจะมีอะไรกันนั้นผูชายตองเปนคนกระทํา และผูหญิงเปน
ั้
ฝายรองรับการกระทํานนแทจริงแลวการรวมรักเปนกระบวนการที่คนสองคนสามารถ
ปรับเปลี่ยนเปนฝายนํา ในการกระทําไดโดยเสมอภาคซึ่งกันและกัน
6. ผูหญิงไมควรจะเปนฝายเริ่มตนกอน
เซ็กสเปนการสื่อสาร 2 ทางระหวางคน 2 คน ที่จะรวมมือกันบรรเลงบทเพลงแหงความ
พิศวาส ซึ่งตองผลัดกันนาผลัดกันตามและตองชวยกันโล ชวยกันพายนาวารักไปยังจุดหมาย
ํ
ปลายทางแหงความสุขสมรวมกัน
23
7. ผูชายนึกถึงแตเรื่องเซ็กสตลอดเวลา
มีคํากลาวผิดๆ ที่พูดกันตอเนื่องมาวา ผูชายนึกถึงแตเรื่องของการมีเพศสัมพันธที่เรียกกัน
สั้นๆ วาเซ็กส อยูตลอด ทั้ง ๆ ที่ความเปนจริงคือ ผูชายไมไดคิดถึงเรื่องเซ็กสอยูตลอดเวลา
ั
เขาคิดถึงเรื่องอื่นอยูเหมือนกัน ไมวาจะเปนเรื่องงาน เรื่องครอบครว เพียงแตผูชายพรอมจะมี
เซ็กสเสมอและไมไดหมายความวา เมื่อเขาพรอมที่จะมีเซ็กสแลว เขาจําเปนจะตองมีเสมอไป
8. ผูหญิงตองพรอมเสมอที่จะมีเซ็กสเมื่อสามีตองการ
ในยุคปจจุบันผูชายและผูหญิงเทาเทียมกัน การจะมีเซ็กสกันก็เปนกิจกรรมรวมที่
คนสองคนจะตองใจตรงกันกอน ไมใชแคฝายใดฝายหนึ่งตองการแลวอีกฝายจะตองยอม
9. เซ็กส เปนเรื่องธรรมชาติไมตองเรียนรู
ํ
ผูเฒาผูแกมักจะพยายามพูดเสมอ ๆ วา เพศศึกษาไมสําคัญ ทาไมรุนกอน ๆ ไมตอง
ั
เตรียมตัวในการเรียนรูเลย แตการเตรียมตัวที่ดียอมมีชยไปกวาครึ่ง เรื่องราวเกี่ยวกับ
ความสัมพันธของคนสองคนก็เชนกัน สามารถเรียนรูวิธีการที่จะเพิ่มความสุขใหแกกันและกันได
กอนที่จะเกิดเหตุการณนั้น
เรื่องที่ 4 อิทธิพลของสื่อตาง ๆ ที่สงผลใหเกิดปญหาทางเพศ
ปจจุบันสื่อมีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิตทุกดานรวมถึงดานปญหาทางเพศดวย เพราะสื่อมี
ผลตอพฤติกรรมการตัดสินใจของคนในสังคม ทุกคนจึงตองบริโภคขาวสารอยูตลอดเวลา เชน
็
การชมรายการขาวทางทีวีทุกเชา การอานหนังสือพิมพ หรือเลนอินเตอรเนต ซึ่งบางคนอาจจะ
ใชบริการรับขาวสารทาง SMS เปนตน สื่อจึงกลายเปนสิ่งที่มีอิทธิพลตอความคิดและความรูสึก
และการตัดสินใจที่สําคัญของคนในสังคมอยางหลีกเลี่ยงไมได
จากปจจัยดังกลาวอิทธิพลของสื่อจึงยอมที่จะกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงไดในทุกๆ
ภาคสวนของสังคมไมวาจะเปนสังคมเมืองหรือแมแตในสังคมชนบทก็ตาม ซึ่งการเปลี่ยนแปลง
นั้นยอมที่จะเกิดขึ้นไดทั้งทางที่ดีขึ้นและทางที่แยลง และสิ่งสําคัญสื่อคือสิ่งที่มีอิทธิพลโดยตรง
ั
ตอทุก ๆ คนในสังคมไมวาจะเด็ก วัยรุนหรือกระทั่งผูใหญ อิทธิพลของสื่อที่นบวันจะรุนแรงมาก
ื่
ขึ้น ไมวาจากสภาพเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงของสังคม เนองมาจากความพยายามในการ
พัฒนาประเทศใหมีความเจริญกาวหนาในดานตาง ๆ เพื่อใหทัดเทียมกับนานาประเทศ
กอใหเกิดวัฒนธรรมที่หลั่งไหลเขามาในประเทศไทย โดยผานสื่อทั้งวิทยุ โทรทัศน สิ่งพิมพและ
ํ
็
อินเตอรเนต สื่อจึงกลายเปนสิ่งที่มีอิทธิพลตอการดําเนนชวิต และนาพาไปสูปญหาและ
ี
ิ
ผลกระทบหลาย ๆ ดาน ของชวิตแบบเดิม ๆ ซึ่งลวนมาจากการรับสื่อและอิทธิพลสื่อยังทําให
ี
24
เกิดพฤติกรรมเลียนแบบ เชน ขาวอาชญากรรม ภาพยนตรหรือละครที่เนอหารุนแรง ตอสูกัน
ื้
ตลอดจนสื่อลามกอนาจาร ซึ่งสงผลใหเด็กและคนที่รับสื่อ จิตนาการตามและเกิดการ
เลียนแบบ โดยจะเห็นไดจากการที่เด็กหรือคนที่กออาชญากรรมโดยบอกวาเลียนแบบมาจาก
ั่
หนง จากสื่อตาง ๆ แมกระทั่งการแตงกายตามแฟชนของวัยรุน การใชความรุนแรงในการ
ั
แกปญหา ความรุนแรงทางเพศ ที่เกิดขึ้นอยูในสังคมไทยขณะนี้สวนใหญเปนผลมาจากอิทธิพล
ของสื่อ
ิ
สื่อมวลชนจึงมีความสําคัญอยางยิ่งตอการเขาไปมีบทบาทและมีอิทธิพลตอการดําเนน
ชีวิตของคนในสังคม มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นตลอดเวลา บางสิ่งเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว
แตบางสิ่งคอย ๆ จางหายไปทีละเล็กละนอย จนหมดไปในที่สุด เชน การที่ประเทศกาวหนาทาง
เทคโนโลยีการสื่อสารทําใหขนบธรรมเนยมวัฒนธรรมคนไทย ทั้งสังคมเมืองและสังคมชนบท
ี
มีการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว แตจากการที่เราไมสามารถปฏิเสธการรับขาวสาร ความบันเทิง
จากสื่อได แตเราสามารถเลือกรับสื่อที่ดีมีประโยชน ไมรุนแรงและไมผิดธรรมนองคลองธรรมได
เรื่องที่ 5 กฎหมายที่เกี่ยวของกับการลวงละเมิดทางเพศและกฎหมายคุมครองเด็กและ
สตรี
คดีความผิดเกี่ยวกับเพศ โดยเฉพาะความผิดฐานขมขืนกระทําชาเรา ถือเปนความผิด
ํ
ที่รุนแรงและเปนที่หวาดกลัวของผูหญิงจํานวนมาก รวมทั้งผูปกครองของเด็ก ไมวาจะเปน
เด็กหญิงหรือเด็กชาย ยิ่งปจจุบันจากขอมูลสถิติตาง ๆ ทําใหเราเห็นกันแลววา การลวงละเมิด
ทางเพศนั้นสามารถเกิดขึ้นไดกับคนทุกเพศ ทุกวัย กฎหมายที่บัญญัติไวเพื่อคุมครองผูหญิงและ
ผูเสียหายจากการลวงละเมิดทางเพศมีบัญญัติอยูในลักษณะความผิดเกี่ยวกับเพศ ดังนี้
มาตรา 276 ผูใดขมขืนกระทําชําเราหญิงซึ่งมิใชภริยาตน โดยขูเข็ญประการใดๆ โดยใช
กําลังประทุษราย โดยหญิงอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวา
ตนเปนบุคคลอื่น ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสี่ปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแต แปดพันบาทถึงสี่หมื่น
บาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกได กระทําโดยมีหรือใชอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือ
โดยรวมกระทําความผิดดวยกัน อันมีลักษณะเปนการโทรมหญิงตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาป
ถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตสามหมื่นถึงสี่หมื่นบาทหรือจําคุกตลอดชีวิต
มาตรา 277 ผูใดกระทําชําเราเด็กหญิงอายุไมเกินสิบหาป ซึ่งมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิง
นั้นจะยินยอมหรือไมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสี่ปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตแปดพันบาท
ถึงสี่หมื่นบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กหญิงอายุยังไมถึงสิบ
25
สามป ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตเจ็ดปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นสี่พันบาทถึงสี่หมื่นบาท
ี
หรือจําคุกตลอดชวิต ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกหรือวรรคสองไดกระทําโดยรวม
ั้
กระทําความผิดดวยกันอันมีลักษณะเปนการโทรมหญิงและเด็กหญิงนนไมยินยอม หรือได
ี
กระทําโดยมีอาวุธปนและวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวุธ ตองระวางโทษจําคุกตลอดชวิต ความผิด
ตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก ถาเปนการกระทําที่ชายกระทํากับหญิงอายุต่ํากวาสิบสามป แตยัง
ุ
ั้
ั้
ไมเกินสิบหาป โดยเด็กหญิงนนยินยอมและภายหลังศาลอนญาตใหชายและหญิงนนสมรสกัน
ผูกระทําผิดไมตองรับโทษ ถาศาลอนญาตใหสมรสในระหวางที่ผูกระทําผิดกําลังรับโทษใน
ุ
ความผิดนั้นอยู ใหศาลปลอยผูกระทําผิดนั้นไป
มาตรา 277 ทวิ ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 276 วรรคแรก หรือมาตรา 277
วรรคแรก หรือวรรคสอง เปนเหตุใหผูถูกกระทํา
(1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาปถึงยี่สิบปและปรับ
ตั้งแตสามหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต
(2) ถึงแกความตาย ผูกระทําตองระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชีวิต
มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรค
สาม เปนเหตุใหผูถูกกระทํา
(1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชีวิต
(2) ถึงแกความตาย ผูกระทําตองระวางโทษประหารชีวิต
โดยสรุป การจะมีความผิดฐานกระทําชําเราได ตองมีองคประกอบความผิด ดังนี้
1. กระทําชําเราหญิงอื่นที่มิใชภรรยาตน
2. เปนการขมขืน บังคับใจ โดยมีการขูเข็ญ หรือใชกําลังประทุษราย หรือปลอมตัว
เปนคนอื่นที่หญิงชอบและหญิงไมสามารถขัดขืนได
3. โดยเจตนา
ขอสังเกต
กระทําชําเรา = ทําใหของลับของชายลวงล้ําเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงล้ํา
เขาไปเล็กนอยเพียงใดก็ตามและไมวาจะสําเร็จความใครหรือไมก็ตาม
การขมขืน = ขมขืนใจโดยที่หญิงไมสมัครใจ
การขมขืนภรรยาของตนเองโดยที่จดทะเบียนสมรสแลวไมเปนความผิด
การรวมเพศโดยที่ผูหญิงยินยอมไมเปนความผิด แตถาหญิงนั้นอายุไมเกิน 13 ป
แมยินยอมก็มีความผิด
26
การขมขืนกระทําชําเราผูที่อยูภายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยที่อยู
ในความดูแล ตองรับโทษหนักขึ้น
มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบุคคลอายุต่ํากวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด
ๆ โดยใชกําลังประทุษราย โดยบุคคลนนอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนไดหรือโดยทําใหบุคคล
ั้
นั้นเขาใจผิดวาตนเปนบุคคลอื่น ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสิบป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท
หรือทั้งจําทั้งปรับ
มาตรา 279 ผูใดกระทําอนาจารแกเด็กอายุไมเกินสิบหาป โดยเด็กนั้นจะยินยอมหรือไม
ก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสิบป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจํา ทั้งปรับ
ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก ผูกระทําไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการ ใด ๆ โดยใช
กําลังประทุษรายโดยเด็กนั้นอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหเด็กนนเขาใจผิดวา
ั้
ตนเปนบุคคลอื่น ตองระวางโทษจําคุก ไมเกินสิบหาป หรือปรับไมเกินสามหมื่นบาท หรือทั้งจํา
ทั้งปรับ
มาตรา 280 ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 278 หรือ มาตรา 279 เปนเหตุให
ผูถูกกระทํา
(1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ตั้งแตหาปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแต
หนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท
(2) ถึงแกความตาย ผูกระทําตองระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชีวิต
การจะมีความผิดฐานทําอนาจารได ตองมีองคประกอบ คือ
1 ทําอนาจารแกบุคคลอายุเกินกวา 13 ป
2 มีการขมขู ประทุษรายจนไมสามารถขัดขืนได หรือทําใหเขาใจวาเราเปนคนอื่น
3 โดยเจตนา
ขอสังเกต
อนาจาร = การทําหยาบชาลามกใหเปนที่อับอายโดยที่หญิงไมสมัครใจ หรือโดยการ
ปลอมตัวเปนสามีหรือคนรัก การทําอนาจารกับเด็กอายุไมเกิน 13 ป แมเด็กยินยอมก็เปน
ความผิด ถาทําอนาจารกับบุคคลใดแลวบุคคลนนไดรับอันตรายหรือถึงแกความตายตองไดรับ
ั้
โทษหนักขึ้น
การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปน
ความผิดเชนเดียวกันไมวาผูกระทําจะเปนหญิงหรือชายก็ตาม ความผิดทั้งการขมขืนกระทํา
ชําเราและการกระทําอนาจารนี้ ผูกระทําจะไดรับโทษหนักขึ้นกวาที่กําหนดไวอีก 1 ใน 3
27
หากเปนการกระทําผิดแก
1. ผูสืบสันดาน ไดแก บุตร หลาน เหลน ลื่อ (ลูกของหลาน) ที่ชอบดวยกฎหมาย
2. ศิษยซึ่งอยูในความดูแล ซึ่งไมใชเฉพาะครูที่มีหนาที่สอนอยางเดียว ตองมีหนาที่ดูแล
ดวย
3. ผูอยูในความควบคุมตามหนาที่ราชการ
4. ผูอยูในความปกครอง ในความพิทักษ หรือในความอนุบาลตามกฎหมาย
นอกจากนี้ ยังมีมาตราอื่น ๆ ที่เกี่ยวของอีก ไดแก
มาตรา 282 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น เปนธุระจัดหาลอไป หรือพาไปเพื่อการ
ึ่
อนาจาร ซึ่งชายหรือหญิง แมผูนนจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหนงปถึงสิบป
ั้
และปรับตั้งแตสองพันบาทถึงสองหมื่นบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการ
กระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหาป แตยังไมเกินสิบแปดป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสาม
ปถึงสิบหาปและปรับตั้งแตหกพันบาทถึงสามหมื่นบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก
เปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหาปถึงยี่สิบป
และปรับตั้งแตหนงหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซึ่งผู
ึ่
จัดหา ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม หรือสนบสนนในการกระทํา
ุ
ั
ความผิดดังกลาวตองระวางโทษตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม แลวแต
กรณี
มาตรา 283 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น เปนธุระจัดหาลอไป หรือพาไป เพื่อการ
อนาจาร ซึ่งชายหรือหญิง โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษรายใชอํานาจครอบงํา
ผิดคลองธรรม หรือใชวิธีขมขืนใจดวยประการอื่นใด ตองระวางโทษจําคุก ตั้งแตหาปถึงยี่สิบป
และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท ถาการกระทําตามความผิดตามวรรคแรก เปนการ
กระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตเจ็ดป
ถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นสี่พันบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทําผิด
ตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแต
สิบปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแต สองหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชวิต หรือประหาร
ี
ชีวิต ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซึ่งมีผูจัดหา ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก
วรรคสอง หรือ วรรคสาม หรือสนับสนุนในการกระทําความผิดดังกลาว ตองระวางโทษตามที่
บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสามแลวแตกรณี
28
มาตรา 283 ทวิ ผูใดพาบุคคลอายุเกินสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเพื่อการอนาจาร
ึ่
แมผูนั้นจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาปหรือปรับไมเกินหนงหมื่นบาทหรือทั้ง
จําทั้งปรับ ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรก เปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป
ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกไมเกินเจ็ดปหรือปรับไมเกินหนึ่งหมื่น สี่พันบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ
ผูใดซอนเรนบุคคลซึ่งถูกพาไปตามวรรคแรกหรือวรรคสอง ตองระวางโทษตามที่บัญญัติในวรรค
แรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี ความผิดตามวรรคแรกและวรรคสาม เฉพาะกรณีที่กระทําแก
บุคคลอายุเกินสิบหาป เปนความผิดอันยอมความได
มาตรา 284 ผูใดพาผูอื่นไปเพื่อการอนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลัง
ประทุษราย ใชอํานาจครอบงํา ผิดคลองธรรมหรือใชวิธีขมขืนใจดวยประการอื่นใด ตองระวาง
ึ่
โทษจําคุกตั้งแตหนึ่งปถึงสิบปและปรับตั้งแตสองพันบาทถึงหนงหมื่นบาท ผูใดซอนเรนบุคคล
ั้
ซึ่งเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรก ตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพาไปนน ความผิดตามมาตรานี้
เปนความผิดอันยอมความได
มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูปกครอง หรือผูดูแล ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาปและปรับตั้งแตหาพัน
บาทถึงสามหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซื้อ จําหนาย หรือรับตัวเด็กซึ่งถูกพรากตามวรรคแรก ตอง
ระวางโทษเชนเดียวกับ ผูพรากนั้น ถาความผิดตามมาตรานี้ไดกระทําเพื่อหากําไร หรือเพื่อการ
อนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหาปถึงยี่สิบปและปรับ ตั้งแตหนงหมื่นบาทถึงสี่
ึ่
หมื่นบาท
มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูปกครอง หรือผูดูแล โดยผูเยาวนั้นไมเต็มใจไปดวย ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึง
สิบปและปรับตั้งแตสี่พันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซื้อ จําหนาย หรือรับตัวผูเยาวซึ่ง
ี้
ถูกพรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพรากนั้น ถาความผิดตามมาตรานไดกระทํา
เพื่อหากําไร หรือเพื่อการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาปและ
ปรับตั้งแตหาพันบาทถึงสามหมื่นบาท
มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดา
มารดา ผูปกครองหรือผูดูแลเพื่อหากําไรหรือเพื่อการอนาจาร โดยผูเยาวนนเต็มใจไปดวย
ั้
ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับตั้งแตสี่พันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดกระทํา
ทุจริต ซื้อ จําหนาย หรือรับตัวผูเยาวซึ่งถูกพรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกับ
ผูพรากนั้นผูใดจะมีความผิดฐานพรากผูเยาวความผิดนั้นจะตองประกอบดวย
29
1. มีการพรากบุคคลไปจากการดูแลของบิดามารดา ผูดูแล หรือผูปกครอง
2. บุคคลที่ถูกพรากจะเต็มใจหรือไมก็ตาม
3. ปราศจากเหตุผลอันสมควร
4. โดยเจตนา
ขอสังเกต
การพรากผูเยาว = การเอาตัวเด็กที่อายุยังไมครบบรรลุนติภาวะไปจากความดูแลของ
ิ
บิดามารดา ผูปกครอง หรือผูดูแลไมวาเด็กนั้นจะเต็มใจหรือไมก็ตาม
การพรากผูเยาวอายุไมเกิน 13 ป แตไมเกิน 18 ป โดยผูเยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูที่
รับซื้อหรือขายตัวเด็กที่พรากฯ ตองรับโทษเชนเดียวกับผูพราก ผูที่พรากฯ หรือรับซื้อเด็กที่ถูก
พรากฯ ไปเปนโสเภณี เปนเมียนอยของคนอื่น หรือเพื่อขมขืนตองรับโทษหนักขึ้น
การพรากผูเยาวอายุเกิน 13 ป แตไมเกิน 18 ป แมผูเยาวจะเต็มใจไปดวย ถานําไป
เพื่อการอนาจารหรือคากําไรเปนความผิด เชน พาไปขมขืน พาไปเปนโสเภณี เปนตน
30
กิจกรรมทายบทที่ 2
กิจกรรมที่ 1 จงตอบคําถามตอไปนี้
1. หากทานมีปญหาเรื่องสุขภาพทางเพศ และตองการรับคําปรึกษา สามารถติดตอขอรับ
คําปรึกษาไดจากที่ใดบางใหยกตัวอยางประกอบ
2. จงยกตัวอยางความเชื่อผิด ๆ เรื่องเพศที่สงผลตอสุขภาพทางเพศ พรอมแสดงความคิดเห็น
3. หากนายสมชายไดกระทําอนาจารแก ด.ญ.สมหญิง ซึ่งอายุ 13 ป ตองไดรับโทษ เชน
ใดบาง
4. นายศักดิ์ชายกระทําชําเรา นางสมศรี ซึ่งไมใชภรรยาตนเอง ตองไดรับโทษเชนใดบาง
31
บทที่ 3
อาหารและโภชนาการ
สาระสําคัญ
มีความรูความเขาใจถึงปญหา สาเหตุและการปองกันโรคขาดสารอาหาร ตลอดจน
สามารถบอกหลักการปฏิบัติตนตามหลักสุขาภิบาลดานอาหาร ไดอยางถูกตองเหมาะสมและ
สามารถจัดโปรแกรมอาหารที่เหมาะสมได
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. อธิบายปญหา สาเหตุของโรคขาดสารอาหารได
2. อธิบายอาการของโรคขาดสารอาหารได
3. บอกแนวทางการปองกันโรคขาดสารอาหารได
4. บอกหลักการและปฏิบัติตนตามหลักสุขาภิบาลอาหารไดอยางเหมาะสม
5. จัดโปรแกรมอาหารที่เหมาะสมสําหรับตนเองและครอบครัวผูสูงอายุและผูปวยได
ขอบขายเนื้อหา
เรื่องที่ 1 โรคขาดสารอาหาร
เรื่องที่ 2 หลักการสุขาภิบาลอาหาร
เรื่องที่ 3 การจัดโปรแกรมอาหารที่เหมาะสมสําหรับบุคคลกลุมตาง ๆ
32
เรื่องที่ 1 โรคขาดสารอาหาร
ประเทศไทยแมจะไดชื่อวา เปนดินแดนที่อุดมสมบูรณ มีอาหารมากมายหลากหลายชนิด
นอกจากจะสามารถผลิตอาหารพอเลี้ยงประชากรในประเทศไทยแลว ยังมากพอที่จะสงไป
ั้
จําหนายตางประเทศไดปละมากๆ อีกดวย แตกระนนก็ตาม ยังมีรายงานวาประชากรบางสวน
ของประเทศเปนโรคขาดสารอาหารอีกจํานวนไมนอย โดยเฉพาะทารกและเด็กกอนวัยเรียน
ื้
เด็กเหลานอยูในสภาพรางกายไมเจริญเติบโตเต็มที่ มีความตานทานตอโรคติดเชอต่ํา
ี้
ึ่
นอกจากนี้นิสัยโดยสวนตัวของคนไทยเปนสาเหตุหนงที่ทําใหโรคขาดสารอาหาร คนไทยเลือก
รับประทานอาหารตามรสปาก รีบรอนรับประทานเพื่อใหอิ่มทอง หรือรับประทานตามที่หามา
ึ
ได โดยไมคํานงถึงวามีสารอาหารที่ใหคุณคาโภชนาการตอรางกายครบถวนหรือไมพฤติกรรม
ี้
เหลานอาจทําใหเกิดโรคขาดสารอาการไดโดยไมรูสึกตัว การเรียนรูเกี่ยวกับสาเหตุและการ
ปองกันโรคขาดสารอาหารจะชวยใหเด็กและเยาวชนมีสุขภาพแข็งแรงเติบโตเปนผูใหญที่
สมบูรณตอไป
ดังนั้น ถารางกายของคนเราไดรับสารอาหารไมครบถวนหรือปริมาณไมเพียงพอกับความ
ตองการของรางกาย จะทําใหเกิดความผิดปกติและเกิดโรคขาดสารอาหารได
โรคขาดสารอาหารที่สําคัญและพบบอยในประเทศไทย มีดังน ี้
1. โรคลักปดลักเปด
สาเหตุ เกิดจากการรับประทานอาหารที่มีวิตามินซีไมเพียงพอ คนที่ขาดวิตามินซีมักจะ
เจ็บปวยบอย เนื่องจากมีความตานทานโรคต่ํา
ื้
อาการ ออนเพลีย เหงือกบวมแดง มีเลือดออกตามไรฟนปวดกลามเนอและปวดในขอ ถาเปน
นานๆ อาจเปนโรคโลหิตจาง
การปองกัน รับประทานอาหารที่ทีวิตามินซีใหเพียงพอ ไดแก ผลไมสดและผักสดตางๆ
เชน มะขามปอม มะเขือเทศ ฝรั่ง กลวย มะรุม ผักชี ถั่วงอก กะหล่ําปลี เปนตน
2. โรคคอพอก
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดสารไอโอดีน หรือรับประทานผักดิบที่ไปยับยั้งการทํางาน
ของสารไอโอดีน เชน ผักกะหล่ําปลี กะหล่ําดอก
อาการ ตอมไทรอยดจะบวมโต เสียงแหบ เหนื่อยงาย หายใจและกลืนอาหารลําบาก
การปองกัน รับประทานอาหารทะเลใหมาก เชน กุง หอย ปู ปลา เปนตน ถาไมสามารถหา
อาหารทะเลไดควรบริโภคเกลืออนามัย ซึ่งเปนเกลือสมุทรผสมไอโอดีนที่ใชในการประกอบ
33
ี้
อาหารแทนได นอกจากนควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีสารขัดขวางการใชไอโอดีน เชน กะหล่ําปลี
ดิบ
3. โรคขาดธาตุไอโอดีนหรือโรคเออ
สาเหตุ เกิดจากการรับประทานอาหารที่มีไอโอดีนต่ําหรืออาหารที่มีสารขัดขวางการใช
ไอโอดีนในรางกาย
อาการ พัฒนาทางรางกายและจิตใจ รางกายเจริญเติบโตชา เตี้ย แคระแกร็น สติปญญา
เสื่อม อาจเปนใบหรือหูหนวกดวย
การปองกัน รับประทานอาหารทะเลใหมาก เชน กุง หอย ปู ปลา เปนตน ถาไม
สามารถหาอาหารทะเลไดควรบริโภคเกลืออนามัย ซึ่งเปนเกลือสมุทรผสมไอโอดีน ที่ใชในการ
ประกอบอาหารแทนได นอกจากนี้ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีสารขัดขวางการใชไอโอดีน เชน พืช
ตระกูลกะหล่ําปลี ซึ่งกอนรับประทานควรตมเสียกอน ไมควรรับประทานดิบ ๆ
4. โรคตาฟาง
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดวิตามินเอ
อาการ มองไมเห็นภาพในที่มืดหรือที่มีแสงสลัว ตาสูแสงจาไมได เคืองตา น้ําตาไหล
้ํ
การปองกัน รับประทานอาหารที่มีวิตามินเอใหเพียงพอ เชน ไขแดง นามันตับปลา นม
เนย ผักใบเขียวเขมและและผักที่มีสีเลือง เชน ผักบุง ตําลึง คะนา ฟกทอง มะละกอสุก มะมวง
้ํ
สุก มะเขือเทศ โดยการรับประทานผักที่ปรุงดวยนามัน ซึ่งจะชวยในการดูดซึมวิตามินเอใน
รางกาย
5. โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก
สาเหตุ เกิดจากความตองการธาตุเหล็กสูงจากการเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยา โดยเฉพาะ
ผูหญิงที่มีประจําเดือน การไดรับธาตุเหล็กจากอาหารไมเพียงพอ การสูญเสียเลือด การเปนพยาธิ
โดยเฉพาะพยาธิปากขอ การเปนแผลในกระเพาะอาหาร เปนริดสีดวงทวาร
ั
อาการ เบื่ออาหาร ออนเพลีย หงุดหงิด มึนงง ปวดศีรษะ ผิวหนงซีด เล็บเปราะ ถาไม
รักษาจะมีผลเสียตอความจําและสมาธิในการเรียนรู
การปองกัน รับประทานอาหารที่มีวิตามินเอใหเพียงพอ เชน ไขแดง น้ํามันตับปลา นม
เนย ผักใบเขียวเขมและผักที่มีสีเหลือง เชน ผักบุง ตําลึง คะนา ฟกทอง มะละกอสุก มะมวงสุก
มะเขือเทศ โดยการรับประทานผักที่ปรุงดวยน้ํามัน ซึ่งจะชวยในการดูดซึมวิตามินเอในรางกาย
34
6. โรคกระดูกออน
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดวิตามินดีและแคลเซียม
อาการ ออนเพลีย ปวดกระดูก ขาจะคดและโคง จะเห็นปุมกระดูกนูนตามรอยตอของ
กระดูกซี่โครงดานหนา และรางกายเจริญเติบโตชา
การปองกัน รับประทานอาหารที่มีวิตามินดีและแคลเซียม ไดแก นมสดและผลิตภัณฑ
จากนม เตาหู ปลาเล็กปลานอย ผักใบเขียวเขม และควรใหรางกายไดรับแสงแดดในตอนเชา
และเย็น
7. โรคเหน็บชา
สาเหตุ เกิดจากรางกายขาดวิตามินบี 1
ื้
อาการ เบื่ออาหาร ปวดกลามเนอบริเวณนอง รูสึกชาตามปลายประสาท เชน มือเทา
ื่
ออนเพลีย เทาไมมีแรง ลุกเดินไมได และอาจมีอาการทางหัวใจ เชน หอบเหนอยงายหรือหัวใจ
วาย
การปองกัน รับประทานอาหารที่ทีวิตามินบี 1 เชน ขาวแดง ขาวซอมมือ เนื้อหมู ปลา
ไข ถวเมล็ดแหง
ั่
8. โรคปากนกกระจอก
สาเหตุ เกิดจากการรับประทานอาหารที่มีวิตามินบี 2 ไมเพียงพอ
อาการ เปนแผลหรือรอยแตกที่มุมปากทั้งสองขางหรือซอกจมูกมีเกล็ดใสเล็กๆ ลิ้นมีสีแดงกวา
ั
ปกติและเจ็บ หรือมีแผลที่ผนงภายในปาก รูสึกคันและปวดแสบปวดรอนที่ตา อาการเหลาน ี้
เรียกวา โรคปากนกกระจอก คนที่เปนโรคนจะมีอาการ ออนเพลีย เบื่ออาหารและอารมณ
ี้
หงุดหงิด
การปองกัน รับประทานอาหารที่มีวิตามินบี 2 ใหเพียงพอและเปนประจํา เชน นมสด
นมปรุงแตง นมถั่วเหลือง น้ําเตาหู ถั่วเมล็ดแหง ขาวซอมมือ ผัก ผลไม เปนตน
ึ่
สรุป การขาดสารอาหารประเภทใดประเภทหนงหรือหลายๆ ประเภท นอกจากจะมีผล
ทําใหรางกายไมสมบูรณแข็งแรงและเปนโรคตางๆ ไดแลว ยังทําใหเปนอุปสรรคตอการ
ดํารงชวิต อีกทั้งยังมีผลกระทบตอสุขภาพของประชากรโดยตรง ซึ่งจะมีผลตอการพัฒนา
ี
ประเทศในที่สุด ดังนั้นจึงจําเปนอยางยิ่งที่ทุกคนควรเลือกรับประทานอาหารอยางครบถวนตาม
หลักโภชนาการ ซึ่งไมจําเปนตองเปนอาหารที่มีราคาแพงเสมอไป แตควรรับประทานอาหารให
ไดสารอาหารครบถวนในปริมาณที่พอเพียงกับรางกายตองการในแตละวัน นนคือ
ั่
หากรับประทานใหดีแลวจะสงผลถึงสุขภาพความสมบูรณแข็งแรงของรางกาย
35
เรื่องที่ 2 การสุขาภิบาลอาหาร
ิ
การสุขาภิบาลอาหาร (Food Sanitation) หมายถึง การดําเนนการดวยวิธีการตางๆ
ที่จัดการเกี่ยวกับอาหารทั้งในเรื่องของการปรับปรุง การบํารุงรักษาและการแกไขเพื่ออาหาร
ที่บริโภคเขาไปแลวมีผลดีตอสุขภาพอนามัยโดยใหอาหารมีความสะอาด ปลอดภัยและมีความ
นาบริโภค
อาหาร หมายความวา ของกินหรือเครื่องค้ําจุนชวิต ไดแก
ี
ิ
ํ
1. วัตถุทุกชนดที่คนกิน ดื่ม อม หรือนาเขาสูรางกายไมวาดวยวิธีใดๆ หรือในรูป
ลักษณะใดๆ แตไมรวมถึงยา วัตถุออกฤทธิ์ตอจิตและประสาท หรือยาเสพติดใหโทษ
2. วัตถุที่มุงหมายสําหรับใชหรือใชเปนสวนผสมในการผลิตอาหาร รวมถึงวัตถุ เจือปน
อาหาร สี และเครื่องปรุงแตงกลิ่น – รส
ความสําคัญของการสุขาภิบาลอาหาร
ุ
อาหารเปนปจจัยสําคัญของมนษย ทุกคนตองบริโภคอาหารเพื่อการเจริญเติบโตและ
ั้
ี
ึ
การดํารงชวิตอยูได แตการบริโภคอาหารนนถาคํานงถึงคุณคาทางโภชนาการความอรอย
ความนาบริโภคและการรับประทานใหอิ่มถือไดวาเปนการไมเพียงพอและสิ่งสําคัญที่ตอง
พิจารณาในการบริโภคอาหารนอกเหนือจากที่กลาวแลว คือความสะอาดของอาหารและความ
ปลอดภัยตอสุขภาพของผูบริโภค ทั้งนี้เพราะวาอาหารที่เราใชบริโภค แมวาจะมีรสอรอยแตถา
เปนอาหารสกปรกยอมจะมีอันตรายตอสุขภาพของผูบริโภค กอใหเกิดอาการปวดทอง อุจจาระ
รวง อาเจียน เวียนศีรษะ หนามืด ตาลาย เปนโรคพยาธิทําใหผอม ซูบซีด หรือแมแตเกิดการ
เจ็บปวยในลักษณะเปนโรคเรื้อรัง โรคที่เกิดนเรียกวา “โรคทเกิดจากอาหารเปนสื่อนา” ลักษณะ
ี้
ํ
ี่
ความรุนแรงของการเปนโรคนี้ ขึ้นอยูกับชนิดและปริมาณของเชื้อโรค หนอนพยาธิ หรือสารพิษ
ื้
บริโภคเขาไปควรแกปญหาดวยการใหคนเราบริโภคอาหารที่สะอาดปราศจากเชอโรค
หนอนพยาธิและสารพิษ นนคือจะตอง มีการจัดการและควบคุมอาหารใหสะอาด เรียกวา
ั่
การสุขาภิบาล
การปนเปอน จําแนกออกเปน 2 ประเภท คือ
1. พิษที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติของอาหาร เชน เห็ดพิษ ปลาปกเปา แมงดาทะเล
มันสําปะหลังดิบ หอยบางชนิด เปนตน
2. พิษที่เกิดจากอาหารที่มีสารพิษเจือปน แบงออกไดเปน 5 ประเภท
36
2.1 พิษจากจุลินทรียในอาหาร เชน แบคทีเรีย ทําใหเกิดอหิวาตกโรค โรคบิด
ื้
(ไมมีตัว) โรคไขรากสาดนอย (ไขไทฟอยด) ฯลฯ เชอไวรัส เชน โรคตับอักเสบ โรคไขสันหลัง
อักเสบ และโรคคางทูม เชื้อรา เชน พิษจากสารอัลฟาทอกซิน ปรสิต (พยาธิชนิดตางๆ)
2.2 โลหะเปนพิษในอาหาร ปลาสามารถสะสมความเขมขนของสารปรอทที่โรงงาน
ปลอยลงแมน้ําลําคลอง หรือจากภาชนะพลาสติกหรือกรรมวิธีในการผลิตที่ตองใชโลหะ เชน
สีผสมอาหาร น้ําสมสายชู อาหารกระปอง
ิ
2.3 พิษจากยาฆาแมลงตกคาง เชน ผักชนิดตางๆ ผูที่บริโภคนยมบริโภค ปลาเค็ม
ผูขายมักจะใสสารดีดีทีปองกันหนอนและแมลงวัน
2.4 การใชรังสีแกมมา ฆาเชื้อจุลินทรียในอาหาร ลดปริมาณเนาเสีย และยืดอายุการ
เก็บอาหารสด หรือการทดลองระเบิดปรมาณูมักจะกระจายสูอากาศ และนาอยางกวางขวาง
้ํ
และรวดเร็ว
2.5 พิษจากวัตถุเจือปนในอาหาร เชน สีผสมอาหาร และสารปรุงแตงรส เชน
รสหวานจากสารขัณฑสกร สารชูรส สารบอแรกซ น้ําปลา น้ําสมปรุงรส สารกันบูดเปนตน
กระบวนการที่อาหารถูกปนเปอน
วิธีการจัดการสุขาภิบาลอาหาร ดําเนินการในเรื่องดังตอไปน ี้
1. การเลือกซื้ออาหารสด
1.1 ผักและผลไม เลือกที่มีสภาพดี สด สะอาด ไมช้ํา ไมเนา ไมมีคราบตกคางของ
ยาฆาแมลง การเลือกซื้อควรคํานึงถึงคุณคาทางอาหาร ถูกตองตามฤดูกาล
ื้
1.2 เนื้อสัตวชนิดตาง ๆ สด สะอาด สีไมคล้ํา ไมมีกลิ่น และอยูในสภาพดี เชน เนอ
ื้
ื้
หมู เนอวัว ไมมีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวหรือเปนเมือกลื่น ถามีการเนาเสีย เนอวัวจะเสียจากขาง
นอกเขาขางใน สวนเนื้อหมูจะเสียจากขางในออกมาขางนอก (จึงใหใชมีดจิ้มดมดู) และสังเกต
ดูตองไมมีตัวออนของพยาธิตัวตืด เปนเม็ดสีขาวคลายเม็ดสาคู
1.3 ปลา เหงือกมีสีแดง ครีบเหงือกปดสนท บริเวณใตทองสะอาด ไมมีกลิ่นเหม็น
ิ
และเมือก ตาเปดโตเต็มที่ เกล็ดตองเปนมัน
1.4 หอย เปลือกจะตองปดแนน ไมมีกลิ่นเหม็น เปลือกตองไมมีเมือก
1.5 กุง หัวและหางจะตองไมเปนสีชมพู ลําตัวแนนดูสดใส
1.6 ปู ควรเลือกซื้อปูที่มีชีวิตกดดูตรงทอง ถาเนื้อแนนจะแข็งกดไมลง
1.7 เนื้อเปดและไก ตองไมมีกลิ่นเหม็น ไมมีรอยช้ํา
37
1.8 ไขสด ผิวเปลือกไขเรียบไมเปนมัน ไมมีรอยแตกราวและสะอาด เมื่อสองดูจะเห็น
ฟองอากาศขางใน
2. การเลือกซื้ออาหารแหง
พริกแหง หอม เครื่องเทศ ปลาแหง ปลาเค็ม ขาว ถั่ว หรืออาหารเม็ดแหงตาง ๆ
ื้
ี้
ื้
ควรเลือกไมมีเชอรา สารพิษชนิดนชอ “อะฟลาท็อกซิน” เชอราชนิดนทนความรอนไดดีและ
ี้
ื่
เปนสาเหตุที่ทําใหเกิดมะเร็งตับ และสารกันบูดที่พบมากในอาหารแหง เชน กุงแหง ปลาเค็ม
เนื้อเค็ม ควรเลือกซื้อที่ไมชื้นและไมมีกลิ่นเหม็นหืน
3. การเลือกซื้ออาหารกระปอง
ดูลักษณะกระปองควรใหม ไมบุบ บวม ไมมีรอยรั่ว ไมมีมีสนิม
4. การเลือกใชสีผสมอาหาร
สีผสมอาหารแบงออกเปน 2 ชนิด ไดแก สีจากธรรมชาติ เชน สีเขียวจากใบเตย สีมวง
ี้
น้ําเงินจากดอกอัญชัน สีแดง ชมพูจากดอกกุหลาบ สีที่สังเคราะหจากสารเคมี สีประเภทนเปน
ั้
อันตรายตอรางกาย ดังนนเพื่อความปลอดภัยควรเลือกรับประทานอาหารที่ไมใสสี หรือใชสี
จากธรรมชาติจะไมเปนอันตรายตอรางกาย
การปรุงและจําหนาย
1. การเตรียมอาหาร ควรคํานึงถึงความสะอาดของภาชนะที่นํามาใสการรักษาคุณคา
อาหารและความปลอดภัยของอาหาร เชน การลางภาชนะที่นามาใชทุกครง การลางผักควรลาง
ํ
ั้
กอนมานํามาหั่น เพื่อรักษาคุณคาวิตามิน การลางเนื้อสัตว ไมควรนําไปแชน้ํา ควรลางแลวนา
ํ
ขึ้นทันที
2. การปรุงอาหาร อาหารแตละชนิดมักมีวิธีการปรุงไมเหมือนกัน แตตองคํานึงถึง
ความสะอาด ปลอดภัย คุณภาพ ปริมาณและรสชาติของอาหารเปนหลักควรปรุง ใหสุกดวยความ
รอน ใชเวลานานเพียงพอทําลายเชอโรคพยาธิ ผูประกอบการอาหารควรปฏิบัติตามสุขวิทยา
ื้
สวนบุคคลกอนทําอาหารทุกครั้ง ลางมือใหสะอาดทุกครั้งกอนลงมือปรุงอาหาร ไมพูดคุย
ไอ จาม
3. การจําหนายอาหาร ภาชนะที่นํามาจําหนายอาหารควรสะอาด และปดมิดชิดกัน
แมลงวันไตตอม ผูจําหนายจะตองคํานงถึงความสะอาด การหยิบจับอาหารควรใชอุปกรณใน
ึ
การหยิบจับอาหาร ไมควรใชมือหยิบอาหารโดยตรง
38
4. การเสริฟอาหาร เปนขั้นตอนที่มีความสําคัญ เพราะอาจทําใหอาหารที่ปรุงแลวเกิด
ปนเปอนและเปนอันตรายตอสุขภาพ ผูเสริฟอาหารควรเปนผูที่มีสุขภาพดี
ไมเปนโรคติดตอ ควรลางมือใหสะอาดทุกครั้ง ตัดเล็บสั้น ผมหวีเรียบรอย (ควรมีผาคลุมผมหรือ
หมวกและผากันเปอน) เวลาไอ จามควรมีผาปดปากปดจมูก หลังจากใชหองนา
้ํ
หองสวม ควรลางมือถูสบูเสมอ การเสริฟชอน สอม ตะเกียบ ควรหยิบเฉพาะดาม แกวนา จาน
้ํ
ชาม หยิบโดยระวังมิใหนิ้วมือสัมผัสกับอาหาร
5. การลางและเก็บภาชนะ ควรแยกขยะแหงและขยะเปยก จําพวกเศษอาหารออกจาก
กัน แลวลางภาชนะดวยนายาลางจาน ลางนาใหสะอาดจนไมมีคราบมันติด ผึ่งใหแหงแลวเก็บ
้ํ
้ํ
เขาตูใหเรียบรอย
6. การเก็บอาหาร คํานึงการเก็บเพื่อไมใหบูด เนาเสีย หรืออาหารเสื่อมคุณภาพ
ื้
ไดแก อุณหภูมิ ความชน และสภาพของอาหาร ซึ่งเปนสาเหตุของอาหารบูด เนา เสียได
อาหารแหงควรเก็บในภาชนะที่สะอาด แหง ปกปดมิดชิด
เรื่องที่ 3 การจัดโปรแกรมอาหารใหเหมาะสมกับบุคคลกลุมตางๆ
สารอาหารประเภทตางๆ มีความจําเปนตอรางกาย โปรตีน คารโบไฮเดรตและไขมัน
เปนสารอาหารที่ใหพลังงาน และรางกายมีความตองการเปนปริมาณมาก สวนวิตามินและแร
ธาตุบางชนิดไมใหพลังงานแตจําเปนสําหรับการทํางานของระบบตาง ๆ ในรางกายชวยปองกัน
โรคภัยไขเจ็บ ทําใหดํารงชวิตอยูไดอยางมีความสุข มนษยแตละเพศแตละวัยตองการพลังงาน
ี
ุ
และสารอาหารประเภทตางๆ ในปริมาณไมเทากัน ดังนั้นในการเลือกรับประทานอาหาร จึงควร
เลือกใหพอเหมาะกับเพศ วัยของแตละบุคคล
1. อาหารสําหรับทารก น้ํานมมารดาเปนอาหารที่เหมาะสมสําหรับการเลี้ยงทารกเปน
อยางดี ในระยะที่มารดาเริ่มมีน้ํานม น้ํานมที่ออกมาจะมีสีเหลืองออน เรียกวาน้ํานมเหลือง ซึ่งมี
ประโยชนตอทารกมาก การใหทารกกินนมมารดามีขอดี คือ สะดวกตอการใหและโอกาสที่จะ
ติดเชื้อนอยกวาเด็กที่กินนมผสม การเลี้ยงทารกดวยนมผง ควรเลี้ยงเมื่อจําเปนจริงๆ เทานั้น
2. อาหารสําหรับเด็กกอนวัยเรียน เด็กกอนวัยเรียนมีความตองการอาหารทุกชนิด เชน
เนื้อสัตว นม ไข ขาว แปง น้ําตาล ผัก ผลไมและไขมัน เชนเดียวกับผูใหญ เพื่อใหไดสารอาหาร
ครบถวนตามที่รางกายตองการ แตเลือกประเภทและปริมาณของอาหารที่แตกตางไปตาม
รูปรางและนาหนกของรางกายแตละวัย ดังนน จึงควรเอาใจใสดูแลเด็กใหไดอาหารอยาง
้ํ
ั้
ั
ี้
เพียงพอ ไมปลอยใหเด็กเลือกรับประทานอาหารเองตามความพอใจ ซึ่งเด็กในวัยนหาก
39
รับประทานอาหารไดถูกสวนตามความตองการของรางกาย จะทําใหรางกายเจริญเติบโตขึ้นเปน
เด็กที่สมบูรณตอไปในอนาคต
3. อาหารสําหรับเด็กวัยเรียน มีลักษณะเชนเดียวกับเด็กกอนวัยเรียน เพียงแตจะเพิ่ม
ปริมาณขึ้นใหสมสวนกับความเจริญเติบโตของเด็กวัยเรียนเทานั้น
ั
4. อาหารสําหรับวัยรุน วัยรุนเปนวัยที่รางกายเติบโตเร็ว ความสูงและนาหนกเพิ่มขึ้น
้ํ
มากและเปนวัยที่ใชพลังงานมากในการทํากิจกรรมประจําวัน จึงจําเปนตองไดรับอาหารที่มี
ประโยชนในปริมาณที่เพียงพอ เพื่อใหรางกายเจริญเติบโตเต็มที่และเปนผูใหญที่มีสุขภาพ
สมบูรณ โดยรับประทานอาหารใหเปนเวลา วันละ 3 มื้อ ในปริมาณที่พอดีกับความตองการของ
รางกาย พยายามรับประทานอาหารหลายๆ อยางในแตละมื้อใหครบ 5 หมู
ึ
5. อาหารสําหรับผูสูงอายุ ควรคํานึงถงผูสูงอายุเปนรายบุคคล เพราะผูสูงอายุ แตละ
บุคคลอาจจะชอบอาหารไมเหมือนกัน บางครั้งไมจําเปนวาทุกมื้อจะตองไดรับสารอาหารครบ
ทุกประเภทอยูในมื้อเดียว
5.1. ในการจัดอาหารอาจจะตองแบงอาหารใหเปนอาหารมื้อยอย 4–5 มื้อ เพื่อลด
ปญหาการแนนทอง
5.2. อาหารควรจะเปนอาหารออน ยอยงาย รสไมจัด ถาเปนผักควรจะหั่นเปนชิ้น
เล็กๆ นงหรือวาตมใหนมพยายามหลีกเลี่ยงอาหารที่ทําใหเกิดแกส หรือทองอืด เชน ถั่วบาง
ิ่
ึ่
ประเภท เปนตน
5.3. อาหารควรเปนอาหารที่มีคุณภาพ ไมไดผานขบวนการขัดสีและควรไดโปรตีน จากปลา
เปนตน
5.4. เนนใหใชวิธีการนงมากกวาทอด เพื่อลดปริมาณไขมันที่รางกายจะไดรับเกินเขา
ึ่
ไป
ํ
5.5. อาหารเสริมที่แนะนํา ควรเสริมผักและผลไมใหมากขึ้น เชน ตาลึง ผักบุง คะนา
มะเขือเทศสม เขียวหวาน กลวยสุก มะละกอสุก เปนตน จะชวยเพิ่มใหผูสูงอายุไดรับกากใย
ชวยใหระบบขับถายดี
5.6. การจัดอาหารใหมีสีสันนารับประทาน โดยพยายามใชสีที่เปนธรรมชาติ ปรุงแตง
ใหอาหารใหนารับประทาน อาหารที่จัดใหควรจะอุนหรือรอนพอสมควร เพื่อเพิ่มความอยาก
อาหารใหมาก
5.7. ไมควรใหผูสูงอายุรับประทานอาหารรสเผ็ดจัด จะเกิดอาการปวดมวนทอง หรือ
ทานแลวเกิดความรูสึกไมสบายตัว อาจจะทําใหเกิดผลเสียตอทางเดินอาหารได
40
6. อาหารสําหรับผูปวย คนเราเมื่อเจ็บปวยยอมจะตองดูแลเรื่องสุขภาพอนามัย
โดยเฉพาะเรื่องอาหารเปนพิเศษ ผูปวยมีลักษณะการเจ็บปวยที่แตกตางกัน ยอมตองการบริโภค
อาหารที่แตกตางกัน ดังนี้
6.1. อาหารธรรมดา สําหรับผูปวยธรรมดาที่ไมไดเปนโรครายแรงที่ตองรับประทาน
อาหารเฉพาะจะเปนอาหารที่มีลักษณะและสวนประกอบเชนเดียวกับอาหารปกติ เปนอาหาร
หลัก 5 หมู ใหไดสารอาหารเพียงพอกับความตองการของรางกาย
6.2. อาหารออน เปนอาหารสําหรับผูปวยที่ไมสามารถเคี้ยวไดตามปกติ ผูปวย
ภายหลังการพักฟน หรือผูปวยที่เปนโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหารอยางเฉียบพลัน เชน ทองรวง
ื้
ิ่
บิด เปนตน อาหารประเภทนี้จะเปนอาหารที่มีเนอนม มีรสออน ยอยงาย ไมมีกากแข็งหยาบ
ไมมันจัด เชน นม ครีม ไขทุกชนิดที่ไมใชวิธีทอด ปลานึ่งหรือยาง เนื้อบด ไกตมหรือตุน ซุปใส
แกงจืด ผักที่มีกากนอยและไมมีกลิ่นฉุนตมสุกบดละเอียด น้ําผลไมคั้น กลวยสุก เปนตน
6.3. อาหารเหลว เปนอาหารสําหรับผูปวยที่พักฟนหลังผาตัดและผูปวยที่เปนโรค
เกี่ยวกับกระเพาะอาหารและลําไส เปนอาหารที่ยอยงาย ไมมีกาก มี 2 ชนิด คือ
6.3.1. อาหารเหลวเชน นาชาใสมะนาวและน้ําตาล ซุปใสที่ไมมีไขมัน นาขาวใส
้ํ
้ํ
ั่
สารละลายน้ําตาลหรือกลูโคส เปนตน ซึ่งจะใหรับประทานทีละนอยทุก 1–2 ชวโมง เมื่อผูปวย
รับประทานไดมากขึ้นจึงคอยเพิ่มปริมาณ
6.3.2. อาหารเหลวขน เปนของเหลวหรือละลายเปนของเหลว เชน นาขาวขน ขาวบด
้ํ
หรือเปยก เครื่องดื่มผสมนม น้ําผลไม น้ําตมผัก ไอศกรีม ตับบดผสมซุป เปนตน
6.3.3. อาหารพิเศษเฉพาะโรค เปนอาหารที่จัดขึ้นตามคําสั่งแพทย สําหรับโรค
บางชนิดที่ตองระมัดระวังหรือควบคุมอาหารเปนพิเศษ เชน อาหารจํากัดโปรตีนสําหรับผูปวย
โรคตับบางอยางและโรคไตเรื้อรัง อาหารกากนอยสําหรับผูปวยอุจจาระรวงรุนแรง อาหารกาก
มากสําหรับผูที่ลําไสใหญไมทํางาน อาหารแคลอรีต่ําสําหรับผูปวยโรคเบาหวาน อาหารโปรตีน
สูงสําหรับผูปวยที่ขาดโปรตีนหรือหลังผาตัด อาหารจําพวกโซเดียมสําหรับผูปวยโรคหัวใจ
7. อาหารสําหรับผูที่ออกกําลังกาย คนที่ออกกําลังกายโดยปกติตองใชพลังงานจาก
รางกายมาก จึงตองการอาหารที่ใหพลังงานมากกวาปกติ ดังนน ผูที่ออกกําลังกายจึงควร
ั้
รับประทานอาหารใหเหมาะสม ดังนี้
7.1. อาหารกอนออกกําลังกาย กอนออกกําลังกายคนเราไมควรรับประทานอาหารเพราะจะทํา
ใหเกิดอาการจุก เสียด แนนและไมสามารถออกกําลังกายได กอนการออกกําลังกายควรให
อาหารยอยหมดไปกอน ดังนั้น อาหารมื้อหลักที่รับประทานควรรับประทานกอนการออกกําลัง
41
ั่
ั่
กาย 3 – 4 ชวโมง อาหารวางควรรับประทานกอนออกกําลังกาย 1 – 2 ชวโมง อาหาร
ที่รับประทานควรเปนอาหารที่มีไขมันต่ํา และมีโปรตีนไมมากนก มีคารโบไฮเดรตคอนขางสูง
ั
นอกจากนั้น ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่ทําใหเกิดแกสในกระเพาะอาหาร เชน ของ
หมักดอง อาหารรสจัด เปนตน
7.2. อาหารระหวางการออกกําลังกาย ปกติในระหวางการออกกําลังกาย รางกายจะขับ
้ํ
เหงื่อเพื่อระบายความรอนและของเสียออกจากรางกาย ผูที่ออกกําลังกายควรดื่มนาหรือ
เครื่องดื่มที่มีเกลือแร เพื่อทดแทนน้ําและเกลือแรที่สูญเสียไปในระหวางออกกําลังกาย และไม
รับประทานอาหาร เพราะจะทําใหเกิดอาการจุดเสียด แนนและอาหารไมยอย ซึ่งเปนอุปสรรค
ในการออกกําลังกาย
7.3. อาหารหลังการออกกําลังกาย การออกกําลังกายจะทาใหคนเราสูญเสียพลังงาน
ํ
ไปตามระยะเวลาและวิธีการออกกําลังกาย หลังการออกกําลังกายจึงควรรับประทานอาหารที่
ใหพลังงานเพื่อชดเชยพลังงานที่สูญเสียไป การออกกําลังกายบางประเภทตองการสารอาหาร
เพื่อชดเชยพลังงานที่สูญเสียไปและสรางเสริมพลังงานที่จะใชในการออกกําลังกายในครั้งตอไป
ดวยจึงตองรับประทานอาหารที่มีสารอาหารเหมาะสมในปริมาณที่เพียงพอ
42
กิจกรรมทายบทที่ 3
กิจกรรมที่ 1 จงตอบคําถามตอไปนี้
1. ใหผูเรียนอธิบายสาเหตุ อาการ และการปองกันโรคที่เกิดจากการขาดสารอาหารมา 1 โรค
2. จงอธิบายหลักการจัดอาหารสําหรับผูสูงอายุ
ิ
3. จงอธิบายการเลือกซื้ออาหารสดมา 3 ชนด
กิจกรรมที่ 2 จงเลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุด เพียงคําตอบเดียว
1. โรคเหน็บชาเกิดจากการขาดสารอาหารชนิดใด
ก. วิตามินเอ ค. วิตามินบี 2
ข. วิตามินบี 1 ง. วิตามินดีและแคลเซียม
2. นายแดงมีอาการออนเพลีย เหงือกบวมแดง มีเลือดออกตามไรฟน ปวดกลามเนื้อและ
ปวดในขอ เปนอาการของการขาดสารอาหารประเภทใด
ก. วิตามินซี ค. ธาตุเหล็ก
ข. วิตามินเอ ง. สารไอโอดีน
ิ
3. พิษของเชื้อโรคชนดใดที่ทําใหเกิดโรคตับอักเสบ
ก. แบคทีเรีย ค. ไวรัส
ข. เชื้อรา ง. ปรสิต
4. สารอะฟลาท็อกซิน (Alfatoxin) เปนสาเหตุที่ทําใหเกิดโรคใด
ก. วัณโรค ค. โรคมะเร็งปอด
ข. โรคมะเร็งตับ ง. ไขสันหลังอักเสบ
43
บทที่ 4
ุ
การเสริมสรางสขภาพ
สาระสําคัญ
มีความรูในเรื่องการวางแผนพัฒนาและเสริมสรางสุขภาพของตนเอง และครอบครัว
ตลอดจนรวมกิจกรรมเสริมสรางสุขภาพของชุมชนอยางสม่ําเสมอ และสามารถบอกถึงหลักการ
และรูปแบบของวิธีการออกกําลังกายของตนเอง ผูอื่น และชุมชนไดอยางถูกตองเหมาะสม
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1. ประเมินภาวะสุขภาพของตนเองและครอบครัวได
2. วางแผนพัฒนาและเสริมสรางสุขภาพของตนเองและครอบครัวไดอยางเหมาะสม
3. มีสวนรวมในกิจกรรมสรางเสริมสุขภาพของชุมชน
4. บอกหลักการ รูปแบบ วิธีการของการออกกําลังกายเพี่อสุขภาพไดอยางถูกตอง
5. ระบุแนวทางการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพที่เหมาะสมกับบุคคลและวัยตาง ๆ
ขอบขายเนื้อหา
เรื่องที่ 1 การรวมกลุมเพื่อเสริมสรางสุขภาพในชุมชน
เรื่องที่ 2 การออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ