Page 46 - การวิจัยเพื่อพัฒนาการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย หน่วยที่ 11
- 46
` 11-36 การวิจัยเพื่อพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย 2.1 การส มั ภาษณแ์ บบเปน็ ท างการห รอื ก ง่ึ ท างการ (formal or semi-formal interview) ในก าร สัมภาษณ์ผู้วิจัยจ ะมีแบบส ัมภาษณ์แ ละจ ะถามเรียงไปแ ต่ละคำ�ถาม 2.2 การสมั ภาษณ์แบบไม่เปน็ ทางการ (informal interview) เป็นการสัมภาษณ์คล้ายกับการ สนทนา พูดคุย แต่จะมีจ ุดมุ่งห มายว่าจะได้ข้อมูลอะไร มีบ รรยากาศอ ย่างเป็นกันเอง 2.3 การส มั ภาษณผ์ ใู้ หข้ อ้ มลู ห ลกั (key-informant interview) เปน็ การส มั ภาษณ์ สอบถาม ทวี่ า่ จุดม ุ่งหมายได้จากผู้ให้ข ้อมูลห ลัก informant ผู้ให้ข ้อมูลหลักไม่ใช่ตัวแทนของค นในชุมชน แต่เป็นสมาชิก ของช ุมชนที่อ ยู่ในกลุ่มหลักข องช ุมชน และมีข ้อมูลท างว ัฒนธรรมข องชุมชนที่ม ีข้อสังเกต อธิบาย หรือสรุป ข้อมูลบ างป ระการข องช ุมชนได้
- การสนทนากลุ่ม (focus group discussion) เป็นวิธีการหนึ่งในการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพใน ลักษณะก ารพ ูดค ุยแ ลกเปลี่ยนค วามค ิดเห็นอ ย่างก ว้างข วางในก ลุ่มค นท ีเ่ข้าร ่วมส นทนา การส นทนาก ลุ่มเป็น เทคนิคที่พ ัฒนามาจากการสัมภาษณ์ มีล ักษณะคล้ายการสัมภาษณ์หมู่ แต่พิเศษกว่าคือ ต้องคัดเลือกกลุ่ม ผู้ที่จะเข้าร่วมสนทนากลุ่ม ต้องเป็นผู้ที่รู้เรื่องราวที่จะสนทนาเป็นอย่างดี กลุ่มมีจำ�นวนไม่มากเกินไป ผู้จัด สนทนากลุ่มต้องเตรียมแนวคำ�ถามไว้ล่วงหน้า ระหว่างการสนทนาสามารถบันทึกการสนทนาไว้ เพื่อนำ�มา ทบ ทวนภ ายหลังได้ ปัจจุบัน มีเครื่องมือที่ช่วยในการเก็บข้อมูลซึ่งเป็นที่นิยมในการได้มาซึ่งข้อมูลในการสนทนากลุ่ม ได้แก่ (สุชาต ิ ประสิทธิ์ร ัฐส ินธุ์ 2547)
- เครื่องบันทึกภาพ เทคนิคนี้จะรวบรวมข้อมูลทั้งที่เป็นคำ�พูดและไม่ใช่คำ�พูด แต่มีข้อเสียที่ว่า ผู้ให้ข้อมูลร ะวังตัวเกินไป ทำ�ให้เราไม่ได้ข้อมูลที่แท้จริง
- เครื่องอ ัดเทป จะร วบรวมข้อมูลท ี่เป็นเสียงเพียงอย่างเดียว แต่ข ้อเสียคือผู้ให้ข ้อมูลจะร ะวังต ัว เกินไปเช่นเดียวก ับข้อ 1
- การจ ดบันทึก เป็นการจดประเด็นที่อ ภิปราย แต่ความเร็วของก ารจ ดบันทึกไม่ดีพอ ข้อเสียข อง ส่วนนี้คือ นักว ิจัยอ าจบันทึกเฉพาะสิ่งท ี่พูดซ ้ำ�ๆ และพ ูดบ่อยๆ และพลาดข้อมูลสำ�คัญบางป ระการท ี่เกิดจ าก การสนทนา
- ใช้ห ลากหลายวิธีข องการบ ันทึก ทั้งก ารจดบันทึก ร่วมกับการบันทึกภาพแ ละบ ันทึกเสียง การสนทนากลุ่มน ี้เป็นเทคนิคการเก็บร วบรวมข ้อมูลที่เหมาะสมกับการวิจัยเชิงคุณภาพในงานการ
ศึกษานอกร ะบบและการศึกษาตามอัธยาศัยมาก เช่น การศ ึกษาความต้องการของช ุมชนเกี่ยวกับการศ ึกษา
การศ ึกษาชุมชน การพ ัฒนาก ิจกรรมก ารเรียนรู้ท ี่เหมาะสมก ับช ุมชน เป็นต้น การอ ภิปรายแ ละแ สดงความคิด เห็นในบ างป ระเด็นข องการส นทนาก ลุ่มสามารถได้ข้อคิดเห็นแ ละเสนอเป็นแ นวทางก ารแก้ป ัญหาของช ุมชน ได้อ ย่างดี เนื่องจากบรรยากาศและความเข้าใจในประเด็นลึกซึ้งยิ่งข ึ้น จากสมาชิกของกลุ่มสนทนาและจาก การเสนอป ระเด็นให้คิดจ ากผ ู้ด ำ�เนินการส นทนา : แตกไปสู่เวทีช าวบ ้าน ในการเก็บรวบรวมข้อมูลภ าคสนาม นอกจากจ ะใช้วิธีการส ังเกตและการส ัมภาษณ์แล้ว ยังมีวิธีก าร อื่นๆ ที่ป ระยุกต์ม าจ ากว ิธีก ารส ัมภาษณ์ เช่น วิธี life history collection และว ิธี focus group discussions โดยมีร ายล ะเอียดดังนี้ (โสภณา เหลืองว ิล าว ัลย์ 2554)