ว ฒนธรรมไทยและภ ม ป ญญาไทยท ภาคภ ม ใจ

บทที่ 5 หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5 การสรา้ งสรรค์วัฒนธรรม เรื่องที่ 1 การสร้างสรรค์ และภูมิปญั ญาไทย วฒั นธรรมและ ภูมิปญั ญาไทย

วตั ถปุ ระสงค์การเรียนรู้ เรือ่ งที่ 1 การสรา้ งสรรคว์ ฒั นธรรมและภมู ิปญั ญาไทย 1. เพื่อเข้าใจความหมายของวัฒนธรรมไทยและภูมิปัญญาไทย 2. เพือ่ เข้าใจปจั จัยสาคัญที่ก่อให้เกิดวัฒนธรรมและภูมิปญั ญาไทย 3. เพือ่ เข้าใจการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์วัฒนธรรมและภมู ิปญั ญาไทย

1. ความหมายของวัฒนธรรมไทย และภมู ิปัญญาไทย

ความหมายและความสาคัญของวัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทย ▪ วัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทยเกิดจาก ความคิด ความรู้ ทักษะ ความเชื่อ ทบี่ รรพบุรษุ ได้สร้างสรรค์ขึ้น ▪ ผ่านการขัดเกลาและแต่งเติมจนเป็นสิ่งที่ดีงาม เพื่อนามาใช้ในการดาเนิน ชีวิต ▪ มีการสืบทอดจากรุ่นสรู่ ุน่ ▪ การศึกษาเกีย่ วกบั การสร้างสรรค์วัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทยจะทาให้เข้าใจ รากเหง้าของวิถีชีวิตและสติปัญญาของคนไทย เพ่ือได้ตระหนักถึง ความสาคัญและเกิดความภาคภมู ิใจในเอกลักษณไ์ ทย ▪ รวมถึงการมีส่วนร่วมในการอนุรกั ษแ์ ละสง่ เสริมให้คงอยู่สืบไป

ความหมายและความสาคัญของวฒั นธรรมและภูมิปัญญาไทย สงั คม วัฒนธรรม คนต้งั แต่ 2 คน อยรู่ วมกนั หลอมรวมกันเป็นครอบครวั ขยายเป็นชุมชน จบั ต้องได้ จบั ต้องไมไ่ ด้ วัฒนธรรม ภูมิปญั ญาจบั ตอ้ งได้ ภูมิปัญญาจบั ตอ้ งไม่ได้ ูภมิปัญญา

ความหมายของวัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมไทย หมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างที่คนไทยคิด และสร้างสรรค์ ข้ึนมา เพื่อการดารงชีวิตอยู่ร่วมกัน มีระเบียบแบบแผน และรูปแบบเป็นที่ยอมรับ กันภายในสังคมไทย มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ในด้านสังคม เศรษฐกิจ การเมืองการปกครองไทย

ความหมายของภูมิปญั ญาไทย ภูมิปัญญาไทย หมายถึง ความรู้ ทักษะ ความเชื่อ และ พฤติกรรมของคนไทย โดยแสดงออกถึงความสมั พนั ธ์ ดงั น้ี ▪ ความสัมพันธ์ระหว่างคนกบั คน ▪ คนกับธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม ▪ คนกับสิง่ เหนือธรรมชาติ เป็นกิจกรรมทุกอย่างในวิถีชีวิต ทั้งการแก้ปัญหา การจัดการ การปรบั ตัว และการเรียนรู้ เพ่อื ความอยู่รอดของบคุ คล ชุมชน และสงั คม เป็นพ้ืนฐานเอกลกั ษณ์ในการดารงชีวิตเฉพาะตน

2. ปจั จยั สาคญั ที่ก่อใหเ้ กิดวัฒนธรรม และภมู ิปญั ญาไทย

ปัจจัยสาคัญที่ก่อใหเ้ กิดวัฒนธรรมไทย ❖ รับความเจริญมาจากวัฒนธรรมอื่น 1 พ่อขุนรามคาแหงมหาราชทรงประดิษฐ์ลายสือไทย โดยได้รบั อทิ ธิพลมาจากภาษา มอญ และเขมร 2 ภายหลกั อาณาจกั รอยธุ ยาผนวกรวมกับสุโขทัย ทาให้มีจานวนคนมากขึ้น จึงมีการ วางระบบศักดินาในสังคม เพื่อให้เกิดความสะดวกในการปกครองกาลงั คน 3 เทวรูปพระนารายณ์และพระศวิ ะสาริด ศิลปะสุโขทยั ได้รับอิทธิพลมาจาก ศาสนาพราหมณ์-ฮินดขู องอนิ เดียผ่านมาทงเขมร 4 พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) ทรงพระราชนิพนธ์ไตรภูมิพระรว่ ง โดยอาศยั ความร้ทู างพระพุทธศาสนามาประยกุ ต์ใช้สอนให้คนเกรงกลวั ต่อบาป 5 คนไทยส่วนใหญ่นบั ถือพระพทุ ธศาสนา ผสมผสานกบั คติความเชื่อในศาสนา พราหมณ์-ฮินดู

ปัจจัยสาคญั ทีก่ ่อให้เกิดวัฒนธรรมไทย ความเป็นมาทางประวัติศาสตร์ 1 ในสมัยสโุ ขทยั เนื่องจากจานวนผ้คู นยงั ไม่มาก พระมหากษตั ริยซ์ ึง่ เปน็ ประมขุ ของอาณาจกั รจึงปกครองราษฎรในรูปแบบบิดาปกครองบุตร หรือพอ่ ปกครองลกู 2 ในสมยั อยธุ ยามีการสู้รบกบั ประเทศเพือ่ นบ้านหลายคร้ัง จึงมีการสร้าง ระบบไพรข่ ้ึนมาเพื่อใช้ควบคมุ กาลังคน ตลอดจนการผลิตเสบียง อาหาร

ปัจจัยสาคัญที่กอ่ ใหเ้ กิดวฒั นธรรมไทย สภาพสังคมและสิง่ แวดล้อม 1 คนไทยภาคกลางนิยมสร้างบ้านทีม่ ีใต้ถุนสงู หลังคาสูง และมีหน้าต่างหลายบาน เพื่อให้อากาศถา่ ยเทได้สะดวก 2 ชาวสโุ ขทยั สร้างระบบชลประทาน สาหรับกกั เก็บน้าไว้ใช้ เพื่อแกป้ ัญหาการขาด แคลนน้าในฤดแู ล้ง 3 สงั คมไทยเป็นสังคมเกษตรกรรม ทีต่ ้องอาศัยแหล่งน้าต่าง ๆ เช่น น้าฝน ซึ่งมีความไม่ แน่นอน จึงเกิดพิธีกรรมข้ึน เพือ่ ขวญั กาลงั ใจในการเพาะปลกู

ปัจจยั ในการสร้างสรรคภ์ มู ิปัญญาไทย ดา้ นการรบั ความเจริญจากวัฒนธรรมอืน่ ▪ อักษรไทย หรอื ลายสือไทย ▪ พระราชพิธีและธรรมเนียมปฏิบัติในราชสานัก ▪ พระพทุ ธรูป เทวรปู พระนารายณ์ และพระศิวะสาริด ▪ ไตรภูมิพระร่วง ▪ กฎหมาย ▪ การปรงุ อาหาร

ปจั จยั ในการสร้างสรรค์ภูมปิ ญั ญาไทย ดา้ นสังคมและสภาพแวดลอ้ ม ▪ การเล้ยี งชีพด้วยการทานา ความเชื่อ และพิธีกรรมเกยี่ วกบั ขา้ ว ▪ การสรา้ งบ้านใต้ถนุ ยกสงู เพอ่ื ป้องกนั น้าทว่ ม หรอื มีหน้าต่างหลายบาน เพ่ือให้ อากาศถา่ ยเทได้สะดวก ▪ ตระพงั สรีดภงส์ของชาวสโุ ขทยั เพอื่ กกั เกบ็ น้าไว้ใช้ในฤดูแล้ง

ปัจจยั ในการสรา้ งสรรค์ภมู ิปัญญาไทย ด้านความเป็นมาทางประวตั ิศาสตร์ ▪ การจดั ระเบยี บควบคมุ คนโดยใช้ระบบไพร่ ▪ การสร้างสถาบนั พระมหากษตั รยิ ใ์ ห้เปน็ ศนู ยร์ วมของคนไทยและอยคู่ สู่ งั คมไทย รวมท้งั ลักษณะการปกครองลูกธรรมราชา และสมมติเทพ

3. การมีส่วนรว่ มในการอนุรกั ษว์ ฒั นธรรม และภมู ิปัญญาไทย

การสืบทอดและเปลี่ยนแปลงวฒั นธรรมและภมู ิปญั ญาไทย ▪ การสืบทอด สามารถทาได้ท้งั ตวั บคุ คล หรือหน่วยงานของรัฐ เช่น บุคคล สืบทอด โดยการเรียนรู้วัฒนธรรม และภูมิปัญญาจากบรรพบรุ ุษ ครอบครัว ผู้ใหญ่ในชมุ ชน แล้วนามาปฏิบัติและถ่ายทอดต่อ ส่วนหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้อง ก็ส่งเสริม ฟื้นฟูและประชาสัมพันธ์ให้คนไทยและชาวต่างชาติได้ร้จู กั และธารงรกั ษาสืบไป ▪ การเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทย มีข้ึนเพื่อให้เหมาะสมกับยุคสมัย เช่น อักษรไทยสมัยสุโขทัยได้วิวัฒนาการเข้ามาเป็นอักษรไทยปัจจุบัน ซึ่งคน ไทยควรรักษาและสืบทอดการใช้ภาษาไทยให้ถูกต้อง

แนวทางในการมีส่วนรว่ มในการอนรุ ักษ์วฒั นธรรมและภมู ิปัญญาไทย ▪ หาโอกาสไปทอ่ งเทีย่ วเชิงวัฒนธรรมในภมู ิภาคต่าง ๆ ของไทย ▪ เข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมวัฒนธรรม และภูมิปัญญาไทยในชุมชน เช่น การแห่เทียนพรรษา การเข้า ร่วมพิธีกรรมในวันสาคัญทางศาสนา ▪ เผยแพร่ความรู้หรือประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับวัฒนธรรมและ ภูมิปญั ญาไทยให้แก่บคุ คลท่ัวไปหรอื ชาวต่างชาติได้รบั รู้และเข้าใจ ▪ เข้าร่วมเป็นสมาชิกของชมรมต่าง ๆ ที่จัดข้ึนมา เพ่ืออนุรักษ์ วัฒนธรรมและภูมิปญั ญาไทย

สรุปการสรา้ งสรรค์วัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทย 1 วัฒนธรรมไทย หมายถึง ▪ ทกุ สิ่ง ทุกอย่าง ทีค่ นไทยคดิ ▪ สร้างสรรค์ข้ึนมา ▪ เพือ่ การดารงชีวิตอย่รู ่วมกนั 2 ภูมิปญั ญาไทย หมายถึง ▪ ความรู้ ▪ ทกั ษะ ▪ ความเชือ่ ▪ พฤติกรรมของคนไทย